(1)

Στις 21 Νοεμβρίου 2018, η Επιτροπή εξέδωσε την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης, με την οποία σηματοδοτήθηκε η έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2019 για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Λήφθηκε δεόντως υπόψη ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, που διακηρύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή στις 17 Νοεμβρίου 2017. Οι προτεραιότητες της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 21 Μαρτίου 2019. Στις 21 Νοεμβρίου 2018, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης, στην οποία η Κύπρος συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών για τα οποία επρόκειτο να πραγματοποιηθεί εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή εξέδωσε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ. Η σύσταση αυτή εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 21 Μαρτίου 2019. Στις 9 Απριλίου 2019 το Συμβούλιο εξέδωσε τη Σύσταση για την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (3) («Σύσταση για τη ζώνη του ευρώ του 2019»), η οποία περιλαμβάνει πέντε συστάσεις για τη ζώνη του ευρώ («συστάσεις για τη ζώνη του ευρώ»).

(2)

Ως κράτος μέλος με νόμισμα το ευρώ και λαμβανομένης υπόψη της στενής διασύνδεσης των οικονομιών της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, η Κύπρος θα πρέπει να διασφαλίσει την πλήρη και έγκαιρη εφαρμογή της Σύστασης για τη ζώνη του ευρώ του 2019, όπως αντικατοπτρίζεται στις κατωτέρω συστάσεις 1 έως 5. Ειδικότερα, τα μέτρα για τη μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης θα συμβάλουν στον χειρισμό της πρώτης σύστασης για τη ζώνη του ευρώ αναφορικά με τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της παραγωγικότητας για την επανεξισορρόπηση της ζώνης του ευρώ· η εστίαση της οικονομικής πολιτικής για τις επενδύσεις στους συγκεκριμένους τομείς θα βοηθήσει στον χειρισμό της δεύτερης σύστασης για τη ζώνη του ευρώ αναφορικά με τη στήριξη των επενδύσεων· τα φορολογικά μέτρα και τα μέτρα για τη βελτίωση των δεξιοτήτων θα βοηθήσουν στον χειρισμό της τρίτης σύστασης για τη ζώνη του ευρώ αναφορικά με την καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και τη λειτουργία της αγοράς εργασίας· και τα μέτρα για τη βελτίωση της λειτουργίας της εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων θα βοηθήσουν στον χειρισμό της τέταρτης σύστασης για τη ζώνη του ευρώ αναφορικά με τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

(3)

Η έκθεση χώρας του 2019 για την Κύπρο δημοσιεύτηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2019. Στην έκθεση αξιολογήθηκε η πρόοδος της Κύπρου όσον αφορά την εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στις 13 Ιουλίου 2018 (4), η συνέχεια που δόθηκε στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που είχαν εκδοθεί κατά τα προηγούμενα έτη και η πρόοδος της Κύπρου ως προς την επίτευξη των εθνικών στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Επιπλέον, η έκθεση περιλάμβανε εμπεριστατωμένη επισκόπηση δυνάμει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν επίσης στις 27 Φεβρουαρίου 2019. Από την ανάλυσή της, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Κύπρος εμφανίζει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, είναι ουσιώδους σημασίας η αντιμετώπιση από το κράτος μέλος των υψηλών αποθεμάτων ιδιωτικού, δημόσιου και εξωτερικού χρέους, καθώς και μη εξυπηρετούμενων δανείων.

(4)

Η Κύπρος υπέβαλε το εθνικό της πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του 2019 στις 15 Απριλίου 2019 και το πρόγραμμα σταθερότητάς της του 2019 στις 30 Απριλίου 2019. Προκειμένου να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους, τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν ταυτοχρόνως.

(5)

Οι σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις ελήφθησαν υπόψη στον προγραμματισμό των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) για την περίοδο 2014-2020. Όπως προβλέπεται στο άρθρο 23 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5), όπου είναι αναγκαίο για τη στήριξη της εφαρμογής σχετικών συστάσεων του Συμβουλίου, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από ένα κράτος μέλος να επανεξετάσει και να προτείνει τροποποιήσεις του οικείου συμφώνου εταιρικής σχέσης και των σχετικών προγραμμάτων. Η Επιτροπή έχει παράσχει περαιτέρω λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο θα κάνει χρήση αυτής της διάταξης σε κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων που συνδέουν την αποτελεσματικότητα των ΕΔΕΤ με τη χρηστή οικονομική διακυβέρνηση.

(6)

Η Κύπρος υπάγεται επί του παρόντος στο προληπτικό σκέλος του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στο πρόγραμμα σταθερότητας του 2019, το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης, το οποίο εμφάνισε έλλειμμα 4,8 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος‎ (ΑΕΠ) το 2018 και, ως εκ τούτου, υπερέβη την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη, προβλέπεται να εμφανίσει πλεόνασμα 3,0 % του ΑΕΠ σε ονομαστικούς όρους το 2019 και άνω του 2,0 % του ΑΕΠ κατά την περίοδο που καλύπτει το πρόγραμμα. Με εκ νέου υπολογισθέν διαρθρωτικό ισοζύγιο (6), ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος, με τη μορφή ισοσκελισμένης δημοσιονομικής θέσης σε διαρθρωτικούς όρους, έχει προγραμματιστεί να επιτευχθεί στη διάρκεια της περιόδου 2019-2022. Έπειτα από αύξηση σε περίπου 102,5 % του ΑΕΠ το 2018, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 95,7 % το 2019, και να εξακολουθήσει να εμφανίζει στη συνέχεια σταθερή μείωση, υποχωρώντας στο 77,5 % μέχρι το 2022, σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας του 2019. Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι εν λόγω δημοσιονομικές προβολές είναι ευλογοφανές. Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές παραδοχές που παρουσιάζονται στο πρόγραμμα σταθερότητας αφορούν δυσμενέστερη πορεία, συνδέονται κυρίως με εξωτερικές εξελίξεις, καθώς και με τον δυνητικό δημοσιονομικό αντίκτυπο των αποφάσεων του Δικαστηρίου σχετικά με τις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος και τις ανάγκες χρηματοδότησης των δημόσιων νοσοκομείων κατά τα πρώτα έτη του εθνικού συστήματος υγείας. Οι εαρινές προβλέψεις 2019 της Επιτροπής αναφέρουν ότι το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να εμφανίσει πλεόνασμα της τάξης του 3,0 % του ΑΕΠ το 2019 και 2,8 % του ΑΕΠ το 2020. Με βάση τις εαρινές προβλέψεις 2019 της Επιτροπής, το διαρθρωτικό ισοζύγιο προβλέπεται να ανέλθει σε 1,1 % του ΑΕΠ το 2019 και 0,7 % του ΑΕΠ το 2020, εξακολουθώντας να υπερβαίνει τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο. Η Κύπρος προβλέπεται να συμμορφωθεί με τον κανόνα για το χρέος το 2019 και το 2020. Συνολικά, το Συμβούλιο είναι της γνώμης ότι η Κύπρος προβλέπεται να συμμορφωθεί με τις διατάξεις του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης το 2019 και το 2020.

(7)

Στις 5 Ιουνίου 2019, η Επιτροπή εξέδωσε έκθεση που εκπονήθηκε σύμφωνα με το άρθρο 126 παράγραφος 3 της Συνθήκης, στην οποία αναφέρεται ότι το 2018, βάσει των κοινοποιηθέντων στοιχείων, το ονομαστικό έλλειμμα παραβίαζε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που προβλέπει η Συνθήκη. Η έκθεση καταλήγει ότι δεν θα πρέπει να ληφθούν περαιτέρω μέτρα που να οδηγούν σε απόφαση σχετικά με την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος. Οι ανεπάρκειες στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση, παρά την κάποια πρόοδο που σημειώθηκε με τις υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Το γεγονός αυτό έχει αντίκτυπο στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Εξακολουθούν να είναι σε εκκρεμότητα βασικές νομοθετικές προτάσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για νομοσχέδια σχετικά με τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι αδυναμίες που υπάρχουν στο πλαίσιο διακυβέρνησης για τις κρατικές οντότητες θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη δημιουργία υπό αίρεση υποχρεώσεων του δημοσίου και να υπονομεύσουν την επενδυτική ικανότητα σε βασικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, όπως οι τηλεπικοινωνίες και η ενέργεια. Η συγκράτηση του μισθολογικού κόστους στον δημόσιο τομέα, που αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα της δημοσιονομικής εξυγίανσης στην Κύπρο, χρειάζεται να συνεχιστεί.

(8)

Η καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού είναι απαραίτητη προκειμένου να καταστούν τα φορολογικά συστήματα πιο αποτελεσματικά και πιο δίκαια, όπως αναγνωρίζεται στη Σύσταση για τη ζώνη του ευρώ του 2019. Οι δευτερογενείς επιπτώσεις των στρατηγικών επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού μεταξύ των κρατών μελών απαιτούν συντονισμένη δράση των εθνικών πολιτικών για να συμπληρωθεί η ενωσιακή νομοθεσία. Η Κύπρος έχει λάβει μέτρα κατά του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, πλην όμως τα υψηλά επίπεδα των πληρωμών μερισμάτων και τόκων (σε σχέση με το ΑΕΠ) υποδηλώνουν ότι οι φορολογικοί κανόνες της Κύπρου ενδέχεται να χρησιμοποιούνται από εταιρείες που επιδίδονται σε επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό. Η μη παρακράτηση φόρου στην πηγή επί εξερχόμενων (δηλαδή από κατοίκους της Ένωσης σε κατοίκους τρίτων χωρών) πληρωμών μερισμάτων, τόκων και, σε πολλές περιπτώσεις, δικαιωμάτων από εταιρείες με έδρα στην Κύπρο προς κατοίκους τρίτων χωρών μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη αποφυγή των φόρων επί αυτών των πληρωμών, εάν δεν υπόκεινται σε φορολογία ούτε στη δικαιοδοσία του αποδέκτη τους. Η απουσία αυτών των φόρων, σε συνδυασμό με τους κανόνες περί φορολογικής κατοικίας των νομικών προσώπων, ενδέχεται να διευκολύνει τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό. Το καθεστώς έκπτωσης πλασματικών τόκων χρήζει στενής παρακολούθησης για την πρόληψη τυχόν καταχρήσεων για επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό. Τέλος, το σχέδιο για την κατ’ εξαίρεση πολιτογράφηση επενδυτών στην Κύπρο και το σχέδιο άδειας μετανάστευσης επενδυτών παρέχουν πρόσβαση σε χαμηλό φορολογικό συντελεστή επί των εισοδημάτων φυσικών προσώπων από ξένα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία και δεν απαιτούν από τους αιτούντες να διαμένουν σημαντικό χρονικό διάστημα στη δικαιοδοσία η οποία προσφέρει το εν λόγω καθεστώς. Τα μέτρα αυτά έχουν καταχωριστεί από τον ΟΟΣΑ ως δυνητικά υψηλού κινδύνου για κατάχρηση με σκοπό την παράκαμψη της αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών χρηματοοικονομικών λογαριασμών.

(9)

Σημαντικά μέτρα εφαρμόστηκαν στο πλαίσιο μιας συνολικής στρατηγικής για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Αυτό οδήγησε σε σημαντική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στον τραπεζικό τομέα, κυρίως λόγω της πώλησης και εκκαθάρισης της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας και της μεταβίβασης του χαρτοφυλακίου των μη εξυπηρετούμενων δανείων της σε κρατική εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Επιπλέον, βελτιώθηκε ο νόμος σχετικά με την πώληση των δανείων και θεσπίστηκε νόμος για την τιτλοποίηση δανείων. Προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα έσοδα από την πώληση στοιχείων ενεργητικού και, εντέλει, να διευκολυνθεί η μείωση του ιδιωτικού χρέους, είναι σημαντικό η κρατική εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων να διαθέτει αποτελεσματική δομή διακυβέρνησης, υψηλά εξειδικευμένη διαχείριση, επιχειρησιακή ανεξαρτησία από το κυπριακό Δημόσιο, και σαφώς καθορισμένους στόχους σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η κυβέρνηση στο πλαίσιο της απόφασης για τις κρατικές ενισχύσεις σχετικά με την πώληση της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας, η οποία εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επιπλέον, είναι σημαντικό να θεσπιστεί ένα κατάλληλο εποπτικό πλαίσιο για τις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, καθώς ο αριθμός των εταιρειών εξαγοράς πιστώσεων, συμπεριλαμβανομένης της κρατικής εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, έχει αυξηθεί και προγραμματίζονται περισσότερες πωλήσεις χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων στο μέλλον. Η διακυβέρνηση και η διοικητική ικανότητα των αρχών εποπτείας των ασφαλιστικών και των συνταξιοδοτικών ταμείων παραμένει ανεπαρκής. Η ενοποίηση αυτών των εποπτικών αρχών θα πρέπει να ολοκληρωθεί σύντομα. Γενικότερα, απαιτείται η ενίσχυση του εποπτικού πλαισίου για τις κεφαλαιαγορές, δεδομένων των σχετικά σημαντικών διασυνοριακών δραστηριοτήτων των μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών εταιρειών και της αλματώδους ανάπτυξης των αδειοδοτημένων επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια.

(10)

Η απασχόληση αυξάνεται, η ανεργία μειώνεται και η βραχυπρόθεσμη ικανότητα των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης για τη διευκόλυνση της ενεργού στήριξης της απασχόλησης έχει βελτιωθεί. Ωστόσο, εξακολουθεί να υφίσταται το ζήτημα της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της ικανότητας των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, καθώς το επιπλέον προσωπικό προσελήφθη μόνο για δύο έτη. Το 2018, το ποσοστό των νέων εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης ήταν ένα από τα υψηλότερα στην Ένωση. Η χαμηλή αποδοτικότητα των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης και η περιορισμένη ανάπτυξη και συμμετοχή τους στην ενεργοποίηση για την παροχή βοήθειας στα άτομα που αναζητούν εργασία εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα. Ως εκ τούτου, υπάρχει περιθώριο να ενισχυθεί η στήριξη της ευαισθητοποίησης και της ενεργοποίησης για την πρόσβαση στην απασχόληση, ιδίως για τους νέους και τους μακροχρόνια ανέργους. Αυτό περιλαμβάνει την προώθηση της αυτοαπασχόλησης και της κοινωνικής οικονομίας, καθώς και τον εκσυγχρονισμό των θεσμών της αγοράς εργασίας και των υπηρεσιών που βοηθούν τα άτομα να αποκτήσουν δεξιότητες που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

(11)

Οι ελλείψεις και αναντιστοιχίες στον τομέα των δεξιοτήτων συγκαταλέγονται στα κυριότερα εμπόδια για τις επιχειρηματικές επενδύσεις, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις στην κατάρτιση του αχρησιμοποίητου και υποχρησιμοποιούμενου εργατικού δυναμικού, καλύτερη ευθυγράμμιση των προγραμμάτων σπουδών με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, και επένδυση στην αντιστοίχιση των υποδομών επαγγελματικής εκπαίδευσης. Η πρόοδος όσον αφορά τις ζωτικής σημασίας μεταρρυθμίσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης, όπως η βελτίωση των διορισμών και της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, είναι άνιση. Τα επιτεύγματα στην εκπαίδευση παραμένουν χαμηλά, όπως και η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα που έχει καταστεί λιγότερο προσιτή για τα νοικοκυριά, καθώς το εισόδημά τους κατά τη διάρκεια της κρίσης μειώθηκε με ταχύτερο ρυθμό από ό, τι το κόστος της παιδικής μέριμνας. Η συνέχιση των προσπαθειών για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλα τα επίπεδα θα συμβάλει στη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων και στην αύξηση του δυναμικού για βιώσιμη ανάπτυξη στην Κύπρο. Η αναθεώρηση των προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο βήμα για τη μείωση των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, οι επικρατούσες αναντιστοιχίες δεξιοτήτων για τους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η χαμηλή συμμετοχή στην εκπαίδευση ενηλίκων, ιδίως των ατόμων με χαμηλά προσόντα, καταδεικνύουν την ανάγκη ενισχυμένων μέτρων για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση.

(12)

Η Κύπρος σημείωσε πρόοδο στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης με τη θέσπιση νομοθεσίας για τη δημιουργία του νέου Εθνικού Συστήματος Υγείας. Το νέο σύστημα αποσκοπεί στη βελτίωση της πρόσβασης, στην καθολική ιατροφαρμακευτική κάλυψη, τη μείωση του επιπέδου των άμεσων πληρωμών από τους ασθενείς και την αύξηση της αποδοτικότητας της παρεχόμενης περίθαλψης στον δημόσιο τομέα. Πριν το σύστημα καταστεί πλήρως λειτουργικό το 2020, υπάρχουν μείζονες προκλήσεις υλοποίησης και επενδυτικές ανάγκες. Θεμελιώδους σημασίας παραμένει η διατήρηση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης της οικονομικής και λειτουργικής αυτονομίας των δημόσιων νοσοκομείων, όπως έχει προγραμματιστεί. Τα μέτρα για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της αποδοτικότητας των παρόχων υπηρεσιών υγείας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, την καθιέρωση ηλεκτρονικών υπηρεσιών στον τομέα της υγείας και τη δημιουργία ενός Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων, αναμένεται να ενισχύσουν περαιτέρω το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Το επίπεδο των παροχών μακροχρόνιας περίθαλψης είναι χαμηλό και εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

(13)

Οι ανεπαρκείς περιβαλλοντικές επιδόσεις της Κύπρου είναι ένα μείζον πρόβλημα και η χώρα παραμένει ευάλωτη στην αλλαγή του κλίματος. Η Κύπρος πρέπει να βελτιώσει σημαντικά το σύστημα διαχείρισης αποβλήτων και την κυκλική οικονομία. Η παραγωγή αποβλήτων παραμένει σημαντικά υψηλότερη από τον μέσο όρο της Ένωσης και έχει αυξηθεί από το 2014. Οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων δεν επιτυγχάνουν υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης και η έλλειψη οικονομικών μέσων, όπως οι φόροι υγειονομικής ταφής, καθιστά την ανακύκλωση μη ελκυστική από οικονομική άποψη. Η διαχείριση των υδάτων, ειδικά στις αστικές περιοχές, χαρακτηρίζεται από αναποτελεσματικότητα. Η λειψυδρία, σε συνδυασμό με την υπεράντληση υπόγειων υδάτων, αποτελεί την κύρια πρόκληση για την Κύπρο. Όσον αφορά στα αστικά λύματα, υπάρχει σημαντική ποσότητα που εξακολουθεί να απορρίπτεται χωρίς συλλογή ή επεξεργασία· μόνο το ήμισυ περίπου των συνολικών λυμάτων υποβάλλονται σε δευτεροβάθμια επεξεργασία. Η ξηρασία και η λειψυδρία αποτελούν μείζονες ανησυχίες και η ανεπαρκής πολιτική αντιμετώπιση ενδέχεται να επηρεάσει την αγροτική οικονομία και τον τουρισμό της Κύπρου. Ως εκ τούτου, η βιώσιμη διαχείριση και η αποδοτική χρήση των φυσικών πόρων της, παράλληλα με την αυστηρότερη επιβολή της νομοθεσίας για το περιβάλλον και το κλίμα, είναι ουσιώδεις για την Κύπρο προκειμένου να μετριαστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, να διατηρηθεί και να αποκατασταθεί το φυσικό περιβάλλον της και να εξασφαλιστεί βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη σε μακροπρόθεσμη βάση.

(14)

Η Κύπρος μπορεί να αξιοποιήσει πολύ καλύτερα τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που διαθέτει — ιδίως την ηλιακή —και να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες ενεργειακές ανεπάρκειες. Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Κύπρο ήταν 9,72 % το 2017, ενώ ο στόχος για το 2020 είναι 13 %. Τα οικιστικά και εμπορικά κτίρια που είναι κατασκευασμένα με μηδενικό ή πολύ χαμηλό επίπεδο θερμικής προστασίας, ιδίως σε αστικά περιβάλλοντα, αποτελούν πηγή χαμηλής ενεργειακής απόδοσης. Οι συνθήκες που διαμορφώνουν το επενδυτικό πλαίσιο στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχουν βελτιωθεί, έχουν θεσπιστεί δε διάφορα μέτρα, μεταξύ των οποίων εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών συστημάτων και συστήματα στήριξης για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και νοικοκυριά. Ωστόσο, η Κύπρος δεν έχει ακόμη αξιοποιήσει πλήρως το σημαντικό δυναμικό της όσον αφορά την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ειδικά την ηλιακή. Η εξάρτηση από το οδικό δίκτυο για τις χερσαίες μεταφορές δημιουργεί μια σειρά από προκλήσεις πολιτικής, κυρίως την προσπάθεια για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και οδηγεί επίσης σε σοβαρή συμφόρηση στις αστικές περιοχές κατά τις ώρες αιχμής και στις οδούς προς και από τους λιμένες. Με μερίδιο 2,7 % το 2016, η Κύπρος υστερεί επίσης όσον αφορά τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις μεταφορές, ενώ ενδέχεται να δυσκολευτεί να επιτύχει τον δεσμευτικό στόχο του 10 % έως το 2020.

(15)

Οι επενδύσεις στην ψηφιακή οικονομία και στη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων έχουν ουσιαστική σημασία για την ενίσχυση της παραγωγικότητας. Η Κύπρος κατατάσσεται στο χαμηλό άκρο στον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) 2019 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μόνο το 50 % των Κυπρίων ηλικίας μεταξύ 16 και 74 ετών έχουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες και οι ειδικοί σε θέματα ΤΠΕ εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν χαμηλότερο ποσοστό του εργατικού δυναμικού σε σύγκριση με την Ένωση ως σύνολο (2,3 % έναντι 3,7 %), εμποδίζοντας την ανάπτυξη του δυναμικού της ψηφιακής οικονομίας. Το επίπεδο επιγραμμικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των δημόσιων αρχών και των πολιτών είναι χαμηλό, ενώ μόνο το 50 % των Κυπρίων δραστηριοποιούνται διαδικτυακά. Το ηλεκτρονικό εμπόριο βελτιώνεται, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της Ένωσης.

(16)

Η Κύπρος εξακολουθεί να αποτελεί μετρίως καινοτομική χώρα, δεδομένου ότι οι επιδόσεις της στον τομέα της καινοτομίας έχουν μειωθεί από το 2010. Τα επίπεδα των δημόσιων και ιδιωτικών δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη είναι από τα χαμηλότερα στην Ένωση, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η ικανότητα καινοτομίας των ερευνητικών κέντρων και του επιχειρηματικού τομέα. Η αλληλεπίδραση μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων είναι επίσης πολύ περιορισμένη. Η αύξηση της ικανότητας καινοτομίας του επιχειρηματικού τομέα και η ενίσχυση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση και επενδύσεις που επικεντρώνονται σε σαφώς καθορισμένους τομείς της έξυπνης εξειδίκευσης είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Κύπρου και ιδίως της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ της.

(17)

Ο διοικητικός φόρτος είναι υψηλός, ιδίως για την έναρξη στρατηγικών επενδύσεων. Υπάρχει περιθώριο να απλουστευθούν σημαντικά οι διαδικασίες λήψης αδειών για στρατηγικές επενδύσεις, και η σχετική νομοθεσία εξακολουθεί να εκκρεμεί.

(18)

Η υλοποίηση του σχεδίου δράσης για την ανάπτυξη σημείωσε κάποια πρόοδο στους τομείς της επιχειρηματικότητας και της πρόσβασης ΜΜΕ σε χρηματοδότηση. Ωστόσο, τα μέτρα χρηματοδοτικής στήριξης για τις ΜΜΕ εξακολουθούν να βασίζονται κυρίως σε επιχορηγήσεις και στην τραπεζική χρηματοδότηση με στήριξη ενωσιακών ή/και εθνικών πόρων. Οι εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως τα επιχειρηματικά κεφάλαια, η χρηματοδότηση με μέσα μετοχικού κεφαλαίου ή η συμμετοχική χρηματοδότηση, παραμένουν περιθωριακές για τις κυπριακές επιχειρήσεις. Ο καλύτερος συντονισμός της στήριξης των επιχειρήσεων θα μπορούσε να βελτιώσει την υιοθέτησή της. Οι προσπάθειες ιδιωτικοποίησης για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων που βελτιώνουν της παραγωγικότητα έχουν σε πολλές περιπτώσεις ανασταλεί και λίγα μόνο προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων προχωρούν σταδιακά.

(19)

Οι εμμένουσες αναποτελεσματικότητες του δικαστικού συστήματος εξακολουθούν να επηρεάζουν την εκτέλεση των συμβάσεων και να εμποδίζουν την ταχεία εκδίκαση των αστικών και εμπορικών υποθέσεων και τη διερεύνηση σοβαρών εγκλημάτων. Οι επαχθείς και παρωχημένες διατάξεις της πολιτικής δικονομίας και η ανεπαρκής εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων αποθαρρύνουν τις τράπεζες να χρησιμοποιούν τα πλαίσια αφερεγγυότητας και εκποιήσεων ώστε να μειώσουν τον όγκο των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους. Έχει ξεκινήσει μια σειρά μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση των πλέον κρίσιμων προβλημάτων του δικαστικού συστήματος, ιδίως των παρωχημένων διατάξεων πολιτικής δικονομίας, της χαμηλής εξειδίκευσης και ψηφιοποίησης των δικαστηρίων, της διεκπεραίωσης μεγάλου όγκου εκκρεμών υποθέσεων και της έλλειψης διά βίου κατάρτισης των δικαστών, αλλά η πρόοδος παραμένει αργή. Η μεταρρύθμιση θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η κυβέρνηση στο πλαίσιο της απόφασης για τις κρατικές ενισχύσεις σχετικά με την πώληση της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας, η οποία εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το 2018 θεσπίστηκαν βελτιωμένα πλαίσια αφερεγγυότητας και εκποιήσεων. Η αποφασιστική εφαρμογή των νέων νόμων σε συνδυασμό με τη διασφάλιση ενός αποτελεσματικού δικαστικού συστήματος και η αυστηρότερη εκτέλεση των αποφάσεων αναμένεται να συμβάλουν στη βελτίωση της πειθαρχίας αποπληρωμής των χρεών. Από τον Δεκέμβριο του 2017 εφαρμόζεται εθνική στρατηγική για την καταπολέμηση της διαφθοράς και έχει ενισχυθεί με την έγκριση εθνικού οριζόντιου σχεδίου δράσης κατά της διαφθοράς από το Συμβούλιο των Υπουργών τον Μάιο του 2019. Υποβλήθηκαν στη Βουλή νομοσχέδια για τη σύσταση νέας ανεξάρτητης υπηρεσίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την προστασία των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος, πλην όμως δεν έχουν ακόμα εγκριθεί. Οι νόμοι αυτοί θα συμβάλουν στην ενίσχυση του εθνικού πλαισίου καταπολέμησης της διαφθοράς. Οι μεταρρυθμίσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς θα πρέπει να επιταχυνθούν μέσω της ταχείας εκτέλεσης του σχεδίου δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Είναι ανάγκη να διαφυλαχθεί η ανεξαρτησία των διωκτικών υπηρεσιών και θα πρέπει να ενισχυθεί η ικανότητα επιβολής του νόμου.

(20)

Παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν για τη μείωση των καθυστερήσεων στην έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας, ο αριθμός των συσσωρευμένων εκκρεμών υποθέσεων παραμένει υψηλός. Εξακολουθεί να μην έχει δοθεί διαρθρωτική λύση για την αντιμετώπιση των ανεπαρκειών του συστήματος συναλλαγών επί ακινήτων (δηλαδή έκδοση και μεταβίβαση τίτλων ιδιοκτησίας). Αυτό είναι απαραίτητο για να διευκολυνθούν οι διαδικασίες εκποίησης και να καταστεί δυνατή η ρευστοποίηση των εξασφαλίσεων.

(21)

Ο προγραμματισμός των Ταμείων της Ένωσης για την περίοδο 2021-2027 θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση ορισμένων από τα κενά που εντοπίστηκαν στις συστάσεις, ιδίως στους τομείς που καλύπτονται από το παράρτημα Δ της έκθεσης χώρας του 2019. Αυτό θα επιτρέψει στην Κύπρο να αξιοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα εν λόγω κονδύλια σε σχέση με τους τομείς που έχουν προσδιοριστεί, λαμβάνοντας υπόψη τις περιφερειακές ανισότητες. Η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας της χώρας για τη διαχείριση των κονδυλίων αυτών αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επιτυχία των εν λόγω επενδύσεων.

(22)

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2019, η Επιτροπή προέβη σε ολοκληρωμένη ανάλυση της οικονομικής πολιτικής της Κύπρου και τη δημοσίευσε στην έκθεση του 2019 για τη χώρα. Επίσης αξιολόγησε το πρόγραμμα σταθερότητας του 2019, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του 2019 και τη συνέχεια που δόθηκε στις συστάσεις που είχαν απευθυνθεί προς την Κύπρο κατά τα προηγούμενα έτη. Η Επιτροπή έλαβε υπόψη όχι μόνον τη συνάφειά τους για την άσκηση βιώσιμης δημοσιονομικής και κοινωνικοοικονομικής πολιτικής στην Κύπρο, αλλά και τη συμμόρφωσή τους με τους ενωσιακούς κανόνες και κατευθύνσεις, δεδομένης της ανάγκης ενδυνάμωσης της συνολικής οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης, μέσω της συνεκτίμησης στοιχείων σε ενωσιακό επίπεδο κατά τη διαμόρφωση μελλοντικών εθνικών αποφάσεων.

(23)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης αυτής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας του 2019 και είναι της γνώμης (7) ότι η Κύπρος αναμένεται να συμμορφωθεί με το σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

(24)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της εν λόγω αξιολόγησης, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του 2019 και το πρόγραμμα σταθερότητας του 2019. Οι συστάσεις του σύμφωνα με το άρθρο 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αποτυπώνονται στις συστάσεις 1 έως 5 κατωτέρω. Οι εν λόγω συστάσεις συμβάλλουν επίσης στην εφαρμογή της Σύστασης για τη ζώνη του ευρώ του 2019, ειδικότερα δε της πρώτης, της τρίτης και της τέταρτης σύστασης για τη ζώνη του ευρώ,