Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Προς μια συνεκτική στρατηγική καθορισμού ενός ευρωπαϊκού θεματολογίου γεωργικών ερευνών»

COM(2008) 862 τελικό

(2010/C 128/20)

Εισηγητής: ο κ. CHIRIACO

Στις 15 Δεκεμβρίου 2008, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Προς μια συνεκτική στρατηγική καθορισμού ενός ευρωπαϊκού θεματολογίου γεωργικών ερευνών

COM (2008) 862 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 13 Οκτωβρίου 2009, με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. CHIRIACO.

Κατά την 457η σύνοδο ολομέλειάς της, της 4ης και 5ης Νοεμβρίου 2009 (συνεδρίαση της 4ης Νοεμβρίου 2009) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 155 ψήφους υπέρ και 3 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής που κινεί την διαδικασία για την εκπόνηση του μελλοντικού προγράμματος γεωργικών ερευνών, με προοπτική τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου έρευνας για τη γεωργία. Για να συμβαδίσει η προσφορά γεωργικών προϊόντων με τις παγκόσμιες τάσεις της ζήτησης, είναι πράγματι σημαντικό να ενισχυθεί η έρευνα και η καινοτομία στον τομέα αυτό (1).

1.2.   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσέγγιση που προτείνει η Επιτροπή η οποία βασίζεται στην έννοια του κοινού προγραμματισμού που, δεδομένων των απαιτήσεων και των ιδιαιτεροτήτων των διαφόρων ειδικών προγραμμάτων, αποσκοπεί να εξασφαλίσει τον κοινοτικό συντονισμό των πρωτοβουλιών και την κατανομή των πόρων αποτελεσματικά και συγκεκριμένα (2). Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ενισχύσει τη συνεργασία, πέραν των εθνικών προγραμμάτων έρευνας στη γεωργία, ακόμη και μέσω των διαφόρων πρωτοβουλιών που προωθούν οι διάφορες Γενικές Διευθύνσεις (για παράδειγμα, η ΓΔ Περιβάλλον, η ΓΔ Γεωργία, η ΓΔ Επιχειρήσεις). Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παράσχει περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά τα μέσα και τους τρόπους λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών πόρων, των πρωτοβουλιών που θα προταθούν σε μελλοντική ανακοίνωση, με τη συμμετοχή όλων των φορέων που ενδιαφέρονται για τη διαδικασία διαβούλευσης και στη βάση των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν από την πιλοτική δοκιμή του κοινού προγραμματισμού.

1.3.   Ο κοινός προγραμματισμός στον τομέα της γεωργικής έρευνας αποσκοπεί στη διερεύνηση του δυναμικού της κοινωνίας προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις για την ανάπτυξη των biobased commodities (βιολογικών προϊόντων) σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι προκλήσεις αυτές αφορούν την αλλαγή του κλίματος, την προστασία της ανθρώπινης υγείας και την ασφάλεια τροφίμων. Τα θέματα αυτά, ακόμη και στο φως των αποτελεσμάτων του εργαστηρίου για τον κοινό προγραμματισμό στη γεωργία που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (JPAR Workshop - Towards joint programming in European agricultural research), υπήρξαν αντικείμενο διεξοδικής συζήτησης και ανάλυσης από την επιτροπή SCAR (3) (Μόνιμη Επιτροπή Γεωργικής Έρευνας) που συνοψίζονται στο έγγραφο του Ιουνίου 2009 (Draft SCAR position paper on Joint Programming). Ο κοινός προγραμματισμός συνεπάγεται ευρεία συμμετοχή και έντονη προσπάθεια από όλα τα εμπλεκόμενα κράτη, ώστε να εκφραστεί σε προστιθέμενη αξία και οφέλη για τους πολίτες και την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ προτείνει να προβλεφθούν από τώρα οι κατάλληλοι μηχανισμοί για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή, ακόμη και σε ιδιωτικό επίπεδο, όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, κυρίως των επιχειρήσεων, σε ό,τι αφορά τον καθορισμό των στόχων της έρευνας, να υπολογιστούν οι απαιτούμενοι πόροι και να καθοριστούν με προσοχή τα χρηματοδοτικά μέσα για τη λειτουργία του συστήματος, με παράλληλη εξασφάλιση αποτελεσματικής πρόσβασης στις χρηματοδοτήσεις. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή και στο Κοινοβούλιο να προβλέψουν και να εκπονήσουν πρόταση κανονισμού που να αποτελέσει τη νομική βάση για την οργάνωση και τη λειτουργία της νέας επιτροπής SCAR, σύμφωνα με την πολιτική διαδικασία που ξεκίνησε το 2004, και να αντικαταστήσει τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 1728/74.

1.4.   Στο νέο πρότυπο διακυβέρνησης που προτείνει η Επιτροπή, η Μόνιμη Επιτροπή Γεωργικής Έρευνας διαδραματίζει ρόλο συντονισμού στην προώθηση των κοινών πρωτοβουλιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στην χαρτογράφηση των ικανοτήτων των ερευνητικών πρωτοβουλιών που προωθούνται. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η επιτροπή SCAR θα πρέπει να διαπνέεται από την αρχή της ουσιαστικής ευελιξίας για να παρακολουθεί τις μεταρρυθμίσεις που έχουν πραγματοποιηθεί (4) και που θα πραγματοποιηθούν στο, υπό συνεχή εξέλιξη, κανονιστικό πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής.

1.5.   Στο πλαίσιο του κοινού προγραμματισμού, η διαδικασία πρόβλεψης και έρευνας συνδέεται στενά με τη διαδικασία χαρτογράφησης, η οποία με την παροχή καίριων αριθμητικών και στατιστικών στοιχείων όσον αφορά τις ελλείψεις, τις τάσεις και τις απαιτήσεις σχετικά με την οργάνωση της γεωργικής έρευνας σε εθνικό επίπεδο, συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας σφαιρικής εικόνας της εξέλιξης της γεωργικής έρευνας στην ΕΕ. Μέχρι σήμερα οι πληροφορίες αυτές παρέχονταν μέσω του σχεδίου EU-AGRI-MAPPING, πρωτοβουλία που εντάσσεται στο 6° Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα. H EOKE, λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες που προέκυψαν κατά την πορεία του σχεδίου αυτού, θεωρεί ότι η χαρτογράφηση δεν μπορεί να βασίζεται σε πρωτοβουλίες της στιγμής, αλλά πρέπει να είναι μια συνεχής και σταθερή σύγχρονη διαδικασία.

2.   Περίληψη της ανακοίνωσης

2.1.   Ένα νέο πλαίσιο για τη γεωργική έρευνα στην Ευρώπη

2.1.1.   Η ευρωπαϊκή γεωργία πρέπει να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις όπως, για παράδειγμα, τη μεταβολή της γεωργικής δημογραφίας και της δομής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, τον αντίκτυπο των σύγχρονων γεωργικών μεθόδων στην απασχόληση, την εξέλιξη της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και τους παγκόσμιους παράγοντες που επηρεάζουν τον κλάδο.

2.1.2.   Είναι ευρέως γνωστό ότι για την αντιμετώπιση αυτών προκλήσεων χρειάζεται να ενισχυθεί η γεωργική έρευνα στην Ευρώπη. Η γεωργική έρευνα θα πρέπει να συμβάλει στην απόκτηση γνώσεων που να καθιστούν δυνατή την πλήρη κατανόηση της αγροτικής ανάπτυξης, καθώς και των παραγόντων που διευκολύνουν ή παρεμποδίζουν την αειφόρο ανάπτυξη, να προάγει τις νέες τεχνολογίες και τις καινοτομίες που χρειάζονται για την ανάπτυξη του γεωργικού τομέα και να διευκολύνει την απόκτηση γνώσεων για την καλύτερη κατανόηση των δυναμικών της αγοράς. Ωστόσο οι δράσεις έρευνας είναι συχνά αποσπασματικές και μη συντονισμένες, οι επενδύσεις ανεπαρκείς και απουσιάζει η κρίσιμη μάζα. Στην Ευρώπη υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί, και ιδίως οι μηχανισμοί που προβλέπονται από το πρόγραμμα-πλαίσιο της ΕΕ, που είναι σε θέση να συμβάλλουν στην ενίσχυση της πανευρωπαϊκής συνεργασίας μεταξύ των ερευνητών. Εν προκειμένω, με τον μηχανισμό ERA-NET υποστηρίζεται χρηματοδοτικά η σύνδεση μέσω δικτύου εθνικών προγραμμάτων, υπουργείων ή φορέων χρηματοδότησης σε όλους τους επιστημονικούς τομείς. Το Συμβούλιο της ΕΕ συμφώνησε (τον Νοέμβριο του 2004) ότι η συνεργασία στον συγκεκριμένο τομέα θα ήταν σκόπιμο να στηρίζεται σε μια πιο δομημένη προσέγγιση. Στο πλαίσιο αυτό, η νέα πρόσφατη προσέγγιση του κοινού προγραμματισμού προχωρεί ένα βήμα πέραν του συστήματος ERA-NET και επιλέγει την άμεση συνεργασία των δημόσιων προγραμμάτων των κρατών μελών με σκοπό τον καθορισμό κοινών οραμάτων, κοινών στρατηγικών ερευνητικών προγραμμάτων και την από κοινού διάθεση πόρων για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ζητημάτων. Η Μόνιμη Επιτροπή Γεωργικής Έρευνας(SCAR) αναφέρεται ως θετικό παράδειγμα πιθανών δικτυακών δομών στο πλαίσιο οποιασδήποτε νέας διαδικασίας κοινού προγραμματισμού.

2.2.   Ο καθοδηγητικός ρόλος της Μόνιμης Επιτροπής Γεωργικής Έρευνας

2.2.1.   Έπειτα από αρκετά χρόνια αδράνειας, η Μόνιμη Επιτροπή Γεωργικής Έρευνας (Standing Committee on Agricultural Research -SCAR) έλαβε το 2005 από το Συμβούλιο της ΕΕ ανανεωμένη εντολή, και συγκεκριμένα την εντολή να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στον συντονισμό της γεωργικής έρευνας στην Ευρώπη. Η «νέα» SCAR απαρτίζεται από αντιπροσώπους των 27 κρατών μελών της ΕΕ, καθώς και από αντιπροσώπους, υπό την ιδιότητα των παρατηρητών, από τις υποψήφιες και συνδεδεμένες χώρες. Μεταξύ των πρωτοβουλιών που ανέλαβε η επιτροπή SCAR για να προωθήσει τον ευρωπαϊκό χώρο έρευνας για τη γεωργία, περιλαμβάνονται – πέραν του κοινού προγραμματισμού – η διαδικασία προοπτικής διερεύνησης, για την επεξεργασία πιθανών σεναρίων της ευρωπαϊκής γεωργίας μακροπρόθεσμα, και η διαδικασία χαρτογράφησης, με στόχο τον εντοπισμό των απαιτήσεων και των τάσεων της γεωργικής έρευνας στην ΕΕ.

2.2.2.   Η επιτροπή SCAR υιοθέτησε μια δομημένη προσέγγιση για τον καθορισμό των ερευνητικών θεμάτων προτεραιότητας που θα αποτελέσουν αντικείμενο μελλοντικής συνεργασίας, μέσω της δημιουργίας συνεργατικών ομάδων εργασίας (ΣΟΕ) απαρτιζόμενων από αντιπροσώπους των κρατών μελών και των συνδεδεμένων χωρών. Οι ΣΟΕ λειτουργούν όπως τα δίκτυα ERA-NET, με την έννοια ότι ακολουθούν την ίδια σταδιακή προσέγγιση – επικέντρωση αρχικώς στην ανταλλαγή πληροφοριών, προσδιορισμός των ερευνητικών κενών και των αντικειμένων προτεραιότητας της συνεργασίας και, κατά περίπτωση, δρομολόγηση κοινών δραστηριοτήτων ή/και προκήρυξη υποβολής κοινών προτάσεων στον τομέα της έρευνας.

2.3.   Κύριες δράσεις για την ανάπτυξη ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού θεματολογίου γεωργικής έρευνας

2.3.1.   Είναι επείγουσα ανάγκη να κατανοηθούν οι παράγοντες που συμβάλλουν στη διαδικασία της αλλαγής του κλίματος, προκειμένου να μειωθούν οι αρνητικές της επιπτώσεις και να διαφυλαχθούν οι υδάτινοι πόροι, το έδαφος και η βιοποικιλότητα, ώστε να στηριχθεί και να προωθηθεί μια πιο βιώσιμη γεωργία σε ευρωπαϊκή και σε παγκόσμια κλίμακα. Στο πλαίσιο αυτό, η αλλαγή του κλίματος και οι ενεργειακοί πόροι αποτελούν ερευνητικά πεδία προτεραιότητας.

2.3.2.   Ο ρόλος της έρευνας θα μπορούσε να είναι σημαντικότερος, εάν οι διάφοροι συντελεστές συμμετείχαν περισσότερο στην εκπόνηση ενός προγράμματος και μπορούσαν να εμπλακούν περισσότερο στη διαδικασία μέσω δράσεων όπως τα δίκτυα καινοτομίας. Ωστόσο, η Επιτροπή προτίθεται να ενισχύσει την παραγωγή και τη διάδοση των γνώσεων για γεωργικά θέματα μέσω της επιτροπής SCAR και του ευρωπαϊκού δικτύου αγροτικής ανάπτυξης (5). Πράγματι, προκειμένου να εδραιωθεί ο κοινός προγραμματισμός στην έρευνα με σκοπό τη βελτίωση της διαχείρισης του ευρωπαϊκού συστήματος γεωργικών προϊόντων διατροφής, ο στρατηγικός ρόλος της επιτροπής SCAR θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω, κατά τρόπο ώστε η επιτροπή αυτή να αναχθεί σε φορέα στρατηγικής εποπτείας των σχετικών με τη γεωργία δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν οι ευρωπαϊκοί δημόσιοι οργανισμοί έρευνας.

2.3.3.   Για την ανάπτυξη μακροπρόθεσμων θεματολογίων έρευνας που βασίζονται σε κοινά οράματα και κοινούς στόχους, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης που να περιλαμβάνει τον συνδυασμό μελετών διερεύνησης των προοπτικών και την χαρτογράφηση των ερευνητικών ικανοτήτων.

2.3.4.   Οι ευθύνες της Ευρώπης σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον δεν πρέπει να αγνοούνται: η αειφορία της γεωργίας είναι ζήτημα με άμεσο (τιμές τροφίμων) και έμμεσο (μεταναστευτικές ροές, για παράδειγμα) αντίκτυπο στην ΕΕ και σε όλες τις περιοχές του κόσμου. Επιβάλλεται, συνεπώς, να ενισχυθούν οι πολιτικές συνέργειες στον τομέα της γεωργικής έρευνας εντός και εκτός της Ευρώπης. Συγκεκριμένα, χρειάζεται να αναπτυχθεί ο συντονισμός των ενεργειών μεταξύ των πολιτικών έρευνας της ΕΕ και των κρατών μελών, αφενός, και των εξωτερικών πολιτικών όπως η πολιτική αναπτυξιακής βοήθειας και η πολιτική γειτονίας, αφετέρου.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.   Ένα νέο πλαίσιο για τη γεωργική έρευνα στην Ευρώπη

3.1.1.   Τα τελευταία πενήντα χρόνια ο ρόλος και οι λειτουργίες της ευρωπαϊκής γεωργίας έχουν μεταβληθεί ριζικά με βάση τις εξελίξεις που χαρακτήρισαν την ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία, με τη συμμετοχή των πολιτών και των καταναλωτών, και με τη μετάβαση από την «αγροτική» γεωργία σε μια «μεταβιομηχανική» γεωργία. Συνεπώς έχει πλέον εδραιωθεί η άποψη ότι ο γεωργικός τομέας, σύμφωνα με το γνωστό ευρωπαϊκό γεωργικό πρότυπο, πρέπει να εξεταστεί από την πλευρά του πολυλειτουργικού ή του εδαφικού χαρακτήρα της γεωργίας, δηλαδή, όχι μόνο από την πλευρά της παραγωγής. Κατά συνέπεια το ίδιο κριτήριο πρέπει να ισχύει και για τον ορισμό της «γεωργικής έρευνας». Πράγμα που σε κάθε περίπτωση επιβεβαιώνει τον πρωταρχικό ρόλο της παραγωγής γεωργικών προϊόντων διατροφής που η παγκόσμια επισιτιστική κρίση έφερε στο προσκήνιο. Πράγματι, το θέμα της ανταγωνιστικότητας και της ασφάλειας εφοδιασμού τροφίμων θα είναι η πρόκληση στο άμεσο μέλλον.

3.1.2.   Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσέγγιση που έχει υιοθετηθεί για έναν ευρύτερο ορισμό της «γεωργικής έρευνας» ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή γεωργία, όπως η προσαρμογή και η μείωση των συνεπειών της αλλαγής του κλίματος, η ανάπτυξη ανανεώσιμων μορφών ενέργειας από γεωργικές πηγές, η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων αλλά και η προώθηση των τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας (ΤΠΕ) και η ποιότητα της παραγωγής.

3.2.   Προς κοινά προγράμματα έρευνας

3.2.1.   Στην ανακοίνωση της Επιτροπής υιοθετείται η πρόσφατη έννοια του κοινού προγραμματισμού (2) ως νέα προσέγγιση της γεωργικής έρευνας με στόχο την καλύτερη χρήση των περιορισμένων οικονομικών πόρων και την μεγαλύτερη συνεργασία. Ο κοινός προγραμματισμός είναι σήμερα σε πειραματική φάση μέσω ενός πιλοτικού σχεδίου έρευνας για την νόσο του Alzheimer. Προβλέπεται επίσης ότι το Συμβούλιο θα υιοθετήσει και άλλες πρωτοβουλίες σε άλλους σημαντικούς τομείς έως το 2010: εκεί που οι πρωτοβουλίες θα έχουν θετικά αποτελέσματα, ο κοινός προγραμματισμός ενδέχεται να έχει καθοριστικής σημασίας συνέπειες στους μελλοντικούς μηχανισμούς συντονισμού της έρευνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.2.2.   Ο κοινός προγραμματισμός συνεπάγεται προαιρετική συμμετοχή των κρατών μελών, βάσει μεταβλητής γεωμετρίας, στον καθορισμό, την κατάρτιση και την εφαρμογή κοινών στρατηγικών προγραμμάτων ερευνών, βασισμένων σε κοινό όραμα όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης σοβαρών κοινωνικών προκλήσεων. Είναι δυνατόν να συνεπάγεται στρατηγική συνεργασία μεταξύ υφιστάμενων εθνικών προγραμμάτων ή σχεδιασμό και κατάρτιση από κοινού εντελώς νέων προγραμμάτων. Και στις δύο περιπτώσεις, προϋποθέτει συγκέντρωση και από κοινού αξιοποίηση των πόρων, επιλογή ή δημιουργία των καταλληλότερων μέσων, εφαρμογή και συλλογική παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου.

3.2.3.   Δεδομένου ότι οι δράσεις της γεωργικής έρευνας είναι συχνά κατακερματισμένες και μη συντονισμένες, οι επενδύσεις είναι ανεπαρκείς, η διάδοση και η στοχευόμενη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων απουσιάζει και υπάρχει έλλειψη της κρίσιμης μάζας, η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσέγγιση του κοινού προγραμματισμού, θεωρεί δε ότι πρόκειται για έναν φιλόδοξο στόχο που, μαζί με μια πραγματιστική και ευέλικτη προσέγγιση, μπορεί να συμβάλει στην εκκίνηση μιας στρατηγικής και διαρθρωμένης διαδικασίας της γεωργικής έρευνας.

3.3.   Ο καθοδηγητικός ρόλος της Μόνιμης Επιτροπής Γεωργικής Έρευνας (SCAR)

3.3.1.   Στην ανακοίνωση της Επιτροπής και στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που τη συνοδεύει περιγράφονται λεπτομερώς οι λειτουργίες της ανάλυσης, της αξιολόγησης και της παρακολούθησης, καθώς και οι όροι οργάνωσης και λειτουργίας του έργου της επιτροπής SCAR σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του Συμβουλίου Γεωργίας και Αλιείας της 19ης Ιουλίου 2004. Ειδικότερα η επιτροπή SCAR αναλαμβάνει το καθήκον να παρακολουθεί τις εθνικές πρωτοβουλίες έρευνας στον τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής, να τις συντονίζει σε κοινοτικό επίπεδο και να προβαίνει σε λογικές εκτιμήσεις για την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα ερευνητικών σχεδίων σε αυτόν τον τομέα.

3.3.2.   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο συντονισμός σε κοινοτικό επίπεδο είναι βασικός για την αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων και επιτρέπει στην ΕΕ να εκφράζεται με μία φωνή στα διεθνή φόρουμ, να εξαλείφει τις επικαλύψεις, να εμβαθύνει περισσότερο στα προγράμματα, να αυξάνει τον ανταγωνισμό προκειμένου να λάβει τις χρηματοδοτήσεις και, κατά συνέπεια, να βελτιώνει την ποιότητα των προτάσεων έρευνας. Πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι η κατάσταση της έρευνας διαφέρει πολύ από το ένα κράτος μέλος στο άλλο και ότι στον εθνικό προγραμματισμό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές απαιτήσεις και προτεραιότητες για τις οποίες η συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν μπορεί πάντα να εξασφαλίζει οφέλη σημαντικής κλίμακας ή εμβέλειας. Επίσης, η επιτροπή SCAR πρέπει να διαθέτει τα μέσα που να εξασφαλίζουν τον έλεγχο μιας συνεχούς και σύγχρονης διαδικασίας παρακολούθησης.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.   Στο πλαίσιο των δράσεων καθοριστικής σημασίας υπέρ ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού προγράμματος γεωργικής έρευνας, στην ανακοίνωση της Επιτροπής τίθεται ως προτεραιότητα η μείωση του αρνητικού αντικτύπου της κλιματικής αλλαγής, η διαφύλαξη των υδάτινων πόρων και του εδάφους καθώς και η προστασία της βιοποικιλότητας. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη και ο αντίκτυπος στην κοινωνία, όπως υπογραμμίζεται σε πρόσφατη έκθεση της FAO με θέμα Gender and Equity Issues in Liquid Biofuels Production («Ζητήματα φύλου και ισότητας κατά την παραγωγή βιοκαυσίμων») του 2008, στην οποία περιλαμβάνεται των σύνολο των σχέσεων μεταξύ επιχείρησης, εργασίας και περιφέρειας.

4.2.   Κατά τον καθορισμό των νέων τομέων προτεραιότητας για το μελλοντικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα γεωργικής έρευνας, ενδείκνυται, εκτός της αλλαγής του κλίματος και των ενεργειακών προβλημάτων που συνδέονται με την γεωργία, να ληφθούν υπόψη: ο αγώνας για τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας, η βιώσιμη χρήση των υδάτινων πόρων, η αξιολόγηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία της καλλιέργειας και της διάθεσης στην αγορά ΓΤΟ, τα ζητήματα που αφορούν τον τομέα των αγροτικών προϊόντων διατροφής και ειδικότερα κατά τη φάση μεταποίησης των προϊόντων, οι βιοτεχνολογίες και όλες οι καινοτομίες που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, που αποτελούν τις νέες προκλήσεις όπως αναφέρθηκε πρόσφατα στην αξιολόγηση σχετικά με τον διαγνωστικό έλεγχο της ΚΓΠ (Νοέμβριος 2008).

4.3.   Η έρευνα μπορεί να διαδραματίσει ακόμη σημαντικότερο ρόλο εάν όλοι οι διάφοροι φορείς μπορούσαν να συμμετέχουν περισσότερο στη διαδικασία της έρευνας. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμμετοχή των επιχειρήσεων, κυρίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, στον καθορισμό των στόχων που πρέπει να τεθούν στον τομέα της έρευνας λαμβανομένων υπόψη των πραγματικών αναγκών των ίδιων των επιχειρήσεων, αλλά και στην προώθηση της εφαρμοσμένης έρευνας και της μεταφοράς τεχνολογίας εάν έχει εξασφαλιστεί η πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις. Ωστόσο η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής να ενισχύσει τους δεσμούς μεταξύ της γνώσης και της καινοτομίας, προκειμένου να συνδυαστούν τα συμφέροντα των επιχειρήσεων και των πολιτών και καλεί την Επιτροπή να προβλέψει για τον σκοπό αυτό τα κατάλληλα προγράμματα κατάρτισης.

4.4.   Ειδικότερα όσον αφορά το ευρωπαϊκό δίκτυο για την αγροτική ανάπτυξη (5), αντί να εφαρμοστούν ειδικά μέτρα που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα συντονισμού με τις κανονιστικές λειτουργίες του δικτύου, ενδείκνυται να προβλεφθούν μηχανισμοί για την προώθηση της ανταλλαγής των βέλτιστων πρακτικών. Το ευρωπαϊκό δίκτυο για την αγροτική ανάπτυξη, οι ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες, μαζί με τα άλλα μέσα για την ανταλλαγή γνώσεων, αποτελούν στρατηγικές λύσεις για την ανταλλαγή και την ανάπτυξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο έγκυρων ιδεών, αξιόπιστων πληροφοριών και πρακτικής εμπειρίας, εφόσον διαρθρωθούν και ενισχυθούν η παραγωγή και η ανταλλαγή γνώσεων.

4.5.   Για τη σύνδεση μέσω δικτύου της ευρωπαϊκής έρευνας με τη διεθνή έρευνα, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, είναι απαραίτητη η ύπαρξη κατάλληλων μηχανισμών ικανών να διαφυλάττουν την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα των παρεμβάσεων που προωθούνται, ειδικότερα δε με την ενίσχυση των ικανοτήτων της διακυβέρνησης σε τοπικό επίπεδο και τη βελτίωση της ποιότητας των σχετικών ανθρώπινων πόρων.

(1)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οι τιμές των τροφίμων στην Ευρώπη» (βλ. σελίδα 00 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας).

(2)  ΕΕ C 228 της 22.9.2009, σελ. 56.

(3)  Άρθρο 7 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1728/74

(4)  Κανονισμός αριθ. 72/2009/ΕΚ, Κανονισμός αριθ. 73/2009/ΕΚ, Κανονισμός αριθ. 74/2009/ΕΚ και απόφαση του Συμβουλίου της 19ης Ιανουαρίου 2009, αριθ. 61.

(5)  Άρθρο 67 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005.