This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 01998L0058-20191214
Council Directive 98/58/EC of 20 July 1998 concerning the protection of animals kept for farming purposes
Consolidated text: Οδηγία 98/58/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Ιουλίου 1998, σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία
Οδηγία 98/58/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Ιουλίου 1998, σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία
01998L0058 — EL — 14.12.2019 — 002.001
Το κείμενο αυτό αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης και δεν έχει καμία νομική ισχύ. Τα θεσμικά όργανα της Ένωσης δεν φέρουν καμία ευθύνη για το περιεχόμενό του. Τα αυθεντικά κείμενα των σχετικών πράξεων, συμπεριλαμβανομένων των προοιμίων τους, είναι εκείνα που δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι διαθέσιμα στο EUR-Lex. Αυτά τα επίσημα κείμενα είναι άμεσα προσβάσιμα μέσω των συνδέσμων που περιέχονται στο παρόν έγγραφο
|
ΟΔΗΓΙΑ 98/58/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 20ής Ιουλίου 1998 σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία (ΕΕ L 221 της 8.8.1998, σ. 23) |
Τροποποιείται από:
|
|
|
Επίσημη Εφημερίδα |
||
|
αριθ. |
σελίδα |
ημερομηνία |
||
|
ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 806/2003 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 14ης Απριλίου 2003 |
L 122 |
1 |
16.5.2003 |
|
|
ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (EE) 2017/625 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 15ης Μαρτίου 2017 |
L 95 |
1 |
7.4.2017 |
|
Διορθώνεται από:
ΟΔΗΓΙΑ 98/58/ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
της 20ής Ιουλίου 1998
σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία
Άρθρο 1
1. Η παρούσα οδηγία καθορίζει στοιχειώδεις κανόνες για την προστασία των ζώων στα εκτροφεία.
2. Η παρούσα οδηγία δεν εφαρμόζεται:
στα ζώα που ζουν στο φυσικό περιβάλλον·
στα ζώα που προορίζονται να συμμετάσχουν σε αγώνες, επιδείξεις, πολιτιστικές ή αθλητικές εκδηλώσεις ή δραστηριότητες·
στα πειραματόζωα ή τα ζώα εργαστηριακών δοκιμών·
στα ασπόνδυλα.
3. Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται με την επιφύλαξη των ειδικών κοινοτικών κανόνων που διατυπώνονται αλλού, και ιδίως των οδηγιών 88/166/ΕΟΚ ( 1 ), 91/629/ΕΟΚ ( 2 ) και 91/630/ΕΟΚ ( 3 ), οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν.
Άρθρο 2
Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:
«ζώο»: κάθε ζώο (συμπεριλαμβανομένων των ιχθύων, των ερπετών και των αμφιβίων) που εκτρέφεται ή κατέχεται για την παραγωγή τροφίμων, ερίου, δέρματος ή γούνας ή για άλλους σκοπούς γεωργικής εκμετάλλευσης,
«κύριος ή κάτοχος»: το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που είναι υπεύθυνο για ή επιφορτισμένο με τα ζώα μονίμως ή προσωρινώς,
Άρθρο 3
Τα κράτη μέλη θεσπίζουν διατάξεις ώστε οι κύριοι ή κάτοχοι να λαμβάνουν όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα για να εξασφαλίσουν την καλή διαβίωση των ζώων τους και προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι τα εν λόγω ζώα δεν υφίστανται κανένα περιττό πόνο, ταλαιπωρία ή βλάβη.
Άρθρο 4
Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι συνθήκες εκτροφής ή κατοχής των ζώων (πλην των ιχθύων, των ερπετών και των αμφιβίων), λαμβανομένου υπόψη του είδους τους και του βαθμού ανάπτυξης, προσαρμογής και εξημέρωσης, και των φυσιολογικών και ηθολογικών αναγκών τους σύμφωνα με την κτηθείσα πείρα και τις επιστημονικές γνώσεις, να είναι σύμφωνες με τις προβλεπόμενες διατάξεις του παραρτήματος.
Άρθρο 5
1. Η Επιτροπή υποβάλλει στο Συμβούλιο τις προτάσεις που είναι απαραίτητες για την ενιαία εφαρμογή της ευρωπαϊκής σύμβασης περί της προστασίας των ζώων στα εκτροφεία και, βάσει επιστημονικής αξιολόγησης, τυχόν συστάσεις οι οποίες θεσπίζονται δυνάμει της σύμβασης αυτής, καθώς και άλλους ειδικούς κανόνες.
2. Επιπλέον, ανά πενταετία και για πρώτη φορά εντός πέντε ετών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας οδηγίας, η Επιτροπή, βάσει της εμπειρίας που αποκτήθηκε από την έναρξη εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, και, ειδικότερα, όσον αφορά τις διατάξεις μέτρα που αναφέρονται στην παράγραφο 1, και την τεχνική και επιστημονική πρόοδο, υποβάλλει στο Συμβούλιο έκθεση και, ενδεχομένως, κατάλληλες προτάσεις που λαμβάνουν υπόψη τα συμπεράσματα της έκθεσης αυτής.
3. Το Συμβούλιο αποφαίνεται με ειδική πλειοψηφία σχετικά με αυτές τις προτάσεις.
Άρθρο 6
▼M2 —————
2. Τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή έως τις 31 Αυγούστου κάθε έτους ετήσια έκθεση για το προηγούμενο έτος σχετικά με τις επιθεωρήσεις που διενήργησε η αρμόδια αρχή για να ελέγξει τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της παρούσας οδηγίας. Η έκθεση συνοδεύεται από ανάλυση των σημαντικότερων ευρημάτων μη συμμόρφωσης που διαπιστώθηκαν και από εθνικό σχέδιο δράσης για την πρόληψη ή τη μείωση της εμφάνισής τους στο μέλλον. Η Επιτροπή υποβάλλει περιλήψεις των εκθέσεων αυτών στα κράτη μέλη.
3. Η Επιτροπή, πριν από την 1η Ιουλίου 1999, σύμφωνα με την διαδικασία του άρθρου 9, υποβάλλει προτάσεις για την εναρμόνιση:
▼M2 —————
της μορφής, του περιεχομένου και της συχνότητας υποβολής των εκθέσεων που αναφέρονται στην παράγραφο 2.
▼M2 —————
Άρθρο 8
1. Πριν από τις 30 Ιουνίου 1999, η Επιτροπή υποβάλει στο Συμβούλιο έκθεση που αφορά:
2. Η έκθεση που αναφέρει η παράγραφος 1 συνοδεύεται από τις αναγκαίες προτάσεις με σκοπό να καταργηθούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.
Άρθρο 9
1. Η Επιτροπή επικουρείται από τη μόνιμη επιτροπή για την τροφική αλυσίδα και την υγεία των ζώων που ιδρύθηκε από το άρθρο 58 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 ( 5 ).
2. Στις περιπτώσεις που γίνεται μνεία του παρόντος άρθρου, εφαρμόζονται τα άρθρα 5 και 7 της απόφασης 1999/468/ΕΚ ( 6 ).
Η περίοδος που προβλέπεται στο άρθρο 5 παράγραφος 6 της απόφασης 1999/468/ΕΚ ορίζεται σε τρεις μήνες.
3. Η επιτροπή θεσπίζει τον εσωτερικό κανονισμό της.
Άρθρο 10
1. Τα κράτη μέλη θέτουν σε ισχύ τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των τυχόν κυρώσεων, που απαιτούνται για να συμμορφωθούν προς την παρούσα οδηγία το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 1999, εκτός αν το Συμβούλιο αποφασίσει άλλως υπό το πρίσμα της αναφερόμενης στο άρθρο 8 έκθεσης. Ενημερώνουν αμέσως σχετικά την Επιτροπή.
Οι διατάξεις αυτές, όταν θεσπίζονται από τα κράτη μέλη, αναφέρονται στην παρούσα οδηγία ή συνοδεύονται από παρόμοια αναφορά κατά την επίσημη δημοσίευσή τους. Οι λεπτομερείς διατάξεις για την αναφορά αυτή καθορίζονται από τα κράτη μέλη.
2. Ωστόσο, ακόμα και μετά τις 31 Δεκεμβρίου 1999, τα κράτη μέλη μπορούν, τηρώντας τους γενικούς κανόνες της συνθήκης, να διατηρούν ή να εφαρμόζουν, στο έδαφός τους, διατάξεις για την προστασία των ζώων στα εκτροφεία, αυστηρότερες από τις διατάξεις της παρούσας οδηγίας. Ενημερώνουν την Επιτροπή για κάθε σχετικό μέτρο προς την κατεύθυνση αυτή.
3. Τα κράτη μέλη διαβιβάζουν στην Επιτροπή το κείμενο των κυριοτέρων διατάξεων εσωτερικού δικαίου που θεσπίζουν στον τομέα που διέπεται από την παρούσα οδηγία.
Άρθρο 11
Η παρούσα οδηγία αρχίζει να ισχύει την ημέρα της δημοσίευσής της στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Άρθρο 12
Η παρούσα οδηγία απευθύνεται στα κράτη μέλη.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Προσωπικό
|
1. |
Η φροντίδα των ζώων ανατίθεται σε επαρκή αριθμό προσώπων με κατάλληλες ικανότητες, γνώσεις και επαγγελματικά προσόντα. |
Επιθεώρηση
|
2. |
Όλα τα ζώα που ζουν περιορισμένα σε συστήματα εκτροφής, όπου η καλή διαβίωσή τους εξαρτάται από τη συχνή ανθρώπινη προσοχή, επιθεωρούνται τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. Τα ζώα που εκτρέφονται ή κατέχονται σε άλλα συστήματα, επιθεωρούνται κατά διαστήματα επαρκή για την αποφυγή κάθε ταλαιπωρίας τους. |
|
3. |
Πρέπει να υπάρχει κατάλληλος φωτισμός (σταθερός ή φορητός) ώστε τα ζώα να είναι δυνατόν να επιθεωρούνται διεξοδικά ανά πάσα στιγμή. |
|
4. |
Σε κάθε ζώο που φαίνεται ασθενές ή τραυματισμένο παρέχονται, χωρίς καθυστέρηση, οι κατάλληλες φροντίδες και, όταν ένα ζώο δεν αντιδρά στις φροντίδες αυτές, λαμβάνεται το συντομότερο δυνατόν η γνώμη κτηνιάτρου. Εάν χρειάζεται, τα ασθενή ή τραυματισμένα ζώα απομονώνονται σε κατάλληλους χώρους σταβλισμού με, κατά περίπτωση, στεγνή αναπαυτική στρωμνή. |
Μητρώα
|
5. |
Ο κύριος ή κάτοχος των ζώων τηρεί μητρώο στο οποίο αναφέρεται κάθε ιατρική αγωγή καθώς και ο αριθμός θανάτων που διαπιστώνονται σε κάθε επιθεώρηση. Όταν απαιτείται η καταγραφή ισοδύναμων πληροφοριών για άλλους σκοπούς, οι πληροφορίες αυτές εξυπηρετούν και τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας. |
|
6. |
Τα μητρώα αυτά διατηρούνται επί τρία τουλάχιστον έτη και τίθενται στη διάθεση της αρμόδιας αρχής κατά τη διάρκεια των επιθεωρήσεων ή όποτε ζητηθούν. |
Ελευθερία κίνησης
|
7. |
Η ελευθερία κίνησης που χρειάζεται κάθε ζώο, ανάλογα με το είδος του και σύμφωνα με την κτηθείσα πείρα και τις επιστημονικές γνώσεις, δεν πρέπει να παρεμποδίζεται έτσι ώστε να προκαλείται περιττή ταλαιπωρία ή τραυματισμός. Όταν ένα ζώο είναι συνεχώς ή συνήθως προσδεδεμένο, αλυσοδεμένο ή περιορισμένο, πρέπει να διαθέτει τον απαιτούμενο χώρο για τις φυσιολογικές και ηθολογικές του ανάγκες, σύμφωνα με την κτηθείσα πείρα και τις επιστημονικές γνώσεις. |
Κτίρια και χώροι σταβλισμού
|
8. |
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των χώρων σταβλισμού, ιδίως δε των διαμερισμάτων και του εξοπλισμού με τον οποίο είναι δυνατό να έλθουν σε επαφή τα ζώα, δεν πρέπει να είναι επιβλαβή για τα ζώα και πρέπει να μπορούν να καθαρίζονται και να απολυμαίνονται σχολαστικά. |
|
9. |
Οι χώροι σταβλισμού και τα σημεία πρόσδεσης των ζώων πρέπει να κατασκευάζονται και να συντηρούνται κατά τρόπον ώστε να μην υπάρχουν αιχμές ή προεξοχές που είναι δυνατόν να τραυματίσουν τα ζώα. |
|
10. |
Η κυκλοφορία του αέρα, το ποσοστό κονιορτού, η θερμοκρασία, η σχετική υγρασία του αέρα και οι συγκεντρώσεις αερίων, πρέπει να παραμένουν εντός ορίων που δεν βλάπτουν τα ζώα. |
|
11. |
Τα ζώα που εκτρέφονται εντός κτιρίων δεν πρέπει να παραμένουν ούτε σε συνεχές σκοτάδι, ούτε να εκτίθενται χωρίς κατάλληλη διακοπή σε τεχνητό φωτισμό. Όταν ο φυσικός φωτισμός είναι ανεπαρκής για τις φυσιολογικές και ηθολογικές τους ανάγκες, πρέπει να προβλέπεται κατάλληλος τεχνητός φωτισμός. |
Ζώα που δεν εκτρέφονται εντός κτιρίων
|
12. |
Τα ζώα που δεν εκτρέφονται εντός κτιρίων πρέπει, στο βαθμό που αυτό είναι αναγκαίο και δυνατό, να προστατεύονται από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, τους θηρευτές και τους κινδύνους για την υγεία τους. |
Αυτόματος ή μηχανικός εξοπλισμός
|
13. |
Κάθε αυτόματος ή μηχανικός εξοπλισμός που είναι αναγκαίος για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων πρέπει να επιθεωρείται τουλάχιστον μια φορά την ημέρα. Όταν διαπιστώνονται βλάβες πρέπει να επανορθώνονται αμέσως ή, όταν αυτό δεν είναι δυνατόν, να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα για να προστατεύεται η υγεία και η καλή διαβίωση των ζώων. Όταν η υγεία και η καλή διαβίωση των ζώων εξαρτώνται από σύστημα τεχνητού εξαερισμού, θα πρέπει να προβλέπεται κατάλληλο εφεδρικό σύστημα επαρκούς ανανέωσης του αέρα για τη διασφάλιση της υγείας και της καλής διαβίωσης των ζώων σε περίπτωση βλάβης του συστήματος, και σύστημα συναγερμού το οποίο να προειδοποιεί για τη βλάβη. Το σύστημα συναγερμού πρέπει να ελέγχεται τακτικά. |
Σίτιση, πότισμα και χορήγηση άλλων ουσιών
|
14. |
Στα ζώα πρέπει να παρέχεται υγιεινή τροφή, κατάλληλη για την ηλικία και το είδος τους, και σε επαρκείς ποσότητες, ώστε να διατηρείται η καλή υγεία τους και να καλύπτονται οι θρεπτικές τους ανάγκες. Σε κανένα ζώο δεν πρέπει να χορηγούνται τροφές ή υγρά κατά τρόπο που μπορεί να προκαλέσει περιττή ταλαιπωρία ή βλάβη, ούτε η τροφή ή τα υγρά αυτά να περιέχουν ουσίες οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν περιττή ταλαιπωρία ή βλάβη. |
|
15. |
Όλα τα ζώα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε τροφή κατά διαστήματα ανάλογα με τις ανάγκες της φυσιολογίας τους. |
|
16. |
Όλα τα ζώα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε νερό κατάλληλης ποσότητας και ποιότητας ή να μπορούν να ικανοποιούν τις ανάγκες τους σε υγρά με άλλους τρόπους. |
|
17. |
Οι εγκαταστάσεις σίτισης και ποτίσματος πρέπει να σχεδιάζονται, να κατασκευάζονται και να τοποθετούνται κατά τρόπον ώστε να περιορίζονται οι κίνδυνοι μόλυνσης της τροφής και του νερού, καθώς και τα αρνητικά αποτελέσματα που θα μπορούσαν να προκύψουν από τον ανταγωνισμό μεταξύ των ζώων. |
|
18. |
Καμία άλλη ουσία, εκτός από τις ουσίες που χορηγούνται για θεραπευτικούς ή προφυλακτικούς σκοπούς ή στο πλαίσιο ζωοτεχνικής αγωγής, όπως ορίζεται στο άρθρο 1 παράγραφος 2, στοιχείο γ) της οδηγίας 96/22/ΕΚ ( 7 ), δνε χορηγείται στα ζώα, εκτός εάν έχει αποδειχθεί, βάσει επιστημονικών μελετών σχετικών με την καλή διαβίωση των ζώων ή βάσει της πείρας που έχει αποκτηθεί, ότι η ουσία δεν είναι επιβλαβής για την υγεία ή την καλή διαβίωση των ζώων. |
Ακρωτηριασμοί
|
19. |
Έως ότου θεσπισθούν ειδικές διατάξεις για τους ακρωτηριασμούς σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 5 της οδηγίας, και με την επιφύλαξη της οδηγίας 91/630/ΕΟΚ, οι σχετικές εθνικές διατάξεις εφαρμόζονται τηρουμένων των γενικών κανόνων της συνθήκης. |
Μέθοδοι εκτροφής
|
20. |
Δεν πρέπει να εφαρμόζονται φυσικές ή τεχνητές μέθοδοι εκτροφής οι οποίες προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν ταλαιπωρία ή βλάβη σε οποιοδήποτε ζώο. Η παρούσα διάταξη δεν αποκλείει τη χρήση ορισμένων μεθόδων που ενδέχεται να προκαλέσουν ελάχιστη ή στιγμιαία ταλαιπωρία ή τραυματισμό, ή να απαιτήσουν παρέμβαση η οποία δεν είναι πιθανό να προκαλέσει διαρκή βλάβη, εφόσον οι εθνικές διατάξεις τις επιτρέπουν. |
|
21. |
Κανένα ζώο δεν πρέπει να περιορίζεται σε εκτροφείο εάν δεν είναι δυνατόν να αναμένεται ευλόγως, βάσει του γονοτύπου ή φαινοτύπου του, ότι αυτό δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία ή την καλή διαβίωσή του. |
( 1 ) Οδηγία 88/166/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 7ης Μαρτίου 1988, που αφορά την εκτέλεση της απόφασης του Δικαστηρίου στην υπόθεση 131-86 (ακύρωση της οδηγίας 86/113/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 25ης Μαρτίου 1986, για τον καθορισμό των ελάχιστων προδιαγραφών σχετικά με την προστασία των ωοπαραγωγών ορνίθων που εκτρέφονται σε κλωβοστοιχίες) (ΕΕ L 74 της 19.3.1988, σ. 83).
( 2 ) Οδηγία 91/629/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 1991, για τη θέσπιση στοιχειωδών κανόνων για την προστασία των μόσχων (ΕΕ L 340 της 11.12.1991, σ. 28)· οδηγία όπως τροποποιήθηκε τελευταία από την οδηγία 97/2/ΕΚ (ΕΕ L 25 της 28.1.1997, σ. 24).
( 3 ) Οδηγία 91/630/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 1991, για τους στοιχειώδεις κανόνες για την προστασία των χοίρων (ΕΕ L 340 της 11.12.1991, σ. 33).
( 4 ) Κανονισμός ►C1 (EU) 2017/625 ◄ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2017, για τους επίσημους ελέγχους και τις άλλες επίσημες δραστηριότητες που διενεργούνται με σκοπό την εξασφάλιση της εφαρμογής της νομοθεσίας για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές και των κανόνων για την υγεία και την καλή μεταχείριση των ζώων, την υγεία των φυτών και τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, για την τροποποίηση των κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 999/2001, (ΕΚ) αριθ. 396/2005, (ΕΚ) αριθ. 1069/2009, (ΕΚ) αριθ. 1107/2009, (ΕΕ) αριθ. 1151/2012, (EE) αριθ. 652/2014, (ΕΕ) 2016/429 και (ΕΕ) 2016/2031, των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1/2005 και (ΕΚ) αριθ. 1099/2009 και των οδηγιών του Συμβουλίου 98/58/ΕΚ, 1999/74/ΕΚ, 2007/43/ΕΚ, 2008/119/ΕΚ και 2008/120/ΕΚ και για την κατάργηση των κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 854/2004 και (ΕΚ) αριθ. 882/2004, των οδηγιών του Συμβουλίου 89/608/ΕΟΚ, 89/662/ΕΟΚ, 90/425/ΕΟΚ, 91/496/ΕΟΚ, 96/23/ΕΚ, 96/93/ΕΚ και 97/78/ΕΚ και της απόφασης 92/438/ΕΟΚ του Συμβουλίου (κανονισμός για τους επίσημους ελέγχους) ( ►C1 ΕΕ L 95 της 7.4.2017, σ. 1 ◄ ).
( 5 ) ΕΕ L 31 της 1.2.2002, σ. 1.
( 6 ) ΕΕ L 184 της 17.7.1999, σ. 23.
( 7 ) Οδηγία 96/22/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 1996, περί απαγορεύσεως της χρησιμοποιήσεως ορισμένων ουσιών με ορμονική ή θυρεοστατική δράση και των β-ανταγωνιστικών ουσιών στη ζωική παραγωγή για κερδοσκοπικούς λόγους (ΕΕ L 125 της 23.5.1996, σ. 3).