52002AE1362

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την κοινοτική πολιτική επιστροφής των παρανόμως διαμενόντων"

(COM(2002) 564 τελικό)

(2003/C 85/15)

Στις 14 Οκτωβρίου 2002, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω ανακοίνωση.

Το ειδικευμένο τμήμα "Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 25 Νοεμβρίου 2002 με βάση την εισηγητική έκθεση του μόνου εισηγητή, κ. Pariza Castaνοs.

Κατά την 395η σύνοδο ολομέλειάς της, της 11ης και 12ης Δεκεμβρίου 2002 (συνεδρίαση της 11ης Δεκεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 103 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 10 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Κύρια σημεία της πρότασης της Επιτροπής

1.1. Η πολιτική επιστροφής παρουσιάζεται από την Επιτροπή ως εγγενές συστατικό στοιχείο της πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι πρέπει, αφενός, να παγιωθούν οι δίοδοι για τη νόμιμη μετανάστευση και για την πρόσβαση στην προστασία των ατόμων που την έχουν ανάγκη, και, αφετέρου, να εφαρμόζεται η επιστροφή (κατά προτίμηση εκούσια, αλλά εν ανάγκη ακόμη και ακούσια) των παρανόμως διαμενόντων, δεδομένου ότι "η επαπειλούμενη ακούσια επιστροφή και η μεταγενέστερη υλοποίησή της στέλνουν ένα σαφές μήνυμα στους παρανόμως διαμένοντες στα κράτη μέλη και σε πιθανούς παράνομους μετανάστες εκτός της ΕΕ ότι η παράνομη είσοδος και διαμονή δεν οδηγούν στη σταθερή μορφή διαμονής την οποία επιθυμούν να επιτύχουν"(1). Η πολιτική επιστροφής αποτελεί, επομένως, απαραίτητο συμπλήρωμα της συνολικής πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου.

1.2. Η ανακοίνωση της Επιτροπής ανταποκρίνεται επίσης στο αίτημα, που διατύπωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Σεβίλλης της 21ης και 22ας Ιουνίου 2002, να υιοθετηθούν, πριν από το τέλος του έτους, οι βάσεις μιας πολιτικής για την απέλαση και τον επαναπατρισμό.

1.3. Η Επιτροπή είχε ήδη ασχοληθεί με το ζήτημα, προωθώντας, πριν θέσει τις βάσεις για την πολιτική επιστροφής, μια ευρεία συζήτηση για αυτό το θέμα. Για το σκοπό αυτό, δημοσίευσε μία Πράσινη Βίβλο(2) και έκανε έκκληση για δημόσια συζήτηση, η οποία κατέληξε, στις 16 Ιουλίου 2002, σε μια δημόσια ακρόαση, στην οποία συμμετείχαν οργανώσεις και θεσμικά όργανα από όλα τα κράτη μέλη και τις υποψήφιες χώρες. Στην ακρόαση αυτή συμμετείχε και η ΕΟΚΕ.

1.4. Η ανακοίνωση που εξετάζεται στην παρούσα γνωμοδότηση πραγματεύεται μόνο το θέμα της επιστροφής των "παρατύπως" (ή "παρανόμως", σύμφωνα με την ορολογία της ίδιας της ανακοίνωσης) διαμενόντων. Αφήνεται για άλλη, μελλοντική ανακοίνωση το θέμα της επιστροφής των νομίμως διαμενόντων που επιθυμούν να επιστρέψουν στην χώρα καταγωγής τους και το θέμα του πώς η επιστροφή αυτή μπορεί να αποβεί επωφελής για την ανάπτυξη της χώρας αυτής.

1.5. Η συνεργασία των κρατών μελών για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του επαναπατρισμού των παρανόμως διαμενόντων είναι η πτυχή που εξετάζεται εκτενέστερα στην ανακοίνωση. Για το σκοπό αυτό, επισημαίνεται η αναγκαιότητα της λήψης βραχυπρόθεσμων μέτρων για τη λειτουργική συνεργασία και μεσοπρόθεσμων νομοθετικών μέτρων και της θέσπισης ορισμένων κοινών κανόνων όπως η αναγνώριση των αποφάσεων επαναπατρισμού μεταξύ των κρατών μελών.

1.6. Η βραχυπρόθεσμη λειτουργική συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών περιλαμβάνει τις ακόλουθες πτυχές:

- Νέες στατιστικές μεθόδους, μεταξύ των οποίων η Επιτροπή επισημαίνει τη δημοσίευση πλήρους ετήσιας έκθεσης για τις στατιστικές στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης.

- Άμεση σύνδεση των αρχών των διαφόρων κρατών μελών που είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση της επιστροφής.

- Ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών, για την οποία θα καταρτιστεί εγχειρίδιο βέλτιστων πρακτικών.

- Κοινή κατάρτιση των δημοσίων υπαλλήλων που είναι επιφορτισμένοι με τη διαχείριση της επιστροφής: σεμινάρια, τακτικές συνεδριάσεις κ.λπ.

- Βελτίωση των δυνατοτήτων προσδιορισμού της ταυτότητας των παρανόμως διαμενόντων που δεν επιδεικνύουν ή δεν διαθέτουν κανένα επίσημο έγγραφο. Για το σκοπό αυτό, προτείνεται η δημιουργία βάσης δεδομένων, με φωτογραφίες και ταξιδιωτικά έγγραφα αποθηκευμένα μέσω σαρωτή (scanner), για όλους τους αιτούντες θεώρηση σε οποιαδήποτε προξενική αρχή ενός κράτους μέλους.

- Αμοιβαία συνδρομή μεταξύ των αρχών των κρατών μελών για τις περιπτώσεις διέλευσης κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επιστροφής στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση αεροδρομίων άλλων κρατών μελών ή η διέλευση από την επικράτειά τους, τόσο εάν πρόκειται για ακούσιες όσο και για εκούσιες επιστροφές.

- Διευκόλυνση του έργου των υπαλλήλων συνδέσμων στον τομέα της μετανάστευσης στις χώρες προέλευσης ή διέλευσης.

- Χρήση κοινών ναυλωμένων πτήσεων (charter) για τη μείωση του κόστους του επαναπατρισμού των παρανόμως διαμενόντων.

- Δημιουργία κατάλληλου πλαισίου για τον συντονισμό μέσω, αφενός, της ευρύτερης χρήσης του ΙCONet και, αφετέρου, της καθιέρωσης μιας υπηρεσίας τεχνικής υποστήριξης.

1.7. Στις ελάχιστες κοινές προδιαγραφές που πρέπει να θεσπιστούν μεσοπρόθεσμα για την ανάπτυξη μιας ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών περιλαμβάνονται οι ακόλουθες πτυχές:

- Απέλαση όσων, ενώ έχει εκδοθεί εναντίον τους διαταγή απέλασης από ένα κράτος μέλος, κρατούνται σε άλλο κράτος. Ο στόχος αυτός καταδεικνύει την ανάγκη ενός δεσμευτικού νομικού πλαισίου, ώστε το δεύτερο αυτό κράτος να εκτελεί τη διαταγή απέλασης που έχει εκδώσει το πρώτο.

- Ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να τηρούνται κατά τις διαδικασίες μεταγωγής. Για παράδειγμα, ποιες ενέργειες πρέπει να αναλαμβάνονται όταν το προς απέλαση άτομο πάσχει από σωματική ή διανοητική ασθένεια, όταν είναι ανήλικος ή έγκυος γυναίκα ή όταν η απέλαση συνεπάγεται χωρισμό οικογένειας. Επίσης, όταν χρειάζεται να κατανικηθεί η φυσική αντίσταση του προς απέλαση ατόμου κ.λπ. Το να υπάρχει συμφωνία επί των ελάχιστων αυτών προδιαγραφών είναι σημαντικό για τη συνεργασία των κρατών μελών ως προς τις απελάσεις που έχουν αποφασιστεί από άλλα.

- Ελάχιστες προδιαγραφές για τη διάκριση των υποχρεωτικών λόγων απέλασης, όπως η σοβαρή απειλή της δημόσιας τάξης ή της εθνικής ασφάλειας, από άλλους λόγους μικρότερης σοβαρότητας, δεδομένου ότι η αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων απέλασης δεν θα λειτουργεί κατά τον ίδιο τρόπο ανάλογα με τη σοβαρότητα της περίπτωσης. Θα είναι, επίσης, απαραίτητα ορισμένα ελάχιστα εχέγγυα για την άσκηση ενδίκου μέσου κατά των αποφάσεων απέλασης.

- Εναρμονισμένος τρόπος ενεργειών για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες λήγει η νόμιμη διαμονή ενός προσώπου και πρέπει πλέον να θεωρείται ως παρανόμως διαμένον.

- Ελάχιστες προδιαγραφές σχετικά με τις συνθήκες κράτησης των ατόμων εν αναμονή της απέλασης. Θα προσδιοριστούν οι κατηγορίες ατόμων που δεν πρέπει να τίθενται υπό κράτηση, όπως είναι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, οι ηλικιωμένοι, οι έγκυοι γυναίκες, τα άτομα με σοβαρές αναπηρίες κ.λπ.

- Ρυθμίσεις για την πιστοποίηση της απόδειξης ότι έχει επιτελεσθεί η επιστροφή, ιδίως στις περιπτώσεις εκούσιας επιστροφής.

1.8. Η ανακοίνωση εξετάζει την ιδέα των "ολοκληρωμένων προγραμμάτων επιστροφής", στόχος των οποίων είναι να αυξηθούν οι δυνατότητες εκούσιας επιστροφής και να προωθηθεί η σωστή ένταξη του επιστρέφοντος στη χώρα καταγωγής του. Μιλά, λοιπόν, για την ανάπτυξη σχεδίων που να περιλαμβάνουν παροχή συμβουλών πριν από την επιστροφή, βοήθεια για το ταξίδι, βοήθεια για την κατάρτιση και την εργασιακή ένταξη, βοήθεια για τη στέγαση κ.λπ. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι πρέπει να αξιολογηθούν τα κίνητρα που θα ενθάρρυναν τους πιθανούς υποψήφιους επιστροφής να επιστρέψουν εκουσίως στη χώρα καταγωγής τους και ότι πρέπει να υπάρχει επαρκής χρηματοδοτική στήριξη, ώστε ο στόχος αυτός να επιτυγχάνεται στην πράξη. Η Επιτροπή πιστεύει ότι πρέπει να μελετηθεί η δυνατότητα ύπαρξης ενός κοινοτικού χρηματοδοτικού μέσου.

1.9. Η αποτελεσματικότητα της πολιτικής επιστροφής, ιδίως όταν πρόκειται για ακούσια επιστροφή, εξαρτάται πλήρως από τη συνεργασία των χωρών προέλευσης και διέλευσης. Οι χώρες αυτές πρέπει να δέχονται ξανά τους πολίτες τους ή εκείνους που χρησιμοποίησαν την επικράτειά τους για διέλευση, όταν αυτοί ευρίσκονται παρανόμως σε ένα κράτος μέλος. Η συνεργασία των χωρών αυτών εξετάζεται στην ανακοίνωση σε συνάρτηση με τις εξής πτυχές:

- Διοικητική συνεργασία, που θα επιτρέπει την ενίσχυση συγκεκριμένων θεσμών στις χώρες προέλευσης και την ανάπτυξη μέτρων επανένταξης των επαναπατριζόμενων.

- Οι συμφωνίες επανεισδοχής είναι δύσκολο να επιτευχθούν εάν δεν παρέχουν ειδικά κίνητρα στις χώρες καταγωγής που καλούνται να τις προσυπογράψουν και, ως εκ τούτου, η Επιτροπή θέτει το ζήτημα της ανάγκης προσδιορισμού τέτοιων κινήτρων.

- Συνεργασία με τις χώρες διέλευσης προκειμένου να δέχονται πρόσωπα που δεν μπορούν να επιστρέψουν απευθείας στη χώρα καταγωγής.

1.10. Η Επιτροπή κλείνει την ανακοίνωσή της καλώντας το Συμβούλιο να υιοθετήσει, πριν από το τέλος του έτους, το πρόγραμμα δράσης για την επιστροφή.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Η ανακοίνωση δημοσιεύεται μετά τις συζητήσεις που προωθήθηκαν με την παρουσίαση της Πράσινης Βίβλου για το ίδιο θέμα. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη συμμετοχική μέθοδο που επελέγη για την κατάρτιση των πολιτικών αυτών. Η Επιτροπή και το Συμβούλιο οφείλουν να αξιοποιήσουν δεόντως τις διάφορες προτάσεις. Διαπιστώνουμε με ικανοποίηση ότι, στην ανακοίνωση της Επιτροπής, έχουν ληφθεί υπόψη πολλές από τις προτάσεις της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ.

2.2. Στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη Βίβλο, η ΕΟΚΕ εξέφρασε ήδη την άποψή της για τα περισσότερα από τα ζητήματα που θέτει η Επιτροπή. Δεν κρίνεται απαραίτητο να επαναληφθούν στην παρούσα γνωμοδότηση οι προτάσεις που έχουν ήδη διατυπωθεί. Η παρούσα γνωμοδότηση έχει συμπληρωματικό προς την προηγούμενη χαρακτήρα.

2.3. Πρέπει να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη ότι ένα πρόσωπο "χωρίς χαρτιά" δεν είναι ένα πρόσωπο χωρίς δικαιώματα και ότι ένας μετανάστης παράτυπα διαμένων δεν είναι εγκληματίας, παρότι η κατάστασή του δεν είναι νόμιμη. Παραπέμπουμε επ' αυτού στο σημείο 1.2.3 της ανακοίνωσης, όπου υπογραμμίζεται ρητώς η αναγκαιότητα τήρησης των κανόνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία ισχύουν και για τους ανθρώπους "χωρίς χαρτιά". Μεταξύ των κανόνων αυτών πρέπει να μνημονευθούν ιδιαιτέρως εκείνοι που αφορούν τα κοινωνικά και τα οικονομικά δικαιώματα.

2.4. Η ανακοίνωση αυτή, όπως ήδη είπαμε, αναφέρεται σχεδόν αποκλειστικά στην επιστροφή των παρατύπως διαμενόντων. Η ΕΟΚΕ κατανοεί ότι πρέπει να εφαρμοστούν όσα αποφασίστηκαν στο Συμβούλιο της Σεβίλλης, επιθυμεί όμως να επιστήσει για μία ακόμη φορά την προσοχή στην ανάγκη επίσπευσης των νομοθετικών εργασιών, ώστε να αποκτήσει η ΕΕ μια κοινή πολιτική για την οικονομική μετανάστευση βάσει της οποίας η μετανάστευση θα μπορεί να διευθετείται κατά τρόπο νόμιμο και διαφανή, καθώς και κοινή νομοθεσία για θέματα ασύλου.

2.5. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Επιτροπή ότι έχει αναφερθεί σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της στην ανάγκη εφαρμογής δράσεων νομιμοποίησης. Η ακούσια επιστροφή, όπως εξάλλου λέει και η Επιτροπή, πρέπει να αποτελεί συμπληρωματικό στοιχείο της πολιτικής μετανάστευσης. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η απέλαση και ο αναγκαστικός επαναπατρισμός αποτελούν έσχατο μέτρο.

2.6. Η Επιτροπή έχει αναγγείλει την προσεχή παρουσίαση μιας ανακοίνωσης με θέμα "Μετανάστευση και ανάπτυξη", στην οποία θα αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο η επιστροφή των νόμιμων μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους μπορεί να αποβεί επωφελής για την ανάπτυξη των χωρών αυτών. Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για την αναγγελία της μελλοντικής αυτής ανακοίνωσης, πιστεύουμε όμως ότι πρέπει να αναπτυχθούν τρόποι ώστε και η ακούσια επιστροφή των παρατύπως διαμενόντων να αποβαίνει επίσης επωφελής για την ανάπτυξη των χωρών καταγωγής τους. Η ιδέα αυτή εκτίθεται στο σημείο 2.4 σχετικά με τα "ολοκληρωμένα προγράμματα επιστροφής", αλλά με πολύ γενικό τρόπο.

2.7. Στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για την Πράσινη Βίβλο είχε επισημανθεί ήδη η ανάγκη να ενισχυθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η εκούσια επιστροφή και να χρησιμοποιείται η ακούσια ως έσχατο μέσο. Η ανακοίνωση της Επιτροπής αναφέρεται επίσης στη σκοπιμότητα της ενίσχυσης της εκούσιας επιστροφής, όμως αυτή η ιδέα δεν αντικατοπτρίζεται δεόντως στην ανάπτυξη των συγκεκριμένων προτάσεων. Το εκτενέστερο τμήμα και αυτό που περιλαμβάνει τα πιο συγκεκριμένα μέτρα είναι εκείνο που αναφέρεται στη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών για την οργάνωση της ακούσιας επιστροφής.

2.8. Η ενίσχυση της εκούσιας επιστροφής επιβάλλεται και για τον λόγο ότι οι (ανθρωπιστικές) μη κυβερνητικές οργανώσεις συμμετέχουν στην οργάνωση της επιστροφής μόνο σε εθελοντική βάση και πλαίσιο. Η συμμετοχή των οργανώσεων αυτών είναι πολύ επιθυμητή και σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία των προγραμμάτων επιστροφής. Συνεπώς, η εξέταση των θεμάτων αυτών δεν θα πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στο διμερές επίπεδο μεταξύ κρατών.

2.9. Κάθε πολιτική επιστροφής πρέπει οπωσδήποτε να βασίζεται στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. Η ΕΟΚΕ, στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη Βίβλο, είχε ήδη επισημάνει ότι τα άρθρα 3, 5, 6, 8 και 13 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τα άρθρα 3, 4, 19, 24 και 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων περιέχουν ακριβείς διατάξεις που εφαρμόζονται στην πολιτική επιστροφής των παρανόμων διαμενόντων.

2.10. Η εκούσια επιστροφή εξετάζεται, κυρίως, στο κεφάλαιο για τα "ολοκληρωμένα προγράμματα επιστροφής", αλλά το ζήτημα αυτό αναπτύσσεται κατά τρόπο πολύ λιγότερο συγκεκριμένο. Ζητάμε, επομένως, από την Επιτροπή να αναπτύξει ευρέως προτάσεις για την οργάνωση της εκούσιας επιστροφής, παράλληλα με τις προτάσεις που υποβάλλει για την ακούσια. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ύπαρξης ενός κοινοτικού χρηματοδοτικού μέσου για την ανάπτυξη των προγραμμάτων επιστροφής.

2.11. Είναι απαραίτητο να διασφαλίζεται πάντοτε η δυνατότητα προσφυγής στη δικαιοσύνη για όλες τις διαδικασίες ακούσιας επιστροφής. Η ΕΟΚΕ ζητά να είναι πλήρως προσιτή σε όλα τα ενδιαφερόμενα άτομα η προσφυγή στα ένδικα μέσα κατά μιας απόφασης απέλασης και η προσφυγή αυτή να έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα. Αυτό το τελευταίο είναι απαραίτητο λόγω της φύσης της απέλασης: εάν μία δικαστική απόφαση είναι ευνοϊκή προς τον ενδιαφερόμενο, αλλά εκδίδεται όταν εκείνος έχει ήδη απελαθεί, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν θα έχει καμία θετική επίδραση για αυτόν, γεγονός που αποτελεί παραβίαση του δικαιώματος προσφυγής στη δικαιοσύνη.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1. Το να εφαρμόσουμε μερικές από τις προτάσεις που διατυπώνονται σε αυτή την ανακοίνωση, τη στιγμή που δεν διαθέτουμε ακόμη κοινή πολιτική και νομοθεσία για τη νόμιμη διευθέτηση της μετανάστευσης ούτε κοινή πολιτική και νομοθεσία για το άσυλο, είναι σαν να αρχίζουμε να χτίζουμε ένα σπίτι από τη στέγη. Η Επιτροπή το κατανοεί αυτό, αλλά έτσι αποφάσισε το Συμβούλιο της Σεβίλλης.

3.2. Αυτό ακριβώς ισχύει για την πρόταση που αφορά την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων επιστροφής, σύμφωνα με την οποία μια απόφαση απέλασης που εκδίδεται από ένα κράτος μέλος πρέπει να μπορεί να εκτελεστεί από άλλο κράτος μέλος (στις περιπτώσεις στις οποίες ο παράνομος μετανάστης κρατείται σε διαφορετικό κράτος από εκείνο που αποφάσισε την απέλασή του), χωρίς να χρειάζεται να εκδοθεί νέα απόφαση απέλασης(3). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εφαρμογή αυτού του κανόνα είναι πρόωρη, τη στιγμή που δεν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες και κριτήρια για την ερμηνεία της Σύμβασης της Γενεύης ούτε για τα άτομα που δικαιούνται επικουρική προστασία. H Επιτροπή το αναγνωρίζει αυτό στην ανακοίνωση(4). Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπάρχει ισορροπία μεταξύ των μέτρων που αποσκοπούν στη μείωση της παράνομης μετανάστευσης και των μέτρων που απαιτούνται για να γίνεται η μετανάστευση με νόμιμο τρόπο.

3.3. Το δικαίωμα στην επανένωση της οικογένειας πρέπει να λαμβάνεται σαφώς υπόψη στην αιτιολόγηση μιας απέλασης για παράνομη διαμονή. Με βάση αυτό, επαναλαμβάνουμε αυτό που είχαμε ήδη επισημάνει στη γνωμοδότησή μας για την Πράσινη Βίβλο: ότι δεν πρέπει να εκδίδεται απόφαση απέλασης όταν αυτή συνεπάγεται χωρισμό της οικογένειας.

3.4. Όσον αφορά τα καταναγκαστικά μέτρα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν όταν ένας υποψήφιος για απέλαση προβάλλει φυσική αντίσταση, η ανακοίνωση λέει ότι τα μέτρα αυτά έχουν τα όριά τους και ότι η σωματική ακεραιότητα του επαναπατριζόμενου έχει πρωταρχική σημασία(5). Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να δηλώσει ότι δεν χωράει συζήτηση για το αν η σωματική ακεραιότητα του επαναπατριζόμενου έχει μεγάλη ή μικρή σημασία· προφανώς δεν μπορεί να γίνει κατά τη διαδικασία της απομάκρυνσης τίποτα που να θέτει σε κίνδυνο τη σωματική του ακεραιότητα. Δυστυχώς, είναι πολλά τα άτομα των οποίων το μοναδικό παράπτωμα ήταν ότι ήρθαν στην Ευρώπη αναζητώντας εργασία και ένα αξιοπρεπές μέλλον και κατέληξαν νεκροί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας απομάκρυνσης λόγω της βιαιότητας ορισμένων συμπεριφορών των δημοσίων υπαλλήλων.

3.5. Η ανακοίνωση αναλύει τα όρια που πρέπει να θεσπιστούν όσον αφορά την κράτηση των ατόμων εν αναμονή της απέλασης, συμπεριλαμβάνοντας πολλές από τις προτάσεις που διατύπωσε η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη Βίβλο και πολλές από τις συστάσεις που έκαναν διάφορες οργανώσεις κατά τη δημόσια ακρόαση που διοργάνωσε η Επιτροπή στις 16 Ιουλίου 2002. Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για αυτή τη συμπερίληψη, αν και θέλουμε να επιμείνουμε σε μία πτυχή την οποία είχαμε ήδη επισημάνει στην προαναφερθείσα γνωμοδότηση. Η ανακοίνωση λέει ότι οι υποψήφιοι για επιστροφή πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να κρατούνται χωριστά από τους καταδίκους(6). Κατά τη γνώμη μας, πρέπει να απαγορεύεται αυστηρά η κράτηση των υποψηφίων για επιστροφή σε φυλακές, αφού οι παράνομοι μετανάστες εν αναμονή απέλασης δεν είναι εγκληματίες.

3.6. Στην ανακοίνωση πολύ ορθά τονίζεται ότι, για τα προβλήματα που ενδέχεται να εμφανιστούν κατά την κράτηση εν αναμονή της απέλασης, πρέπει να ισχύει η αρχή της αναλογικότητας. Η κράτηση αυτή δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να εφαρμόζεται ως μέσο εξαναγκασμού ή άσκησης πίεσης (π.χ. ενόψει της έκδοσης πιστοποιητικών ταυτότητας).

3.7. Η ΕΟΚΕ είχε ήδη εκφράσει τη γνώμη της για το θέμα αυτό στη γνωμοδότησή της για την Πράσινη Βίβλο. Είναι σκόπιμο να υπενθυμίσουμε ότι η διάρκεια της κράτησης εν αναμονή απέλασης δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 30 ημέρες.

3.8. Για να αποφευχθούν σοβαρά προβλήματα για τους ενδιαφερόμενους, είναι απαραίτητο να καταρτισθούν στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ειδικοί κατάλογοι των χωρών στις οποίες δεν θα πρέπει να πραγματοποιούνται επιστροφές ατόμων λόγω κινδύνων για την υγεία τους, έλλειψης ελευθεριών, πολέμων ή ανθρωπιστικών κρίσεων.

3.9. Η Επιτροπή κλείνει την ανακοίνωσή της με το εξής συμπέρασμα: ζητά από το Συμβούλιο να εγκρίνει το πρόγραμμα δράσης για την επιστροφή πριν από το τέλος του έτους, σύμφωνα με την εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Σεβίλλης. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να προβληματισθούν σχετικά με την αντίφαση και την έλλειψη ισορροπίας που συνεπάγεται η καθυστέρηση της κοινής νομοθεσίας για την παράνομη μετανάστευση και η υιοθέτηση τόσο σκληρών μέτρων στον τομέα αυτό όπως η απέλαση και ο υποχρεωτικός επαναπατρισμός.

Βρυξέλλες, 11 Δεκεμβρίου 2002.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Roger Briesch

(1) Σημείο 1.2.2. (δεύτερη παράγραφος) της ανακοίνωσης.

(2) Βλέπε τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για την Πράσινη Βίβλο.

(3) Σημείο 2.3.1 (πρώτη παράγραφος) της ανακοίνωσης.

(4) Σημείο 2.3.1 (δεύτερη παράγραφος) της ανακοίνωσης.

(5) Σημείο 2.3.2 (τέταρτη παράγραφος) της ανακοίνωσης.

(6) Σημείο 2.3.5 (έβδομη παράγραφος) της ανακοίνωσης.