30.4.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 108/68

1.1.1.

Στις 9 Απριλίου 2003 η Επίτροπος κα Viviane Reding ζήτησε, με επιστολή της προς τον Πρόεδρο της ΕΟΚΕ, μία διερευνητική γνωμοδότηση σχετικά με την ευρωπαϊκή πολιτιστική βιομηχανία.

Σύμφωνα με την Επίτροπο, η ΕΟΚΕ, λόγω του ρόλου της στο πλαίσιο της κοινωνίας των πολιτών και επειδή εκπροσωπεί τα συμφέροντα των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, βρίσκεται στην κατάλληλη θέση, μεταξύ άλλων:

Η Επιτροπή σκοπεύει, κατ' αρχήν, να προτείνει, στις αρχές του 2004, νέα κοινοτικά μέσα για τον πολιτιστικό και τον οπτικοακουστικό τομέα.

1.1.2.

Κατά την Επιτροπή, οι κυριότερες προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν αυτές οι βιομηχανίες είναι οι εξής:

1.1.3.

Η υφιστάμενη κατάσταση επιβάλλει, κατά τη γνώμη της Επιτροπής, την ανάγκη να ξεκινήσει μια διαδικασία προβληματισμού σχετικά με τις εξής πτυχές:

1.1.4.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατά τη σύνοδό του της 4ης Σεπτεμβρίου 2003, ενέκρινε το ψήφισμά του για τις «Πολιτιστικές βιομηχανίες», εισηγήτρια του οποίου ήταν η ευρωβουλευτής κα Μυρσίνη Ζορμπά.

1.1.4.1.

Το εκτενές και πλήρες αυτό κείμενο είναι το προϊόν μιας αυστηρής μεθοδολογίας, την οποία ακολούθησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να καταρτίσει ένα σχέδιο ψηφίσματος με λειτουργικές συστάσεις για τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών σχετικά με τα πιθανά μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν.

1.1.4.2.

Στη δημόσια ακρόαση που προηγήθηκε, στις 22 Απριλίου 2003, παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα ενός ερωτηματολογίου που είχε αποσταλεί σε 200 επαγγελματικές ενώσεις, ομοσπονδίες διάφορων τομέων, επιχειρήσεις και ειδικούς σε αυτά τα θέματα, οι οποίοι εξέθεσαν ως κυριότερα προβλήματα της ευρωπαϊκής πολιτιστικής βιομηχανίας τα εξής:

1.1.4.3.

Σύμφωνα με το προαναφερόμενο έγγραφο, το οποίο παρουσιάστηκε στην ακρόαση, οι επαγγελματίες του τομέα δεν αισθάνονται ικανοποιημένοι από τις πολιτιστικές πολιτικές σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.2.1.

Η γνωμοδότηση που κατήρτισε η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή περιλαμβάνει εκείνες τις γραμμές δράσης που θεωρούνται, στο σύνολό τους, χρήσιμες για την ανάπτυξη μιας μελλοντικής κοινοτικής παρέμβασης.

1.2.2.

Η ΕΟΚΕ πρέπει να απαντήσει, βασικά, στα εξής δύο ερωτήματα:

2.1.1.

Γενικά, τα λεξικά ορίζουν τη λέξη «πολιτισμός», όταν αναφέρονται στη γενική της έννοια, με παρόμοιους τρόπους. Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πολιτισμός είναι το σύνολο των γνώσεων, των συνηθειών και των επιπέδων καλλιτεχνικής και επιστημονικής ανάπτυξης μιας συγκεκριμένης εποχής ή μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας.

2.1.1.1.

Οι λαοί της Ευρώπης μοιράζονται, με μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό εγγύτητας, γνώσεις, συνήθειες, επίπεδα ανάπτυξης και αξίες, οι οποίες, με όλο το σεβασμό στα πιο τοπικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ενός ευρωπαϊκού πολιτισμού ή ενός ευρωπαϊκού πολιτιστικού χώρου.

2.1.1.2.

Από μια άλλη σκοπιά, που συμφωνεί με το αντικείμενο της γνωμοδότησής μας, ο πολιτισμός μπορεί να οριστεί ως το σύνολο των πολιτιστικών και καλλιτεχνικών παραγωγών και προϊόντων που σχετίζονται με τη μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, το βιβλίο κ.λπ.. Ο ορισμός αυτός λαμβάνει περισσότερο υπόψη την οικονομική διάσταση του πολιτισμού και τον εντάσσει πλήρως στο πλαίσιο της βιομηχανίας, της πολιτιστικής βιομηχανίας.

2.1.2.

Όμως ο πολιτισμός δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Είναι κάτι που εκπηγάζει από την ίδια την ύπαρξη εκείνων που τον παράγουν. Δεν υπάρχει πολιτισμός, αν δεν υπάρχουν δημιουργοί, καλλιτέχνες, ερμηνευτές κλπ., οι οποίοι με την έμπνευσή τους θέτουν στη διάθεση των πολιτών έργα που μένουν στο καλλιτεχνικό κεκτημένο της ανθρωπότητας, η οποία τα θαυμάζει και τα εκτιμά σε όλο τους το μεγαλείο.

2.1.3.

Συνεπώς, οι πολιτιστικές δημιουργίες, τα έργα του πολιτισμού, δεν θα είχαν λόγο ύπαρξης, αν οι πολίτες δεν είχαμε δυνατότητες πρόσβασης σ' αυτά. Η πρόσβαση στον πολιτισμό αυξάνει τις δυνατότητες του ανθρώπου. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι μια φαύλη χρήση του μπορεί να τον μετατρέψει σε παράγοντα ελέγχου από πλευράς της εξουσίας. Η ενίσχυση του πολιτισμού και η ενίσχυση και προαγωγή της ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών σε αυτόν μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο αντιπαράθεσης σε οποιοδήποτε πρότυπο ηγεμονίας που προσπαθεί να επιβληθεί χρησιμοποιώντας ως μέσο τον πολιτισμό.

2.2.1.

Μέχρι τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης του Μάαστριχτ, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διέθετε νομική βάση στην οποία να μπορεί να στηριχθεί μια πολιτιστική πολιτική. Με μία στέρεη νομική βάση και με την εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων σε αυτόν τον τομέα της κοινοτικής πολιτικής, η Ευρωπαϊκή Ένωση παύει να έχει παρουσία στο διεθνές πλαίσιο μόνο χάρη στη γεωγραφική της διαμόρφωση και στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική της διάρθρωση, αλλά αρχίζουν να τονίζονται και οι πιο σημαντικές πτυχές του κοινού πολιτιστικού πεδίου της κοινοτικής Ευρώπης.

2.2.2.

Με την έννοια αυτή, η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι ο πολιτισμός αποτελεί ζωτικό και ενοποιητικό στοιχείο της καθημερινής ζωής και της ταυτότητας των Ευρωπαίων πολιτών (1).

2.2.3.

Παρότι δεν υπάρχει κοινή πολιτική για τους διάφορους πολιτιστικούς τομείς και παρά τους περιορισμούς του άρθρου 151 της Συνθήκης ΕΚ, θα ήταν σκόπιμο να συμβάλουν τα κράτη μέλη και η Ένωση μέσω των θεσμικών της οργάνων στην ανάπτυξη ενός κοινού οράματος για το μέλλον, ενός οράματος που θα επιτρέπει στο σύνολο της Ένωσης να παρεμβαίνει πιο έντονα στο πεδίο του πολιτισμού.

2.2.3.1.

Πιστεύουμε επ' αυτού ότι μία πολιτιστική πολιτική ευρωπαϊκού επιπέδου θα πρέπει να αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της πρόσβασης των πολιτών της Ένωσης στη γνώση της πολιτιστικής ταυτότητας που μας ενώνει και της πολιτιστικής πολυμορφίας των διάφορων περιφερειών της Ευρώπης, με στόχο την καλύτερη αλληλοκατανόηση όσων είμαστε μέτοχοι αυτής της πολυμορφίας.

2.2.4.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο ψήφισμά του της 5ης Σεπτεμβρίου 2001, θεωρούσε σκόπιμο για το μέλλον της Ένωσης να ενισχυθεί η πολιτιστική διάσταση, τόσο σε πολιτικό όσο και σε δημοσιονομικό επίπεδο, και να ενθαρρυνθεί η συνεργασία των κρατών μελών, ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί ένας «Ευρωπαϊκός Πολιτιστικός Χώρος».

2.2.4.1.

Η δημιουργία αυτού του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Χώρου συνεπάγεται πλούτο από δύο απόψεις: από πολιτιστική άποψη, που είναι αυτονόητη, και από οικονομική άποψη, μέσω της αξίας που προσδίδει στις πολιτιστικές βιομηχανίες. Μέσω των βιομηχανιών αυτών επιτυγχάνεται η πρόσβαση των πολιτών της Ένωσης στον πολιτισμό και σε αυτές πρέπει να βασιστεί επίσης η επέκταση και η εξαγωγή του πολιτισμού μας πέραν των κοινοτικών συνόρων.

2.2.5.

Αν και ο σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης δεν είναι η συζήτηση για την πολιτιστική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πολιτική αυτή είναι ένα θέμα τεράστιας σημασίας, το οποίο θα πρέπει να εξεταστεί σε βάθος.

3.1.1.

Μέχρι την έγκριση της Συνθήκης του Μάαστριχτ η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διέθετε νομικό πλαίσιο που να της επιτρέπει να αναπτύξει μια πολιτιστική πολιτική στο πλαίσιο της Κοινότητας. Η Συνθήκη της Ρώμης δεν περιείχε κανένα συγκεκριμένο άρθρο ή παράγραφο για αυτό το θέμα και μόνο το προοίμιό της αναφερόταν στον πολιτισμό ως στοιχείο ένωσης των λαών και προαγωγής της οικονομικής και κοινωνικής προόδου.

3.1.1.1.

Το άρθρο 151 της Συνθήκης ΕΚ θεσπίζει μία βάση για τις κοινοτικές δράσεις που ενθαρρύνουν, υποστηρίζουν και συμπληρώνουν τη δράση των κρατών μελών, με σεβασμό της εθνικής και περιφερειακής πολυμορφίας και ιδιαίτερη έμφαση στην κοινή πολιτιστική κληρονομιά των πολιτών της Ένωσης. Οποιαδήποτε δράση εναρμόνισης αποκλείεται ρητώς από το πεδίο εφαρμογής αυτού του άρθρου.

3.1.2.

Μία από τις αποστολές που έχουν ανατεθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η εξασφάλιση των αναγκαίων προϋποθέσεων για την ανταγωνιστικότητα της κοινοτικής βιομηχανίας. Το άρθρο 157 της Συνθήκης ορίζει ότι η δράση της Κοινότητας αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στην επιτάχυνση της προσαρμογής της βιομηχανίας στις διαρθρωτικές μεταβολές και στην προαγωγή ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την επιχειρηματική πρωτοβουλία και τη συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων.

3.1.2.1.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να συμβάλει στη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των πολιτιστικών βιομηχανιών, ούτως ώστε να μπορούν να επωφεληθούν από τους καρπούς της έρευνας και των τεχνολογικών εξελίξεων, από καλύτερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση και από τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας σε έναν ευρωπαϊκό χώρο του πολιτισμού.

3.2.1.

Αφού απέκτησε το κατάλληλο νομικό πλαίσιο, το άρθρο 151 της Συνθήκης, η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε σε εφαρμογή κατά την περίοδο 1996-1997 τρία ειδικά προγράμματα στον τομέα του πολιτισμού: το Καλειδοσκόπιο (2), που αποσκοπούσε στην ενθάρρυνση της καλλιτεχνικής δημιουργίας και στη βελτίωση της γνώσης και της διάδοσης του πολιτισμού των ευρωπαϊκών λαών στον καλλιτεχνικό τομέα, το ARIANE (3), που αποσκοπούσε στην ανάπτυξη της συνεργασίας των κρατών μελών στον τομέα του βιβλίου και της ανάγνωσης και στη βελτίωση της γνώσης της λογοτεχνικής δημιουργίας και της ιστορίας των ευρωπαϊκών λαών μέσω της μετάφρασης, και το Rafael (4), που αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της συνεργασίας των κρατών μελών στον τομέα της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.

3.2.2.

Τον Φεβρουάριο του 2000 εγκρίθηκε το πρώτο πρόγραμμα-πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας υπέρ του πολιτισμού (5). Με το πρόγραμμα αυτό απλοποιείται η κοινοτική δράση με τη συγκέντρωσή της σε ένα μόνο μέσο χρηματοδότησης και διαχείρισης της πολιτιστικής συνεργασίας. Αυτή η συνεργασία των πολιτιστικών φορέων συμβάλλει στην καθιέρωση ενός ευρωπαϊκού πολιτιστικού χώρου, στην ανάπτυξη της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής δημιουργίας, στη γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού της Ευρώπης, στη διεθνική διάδοση του πολιτισμού, στην αναβάθμιση της πανευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και στον διαπολιτισμικό διάλογο.

3.2.2.1.

Το πρόγραμμα «Πολιτισμός 2000» αποσκοπεί στη δημιουργία ενός κοινού πολιτιστικού χώρου ο οποίος θα χαρακτηρίζεται από την πολιτιστική πολυμορφία και από την κοινή πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι επίσης ανοιχτή στα κράτη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και στις υποψήφιες για ένταξη χώρες. Το πρόγραμμα υποστηρίζει τα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά έργα που έχουν ευρωπαϊκή διάσταση στο επίπεδο του σχεδιασμού, της οργάνωσης και της υλοποίησής τους. Τα περισσότερα έργα περιλαμβάνουν μία διάσταση πολυμέσων, για τη δημιουργία σελίδων στο Διαδίκτυο και φόρουμ συζήτησης.

3.2.2.2.

Το πρόγραμμα «Πολιτισμός 2000», το οποίο είχε θεσπιστεί για την περίοδο 2000-2004, προβλέπεται να παραταθεί μέσω μιας νέας πρότασης απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, με την οποία τροποποιείται η απόφαση αριθ. 508/2000/ΕΚ (6). Με την πρόταση αυτή επιδιώκεται να συνεχιστεί το πρόγραμμα με τους ίδιους όρους έως και το 2006.

3.3.1.

Το πρόγραμμα MEDIA, που πήρε το όνομά του από τα αρχικά των λέξεων «Δράσεις για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οπτικοακουστικής βιομηχανίας» στα γαλλικά, αποσκοπεί στον περιορισμό των αδυναμιών των ευρωπαϊκών βιομηχανιών περιεχομένου οπτικοακουστικών έργων και πολυμέσων, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ανεπαρκή κυκλοφορία ευρωπαϊκών έργων μεταξύ των διάφορων χωρών και χρόνιο έλλειμμα επενδύσεων στην ανάπτυξη έργων, στη συνεχή κατάρτιση, στη διάδοση των έργων και στην προώθησή τους. Οι ελλείψεις αυτές είναι ακόμη πιο σημαντικές, αν επιπλέον γίνουν συγκρίσεις με τα έργα που προέρχονται από τις ΗΠΑ.

3.3.1.1.

Έτσι, τα προγράμματα MEDIA στηρίζουν τον πολιτισμό μέσω δράσεων υπέρ των οπτικοακουστικών βιομηχανιών που παράγουν πολιτιστικά έργα αυτού του τύπου. Συγκεκριμένα, τα προγράμματα MEDIA-Κατάρτιση (7) και MEDIA Plus (8), που διαδέχθηκαν τα προγράμματα MEDIA Ι και MEDIA ΙΙ, αποσκοπούν στην κατάρτιση των επαγγελματιών της ευρωπαϊκής βιομηχανίας οπτικοακουστικών προγραμμάτων (MEDIA-Κατάρτιση) και στην ενθάρρυνση της ανάπτυξης, της διανομής και της προώθησης οπτικοακουστικών έργων (MEDIA Plus).

3.3.1.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποίησε μια δημόσια ακρόαση, προκειμένου να προτείνει, βάσει της ακρόασης αυτής και των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης των εν εξελίξει προγραμμάτων, μια νέα γενιά προγραμμάτων για την ευρωπαϊκή οπτικοακουστική βιομηχανία.

3.3.2.

Άλλα προγράμματα και δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που δεν σχετίζονται άμεσα με τη στήριξη του πολιτισμού, περιέχουν γραμμές δράσης και υποστηρίζουν έργα με αντίκτυπο σε πολυποίκιλες πτυχές του πολιτισμού, γενικά, και της πολιτιστικής κληρονομιάς, ειδικότερα.

3.3.2.1.

Μερικά από τα πιο σημαντικά προγράμματα αυτού του τύπου και από τις πολιτιστικές δραστηριότητες στις οποίες παρεμβαίνουν είναι τα εξής:

3.3.3.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η σειρά των προγραμμάτων που παρατέθηκε ανωτέρω αντικατοπτρίζει το αυξανόμενο ενδιαφέρον που δείχνουν τα κοινοτικά όργανα για την προώθηση και τη στήριξη του πολιτισμού, αλλά αποκαλύπτει επίσης μία διασπορά των προσπαθειών και των ενεργειών, που χωριστά επιτυγχάνουν μεν αδιαμφισβήτητες προόδους, αλλά συντονισμένα θα μπορούσαν ίσως να προσθέσουν συνέργιες και να παράσχουν καλύτερα αποτελέσματα και μεγαλύτερη αποδοτικότητα στην επίτευξη των στόχων που σχετίζονται με τον πολιτισμό.

3.3.3.1.

Πολλά από αυτά τα προγράμματα υπάγονται στην ίδια Γενική Διεύθυνση, ιδίως εκείνα που σχετίζονται πιο άμεσα με τον πολιτισμό και τις πολιτιστικές βιομηχανίες του οπτικοακουστικού τομέα, αλλά υπάρχουν και άλλες δράσεις σε προγράμματα που υπάγονται σε άλλες Γενικές Διευθύνσεις οι οποίες θα πρέπει να μας κάνουν να προβληματιστούμε όσον αφορά τον καλύτερο συντονισμό τους.

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ δεν θέλει να δώσει έναν κλειστό και περιοριστικό ορισμό της έννοιας των πολιτιστικών βιομηχανιών, καθώς ο στόχος της πρέπει να είναι ο προσδιορισμός των τομέων που πρέπει να συμπεριληφθούν στις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες.

4.1.1.1.

Εκ των πραγμάτων, η συμπερίληψη ή μη ενός δεδομένου τομέα δραστηριότητας στην έννοια των πολιτιστικών βιομηχανιών εξαρτάται από τις πηγές στις οποίες έχει κανείς στηριχθεί. Το εν λόγω πεδίο μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες τόσο διαφορετικές μεταξύ τους όσο οι σκηνικές τέχνες, με όλες τους τις εκφάνσεις της θεατρικής, της μουσικής, της χορευτικής ερμηνείας κ.λπ., οι πλαστικές τέχνες με τις διάφορες μορφές τους της ζωγραφικής, της γλυπτικής κ.λπ., η πολιτιστική βιοτεχνία, η έκδοση βιβλίων, η παραγωγή μουσικής, τα οπτικοακουστικά μέσα και ο κινηματογράφος, τα μέσα επικοινωνίας, η πολιτιστική και προπαντός η αρχιτεκτονική κληρονομιά, οι δραστηριότητες συντήρησης και αποκατάστασης των έργων και της πολιτιστικής κληρονομιάς, ακόμη και ο τουρισμός, όταν ο στόχος του είναι η προσέγγιση συγκεκριμένης πολιτιστικής κληρονομιάς, είτε αυτή είναι αστική είτε αγροτική, χωρίς να λησμονούμε τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες και άλλους πολιτιστικούς χώρους.

4.1.2.

Για την UNESCO, η δημιουργικότητα, η οποία αποτελεί σημαντικό τμήμα της πολιτιστικής ταυτότητας των ανθρώπων, εκφράζεται με διάφορους τρόπους. Τα έργα της ανθρώπινης δημιουργικότητας, αφού αναπαραχθούν και πολλαπλασιαστούν με βιομηχανικές διαδικασίες και διαδοθούν παγκοσμίως, μετατρέπονται σε προϊόντα πολιτιστικών βιομηχανιών όπως η έκδοση βιβλίων, η παραγωγή δίσκων μουσικής, η κινηματογραφική και βιντεογραφική παραγωγή και, πιο πρόσφατα, η ηλεκτρονική παραγωγή πολυμέσων (9).

4.1.2.1.

Αυτός ο ορισμός της UNESCO πλησιάζει, πράγματι, πολύ την έννοια της πολιτιστικής βιομηχανίας, στην οποία θα πρέπει να προσθέσουμε εκείνους τους τομείς που περιλαμβάνουν πολιτιστικά έργα τα οποία δεν μπορούν να αναπαραχθούν μαζικά, αλλά προσελκύουν το ενδιαφέρον, τον άμεσο ή έμμεσο θαυμασμό ή τη μετακίνηση των πολιτών για να τα απολαύσουν. Εμφανίζονται έτσι βιομηχανίες που δεν χρειάζεται να αναπαράγουν τα έργα, αλλά που μέσω του πολιτιστικού τουρισμού φέρνουν εκατομμύρια πολίτες κοντά στη μη αναπαραγώγιμη πολιτιστική κληρονομιά.

4.1.2.2.

Για αυτόν τον λόγο και για να είναι αποτελεσματική μια ευρωπαϊκή πολιτική υποστήριξης του πολιτισμού και, κατ' επέκταση, των πολιτιστικών βιομηχανιών, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον εννοιολογικό προσδιορισμό που ζήτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο ψήφισμά του της 4ης Σεπτεμβρίου 2003 και παρέχει τη δική της προσέγγιση σ' αυτόν τον ορισμό με τα κριτήρια που περιλαμβάνονται στα σημεία 4.1.2 και 4.1.2.1 του παρόντος εγγράφου.

4.2.1.

Για καθαρά διδακτικούς σκοπούς και χωρίς να αποκλείουμε κάποιον άλλο τρόπο ταξινόμησης, θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τις πολιτιστικές βιομηχανίες στις εξής κατηγορίες:

4.2.2.

Με τις παραμέτρους αυτές, κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλλει για την οικονομική σημασία των πολιτιστικών προϊόντων και των βιομηχανιών που τα στηρίζουν. Η αυξανόμενη οικονομική τους σημασία καθιστά τις πολιτιστικές βιομηχανίες σημαντική πηγή οικονομικής δραστηριότητας και προοδευτικής δημιουργίας απασχόλησης. Έτσι, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, οι πολιτιστικές βιομηχανίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν σημαντικό παράγοντα προσέγγισης της επίτευξης των στόχων της Λισαβόνας σε σχέση με τη δημιουργία απασχόλησης.

4.2.2.1.

Σε μία κοινωνία που εκτιμά όλο και περισσότερο τον ελεύθερο χρόνο και τις δραστηριότητες που συνδέονται με αυτόν, οι πολιτιστικές βιομηχανίες προάγουν τη γνώση, την ψυχαγωγία και την απασχόληση, γι' αυτό και είναι λογικό να τους παρέχεται από τις κρατικές και τις κοινοτικές δημόσιες αρχές υποστήριξη που να ενθαρρύνει τη διάδοση και την ανάπτυξή τους, ιδίως σε ό,τι αφορά τις τεχνολογικές εξελίξεις.

4.2.2.2

Απαιτούνται ειδικά μέτρα για την προστασία του ιδιαίτερου πολιτισμού που δημιουργείται και ασκείται από τους αυτόχθονες και τους μειονοτικούς πληθυσμούς.

5.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, λόγω του προνομιακού της ρόλου ως έκφρασης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων, μπορεί και οφείλει να παρουσιάσει μια γνωμοδότηση που όχι μόνο να εκφράζει τις ανησυχίες και τις προσδοκίες αυτών των εταίρων, αλλά και να αντικατοπτρίζει το πολιτιστικό όραμα των χρηστών αυτών των πολιτιστικών βιομηχανιών, συμβάλλοντας έτσι στον εμπλουτισμό και την ολοκλήρωση του σχετικού προβληματισμού.

5.2.

Στην πορεία των ετών η ΕΟΚΕ έχει εκφραστεί επανειλημμένα τόσο σε σχέση με τον πολιτισμό, γενικά, όσο και με τις πολιτιστικές βιομηχανίες, ειδικότερα. Όσον αφορά αυτές τις τελευταίες, η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει τη γνώμη της για τις βιομηχανίες του οπτικοακουστικού τομέα στις διάφορες γνωμοδοτήσεις που εξέδωσε επ' ευκαιρία της έγκρισης των διάφορων φάσεων του προγράμματος MEDIA.

5.3.

Στις γνωμοδοτήσεις αυτές, η ΕΟΚΕ εξέφρασε με σαφήνεια τη θέση της τόσο σε σχέση με τον προσδιορισμό των προβλημάτων, των προκλήσεων και των δυσχερειών που αφορούν τις οπτικοακουστικές βιομηχανίες όσο και σε σχέση με την αναζήτηση δυνατών τρόπων επίλυσης που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση, την ενθάρρυνση και την υποστήριξη αυτών των βιομηχανιών, με την προοπτική της προαγωγής της πρόσβασης και της διάδοσης του ευρωπαϊκού πολιτισμού, γενικά, και του πολιτισμού των κρατών και των περιφερειών, ειδικότερα.

5.4.

Ως υπόμνηση και ταυτόχρονα ως επιβεβαίωση αυτών των απόψεων, απαριθμούμε τις εν λόγω γνωμοδοτήσεις, οι οποίες μπορούν να έχουν και πράγματι έχουν πλήρη ισχύ και σήμερα.

5.4.1.

Γνωμοδότηση για την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τη συμμετοχή της Κοινότητας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης του Οπτικοακουστικού Τομέα» (10).

5.4.2.

Γνωμοδότηση για την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου που τροποποιεί την απόφαση 90/685/ΕΟΚ για την εφαρμογή του προγράμματος δράσης για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οπτικοακουστικής βιομηχανίας MEDIA (1991-1995)» (11).

5.4.3.

Γνωμοδότηση για την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα κατάρτισης για τους επαγγελματίες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας οπτικοακουστικών προγραμμάτων» και την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης και της διανομής ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων» (12).

5.4.3.1.

Στο κεφάλαιο 3 αυτής της γνωμοδότησης («Γενικές παρατηρήσεις»), η ΕΟΚΕ έκανε μία σοβαρή ανάλυση των αδυναμιών του τομέα, όπως προσδιορίζονται από την Επιτροπή στην πρόταση απόφασής της, και διατύπωσε μια σειρά συλλογισμούς που διατηρούν όλη την ισχύ τους, γι' αυτό και τους υποστηρίζουμε εκ νέου ανεπιφύλακτα.

5.4.3.2.

Σήμερα βλέπουμε πάλι να εντοπίζονται και να επαναλαμβάνονται οι ίδιες δυσκολίες που είχαν επισημανθεί πριν από χρόνια και για τις οποίες είχε εκφράσει τη γνώμη της η ΕΟΚΕ. Πιστεύουμε ότι, προπαντός στον οπτικοακουστικό τομέα, τα μέτρα που ελήφθησαν, οι δράσεις που εφαρμόστηκαν και τα σχέδια που υποστηρίχθηκαν δεν έχουν καταφέρει ακόμη να δώσουν λύση στα διαρθρωτικά προβλήματα που επισημάνθηκαν πριν από τόσα χρόνια. Αυτό, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, αποτελεί επίσης πρόβλημα, αφού αποδεικνύεται ότι, παρόλα αυτά, τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υπήρξαν αποτελεσματικά.

5.4.4.

Γνωμοδότηση για την «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί της εφαρμογής προγράμματος κατάρτισης για τους επαγγελματίες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας οπτικοακουστικών προγραμμάτων (MEDIA-Κατάρτιση)» και την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου περί της εφαρμογής προγράμματος για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης, της διανομής και της προώθησης των ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων (MEDIA Plus)» (13).

5.4.4.1.

Ενώ σε σχέση με την προηγούμενη γνωμοδότηση αναφέραμε την επανάληψη του προσδιορισμού των άλυτων προβλημάτων που έπλητταν και πλήττουν τον οπτικοακουστικό τομέα, στα σημεία 1.3 και 1.4 αυτής της γνωμοδότησης τα ίδια προβλήματα επισημαίνονται για άλλη μια φορά με πολύ παρεμφερείς όρους και με την προσθήκη μερικών άλλων παρατηρούμενων προκλήσεων.

5.4.4.2.

Στο σημείο 3.1 των παρατηρήσεων, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της πρότασης απόφασης, επειδή αφορά συμπληρωματικά μέτρα που ευνοούν την διάδοση της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς, αν και τονίζει ότι, καθώς πρόκειται για την προώθηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας, η παράμετρος αυτή θα έπρεπε να τονιστεί στην πρόταση.

5.4.4.3.

Τέλος, υπογραμμίζουμε την παρατήρηση που εκφράζεται στο σημείο 3.3 της ίδιας γνωμοδότησης. Τη θεωρούμε τόσο εύστοχη, ώστε δεν πρέπει να μιλάμε για τα προβλήματα των πολιτιστικών βιομηχανιών και τις πιθανές τους λύσεις χωρίς να διατυπώσουμε προηγουμένως αυτήν την παρατήρηση, την ισχύ της οποίας επαναβεβαιώνουμε στη διερευνητική μας γνωμοδότηση.

5.4.4.4.

Η ΕΟΚΕ δηλώνει ότι «εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για το γεγονός ότι η πρόταση δεν έχει λάβει υπόψη ότι η σημασία της ευρωπαϊκής οπτικοακουστικής βιομηχανίας δεν έγκειται αποκλειστικά στην επιχειρηματική της διάσταση, αλλά και στο γεγονός ότι αποτελεί φορέα για την προώθηση του πολιτισμού μας και των δημοκρατικών μας αξιών». Τελικά, η ΕΟΚΕ θέτει το θέμα της αναγνώρισης της πολιτιστικής διάστασης της οπτικοακουστικής βιομηχανίας.

5.4.5.

Στις 24 Σεπτεμβρίου 2003, η Ολομέλεια της ΕΟΚΕ ενέκρινε μία νέα γνωμοδότηση για την «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί τροποποίησης της απόφασης αριθ. 163/2001/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Ιανουαρίου 2001, περί της εφαρμογής προγράμματος κατάρτισης για τους επαγγελματίες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας οπτικοακουστικών προγραμμάτων» και την «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί τροποποίησης της απόφασης 2000/821/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2000, για την εφαρμογή προγράμματος για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης, της διανομής και της προώθησης των ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων» (14).

5.4.5.1.

Στα σημεία 2.1 και 2.2 αυτής της γνωμοδότησης, η ΕΟΚΕ εξέφραζε την άποψη ότι θα ήταν καλύτερα να είχε δημιουργήσει η Επιτροπή τις προϋποθέσεις και να είχε υιοθετήσει τα κατάλληλα μέτρα πριν από τη συζήτηση και την παρουσίαση των νέων πολυετών προγραμμάτων, αντί να περιοριστεί στην παράταση της ισχύος των σημερινών. Επίσης, η ΕΟΚΕ επαναλάμβανε, για άλλη μια φορά, την ελπίδα της να ληφθούν υπόψη οι υποδείξεις και οι προτάσεις που έχει διατυπώσει τόσο στην εν λόγω γνωμοδότηση όσο και στις προαναφερόμενες.

5.5.1.

Η ΕΟΚΕ λυπάται που δεν μπόρεσε να εκφράσει τις παρατηρήσεις της για αυτό το πρόγραμμα, λόγω του ρητού περιορισμού που επιβάλλει η παράγραφος 5 του άρθρου 151 της Συνθήκης ΕΚ. Το άρθρο αυτό δεν προβλέπει διαβούλευση με την ΕΟΚΕ όταν πρόκειται να τεθούν σε εφαρμογή μέτρα για την ενθάρρυνση του πολιτισμού, αν και, με βάση τις διατάξεις του άρθρου 157, πρέπει να υπάρχει διαβούλευση μαζί της όταν πρόκειται για μέτρα υποστήριξης της βιομηχανίας, γενικά, και των πολιτιστικών βιομηχανιών, ειδικότερα.

5.5.2.

Αν η ΕΟΚΕ εκπροσωπεί την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, δεν είναι κατανοητή η απουσία της γνώμης της ΕΟΚΕ όταν συζητούνται πτυχές της πολιτιστικής πολιτικής της Ένωσης, αφού η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο πολιτισμός αποτελεί τμήμα του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου.

5.5.3.

Τον Απρίλιο του 2003 η Επιτροπή δημοσίευσε ένα έγγραφο δημόσιας διαβούλευσης με τον τίτλο «Σχεδιάζοντας το μελλοντικό πρόγραμμα για την πολιτιστική συνεργασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά το 2006» (15). Το έγγραφο αυτό έχει σκοπό να ανοίξει τη συζήτηση για τις μελλοντικές δράσεις μετά τη λήξη του προγράμματος «Πολιτισμός 2000».

5.5.4.

Για να γίνει γνωστή η άποψη της ΕΟΚΕ για αυτό το πρόγραμμα, το οποίο θα επηρεάσει άμεσα ή έμμεσα τους φορείς του πολιτισμού, από τους δημιουργούς μέχρι τους παραγωγούς ή εκδότες, και θα επιδράσει τελικά στις πολιτιστικές βιομηχανίες, η ΕΟΚΕ θα πρέπει να καταρτίσει μια γνωμοδότηση πρωτοβουλίας στην οποία να εκφράζει την άποψή της.

6.1.1.

Στο παρόν έγγραφο, επισημάναμε μια σειρά προβλημάτων και προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή πολιτιστική βιομηχανία. Ο προσδιορισμός αυτών των προβλημάτων στηρίχθηκε στις πολυάριθμες μελέτες και αναλύσεις που έχουν διενεργηθεί επί σειρά ετών.

6.1.2.

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, στην έννοια των πολιτιστικών βιομηχανιών εντάσσονται πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους τύποι παραγωγικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον πολιτισμό. Κάθε τομέας δραστηριότητας που εντάσσεται στο πλαίσιο των πολιτιστικών βιομηχανιών έχει συγκεκριμένα προβλήματα και συμφέροντα, τα οποία δυσχεραίνουν την απλοποίηση των προβλημάτων και των λύσεων που μπορούν να αφορούν και να ισχύουν για το σύνολο των πολιτιστικών βιομηχανιών.

6.1.3.

Γι' αυτό, είναι απαραίτητο να προσδιορίσουμε ποιες είναι οι δραστηριότητες που εντάσσονται στις αποκαλούμενες πολιτιστικές βιομηχανίες, προκειμένου να εντοπίσουμε τα ιδιαίτερα προβλήματα που πλήττουν κάθε τομέα δραστηριότητας και τις δυνατές λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν στην πράξη για τον καθένα.

6.1.4.

Στο σημείο 4 της παρούσας γνωμοδότησης, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη γνώμη της για τη σημασία της έννοιας των πολιτιστικών βιομηχανιών και τους τομείς που τις απαρτίζουν. Καθώς πρόκειται για τομείς πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους και με διαφορετική ο καθένας προβληματική, πιστεύουμε ότι το όραμα της ΕΟΚΕ πρέπει να είναι γενικό και να παρέχει μια οριζόντια οπτική των μεγάλων προκλήσεων που αφορούν τις πολιτιστικές βιομηχανίες στο σύνολό τους ή που επηρεάζουν περισσότερους από έναν από τους τομείς δραστηριότητας που προσδιορίζονται στη γνωμοδότησή μας.

6.2.1.

Σε όλες τις αναλύσεις που έχουν γίνει, η γλωσσική πολυμορφία της Ευρώπης παρουσιάζεται ταυτόχρονα ως δύναμη και ως αδυναμία. Δύναμη, επειδή αποτελεί στοιχείο πλούτου, με την έννοια ότι αντιστοιχεί σε πληθώρα μορφών έκφρασης καθεμία από τις οποίες προσφέρει ό,τι πιο θετικό διαθέτει ο πολιτισμός από τον οποίο εκπηγάζει. Αδυναμία, επειδή αν θεωρηθεί, όχι από την πολιτιστική άποψη, αλλά από τη βιομηχανική, αποτελεί παράγοντα αύξησης του κόστους της παραγωγής και επιβράδυνσης της διανομής. Η αδυναμία αυτή είναι λογικό να εμφανίζεται σε μια πολύγλωσση Ευρώπη· ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι δημόσιες αρχές της Ένωσης, των κρατών και των περιφερειών της Ευρώπης πρέπει να συμβάλουν στην ενίσχυση αυτής της πολυμορφίας, υποστηρίζοντας όλες τις δράσεις και τις έρευνες που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση αυτής της αδυναμίας.

6.3.1.

Καθώς πρόκειται για έναν τομέα που περιλαμβάνει πολύ διαφορετικούς τύπους βιομηχανιών, οι επιχειρήσεις που αναπτύσσουν παραγωγική δραστηριότητα σε αυτό το πεδίο έχουν προβλήματα πολύ διαφορετικής φύσης. Θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα πρότυπο που να επιτρέπει την ομοιόμορφη στατιστική κάλυψη της πολιτιστικής βιομηχανίας σε όλη την Ευρώπη. Με βάση τα συλλεχθέντα δεδομένα, θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένα κοινό σχέδιο δράσης, το οποίο να συνεκτιμά τόσο τους επιμέρους τομείς όσο και τις διάφορες περιφέρειες και να περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους, στρατηγικές και μέτρα

6.3.2.

Ενώ βλέπουμε μεγάλη συγκέντρωση επιχειρήσεων στον εκδοτικό τομέα, παρατηρούμε ότι ο οπτικοακουστικός παραμένει υπερβολικά κατακερματισμένος για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο ανταγωνιστή του, τη βιομηχανία των ΗΠΑ. Τόσο στο παρόν έγγραφο όσο και στις συζητήσεις της ομάδας μελέτης που ανέλαβε την κατάρτιση της παρούσας γνωμοδότησης, όπως και στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που συντάχθηκε από την ευρωβουλευτή κα Μυρσίνη Ζορμπά, επισημαίνονται ορισμένα κοινά στοιχεία, τα οποία αποτελούν τις κυριότερες προκλήσεις που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει η πολιτιστική βιομηχανία και προπαντός η βιομηχανία του οπτικοακουστικού τομέα. Τα στοιχεία αυτά είναι κατά βάση τα εξής:

6.4.1.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ένα από τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολιτιστικές και, ιδιαίτερα, οι οπτικοακουστικές και οι φωνογραφικές βιομηχανίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απορρέει από την παγκοσμιοποίηση του εμπορίου των πολιτιστικών προϊόντων προς την οποία βαίνουμε. Η θέση της αμερικανικής βιομηχανίας είναι εμφανής, καθώς είναι τεράστιο το εμπορικό πλεόνασμα οπτικοακουστικών προϊόντων των ΗΠΑ σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

6.4.2.

Για να ανταγωνιστούμε με τη βιομηχανία αυτή, πρέπει να είμαστε επινοητικοί και όχι περιοριστικοί. Πρέπει να ενισχύσουμε τη συνεργασία στην Ευρώπη και να προωθήσουμε ένα ευνοϊκό κλίμα για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, ενθαρρύνοντας τη διάδοσή της στην ίδια την Ευρώπη και υποστηρίζοντας την εξαγωγή της εκτός των συνόρων μας.

6.5.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ολοκληρωμένη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτόν τον τομέα. Αν θέλουμε να στηρίξουμε την πολιτιστική μας βιομηχανία, πρέπει να αναπτύξουμε μια πολιτιστική πολιτική σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, με σεβασμό φυσικά της αρχής της επικουρικότητας, συντονίζοντας τις εθνικές πολιτικές ως προς έναν κοινό πολιτιστικό στόχο που θα μας επιτρέπει να διατηρούμε μια ανταγωνιστική ευρωπαϊκή πολιτιστική βιομηχανία.

6.5.1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να αναπτυχθεί η πολιτική αυτή στο επίπεδο της Ένωσης, με τη θέσπιση σαφών στρατηγικών, την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Χώρου και την προώθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού πέραν των συνόρων μας.

6.5.2.

Η πολιτιστική πολιτική είναι ουσιαστικά μια οριζόντια πολιτική η οποία πρέπει να διασυνδέει τις κοινοτικές πολιτικές, προκειμένου να δημιουργηθεί μια συνέργια η οποία θα στηρίζει με σαφήνεια και ακρίβεια τις καταβαλλόμενες προσπάθειες. Υπάρχει σημαντική διασπορά προσπαθειών και ενεργειών στα διάφορα προγράμματα που απαριθμήσαμε στο παρόν έγγραφο, τα οποία, το καθένα χωριστά, επιτυγχάνουν μεν αδιαμφισβήτητες προόδους, αλλά, συντονισμένα, θα μπορούσαν ίσως να προσθέσουν συνέργιες και να παράσχουν καλύτερο αποτέλεσμα. Η αποκέντρωση που προξενεί ο οριζόντιος χαρακτήρας της πολιτιστικής πολιτικής δεν πρέπει να θίγει σε καμία περίπτωση την αποτελεσματικότητα που πρέπει να επιδείξουμε στην επίτευξη των τεθέντων στόχων.

6.5.3.

Οι πολιτιστικές βιομηχανίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα προσέγγισης της επίτευξης των στόχων της Λισσαβώνας σε σχέση με τη δημιουργία απασχόλησης.

6.5.3.1.

Ένα πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι δημοσιονομικοί πόροι για τις δράσεις υποστήριξης του πολιτισμού και, κατ' επέκταση, των πολιτιστικών βιομηχανιών. Όλοι γνωρίζουμε ότι τα κονδύλια για τα διάφορα προγράμματα που σχετίζονται άμεσα με τον πολιτισμό και με τις οπτικοακουστικές βιομηχανίες, συν τις χρηματοδοτήσεις των σχεδίων που εντάσσονται στις γραμμές δράσης άλλων προγραμμάτων που έχουν σχέση με τον πολιτισμό, είναι πραγματικά λιγοστά για να αξιώνουμε την απογείωση του οπτικοακουστικού τομέα, ειδικά, και της πολιτιστικής βιομηχανίας, γενικότερα. Τα ευρωπαϊκά όργανα πρέπει να αναλύσουν ποιοι είναι οι παραγωγικοί τομείς με τις μεγαλύτερες προοπτικές και τις μεγαλύτερες προβλέψεις δημιουργίας απασχόλησης και, από αυτή την άποψη, να υποστηρίξουν σαφώς τον πολιτιστικό βιομηχανικό τομέα, ο οποίος, με τις διάφορες μορφές έκφρασής του, προσφέρει όλο και μεγαλύτερες προοπτικές ανάπτυξης.

7.1.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μία πολιτιστική πολιτική ευρωπαϊκού επιπέδου θα πρέπει να αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της πρόσβασης των πολιτών της Ένωσης στη γνώση της πολιτιστικής ταυτότητας που μας ενώνει, στην αποκατάσταση των χαρακτηριστικών αξιών της Ευρώπης και στη γνώση της πολιτιστικής πολυμορφίας των διάφορων ευρωπαϊκών περιφερειών, για να μάθουμε να ζούμε μέσα σε αυτή την πολυμορφία.

7.1.2.

Με την έννοια αυτή, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη που εκφράζεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 4ης Σεπτεμβρίου 2003 ότι ο πολιτισμός αποτελεί ζωτικό και ενοποιητικό στοιχείο της καθημερινής ζωής και της ταυτότητας των Ευρωπαίων πολιτών.

7.1.3.

Συνεπώς, η ύπαρξη μιας κοινής πολιτιστικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν θα πρέπει να νοηθεί ως ανάμιξη στις αρμοδιότητες των περιφερειών ή/και των κρατών, αλλά ως στοιχείο ενίσχυσης του ιδιαίτερου πολιτισμού τους, για να προαχθούν τα στοιχεία που μας ενώνουν.

7.2.1.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με το περιεχόμενο του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 5ης Σεπτεμβρίου 2001, όπου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έκρινε σκόπιμο για το μέλλον της Ένωσης να ενισχυθεί η πολιτιστική διάσταση, τόσο σε πολιτικό όσο και σε δημοσιονομικό επίπεδο, και να ενθαρρυνθεί η συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί ένας «Ευρωπαϊκός Πολιτιστικός Χώρος».

7.2.2.

Η δημιουργία αυτού του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Χώρου συνεπάγεται πλούτο από δύο απόψεις: από πολιτιστική άποψη, που είναι αυτονόητη, και από οικονομική και κοινωνική άποψη, μέσω της αξίας που προσδίδει στις πολιτιστικές βιομηχανίες.

7.2.3.

Η συνεργασία μεταξύ των διάφορων πολιτιστικών φορέων συμβάλλει στην καθιέρωση του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Χώρου, στην ανάπτυξη της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής δημιουργίας, στη γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού της Ευρώπης, στην εσωτερική και διεθνή διάδοση αυτού του πολιτισμού, στην αναβάθμιση της πολιτιστικής κληρονομιάς που έχει ειδική πανευρωπαϊκή σημασία και στον διαπολιτισμικό διάλογο.

7.2.4.

Γι' αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει να εξεταστούν οι ακόλουθες πρωτοβουλίες:

7.3.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για πολιτιστικές βιομηχανίες, αν δεν έχουμε προηγουμένως οριοθετήσει το πεδίο των δραστηριοτήτων τους, αν και αυτό πρέπει να είναι το ευρύτερο δυνατό, χωρίς να είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν περιοριστικά κριτήρια στον εννοιολογικό του προσδιορισμό, για τον οποίο μπορεί να επιλεγεί ένας μη περιοριστικός κατάλογος.

7.3.2.

Η ποικιλία των τομέων που περιλαμβάνονται στην έννοια των «πολιτιστικών βιομηχανιών» μας υποβάλλει σε μια προβληματική τόσο ποικίλη όσο οι διάφοροι τομείς στους οποίους αναφερόμαστε. Για να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε ποια είναι τα προβλήματα και οι λύσεις για το σύνολο των πολιτιστικών βιομηχανιών και για κάθε επιμέρους τομέα, είναι απαραίτητο, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, να ορίσουμε τι εννοούμε λέγοντας «πολιτιστικές βιομηχανίες» και να απαριθμήσουμε τους τομείς δημιουργικής και παραγωγικής δραστηριότητας που τις απαρτίζουν.

7.3.2.1.

Η ΕΟΚΕ παρέχει τη συμβολή της σ' αυτό το θέμα μέσω των κριτηρίων που διατυπώνει στο κεφάλαιο 4 της παρούσας γνωμοδότησης.

7.3.3.

Από την οπτική αυτή, τα μέτρα που θα ληφθούν για την υποστήριξη του πολιτιστικού τομέα θα πρέπει να εντάσσονται σε μια πιο ολοκληρωτική και σφαιρική στρατηγική, παρά τον οριζόντιο χαρακτήρα που πρέπει να διέπει την πολιτιστική πολιτική.

7.4.1.

Κατ' εφαρμογή του άρθρου 157, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την υποχρέωση, για τις πολιτιστικές βιομηχανίες, όπως και για κάθε άλλο βιομηχανικό τομέα, να δημιουργήσει ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξή τους, ώστε να μπορούν να ωφεληθούν από τους καρπούς της έρευνας, από τις τεχνολογικές εξελίξεις, από την καλύτερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση και από τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας σε έναν ευρωπαϊκό πολιτιστικό χώρο.

7.4.1.1.

Οι δημιουργικές βιομηχανίες δεν απολαύουν, γενικά, ενός προτύπου πρόσβασης στη χρηματοδότηση που να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στις απαιτήσεις του τομέα. Συνήθως, οι τράπεζες και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες θεωρούν τις δημιουργικές βιομηχανίες επιχειρήσεις υψηλού κινδύνου.

7.4.1.2.

Με ένα σύστημα εγγύησης των δανείων, ένας χρηματοπιστωτικός οργανισμός θα μπορούσε να καλύψει το σύνολο ή μέρος του κινδύνου χρηματοδότησης μιας δημιουργικής βιομηχανίας, σε περίπτωση που η ίδια δεν μπορεί να αποπληρώσει το χρέος της.

7.4.1.3.

Έτσι, θα μπορούσε να εξεταστεί ως ενδεχόμενο η καθιέρωση κοινοτικής στήριξης μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία θα χορηγείται μέσω επιλεγμένων χρηματοπιστωτικών διαμεσολαβητών των κρατών μελών.

7.4.1.4.

Στο πλαίσιο αυτό, επισημαίνεται και η πρωτοβουλία της Επιτροπής για τη θέσπιση προγράμματος κοινοτικής δράσης για την προώθηση των οργανισμών που δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον τομέα του πολιτισμού.

7.4.2.

Οι προκλήσεις που απορρέουν από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις του πολιτιστικού τομέα πρέπει να αναλυθούν σε βάθος, να προσεγγιστούν με στόχο τη βέβαιη επίλυσή τους, και να αποτραπεί η διαιώνιση ανωμαλιών, όπως συμβαίνει στον οπτικοακουστικό τομέα, όπου επισημαίνονται κάθε φορά τα ίδια προβλήματα, χωρίς να επιτυγχάνεται μια βιώσιμη λύση τους.

7.4.3.

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι οι πολίτες που σχετίζονται με τις δημιουργικές βιομηχανίες μπορούν να απολαύουν, αφενός, των ίδιων δικαιωμάτων κινητικότητας με τα προϊόντα και τα έργα τους και, αφετέρου, καθεστώτος σύμφωνου με τις διατάξεις της Συνθήκης.

7.4.4.

Δεδομένου ότι μερικά από τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι φορείς αυτών των τομέων οφείλονται στην έλλειψη ή στη δυσκολία πρόσβασής τους στις γνώσεις και τις ικανότητες διαχείρισης, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν τα μέσα που απαιτούνται για να δέχονται οι δημιουργικές βιομηχανίες βοήθεια, ενημέρωση και κατάρτιση, σαν αυτές που παρέχονται στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, αλλά ειδικά προσανατολισμένες προς αυτόν τον τύπο βιομηχανιών. Προς τούτο, θα πρέπει να επιχειρηθεί η επέκταση και σε άλλους τομείς πρωτοβουλιών όπως τα γραφεία παροχής βοήθειας των προγραμμάτων MEDIA.

7.5.1.

Οι πολιτιστικές βιομηχανίες έχουν, πρώτα απ' όλα, ανάγκη κοινού, θεατών, ακροατών και καταναλωτών. Οι πολίτες και προπαντός οι νέοι θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν και να αναπτύξουν το αισθητήριό τους όσον αφορά τα πολιτιστικά έργα. Για τον σκοπό αυτό, είναι απαραίτητο να προαχθούν και να εντατικοποιηθούν οι δράσεις που σχετίζονται με την εκπαίδευση και τη μύηση στον πολιτισμό, προπαντός στα σχολεία. Πράγματι, η οικογένεια και το σχολείο μπορούν κατ' εξοχήν να μεταδώσουν μια ανοιχτή στάση ως προς τον πολιτισμό και την ποικιλομορφία της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.

7.5.2.

Οι δημόσιες αρχές και το σχολείο έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σ' αυτό το πεδίο. Η ραδιοφωνία και τηλεόραση, μέσα ενημέρωσης τόσο δημόσιας όσο και ιδιωτικής ιδιοκτησίας που είναι παρόντα σε όλα τα νοικοκυριά, πρέπει να προσελκύουν το ενδιαφέρον στον πολιτισμό, μεταδίδοντας προγράμματα πολιτιστικής εκπαίδευσης και αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

7.5.3.

Πρέπει να δημιουργηθεί σε ευρωπαϊκή κλίμακα ένα συντονιστικό όργανο, το οποίο θα μεριμνά για τη θέσπιση κοινών μέτρων για την προαγωγή της επίγνωσης και της διασύνδεσης εθνικών πρωτοβουλιών.

7.6.1.

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες για την αποτελεσματική εξάλειψη των εμποδίων και των δυσχερειών που ενδέχεται να υπάρχουν ακόμη για την ελεύθερη κυκλοφορία των καλλιτεχνών και των δημιουργών. Είναι απαραίτητο να επιτραπεί η κυκλοφορία τόσο των πολιτιστικών αγαθών όσο και των δημιουργών, των συγγραφέων και των ερμηνευτών τους.

7.6.2.

Προς τούτο και προκειμένου να προωθήσουμε την επίλυση των ποικίλων προβλημάτων που πλήττουν τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες, συμφωνούμε με την άποψη που διατυπώνεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 4ης Σεπτεμβρίου 2003 να δημιουργηθεί ένα «καταστατικό του δημιουργού», το οποίο να επιτρέπει την παροχή κοινωνικής προστασίας στους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς, να ενθαρρύνει την κινητικότητά τους και να ενσωματώνει με σαφήνεια τη νομοθεσία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

7.6.3.

Θα πρέπει επίσης να στηριχθεί η ανάπτυξη των εμπορικών δραστηριοτήτων των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων της πολιτιστικής βιομηχανίας με τη δημιουργία οργάνων συνεργασίας και την παροχή της κατάλληλης επιμόρφωσης. Η παροχή στήριξης για εκθέσεις, παρουσιάσεις και οικονομικές αποστολές μπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις αυτές να δραστηριοποιηθούν στις διεθνείς αγορές.

7.7.1.

«Ο πολιτισμός μας απελευθερώνει» είναι μία έκφραση τη σημασία της οποίας γνωρίζουν καλά όσοι ζουν σε χώρες με παγιωμένους δημοκρατικούς θεσμούς.

7.7.2.

Η ενίσχυση του πολιτισμού και η ενίσχυση και προαγωγή της ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών σε αυτόν είναι, συνεπώς, θεμελιώδεις για την εξασφάλιση του σεβασμού του δικαιώματος ελεύθερης έκφρασης και ενημέρωσης που θεσπίζεται στο άρθρο 11 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

7.7.3.

Πέρα από την οικονομική και κοινωνική διάσταση, η σημασία της πολιτιστικής βιομηχανίας έγκειται στο δυναμικό της ως μέσου προαγωγής των δημοκρατικών αξιών της Ευρώπης. Έτσι, είναι θεμελιώδες να διασφαλιστούν, μέσω της ενημέρωσης του νομικού πλαισίου, ο ανταγωνισμός και ο πλουραλισμός της πολιτιστικής βιομηχανίας έναντι της προοδευτικής παγκοσμιοποίησης των αγορών, της αυξανόμενης σύγκλισης των μέσων μαζικής ενημέρωσης, που ευνοείται από την καθιέρωση των ψηφιακών τεχνολογιών, και της σταδιακής συγκέντρωσης των ομίλων ιδιοκτητών.

7.7.4.

Γι' αυτό, είναι απαραίτητο να εκφράσουμε για άλλη μια φορά την υποστήριξή μας προς όλες τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και προτάσεις που αποσκοπούν στην προάσπιση του πλουραλισμού της πληροφόρησης και του πολιτισμού και στη διασφάλιση του ελέγχου κάθε συγκέντρωσης.