52003AE1170

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για το "Σχέδιο ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με την εκτίμηση των οριζόντιων συγκεντρώσεων βάσει του κανονισμού του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων"(1)

(2004/C 10/11)

Στις 22 Ιανουαρίου 2003 και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για το ανωτέρω σχέδιο.

Το ειδικευμένο τμήμα "Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 3 Σεπτεμβρίου 2003, με βάση εισηγητική έκθεση του κ. Hernández Bataller.

Κατά την 402η σύνοδο ολομέλειάς της, της 24ης και 25ης Σεπτεμβρίου 2003 (συνεδρίαση της 24ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 90 ψήφους υπέρ, 21 κατά και 25 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Με το άρθρο 2 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 4064/89, της 21ης Δεκεμβρίου 1989, για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων(2), η Επιτροπή εξουσιοδοτείται να εκτιμά αυτού του είδους τις πράξεις, εφόσον εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού.

1.2. Ο εν λόγω κοινοτικός κανονισμός συμπληρώθηκε με διάφορες ανακοινώσεις της Επιτροπής σχετικά με:

- την έννοια των λειτουργικά αυτόνομων κοινών επιχειρήσεων(3),

- την έννοια των συμμετεχουσών επιχειρήσεων(4),

- τον υπολογισμό του κύκλου εργασιών(5),

- την προσέγγιση των διαδικασιών εξέτασης των συγκεντρώσεων στο πλαίσιο των Συνθηκών ΕΚΑΧ και ΕΚ(6),

- την απλοποιημένη διαδικασία εξέτασης ορισμένων πράξεων συγκέντρωσης,

- τα διορθωτικά μέτρα που γίνονται αποδεκτά από την Επιτροπή(7),

- τους περιορισμούς που συνδέονται άμεσα και είναι αναγκαίοι για τις συγκεντρώσεις(8).

1.3. Στο ήδη περίπλοκο αυτό νομικό πλαίσιο θα πρέπει επίσης να προστεθούν η νομοθεσία σχετικά με τα καθήκοντα του συμβούλου ακροάσεων(9) και ο κανονισμός σχετικά με τις κοινοποιήσεις, τις προθεσμίες και τις ακροάσεις στις διαδικασίες συγκεντρώσεων(10).

1.4. Σε συνέχεια της συζήτησης που προκάλεσε η δημοσίευση του Πράσινου Βιβλίου, για το οποίο η ΕΟΚΕ έχει ήδη καταρτίσει γνωμοδότηση(11), καθώς και η πρόσφατη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τις συγκεντρώσεις(12), η Επιτροπή χρειάστηκε να τροποποιήσει την εστίασή της στις πράξεις συγκέντρωσης. Ως εκ τούτου, δημοσίευσε νέα πρόταση κανονισμού για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων(13), καθώς και την παρούσα ανακοίνωση, στόχος της οποίας είναι η εκτίμηση των οριζόντιων συγκεντρώσεων, βάσει του κανονισμού του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων.

2. Περιεχόμενο του σχεδίου ανακοίνωσης

2.1. Το αντικείμενο του εξεταζόμενου σχεδίου ανακοίνωσης είναι τα κριτήρια εκτίμησης των συνεπειών επί του ανταγωνισμού στη σχετική αγορά των "οριζόντιων συγκεντρώσεων"(14).

2.1.1. Αυτά τα κριτήρια αφορούν δύο συμπληρωματικές κατηγορίες:

i) τον ορισμό των σχετικών αγορών προϊόντων και της σχετικής γεωγραφικής αγοράς, ιδίως όσον αφορά το μερίδιο της αγοράς, τα επίπεδα συγκέντρωσης και τη σπουδαιότητα της καινοτομίας, και

ii) την αξιολόγηση της συγκέντρωσης από την άποψη του ανταγωνισμού.

2.1.2. Ως εκ τούτου, το σχέδιο ανακοίνωσης διαρθρώνεται γύρω από τα εξής θέματα:

α) την πιθανότητα να επηρεάσει η συγκέντρωση δυσμενώς τον ανταγωνισμό στις σχετικές αγορές, εάν υποτεθεί ότι δεν υπάρχουν αντισταθμιστικοί παράγοντες,

β) την πιθανότητα να λειτουργήσει η αγοραστική ισχύς ως αντισταθμιστικός παράγοντας έναντι της αύξησης της οικονομικής ισχύος ως συνέπεια της συγκέντρωσης,

γ) την πιθανότητα να εισέλθουν νέες επιχειρήσεις στις σχετικές αγορές, με αποτέλεσμα να διατηρηθεί ουσιαστικός ανταγωνισμός σε αυτές,

δ) την πιθανότητα να προσπορίσει η συγκέντρωση οφέλη από την άποψη της αποτελεσματικότητας και

ε) τις προϋποθέσεις επίκλησης του επιχειρήματος της προβληματικής επιχείρησης.

2.2. Εντούτοις, αυτά τα θέματα δεν έχουν την ίδια σημασία για τις οριζόντιες συγκεντρώσεις. Συνήθως, η ανάλυση των βελτιώσεων αποτελεσματικότητας και της εξαίρεσης επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες πραγματοποιείται μόνο εάν οι κοινοποιούσες επιχειρήσεις καταδείξουν ότι συγκεντρώνονται οι απαιτούμενες προϋποθέσεις.

2.3. Σύμφωνα με την Επιτροπή, υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους οι οριζόντιες συγκεντρώσεις είναι δυνατόν να περιορίσουν τον πραγματικό ανταγωνισμό, ως αποτέλεσμα της δημιουργίας ή της ενίσχυσης μίας κυρίαρχης θέσης:

- μία συγκέντρωση μπορεί να δημιουργήσει μία κυρίαρχη θέση στην αγορά. Συνήθως, οι επιχειρήσεις που κατέχουν τέτοια θέση έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν τις τιμές, χωρίς να παρεμποδίζονται από ούτε από τους πελάτες τους ούτε από τους πραγματικούς ή τους δυνητικούς ανταγωνιστές τους,

- μία συγκέντρωση μπορεί να μειώσει τον βαθμό ανταγωνισμού σε μία ολιγοπωλιακή αγορά, εξαλείφοντας τις σημαντικές ανταγωνιστικές πιέσεις επί ενός ή περισσοτέρων πωλητών, οι οποίοι, κατ' αυτόν τον τρόπο μπορούν να θεωρήσουν συμφέρουσα την αύξηση των τιμών τους,

- μία συγκέντρωση μπορεί να μεταβάλει τη φύση του ανταγωνισμού σε μία ολιγοπωλιακή αγορά, κατά τρόπο ώστε οι πωλητές, οι οποίοι προηγουμένως δεν συντόνιζαν τις στρατηγικές τους, τώρα να είναι σε θέση να το πράξουν και, ως εκ τούτου, να αυξήσουν τις τιμές. Σε περίπτωση που οι πωλητές συντόνιζαν ήδη τις στρατηγικές τους πριν από τη συγκέντρωση, τότε αυτή μπορεί να διευκολύνει το έργο τους.

2.4. Η Επιτροπή εφαρμόζει διάφορα κριτήρια για να ορίσει "τις επιχειρήσεις με δεσπόζουσα θέση στην αγορά". Γενικά, αυτές πρέπει να κατέχουν ιδιαίτερα μεγάλο μερίδιο της αγοράς (υψηλότερα από 50 %), και κυρίως εάν οι μικρότερες επιχειρήσεις κατέχουν ένα κατά πολύ μικρότερο μερίδιο. Ωστόσο, η Επιτροπή επισημαίνει ακόμη τη δυνατότητα συνυπολογισμού και άλλων παραγόντων κατά την εκτίμηση της οικονομικής ισχύος της οντότητας που προέρχεται από συγκέντρωση, όπως είναι:

- οι οικονομίες κλίμακας και πεδίου,

- η προνομιακή πρόσβαση στις πηγές εφοδιασμού,

- τα ιδιαίτερα ανεπτυγμένα δίκτυα διανομής και πωλήσεων,

- η πρόσβαση σε σημαντικές εγκαταστάσεις ή σε τεχνολογίες αιχμής, η οποία ενδέχεται να προσπορίζει στις επιχειρήσεις που μετέχουν στη συγκέντρωση ένα στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους,

- η προνομιακή πρόσβαση σε ειδικές εισροές, π.χ. σε υλικά ή χρηματοοικονομικά κεφάλαια,

- άλλα στρατηγικά πλεονεκτήματα, όπως η ιδιοκτησία των σημαντικότερων εμπορικών σημάτων, η εδραιωμένη καλή φήμη ή η εκτεταμένη γνώση των ιδιαίτερων προτιμήσεων των πελατών.

Το όριο του 50 % δεν αποτελεί απόλυτη αξία, αλλά υποθετική ένδειξη για την ύπαρξη κυρίαρχης θέσης. Κατ' αυτόν τον τρόπο, έχουν επιτραπεί συγκεντρώσεις με μερίδιο αγοράς της τάξης του 70 %, οι οποίες δεν παρεμπόδιζαν τον ανταγωνισμό και δεν έθεταν ανυπέρβλητα εμπόδια στην πρόσβαση άλλων ανταγωνιστών στην αγορά, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της υπόθεσης Τ-114/02, της 3.4.2003. Αντίθετα, θα ήταν δυνατόν να γίνει αποδεκτή μία αρνητική απόφαση για τις κοινοποιήσεις συμφωνιών που δεν φθάνουν το ποσοστό του 50 %, σε περίπτωση που θεωρηθεί ότι αυτές επαπειλούν σοβαρά τον ανταγωνισμό.

2.5. Η Επιτροπή θεωρεί ότι, σε "ολιγοπωλιακές αγορές" (ολιγοπώλια που δεν περιλαμβάνουν το στοιχείο της συμπαιγνίας) και υπό ορισμένες συνθήκες, οι συγκεντρώσεις είναι δυνατόν να μειώσουν το βαθμό, με την απαλλαγή από σημαντικές ανταγωνιστικές πιέσεις ενός ή περισσοτέρων πωλητών, οι οποίοι, κατ' αυτόν τον τρόπο, πιθανόν να θεωρήσουν συμφέρουσα την αύξηση των τιμών ή τη μείωση της παραγωγής. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η Επιτροπή προτείνει τη χρήση συγκεκριμένων δεικτών για τον υπολογισμό του βαθμού συγκέντρωσης της αγοράς, ανάλογα με το αν πρόκειται για προϊόντα σχετικά ομοιογενή ή διαφοροποιημένα.

2.5.1. Στις αγορές όπου οι σημαντικότερες στρατηγικές αποφάσεις που πρέπει να λάβουν τα ολιγοπώλια σχετίζονται με τα επίπεδα παραγωγής ή δυναμικού, η κυριότερη μέριμνα των επιχειρήσεων είναι ο καθορισμός του τρόπου επίδρασης των αποφάσεων αυτών επί των τιμών της αγοράς.

2.5.2. Αντίθετα, υπάρχουν αγορές όπου η σημαντικότερη στρατηγική απόφαση που πρέπει να λάβουν τα ολιγοπώλια είναι ο καθορισμός των τιμών. Αρνητικές συνέπειες για τον ανταγωνισμό μπορούν να προκύψουν από μία συγκέντρωση όταν η νέα οντότητα θεωρήσει συμφέρον να αυξήσει τις τιμές, πλήττοντας τους καταναλωτές, ως αποτέλεσμα της έλλειψης ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων που συγκεντρώνονται. Οι επιχειρήσεις που συγχωνεύονται έχουν τόσο περισσότερα κίνητρα να αυξήσουν τις τιμές ενός προϊόντος μίας εξ αυτών όσο μεγαλύτερη είναι η αναλογία των απωλεσθεισών πωλήσεων που θα ανέμεναν να ανακτήσουν με την αύξηση των πωλήσεων του προϊόντος μίας άλλης.

2.6. Μία συγκέντρωση μπορεί να μεταβάλει τη φύση του ανταγωνισμού σε μία ολιγοπωλιακή αγορά, κατά τρόπο ώστε οι πωλητές, οι οποίοι προηγουμένως δεν συντόνιζαν τις στρατηγικές τους, τώρα να είναι σε θέση να το πράξουν και, ως εκ τούτου, να αυξήσουν τις τιμές, χωρίς να χρειάζεται να τηρήσουν μία συμφωνία ή να καταφύγουν σε μία συμπεφωνημένη πρακτική, υπό την έννοια του άρθρου 81 της Συνθήκης ΕΚ.

2.6.1. Η αλλοίωση της διάρθρωσης της αγοράς μπορεί να οδηγήσει αυτούς τους πωλητές να θεωρήσουν δυνατή, λογική από οικονομικής απόψεως και, κατά συνέπεια, προτιμητέα την υιοθέτηση μίας μακροπρόθεσμης στρατηγικής, η οποία συνίσταται στην πώληση σε τιμές υψηλότερες από τις ανταγωνιστικές.

2.7. Τέλος, στο σχέδιο ανακοίνωσης εξετάζονται ορισμένες ιδιαίτερες περιπτώσεις σχετικά με την καινοτομία, τη δυνητική είσοδο ανταγωνιστών στην αγορά, τις συγκεντρώσεις που δημιουργούν η ενισχύουν τη διαπραγματευτική ισχύ, τις αναδιαρθρώσεις επιχειρήσεων με σκοπό την ανταπόκριση στις απαιτήσεις για δυναμικό ανταγωνισμό και τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες.

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Κρίνεται ιδιαίτερα θετική η υιοθέτηση από την Επιτροπή των προαναφερόμενων κριτηρίων, τα οποία καθιστούν σαφέστερες τις αναλύσεις των συνεπειών των συγκεντρώσεων επί του ανταγωνισμού. Σε γενικές γραμμές, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η θεωρητική οικονομική προσέγγιση που εφαρμόζεται στο σχέδιο ανακοίνωσης είναι ενδεδειγμένη και αδιαμφισβήτητη. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι επίσης της άποψης ότι μπορούν να γίνουν βελτιώσεις, προκειμένου να παρασχεθούν στους ενδιαφερόμενους αναλυτικότερες οδηγίες για την πρακτική εφαρμογή του. Όσον αφορά την παροχή βοήθειας στις επιχειρήσεις σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, η ανακοίνωση πρέπει να αναφερθεί εκτενέστερα στις καταστάσεις που προκύπτουν συνηθέστερα στην πράξη και να επεκταθεί σε θέματα όπως οι εμπειρικές αποδείξεις και ο βαθμός απόδειξης.

3.1.1. Αυτό θα προωθήσει, αφενός, τα συμφέροντα των καταναλωτών, διευκολύνοντας την παροχή νέων εγγυήσεων για την επίτευξη εξαιρετικού επιπέδου ποιότητας και τιμών των προϊόντων και των υπηρεσιών, και, αφετέρου, θα ωθήσει τις επιχειρήσεις να επιδιώξουν την ανταγωνιστικότητα και την οικονομική αποδοτικότητα.

3.1.2. Η πρόταση διασαφηνίζει ορισμένες πτυχές των κανόνων της διοικητικής διαδικασίας που διέπουν τον ρόλο της Επιτροπής στις διαδικασίες κοινοποίησης των συγκεντρώσεων επιχειρήσεων. Από την ίδια τους τη φύση, αυτοί οι κανόνες δεν μπορούν να λάβουν υπόψη τους άλλες πτυχές που ενέχουν παράπλευρη σημασία για τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων, όπως εκείνες που σχετίζονται με την απασχόληση και τη βιομηχανική πολιτική.

3.1.3. Υπό αυτή την έννοια, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον συνυπολογισμό αυτών των πτυχών σε μελλοντικά σχέδια διακρατικής νομοθεσίας για το θέμα αυτό. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η καθιέρωση διατάξεων σχετικά με τις υποχρεώσεις ενημέρωσης των εργαζομένων εκ μέρους των διευθυνόντων.

3.1.4. Το σχέδιο ανακοίνωσης αναπτύσσει περαιτέρω τον έλεγχο της "κυρίαρχης θέσης"(15) και τη "σημαντική μείωση του ανταγωνισμού", έννοιες που ορίσθηκαν από την Πράσινη Βίβλο σχετικά με την αναθεώρηση του κανονισμού του Συμβουλίου (ΕΟΚ) αριθ. 4064/89(16), ιδίως όσον αφορά τις "βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας". Η εν λόγω διευκρίνιση που περιλαμβάνεται στο σχέδιο ανακοίνωσης δεν συνεπάγεται καμία τροποποίηση του κανονισμού του Συμβουλίου. Ωστόσο, κυρίαρχες επιχειρήσεις φαίνεται τώρα να είναι όλες εκείνες που είναι σε θέση να επηρεάσουν αισθητά και εκτενώς τις παραμέτρους του ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι με τον τρόπο αυτόν διευρύνεται το πεδίο εφαρμογής και, κατά συνέπεια, μειώνεται σημαντικά ο βαθμός παρέμβασης. Ο προτεινόμενος ορισμός είναι εξαιρετικά ευρύς και ασαφής. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το σχέδιο ανακοίνωσης δεν είναι σε θέση να επιλύσει αυτό το πρόβλημα, το οποίο θα πρέπει πρωτίστως να διευθετηθεί μέσω ακριβέστερου ορισμού στον κανονισμό. Προκειμένου να καταστεί σαφές ότι εφαρμόζεται στις λεγόμενες μονομερείς επιπτώσεις των ολιγοπωλίων που δεν περιλαμβάνουν το στοιχείο της συμπαιγνίας, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μια διατύπωση που να λέει ακριβώς αυτό, με εύλογο βαθμό ακρίβειας (πρβλ. την έννοια που επισημαίνεται στην υποσημείωση 7 του σχεδίου ανακοίνωσης). Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να τονίσει την πρωταρχική σημασία της προβλεψιμότητας στον τομέα αυτόν. Η ασάφεια όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής και την ουσία του συστήματος συγκεντρώσεων έχει σοβαρές και ανεπιθύμητες ανασταλτικές συνέπειες, αφού δεν αποτρέπει μόνο τις πραγματικά επιζήμιες συγκεντρώσεις, αλλά εμποδίζει και θεμιτές, επωφελείς και αναγκαίες αναδιαρθρώσεις.

3.1.5. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συνεχιζόμενη προσπάθεια της Επιτροπής για μεγαλύτερη διαφάνεια σε άλλους τομείς των σχέσεών της με τους ιδιώτες (για παράδειγμα, τη θέσπιση ορισμένων διοικητικών υποχρεώσεων για τον χειρισμό καταγγελιών εναντίον κρατών μελών για υποθετικές παραβάσεις των υποχρεώσεών τους βάσει του κοινοτικού δικαίου(17)).

3.2. Ενόψει ακριβέστερων αναλύσεων των συνεπειών επί του ανταγωνισμού, το σχέδιο ανακοίνωσης εστιάζεται αποκλειστικά στις καταστάσεις που δημιουργούνται από οριζόντιες συγκεντρώσεις, αφήνοντας εκτός του πεδίου εφαρμογής τους παρόμοιες καταστάσεις που προέρχονται από μεικτές εταιρείες ("joint ventures") ή "συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων"(18).

3.3. Η εφαρμογή των κριτηρίων που καθορίζονται στο σχέδιο ανακοίνωσης θα έχει ως αποτέλεσμα λεπτομερέστερες αναλύσεις. Κατά συνέπεια, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να διευκρινίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια ορισμένα σημαντικά στοιχεία στην κοινοποίηση και, ιδιαίτερα, εκείνα που σχετίζονται με τον τομέα εμπορικής εξειδίκευσής τους. Η Επιτροπή θα πρέπει να φροντίζει ώστε να μην υφίστανται υπερβολικές και άσκοπες διοικητικές επιβαρύνσεις για τις επιχειρήσεις.

3.3.1. Αυτό ενισχύει την αρχή της ασφάλειας δικαίου και αναμένεται να αποτρέψει διαμάχες, όπως εκείνες που διευθετήθηκαν πρόσφατα από το Πρωτοδικείο(19), στις οποίες αμφισβητήθηκε η καταλληλότητα των κριτηρίων εκτίμησης που εφαρμόσθηκαν από την Επιτροπή(20).

3.3.2. Εντούτοις, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει επίσης κατά πόσον θα ήταν σκόπιμο να μετατραπούν σε νομικούς κανόνες του Σχεδίου Κανονισμού για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων(21) ορισμένες από τις έννοιες, τα κριτήρια, τις παραμέτρους και τους κανόνες που διατυπώνονται τώρα, προκειμένου να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου κατά την εκτίμηση των περιπτώσεων συγκέντρωσης.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1. Θα ήταν, πάντως, σκόπιμο να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια για τη διασαφήνιση του περιεχομένου και του πεδίου ορισμένων όρων, οι οποίοι χρησιμοποιούνται από την Επιτροπή στο σχέδιο ανακοίνωσής της και παρατίθενται παρακάτω.

4.2. Τα σημεία 11 α) και 19 αναφέρονται στην "κυρίαρχη θέση στην αγορά" (paramount market position). Αυτή είναι μια νέα έννοια, η οποία διακρίνεται δύσκολα από την έννοια της "δεσπόζουσας θέσης" (dominant position), όπως έχει αποκρυσταλλωθεί από την πρακτική της ίδιας της Επιτροπής και από τη νομολογία του ΔΕΚ(22), η οποία αναφέρεται ρητώς στο σημείο 20. Η ΕΟΚΕ προτείνει την απάλειψη της έννοιας "κυρίαρχη θέση στην αγορά", εξαιτίας της νομικής αοριστίας της. Αυτό θα συμβάλει στην ενίσχυση της διαφάνειας και της ασφάλειας δικαίου στις εκτιμήσεις της Επιτροπής.

4.3. Στο σημείο 25 γίνεται επίσης αναφορά σε μία νέα έννοια, στα "ολιγοπώλια που δεν περιλαμβάνουν το στοιχείο της συμπαιγνίας". Αυτός ο όρος φαίνεται να αποδίδει ξεχωριστή νομική αντιμετώπιση σε μία κατάσταση παρόμοια με εκείνη της "ατομικής δεσπόζουσας θέσης", όπως αυτή έχει οριστεί από την πρακτική της Επιτροπής και τη νομολογία του ΔΕΚ(23). Για τον προσδιορισμό των "ολιγοπωλίων που δεν περιλαμβάνουν το στοιχείο της συμπαιγνίας" πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι παράμετροι που έχουν ήδη παγιωθεί από τις αντιμονοπωλιακές αρχές των ΗΠΑ και στις οποίες παραπέμπουν πρόσφατα ορισμένες αποφάσεις της Επιτροπής.

4.3.1. Προφανώς, η ιδιαιτερότητα των "ολιγοπωλίων που δεν περιλαμβάνουν το στοιχείο της συμπαιγνίας" είναι ότι αυτά δεν δημιουργούν ούτε συλλογική ούτε ατομική δεσπόζουσα θέση. Με ποια κριτήρια θα καθορίζει, επομένως, την ύπαρξή τους η Επιτροπή;

4.4. Στην υποσημείωση 28 και στο σημείο 27, η Επιτροπή αναφέρεται σε "σχετικά ομοιογενή προϊόντα", διευκρινίζοντας ότι "τα προϊόντα είναι σχετικά ομοιογενή όταν οι πελάτες θεωρούν τα προϊόντα ενός παραγωγού ως αρκούντως καλό υποκατάστατο των προϊόντων κάποιου άλλου παραγωγού". Θα ήταν επιθυμητός ένας πιο συγκεκριμένος ορισμός αυτών των προϊόντων, βασισμένος, ει δυνατόν, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

4.5. Επίσης χρήζει διευκρινίσεως και το σημείο αναφοράς που λαμβάνει υπόψη της η Επιτροπή για την εκτίμηση ορισμένων συγκεντρώσεων. Συγκεκριμένα, το σημείο 16 αναφέρεται στον δείκτη συγκέντρωσης της αγοράς (ΗΗΙ, ο οποίος δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 1000 μονάδες), ενώ το σημείο 29 αναφέρεται στο μερίδιο αγοράς (ανώτατο όριο το 25 %), γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα ανταγωνισμού στην περίπτωση των ομοιογενών προϊόντων. Τι θα συνέβαινε σε περίπτωση που τα μέρη κατείχαν μερίδιο αγοράς μικρότερο του 25 % και δείκτη συγκέντρωσης ΗΗΙ υψηλότερο των 1000 μονάδων; Από την άποψη αυτή, το όριο των 1000 μονάδων ΗΗΙ φαίνεται υπερβολικά χαμηλό, εάν ληφθεί υπόψη ότι σε άλλα έγγραφα της Επιτροπής, όπως είναι οι κατευθυντήριες γραμμές για τις οριζόντιες συμφωνίες(24), ένας δείκτης συγκέντρωσης που κυμαίνεται από 1000 μέχρι 1800 μονάδες χαρακτηρίζεται "μέτριος". Δεν θα μπορούσε να αυξηθεί η τιμή αναφοράς του δείκτη ΗΗΙ στις 1300 η 1400 μονάδες; Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, ο δείκτης ΗΗΙ θα μπορούσε να υπερβαίνει τις 1000 μονάδες, φθάνοντας μέχρι και τις 2000 μονάδες. Γι' αυτό, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι το σχέδιο ανακοίνωσης είναι υπερβολικά ασαφές όσον αφορά την εφαρμογή των μέγιστων ορίων. Στην πράξη είναι δυνατόν η οριοθέτηση μεταξύ διαφοροποιημένων και ομοιογενών αγορών να μην είναι τόσο σαφής, αλλά να υπάρχουν "γκρίζες ζώνες". Απαιτούνται, συνεπώς, διευκρινίσεις, προκειμένου να δημιουργηθούν "ζώνες καταφυγής" (safe havens) και να καταστούν τα όρια πιο γενικά, κατά προτίμηση με τη συμπερίληψη όλων των επιπτώσεων που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

4.6. Η ίδια σύγχυση δημιουργείται και στο σημείο 41, στο οποίο αναφέρεται ότι "είναι απίθανο να εγκρίνει η Επιτροπή μία συγκέντρωση", αν στη συγκεκριμένη ολιγοπωλιακή αγορά υπήρχε συντονισμός μεταξύ των μελών του ολιγοπωλίου πριν λάβει χώρα η συγκέντρωση, εκτός αν η συγκέντρωση είναι το μέσο με το οποίο θα τεθεί τέλος σε αυτόν το συντονισμό. Αυτό δεν συμβιβάζεται με τον έλεγχο που προβλέπεται στο άρθρο 2, παράγραφος 3 του κανονισμού για τις συγκεντρώσεις, σύμφωνα με το οποίο η Επιτροπή μπορεί να απαγορεύσει μία συγκέντρωση μόνο εάν αυτή δημιουργεί ή ενισχύει μία δεσπόζουσα θέση, η οποία παρεμποδίζει σε σημαντικό βαθμό τον ανταγωνισμό.

4.7. Τέλος, αξίζει να εξεταστεί ιδιαιτέρως το Μέρος VI που αφορά τη "Βελτίωση της αποτελεσματικότητας". Ουσιαστικά, η βελτίωση της αποτελεσματικότητας μπορεί να αποτελεί παράγοντα αποφασιστικής σημασίας για την έγκριση μιας συγκέντρωσης, εάν τα πλεονεκτήματα για τον ανταγωνισμό καθιστούν τους περιορισμούς "αποδεκτούς". Οι βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας πρέπει να αποδεικνύονται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, τα οποία να προκαθορίζονται σε ένα έγγραφο ή μία ρύθμιση της Επιτροπής. Υπό την έννοια αυτή, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αποδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στα πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές, τα οποία, μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, θα μπορούσαν να εκτιμηθούν μακροπρόθεσμα(25) (π.χ. όταν προκύπτουν πλεονεκτήματα Ε& Α). Εντούτοις, η συνεκτίμηση των μακροπρόθεσμων πλεονεκτημάτων πρέπει να περιορίζεται σε πολύ συγκεκριμένους τομείς της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

4.7.1. Εντούτοις, το σημείο 21 αναφέρει επίσης τις βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας ως στοιχείο που μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα να καταλήξει μία συγκέντρωση σε μεγαλύτερη "ισχύ στην αγορά" (μία έννοια που δεν ορίζεται). Στην περίπτωση που οι βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας προκαλούν οικονομίες κλίμακας, θα πρέπει άραγε να θεωρούνται θετικό στοιχείο ή, αντίθετα, στοιχείο που ενισχύει την κυρίαρχη θέση στην αγορά; Πώς καθορίζεται η ισορροπία ανάμεσα στις θετικές και τις αρνητικές συνέπειες που μπορούν να έχουν οι βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας;

4.7.2. Για να αποφευχθούν τέτοιες συγκεχυμένες καταστάσεις, η Επιτροπή οφείλει να παράσχει σαφή διευκρινιστικά παραδείγματα. Σημειωτέον ότι η ανάλυση των "βελτιώσεων της αποτελεσματικότητας" αποτελεί ίσως το πλέον καινοτόμο στοιχείο του σχεδίου ανακοίνωσης της Επιτροπής και ότι, μέχρι πολύ πρόσφατα, οι βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας δεν εθεωρούντο ιδιαίτερης σημασίας για την ανάλυση των κοινοποιήσεων συγκεντρώσεων προς την Επιτροπή (πρβλ. π.χ. απόφαση Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Honeywell 2001(26)). Για λόγους ασφάλειας δικαίου, η Επιτροπή θα πρέπει να διευκρινίσει ρητώς ότι δεν υφίσταται νομικά η έννοια του "efficiency offence" (αδίκημα υπερβολικής κερδοσκοπίας λόγω βελτίωσης της αποτελεσματικότητας).

Βρυξέλλες, 24 Σεπτεμβρίου 2003.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Roger Briesch

(1) ΕΕ C 331 της 31.12.2002.

(2) ΕΕ L 395 της 30.12.1989, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1310/97 του Συμβουλίου, της 30ής Ιουνίου 1997 (ΕΕ L 180 της 9.7.1997).

(3) ΕΕ C 66 της 2.3.1998.

(4) ΕΕ C 66 της 2.3.1998.

(5) ΕΕ C 66 της 2.3.1998.

(6) ΕΕ C 66 της 2.3.1998.

(7) ΕΕ C 68 της 2.3.2001.

(8) ΕΕ C 188 της 4.7.2001.

(9) Απόφαση της Επιτροπής, της 23ης Μαΐου 2001 σχετικά με τα καθήκοντα του συμβούλου ακροάσεων σε ορισμένες διαδικασίες ανταγωνισμού, ΕΕ L 162 της 19.6.2001.

(10) Κανονισμός της Επιτροπής (ΕΚ) αριθ. 447/98, της 1ης Μαρτίου 1998 για τις κοινοποιήσεις, τις προθεσμίες και τις ακροάσεις που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 4064/89 του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων, ΕΕ L 61 της 2.3.1998.

(11) ΕΕ C 241 της 7.10.2002.

(12) Μεταξύ άλλων οι αποφάσεις της 22ας Οκτωβρίου 2002 (Υπόθεση Τ-77/02) Schneider/Επιτροπή και της 20ής Νοεμβρίου 2002 (Υπόθεση Τ-251/00) Lagardere SCA, Canal + SA/Επιτροπή.

(13) Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων (COM(2002) 711 τελικό), ΕΕ C 20 της 28.1.2003.

(14) Ως τέτοιες θεωρούνται οι συγκεντρώσεις στις οποίες οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην ίδια αγορά ή είναι δυνητικά ανταγωνιστές στην εν λόγω αγορά. Αυτή η διάκριση και η σημασία της ορίζονται λεπτομερώς στις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για την εφαρμογή του άρθρου 81 της Συνθήκης ΕΚ στις συμφωνίες οριζόντιων συγκεντρώσεων, ΕΕ C 3 της 6.1.2001.

(15) Συνήθως, θεωρείται ότι μία επιχείρηση βρίσκεται σε κυρίαρχη θέση, όταν διαθέτει τέτοιο οικονομικό δυναμικό ώστε να μπορεί να λειτουργήσει στην αγορά χωρίς να λαμβάνει υπόψη της την αντίδραση των ανταγωνιστών ή των ενδιάμεσων και τελικών πελατών.

(16) COM(2001) 745 τελικό. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει από την άποψη αυτή και η ανακοίνωση της Επιτροπής όσον αφορά τον ορισμό της σχετικής αγοράς για τους σκοπούς του κοινοτικού δικαίου ανταγωνισμού, ΕΕ C 372 της 9.12.1997.

(17) COM(2002) 141 τελικό, ΕΕ C 244 της 10.10.2002.

(18) Αυτές διέπονται από τους κανονισμούς για τις εξαιρέσεις κατά κατηγορία, για Ε& Α και εξειδίκευση, καθώς και από τις κατευθυντήριες γραμμές που αναφέρθηκαν στην υποσημείωση 2.

(19) Βλέπε υπόθεση Τ-342/99: Airtours/Επιτροπή, υπόθεση Τ-310/01: Schneider/Επιτροπή, οι οποίες δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη στη Συλλογή Νομολογίας.

(20) Η εφαρμογή νέων κριτηρίων δεν θα επηρεάσει το βαθμό ανοχής της Επιτροπής έναντι των οριζόντιων συγκεντρώσεων. Στόχο δεν αποτελεί η δυσχερέστερη χορήγηση εγκρίσεων, αλλά ο σαφέστερος ορισμός των όρων, επί των οποίων βασίζεται η σχετική διοικητική πράξη σε κάθε περίπτωση.

(21) COM(2002) 711 τελικό της 12.12.2002.

(22) Υπόθεση Michelin/Επιτροπή, απόφαση της 9.11.1983, ΕΣΝ, σ. 3461.

(23) Υπόθεση DLG, απόφαση της 15ης Δεκεμβρίου 1994, ΕΣΝ Ι-5641.

(24) ΕΕ C 66 της 2.3.1998.

(25) Η καθιέρωση του κριτηρίου των μακροπρόθεσμων πλεονεκτημάτων πρέπει να πραγματοποιηθεί με προσεκτικό τρόπο, όπως φαίνεται να συνειδητοποιεί το ίδιο το ΔΕΚ με τη διασαφήνιση που λαμβάνει υπόψη του στη νομολογία KRAMER και το σκεπτικό της απόφασης της 12ης Δεκεμβρίου 2002 στην υπόθεση C-281/01, όπου αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι "Πρέπει να αναγνωρισθεί ότι, μακροπρόθεσμα και στο πλαίσιο της πραγματικής συμπεριφοράς των κατασκευαστών και των καταναλωτών, το σχετικό πρόγραμμα θα έχει θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, οφειλόμενο στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας που θα αποφέρει. Εντούτοις, πρόκειται μόνο για έμμεσο και απώτερο, σε αντίθεση με τον αντίκτυπο στο εμπόριο εξοπλισμού αυτοματοποίησης γραφείου που είναι απευθείας και άμεσος".

(26) Απόφαση της Επιτροπής της 3.7.2001 σχετικά με την υπόθεση COMP/M.2220.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Η ακόλουθη τροπολογία, η οποία έλαβε πάνω από το ένα τέταρτο των εκπεφρασμένων ψήφων, απορρίφθηκε στην πορεία των συζητήσεων:

Σημείο 3.1.3

Να απαλειφθεί το σημείο 3.1.3

Αιτιολογία

Υπάρχουν άλλες διατάξεις που ρυθμίζουν το θέμα του δικαιώματος ενημέρωσης των εργαζομένων και εναπόκειται στην Επιτροπή να αποφασίσει με ποια μέσα θα λάβει πληροφορίες για να διευθετήσει μια υπόθεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εκτιμήσεις που εκφράζουν οι οργανώσεις των εργαζομένων, για παράδειγμα, θα πρέπει να αποτελούν τμήμα της αιτιολόγησης της απόφασης. Είναι περιττό να ρυθμιστεί αυτό το θέμα στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού.

Οι επιπτώσεις μιας σχεδιαζόμενης συγκέντρωσης στην απασχόληση δεν πρέπει ποτέ να αποτελούν, από μόνες τους, αιτία αντίθεσης σ' αυτή τη συγκέντρωση. Οι μοναδικές συγκεντρώσεις που μπορούν να εμποδιστούν βάσει του κανονισμού είναι εκείνες που έχουν ως αποτέλεσμα τον σημαντικό περιορισμό του ανταγωνισμού.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 53, ψήφοι κατά: 78, αποχές: 10.