27.10.2007   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 256/17

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

1.1

Υπό τον τίτλο «ΕΠΑΝΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρέτισε στα συμπεράσματα της Προεδρίας της 23ης και 24ης Μαρτίου 2006 (σημείο 12) την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για αύξηση της αυτενέργειας για τη στρατηγική της Λισσαβώνας σε κοινοτικό επίπεδο. Ενθάρρυνε την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να συνεχίσει τις εργασίες της και ζήτησε από την ΕΟΚΕ να εκπονήσει στις αρχές του 2008 συνοπτική έκθεση προς στήριξη της εταιρικής σχέσης για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

1.2

Εν τω μεταξύ, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε ήδη στις 15 Φεβρουαρίου 2007 ψήφισμα για την εφαρμογή της ανανεωμένης στρατηγικής της Λισσαβώνας, το οποίο παρουσιάστηκε στην εαρινή Σύνοδο Κορυφής 2007 του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

1.3

Για την προετοιμασία της συνοπτικής έκθεσης που ζητήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θα καταρτιστούν τέσσερις ενημερωτικές εκθέσεις για τα εξής θέματα:

Αυτές οι ενημερωτικές εκθέσεις θα αποτελέσουν τα βασικά στοιχεία της συνοπτικής έκθεσης.

1.4

Στο παρόν κείμενο εξετάζεται αποκλειστικά το θέμα «Επενδύσεις στη γνώση και την καινοτομία».

2.1

Η δύναμη της Ευρώπης έγκειται στην ικανότητα επιδόσεων των πολιτών της.

2.2

Η ελεύθερη αλληλεπίδραση μεταξύ βιοτεχνικής εφευρετικότητας, επιχειρηματικής πρωτοβουλίας και επιστημονικής μεθοδολογίας και συστηματικότητας, καθώς και οι ανεπτυγμένες τεχνολογίες και βιομηχανικές διαδικασίας που προέκυψαν ως απόρροια αυτών, αποτελέσαν την ευρωπαϊκή «συνταγή επιτυχίας» για τις προόδους που είχαν ως αποτέλεσμα το σύγχρονο βιοτικό επίπεδο. Αυτές συμβάδισαν με τις ιστορικές κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις απόρροια των οποίων ήταν ο ελεύθερος πολίτης στο σύγχρονο κράτος με τη διάκριση των εξουσιών, τη δημοκρατία, και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

2.3

Η ανάπτυξη και η εντατική αξιοποίηση βιομηχανικών διαδικασιών, μηχανών και μέσων μεταφοράς που καταναλώνουν ενέργεια συνέβαλαν αποφασιστικά στην επίτευξη αυτής της προόδου. Η ενέργεια απάλλαξε τον άνθρωπο από τη βαριά σωματική εργασία, πολλαπλασίασε την παραγωγικότητά του, κατέστησε δυνατή την παροχή θέρμανσης και φωτισμού, ενώ εξασφάλισε την κινητικότητα και την επικοινωνία, που κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί προηγουμένως. Η ενέργεια εξελίχθηκε σε «τροφή» και κινητήρια δύναμη των σύγχρονων οικονομιών.

2.3.1

Λαμβανομένων υπόψη του πεπερασμένου χαρακτήρα των ορυκτών πηγών ενέργειας, της ταχέως αυξανόμενης παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης, καθώς και των αναμενόμενων επιπτώσεων της ενεργειακής κατανάλωσης στην μελλοντική εξέλιξη του κλίματος, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η διασφάλιση ενός βιώσιμου, φιλικού προς το κλίμα ενεργειακού εφοδιασμού βρίσκεται στο προσκήνιο της πολιτικής συζήτησης. Βασική προϋπόθεση για την επίτευξη αυτού του εξαιρετικά δύσκολου στόχου είναι η ανάπτυξη ενός δυναμικού, εκτεταμένου και αποτελεσματικού προγράμματος έρευνας και ανάπτυξης για την ενέργεια.

2.4

Ωστόσο, πέραν αυτού, εξακολουθούν να υφίστανται πολλά προβλήματα και καθήκοντα, τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνον μέσω της έρευνας, της ανάπτυξης και των καινοτομιών. Μεταξύ αυτών των προβλημάτων και καθηκόντων συγκαταλέγονται η καταπολέμηση των φυσικών και ψυχικών ασθενειών, η διευκόλυνση της διαβίωσης και η κοινωνική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες, οι συνέπειες των δημογραφικών μεταβολών συμπεριλαμβανομένης της γεροντολογίας, η προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και, γενικά, η διασφάλιση και η περαιτέρω εξέλιξη των όρων διαβίωσης, του ευρωπαϊκού συστήματος αξιών και του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου. Σε τελευταία ανάλυση, μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης μπορεί να υλοποιηθεί ο θεμελιώδης στόχος της απόκτησης περισσότερων και νέων γνώσεων. Η αυξημένη γνώση βοηθάει όχι μόνον στην επίλυση των προβλημάτων, αλλά διευρύνει και την εικόνα που έχουμε για τον κόσμο, αντικειμενοποιεί καταστάσεις σύγκρουσης και εμπλουτίζει τον πολιτισμό μας.

2.5

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με την πρόκληση του οξυνόμενου παγκόσμιου ανταγωνισμού, όπου στόχος είναι η διατήρηση των ευρωπαϊκών θέσεων απασχόλησης, των εισοδηματικών επιπέδων καθώς και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προτύπων. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει όχι μόνον την πρόκληση της οικονομικής δύναμης των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, αλλά ιδιαίτερα των αξιοσημείωτων και ολοένα πιο δυναμικών επιδόσεων στο χώρο της βιομηχανίας και της έρευνας κρατών όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, δεδομένου ότι σε αυτές τις χώρες τα επίπεδα των αμοιβών, καθώς και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προτύπων είναι σαφώς χαμηλότερα.

2.6

Η Ευρώπη μπορεί να διατηρήσει την ανταγωνιστική της θέση μόνον εφόσον διατηρήσει και στο μέλλον το προβάδισμα στους χώρους της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας, μέσα σε ένα κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο δημοκρατίας, κράτους δικαίου, πολιτικής σταθερότητας, επιχειρηματικής ελευθερίας, ασφάλειας προγραμματισμού, βούλησης για επιδόσεις, αναγνώρισης των επιτεύξεων και κοινωνικής ασφάλειας.

2.7

Ως εκ τούτου, η επιστημονική και τεχνολογική αριστεία και η μετατροπή της σε ανταγωνιστική οικονομική ισχύ αποτελούν τις καθοριστικές προϋποθέσεις για τη διασφάλιση του μέλλοντός μας — π.χ. όσον αφορά το ενεργειακό ζήτημα και το πρόβλημα του κλίματος — τη διατήρηση και βελτίωση της θέσης της Ευρώπης στο παγκόσμιο περιβάλλον, καθώς και για την περαιτέρω επέκταση του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου, και όχι τη διακινδύνευσή του.

2.8

Για την υλοποίηση αυτού του στόχου, βασική προϋπόθεση είναι η δημιουργία ενός κοινωνικού περιβάλλοντος ανοικτού στην πρόοδο, στο πλαίσιο του οποίου η ανωτέρω προσέγγιση μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί σε όλα τα επίπεδα πολιτικής το απαραίτητο ρυθμιστικό πλαίσιο και να ληφθούν οι αντίστοιχες καθοριστικές αποφάσεις, με στόχο να καλλιεργηθεί αρκετή εμπιστοσύνη και αισιοδοξία εκ μέρους της βιομηχανίας σε ό,τι αφορά τις απαραίτητες στην Ευρώπη επενδύσεις και να δημιουργηθούν νέες θέσεις απασχόλησης. Βασική προϋπόθεση αποτελεί επίσης η καλύτερη συνειδητοποίηση της στοιχειώδους σημασίας της βασικής έρευνας, διότι αυτή συνιστά τον θεμέλιο λίθο για τις μελλοντικές καινοτομίες. Για την επίτευξη των ανωτέρω στόχων απαραίτητα στοιχεία είναι ένα επιχειρηματικό πνεύμα πρόθυμο για την καινοτομία και την ανάληψη κινδύνων, καθώς και πολιτική ηγεσία, αξιοπιστία και ρεαλισμός.

2.9

Ειδικότερα, ο στόχος της Βαρκελώνης, που διατυπώθηκε με σκοπό την υλοποίηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας, πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη από όλους τους αναφερόμενους παράγοντες, έτσι ώστε να μην αποδυναμωθεί ακόμη περισσότερο η θέση της Ευρώπης στον παγκόσμιο ανταγωνισμό επενδύσεων στο χώρο της E&A. Ο στόχος αυτός επιβάλει αύξηση των σχετικών δαπανών της ΕΕ, έως σχεδόν το 3 % του ΑΕγχΠ αυτής μέχρι το 2010. Οι απαραίτητες για το σκοπό αυτό επενδύσεις πρέπει κατά τα δύο τρίτα να προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα.

2.10

Το Δεκέμβριο του 2006, το Συμβούλιο ενέκρινε το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο Ε&Α (ΠΠ7) για την περίοδο 2007-2013 με έναν σαφώς αυξημένο προϋπολογισμό ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο αντίστοιχο πρόγραμμα. Αυτό συνιστά άλλη μια αξιόλογη επιτυχία της ευρωπαϊκής πολιτικής, την οποία η ΕΟΚΕ υποστήριξε αποφασιστικά. Παρόλα αυτά, το ποσοστό της συνολικής συμμετοχής της Κοινότητας στις επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη θα ανέλθει περίπου μόλις στο 2 % (δηλαδή μόνον το ένα πεντηΟΚΕτό) του στόχου που προσδιορίστηκε στη Βαρκελώνη! Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει επανειλημμένα ότι αυτό δεν αρκεί για να ενεργοποιηθεί πλήρως η επιδιωκόμενη σημαντική μόχλευση και η ικανότητα ολοκλήρωσης της κοινοτικής ενίσχυσης για την πολιτική προώθησης των κρατών μελών και την αναγκαία επενδυτική ετοιμότητα της βιομηχανίας.

2.11

Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επαναδιατυπώνει την προηγούμενη σύστασή της, ότι, στο πλαίσιο της επικείμενης αναθεώρησης του κοινοτικού προϋπολογισμού που θα πραγματοποιηθεί το 2008, το μερίδιο της κοινοτικής ενίσχυσης θα πρέπει σε πρώτη φάση να αυξηθεί κατά το ήμισυ, δηλαδή στο 3 % περίπου του συνόλου των επιδιωκόμενων επενδύσεων σύμφωνα με το στόχο της Βαρκελώνης. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο εν όψει της ίδρυσης του μελλοντικού Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΙΤ) και της επείγουσας ανάγκης για αύξηση δραστηριοτήτων Ε&Α όσον αφορά τον φιλικό προς το κλίμα βιώσιμο ενεργειακό εφοδιασμό.

2.12

Ομοίως, είναι ωστόσο απαραίτητο να προωθηθεί η επενδυτική ετοιμότητα της βιομηχανίας στην έρευνα και την ανάπτυξη — ειδικότερα των μικρότερων και μεσαίων επιχειρήσεων — και η ενίσχυση της ελκυστικότητας και της αποδοτικότητας αυτής μέσω κατάλληλου νομικού (επίσης η νομοθεσία περί ευθύνης), διοικητικού, φορολογικού και χρηματοδοτικού πλαισίου. Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι κοινοτικοί κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων: πρέπει να εξασφαλίζουν στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να προωθούν εντατικότερα, πιο αποτελεσματικά και με λιγότερη γραφειοκρατία απ' ότι μέχρι σήμερα ερευνητικά και αναπτυξιακά σχέδια των πανεπιστημίων, των ερευνητικών οργανισμών και της βιομηχανίας, καθώς και την αναγκαία δικτύωσή τους. Ως εκ τούτου, πρέπει να αξιολογηθεί προσεκτικά κατά πόσο το «κοινοτικό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις για την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία» συνεισφέρει στην υλοποίηση αυτών των στόχων.

2.13

Η γνώση θεμελιώνεται σε δύο ισοδύναμους, αλληλεξαρτώμενους πυλώνες: στην εκπαίδευση και την έρευνα. Οι νέες γνώσεις πρέπει να αποκτηθούν μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης. Σημείο εκκίνησης αποτελεί η υφιστάμενη γνώση. Αυτή πρέπει να εδραιωθεί και να διαδοθεί στο ευρύ κοινό μέσω της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της επιμόρφωσης. Για το σκοπό αυτό πρέπει να εξεταστούν τόσο οι μέθοδοι όσο και το περιεχόμενο, ως προς το κατά πόσο εξυπηρετούν την υλοποίηση των προαναφερόμενων στόχων. Επιπροσθέτως, για αμφότερους τους πυλώνες πρέπει σαφώς να αυξηθούν οι χρηματοοικονομικές επενδύσεις και να δημιουργηθεί το κατάλληλο γενικό πλαίσιο.

2.14

Η δύναμη της Ευρώπης έγκειται στην ικανότητα επιδόσεων των πολιτών της. Συνεπώς, πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα η ακόμη μεγαλύτερη προώθηση της εν λόγω ικανότητας και η ανάπτυξή της στην πράξη. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να ενισχύσουν και να βελτιώσουν τα εκπαιδευτικά τους ιδρύματα και, επίσης, να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες για την υλοποίηση αυτού του στόχου εκτεταμένες επενδύσεις. Η εξασφάλιση εμπεριστατωμένης κατάρτισης σε μεγάλα στρώματα του πληθυσμού είναι εξίσου σημαντική με την εκπαίδευση κορυφαίων επιστημόνων. Κατ' αυτήν την έννοια, είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός ευρέως φάσματος και επαρκούς αριθμού κατάλληλων και εξειδικευμένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, από σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης έως πανεπιστήμια. Μόνον έτσι μπορεί συνολικά να δημιουργηθεί μια ευρωπαϊκή κοινωνία φιλικά διακείμενη προς την εκπαίδευση και την επιστήμη.

2.15

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της όσον αφορά την ανάπτυξη ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου της γνώσης, μέσω εντατικής διακρατικής συνεργασίας στους τομείς της μάθησης, της καινοτομίας και της έρευνας, ο οποίος να συμπληρώνει και να ολοκληρώνει τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας. Για το σκοπό αυτό, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν όλες οι πρωτοβουλίες και τα μέτρα που αναλαμβάνονται υπέρ της διά βίου μάθησης, η οποία είναι το κλειδί για την κοινωνία της γνώσης. Πρέπει να εξαλειφθούν όσο το δυνατόν συντομότερα τα εμπόδια στην εσωτερική αγορά που παρακωλύουν τη μετάβαση στην κοινωνία της γνώσης.

2.16

Είναι, επίσης, απαραίτητη η εντατικότερη προώθηση της κινητικότητας προσώπων εκ μέρους των κρατών μελών καθώς και η ενίσχυση αντίστοιχων αποτελεσματικών κοινοτικών προγραμμάτων (Erasmus, Μαρία Κιουρί). Η κινητικότητα προάγει την απόκτηση και τη μεταφορά δεξιοτήτων. Η ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων, ερευνητών και σπουδαστών πρέπει να διασφαλιστεί και να ανταμειφθεί με κατάλληλα κίνητρα. Πρέπει δε να συνοδεύεται από αξιοπρεπείς μισθούς, συνθήκες εργασίας και στήριξη του ρόλου της οικογένειας. Για το λόγο αυτό πρέπει να βελτιωθεί σε όλα τα κράτη μέλη η πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με κενές θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

2.17

Σε ό,τι αφορά το ρόλο και την προώθηση της καινοτομίας, η ΕΟΚΕ παραπέμπει αφενός στις συστάσεις της που διατυπώνονται παρακάτω, αλλά και, κυρίως, στην εξαιρετική «έκθεση Aho», την οποία και επικροτεί. Αυτό αφορά κυρίως το γενικό νομικό και κοινωνικό πλαίσιο που προωθεί την καινοτόμο επιχειρηματικότητα και μια ευνοϊκή απέναντι στην καινοτομία αγορά. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει επίσης στην λεπτομερέστερη γνωμοδότησή της με τίτλο «Αποδέσμευση και ενίσχυση του δυναμικού της Ευρώπης στους τομείς της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας».

2.18

Η πρόοδος και η καινοτομία θεμελιώνονται στην εφαρμογή νέων πορισμάτων σε νέες, καλύτερες μεθόδους και προϊόντα (συμπεριλαμβανομένης της συνεχούς βελτίωσης υφιστάμενων μεθόδων και προϊόντων), σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα και στις ορθές διαχειριστικές μεθόδους· συνεπώς, βασική συνιστώσα αποτελεί το καινοτόμο επιχειρηματικό πνεύμα και οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Η πρόοδος και η καινοτομία θεμελιώνονται σε καινοτόμες υπηρεσίες, στην ανάπτυξη του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και, γενικότερα, στην καλύτερη επίλυση κοινωνικών προβλημάτων στο πλαίσιο των υφιστάμενων οικονομικών περιορισμών.

2.19

Συνεπώς, καινοτομία σημαίνει ανάπτυξη και υλοποίηση νέων τεχνικών, διαδικασιών, μεθόδων οργάνωσης, επιχειρηματικών και εκπαιδευτικών μοντέλων, κλπ., παράγοντες που δεν είχαν συνυπολογιστεί ή δεν μπορούσαν να συνυπολογιστούν προηγουμένως. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό, το συναφές κανονιστικό πλαίσιο να εξασφαλίζει επαρκή περιθώρια ελιγμών και ελευθερίας, προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία υλοποίησης των νέων ιδεών και να προληφθεί ο εκ των προτέρων «μαρασμός» τους, δεδομένου ότι δεν μπορούν να ενταχθούν σε ένα υπερβολικά λεπτομερές κανονιστικό πλαίσιο. Ο υπερβολικός αριθμός περιοριστικών διατάξεων συνιστά τροχοπέδη για την καινοτομία. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει κάθε προσπάθεια απλούστευσης των κανονιστικών πλαισίων και επανεξέτασής τους για το ενδεχόμενο ύπαρξης υπερβολικών, πολύ λεπτομερών ή/και περιττών περιοριστικών διατάξεων.

2.20

Η καινοτομία συνεπάγεται επίσης την αποδοχή συγκεκριμένων κινδύνων όσον αφορά την επιτυχία, ή ακόμη και δυνητικών ζημιών· διότι κατά κανόνα, η αποτελεσματικότητα αλλά και τα μειονεκτήματα ή οι παρενέργειες μιας νέας προσέγγισης ή ιδέας μπορούν να αναγνωριστούν μόνον μέσω της πρακτικής τους εφαρμογής και σε αντιπαράθεση με άλλες παρόμοιες διαδικασίες. Η αποτυχία αποτελεί επίσης πηγή διδαγμάτων. Οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι είναι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Κατά βάση, το προσδοκώμενο όφελος από μια καινοτομία πρέπει να υπερισχύει των ενδεχόμενων κινδύνων που αυτή συνεπάγεται. Οι δυνητικοί κίνδυνοι για την κοινωνία πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο ειδικής αξιολόγησης. Επιπλέον θα μπορούσε να εξεταστεί, τουλάχιστον για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η προοπτική δημιουργίας ταμείου κάλυψης κινδύνων, π.χ. στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, το οποίο θα συμβάλλει στην κάλυψη πιθανών ζημιών ή απωλειών.

2.21

Η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει επανειλημμένως ότι οι ανθρώπινες ικανότητες και η αποδοτικότητα αποτελούν την πιο ευαίσθητη και πολύτιμη πηγή γνώσης και καινοτομίας. Για το λόγο αυτό, ο επαρκής αριθμός, ο εξοπλισμός και η ποιότητα των απαιτούμενων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων συνιστούν βασικές προϋποθέσεις για την κάλυψη της ανάγκης σε καλούς επιστήμονες, μηχανικούς και εκπαιδευτικούς.

2.22

Από τη μια πλευρά μέσω των επενδύσεων της κοινωνίας και, από την άλλη πλευρά, μέσω των επενδύσεων των ίδιων των επιστημόνων και μηχανικών για την απόκτηση μιας ευρείας, απαιτητικής βασικής και προηγμένης εξειδικευμένης γνώσης, η κοινωνία αναλαμβάνει διά των πολιτικών της εκπροσώπων την ευθύνη να διασφαλίσει τη μέγιστη αξιοποίηση των εν λόγω επενδύσεων. Η ανάληψη της ευθύνης αυτής πρέπει να αντικατοπτρίζεται στη μέριμνα για την εξασφάλιση των απαραίτητων δυνατοτήτων απασχόλησης και ανάπτυξης του δυναμικού των καταρτισμένων ερευνητών και μηχανικών, τη δυνατότητα δημιουργίας οικογένειας καθώς και την κατάλληλη προοπτική σταδιοδρομίας με ελκυστικές επιλογές ειδίκευσης — και μάλιστα χωρίς τον κίνδυνο επαγγελματικών αδιεξόδων! Η ανεργία, οι χαμηλές αμοιβές ή η ετεροαπασχόληση των υψηλά καταρτισμένων επιστημόνων και μηχανικών (μεταξύ άλλων λόγω υπερβολικού διοικητικού φόρτου και εργασίας σε επιτροπές) συνιστούν σπατάλη των επενδύσεων της οικονομίας και αποτρεπτικό παράγοντα για τους νέους ταλαντούχους μελλοντικούς επιστήμονες και μηχανικούς, οι οποίοι αποθαρρύνονται από το να ακολουθήσουν σταδιοδρομία στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας ή αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την Ευρώπη!

2.23

Αυτό δεν είναι αντίθετο προς την ανάγκη μεγαλύτερης σε σχέση με το παρελθόν προώθησης της συμμετοχής έμπειρων ειδικών εμπειρογνωμόνων και αξιόλογων ερευνητών στους τομείς της επιστήμης και τεχνολογίας σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων και διοικητικές διαδικασίες όσον αφορά την ερευνητική πολιτική, θέματα επιχειρηματικότητας και την πολιτική καινοτομίας. Στο πλαίσιο αυτό, η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ) αποτελεί ένα πολύ ενθαρρυντικό, πρώτο βήμα. Εκτός αυτού, κρίνεται αναγκαία η προσέλκυση και διατήρηση επαρκούς αριθμού εμπειρογνωμόνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής) και στα κράτη μέλη, προκειμένου να προωθηθεί η έρευνα και η καινοτομία. Η διοίκηση μόνον δεν φτάνει.

2.24

Ένα σημαντικό ζήτημα αποτελεί η εφαρμογή της έρευνας και της καινοτομίας σε βιομηχανικά προϊόντα και βιομηχανικές διαδικασίες. Ο στόχος που τέθηκε στη Λισσαβώνα, σύμφωνα με τον οποίο τα 2/3 των επενδύσεων σε Ε&Α πρέπει να προέλθουν από τη βιομηχανία, δεν είναι αναιτιολόγητος. Ως εκ τούτου, ιδιαίτερα σημαντικό στόχο αποτελεί η αναβάθμιση της επαγγελματικής εικόνας του επιχειρηματία και η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει για την καινοτομία, την οικονομική πρόοδο και τη συνολική ευημερία. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ, ως γέφυρα με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, έθεσε την επιχειρηματικότητα με ανθρώπινο πρόσωπο στο επίκεντρο του προσεχούς προγράμματος εργασίας της. Σε τελευταία ανάλυση, μόνον μέσω μιας υπεύθυνης, δραστήριας και δημιουργικής επιχειρηματικότητας, η οποία αναπτύσσεται ελεύθερα, μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι της Λισσαβώνας.

2.25

Πολλές περαιτέρω πτυχές και λεπτομέρειες εξετάζονται στις αναλυτικές παρακάτω παρατηρήσεις καθώς και στις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ με θέμα «Η πορεία προς την ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης — Η συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στη στρατηγική της Λισσαβώνας» (1) και «Αποδέσμευση και ενίσχυση του δυναμικού της Ευρώπης στους τομείς της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας» (2).

3.1

Ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Η κοιτίδα μιας αδιάλειπτα εξελισσόμενης σύγχρονης επιστήμης και έρευνας βρίσκεται στην Ευρώπη. Για την κοιτίδα των επιστημών γενικότερα, πρέπει να συνυπολογιστούν επίσης ο ελληνικός και ο αιγυπτιακός πολιτισμός καθώς και η παροδική, αλλά γόνιμη αλληλεπίδραση με τον ινδοαραβικό πολιτισμό (3). Η επιστήμη και η έρευνα συνδέονταν στενά μεταξύ τους σε ολόκληρη την Ευρώπη ανεξάρτητα από εθνικά σύνορα και παρά τις κατά καιρούς διακυμάνσεις και διακοπές που προκάλεσαν οι πόλεμοι. Η μεθοδολογία τους και ο τρόπος σκέψης αποτέλεσαν καθοριστικό πρόδρομο της σύγχρονης ευρωπαϊκής κοινωνίας, των αξιών της, του σύγχρονου τρόπου ζωής και του βιοτικού της επιπέδου· αποτέλεσαν το διακριτικό γνώρισμα του ευρωπαϊκού πολιτιστικού χώρου (4). Ως αποτέλεσμα, η «συνταγή» επιτυχίας για τα επιτεύγματα που προέκυψαν ήταν η ελεύθερη αλληλεπίδραση μεταξύ βιοτεχνικής εφευρετικότητας, επιχειρηματικής πρωτοβουλίας και επιχειρηματικού πνεύματος και επιστημονικής μεθοδολογίας και επιστημονικού συστήματος, καθώς και των τεχνολογιών που αναπτύχθηκαν ως απόρροια αυτών.

3.2

Η εξέλιξη της κοινωνίας. Σχεδόν παράλληλα με την επιστημονικοτεχνική πρόοδο σημειώθηκαν οι καθοριστικές κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις που οδήγησαν στο σύγχρονο κράτος των ελεύθερων πολιτών με τη διάκριση των εξουσιών, τη δημοκρατία, τα θεμελιώδη δικαιώματα και την κοινωνική νομοθεσία.

3.3

Εξέλιξη των συνθηκών διαβίωσης. Ως αποτέλεσμα αυτών των κοινών διεργασιών, οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων στα κράτη και τις περιφέρειες όπου σημειώθηκαν οι μεταβολές αυτές, βελτιώθηκαν όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας. Τα τελευταία 135 χρόνια, ο μέσος όρος του προσδόκιμου επιβίωσης του πληθυσμού (5) υπερδιπλασιάστηκε (6). Τα τελευταία 50 χρόνια, η γεωργική απόδοση ανά γεωργική έκταση σχεδόν τριπλασιάστηκε. Τα θέματα που απασχολούν τα επιτυχημένα βιομηχανικά κράτη είναι η παχυσαρκία αντί του υποσιτισμού, ο κατακλυσμός πληροφοριών αντί της έλλειψης ενημέρωσης, η γήρανση του πληθυσμού αντί της παιδικής θνησιμότητας. Οι ικανότητες και οι επιδόσεις της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από κινητικότητα, οι οποίες αποκτώνται μέσω της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας καλύπτουν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης έκφανσης και ποιότητας ζωής.

3.4

Χρήση της ενέργειας. Ένας άλλος καθοριστικός για την επιτευχθείσα πρόοδο παράγοντας ήταν η ανάπτυξη και η εντατική αξιοποίηση βιομηχανικών διαδικασιών, μηχανών και μεταφορικών μέσων που λειτουργούν με ενέργεια: Η ενέργεια απάλλαξε τον άνθρωπο από τη βαριά σωματική εργασία, πολλαπλασίασε την παραγωγικότητά του, κατέστησε δυνατή την παροχή θέρμανσης και φωτισμού, ενώ εξασφάλισε την κινητικότητα και την επικοινωνία, που κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί προηγουμένως. Η ενέργεια εξελίχθηκε σε «τροφή» και κινητήρια δύναμη των σύγχρονων οικονομιών.

3.5

Το πρόβλημα του κλίματος και του ενεργειακού εφοδιασμού. Ωστόσο, αυτή η αξιόλογη εξέλιξη συνεπάγεται επίσης νέα προβλήματα και προκλήσεις. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι πιθανές επιπτώσεις της καθώς και η στρατηγική για τον μετριασμό τους, αποτελούν αντικείμενο εκτεταμένων πολιτικών αποφάσεων (7) και πλήθους μελετών (8) στις οποίες διατυπώνονται εν μέρει αμφιλεγόμενες απόψεις. Στην έκθεση STERN (9): με τίτλο «The Economics of Climate Change» (Οι οικονομικές πτυχές της αλλαγής του κλίματος) που δημοσιεύτηκε στο τέλος Οκτωβρίου 2006, επισημαίνεται ότι για τη μείωση και μόνον της υπερθέρμανσης του πλανήτη που προκαλούν τα αέρια του θερμοκηπίου πρέπει να δαπανηθεί περίπου το 1 % του ΑΕγχΠ, ενώ είναι απαραίτητο να αναληφθούν περαιτέρω δραστηριότητες κυρίως στους τομείς της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης. Πέρα από το πρόβλημα του κλίματος, το ζήτημα ενός ασφαλούς βιώσιμου ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης (και της υφηλίου!) αποτελεί μια βασική πολιτική πρόκληση, στην αντιμετώπιση της οποίας θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο η εντατικοποίηση της έρευνας και της ανάπτυξης (10).

3.6

Περαιτέρω προβλήματα και προκλήσεις  (11) . Ωστόσο, η αλλαγή του κλίματος και ο ενεργειακός εφοδιασμός δεν αποτελούν το μοναδικό κύκλο προβλημάτων. Επίσης, η καταπολέμηση των φυσικών και ψυχικών ασθενειών, η διευκόλυνση της διαβίωσης των ατόμων με αναπηρίες ή ατόμων που αντιμετωπίζουν άλλα μειονεκτήματα με στόχο τη βελτίωση της επαγγελματικής τους εξέλιξης και την ενίσχυση της συμμετοχής τους στην κοινωνία της γνώσης, οι συνέπειες των δημογραφικών μεταβολών, συμπεριλαμβανομένης της γεροντολογίας, η καλύτερη κατανόηση περίπλοκων οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών συσχετισμών και μηχανισμών δράσης, η προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και γενικά η διασφάλιση των όρων διαβίωσης και του ευρωπαϊκού συστήματος αξιών, αποτελούν παραδείγματα σημαντικών ερευνητικών αντικειμένων για τα οποία η ΕΟΚΕ έχει διατυπώσει σαφείς συστάσεις σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, όπως, λόγου χάρη, στη γνωμοδότηση με θέμα το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο Ε&Α (12) καθώς και τα ειδικά προγράμματά του (13)

3.7

Παγκόσμιος ανταγωνισμός. Είναι γνωστό ότι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα βρίσκεται επιπλέον αντιμέτωπη με την πολύ σοβαρή πρόκληση της όξυνσης του παγκόσμιου ανταγωνισμού, στο πλαίσιο του οποίου στόχος είναι η διατήρηση των ευρωπαϊκών θέσεων απασχόλησης, των εισοδηματικών επιπέδων καθώς και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προτύπων. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει όχι μόνον την πρόκληση της οικονομικής δύναμης των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, αλλά, ιδιαίτερα, των αξιοσημείωτων και ολοένα πιο δυναμικών επιδόσεων στο χώρο της βιομηχανίας και της έρευνας κρατών όπως η Κίνα (η Κίνα φιλοδοξεί να καταστεί μέχρι το 2050 πρώτη παγκόσμια τεχνολογική δύναμη παίρνοντας τα ηνία από τις ΗΠΑ!) (14), η Ινδία και η Βραζιλία, δεδομένου ότι σε αυτές τις χώρες τα επίπεδα των αμοιβών, καθώς και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προτύπων είναι σαφώς χαμηλότερα. Ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού, καθώς και του συνεπαγόμενου παγκόσμιου αγώνα δρόμου των αυξανόμενων επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένου του παγκόσμιου ανταγωνισμού για τους καλύτερους επιστήμονες και μηχανικούς, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρέπει να βελτιστοποιήσει την αντίστοιχη πολιτική της. Επομένως, πρωταρχικός στόχος είναι ο παγκόσμιος και όχι ο ενδοκοινοτικός ανταγωνισμός!

3.8

Προβάδισμα στους τομείς της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας. Συνεπώς, η Ευρώπη μπορεί να διατηρήσει την ανταγωνιστική της θέση μόνον εφόσον διατηρεί και το προβάδισμα στους χώρους της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας μέσα σε ένα κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο δημοκρατίας, κράτους δικαίου, πολιτικής σταθερότητας και αξιοπιστίας, επιχειρηματικής ελευθερίας, ασφάλειας προγραμματισμού, βούλησης για επιδόσεις και αναγνώρισης των επιτευγμάτων. Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας πρέπει να ενισχυθεί και να επεκταθεί. Αφενός αυτό αναγνωρίζεται πλέον στις πολιτικές δηλώσεις πρόθεσης, ωστόσο, σε ό,τι αφορά τις ενέργειες που αναλαμβάνονται και την πρακτική εφαρμογή μέσω του καθορισμού πραγματικών προτεραιοτήτων (π.χ. προϋπολογισμοί για την έρευνα) και της θέσπισης σχετικών κανονιστικών πλαισίων (π.χ. διάρθρωση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας (15), φορολογική νομοθεσία (16)) εξακολουθούν, δυστυχώς, να υφίστανται σαφή ελλείμματα, τόσο σε επίπεδο Κοινότητας, όσο και σε επίπεδο των περισσότερων κρατών μελών. Η δραματική αυτή κατάσταση δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί, ακόμη και εάν σε ορισμένα κράτη μέλη παρατηρείται σαφής τάση κάλυψης της καθυστέρησης (17).

3.9

Επιστημονική και τεχνολογική αριστεία. Η επιστημονική και η τεχνολογική αριστεία και η μετατροπή τους σε ανταγωνιστική οικονομική ισχύ αποτελούν τις καθοριστικές προϋποθέσεις για τη διασφάλιση του μέλλοντός μας — π.χ. όσον αφορά το ενεργειακό ζήτημα και το πρόβλημα του κλίματος — τη διατήρηση και βελτίωση της θέσης της Ευρώπης στο παγκόσμιο περιβάλλον, καθώς και για την περαιτέρω επέκταση του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου και όχι τη διακινδύνευσή του. Σε τελευταία ανάλυση, μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης μπορεί να υλοποιηθεί ο θεμελιώδης στόχος της απόκτησης περισσότερων και νέων γνώσεων. Η αυξημένη γνώση βοηθάει όχι μόνον στην επίλυση των προβλημάτων, αλλά διευρύνει και την εικόνα που έχουμε για τον κόσμο, αντικειμενοποιεί καταστάσεις σύγκρουσης και εμπλουτίζει τον πολιτισμό μας.

3.10

Αναζωογόνηση της παράδοσης. Συνεπώς, η Ευρώπη θα πρέπει να συνειδητοποιήσει την παραδοσιακά ηγετική της θέση στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας και να τους αναζωογονήσει. Η δύναμη της Ευρώπης έγκειται στην αποδοτικότητα των πολιτών της. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να προωθηθεί αυτή η αποδοτικότητα ακόμη περισσότερο απ' ότι μέχρι σήμερα. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να αυξηθούν σημαντικά οι επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη, να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητά τους, να ενδυναμωθεί το πνεύμα και η ικανότητα καινοτομίας στους κλάδους της βιομηχανίας, του εμπορίου και της διοίκησης, να ενθαρρυνθούν και να αναγνωριστούν οι επιδόσεις και, επίσης, να εξαλειφθούν τα υφιστάμενα εμπόδια.

3.11

Αύξηση των επενδύσεων. Αυτό σημαίνει πρωτίστως ότι η Κοινότητα και τα κράτη μέλη πρέπει να αυξήσουν ακόμη περισσότερο τις επενδύσεις τους στην έρευνα και την ανάπτυξη, στην αντίστοιχη γενική εκπαίδευση καθώς και στην κατάρτιση των αναγκαίων επιστημόνων και μηχανικών (αμφότερων των φύλων!) Αυτό σημαίνει όμως κατ' αρχάς ότι πρέπει να προωθηθεί η επενδυτική ετοιμότητα της βιομηχανίας στην έρευνα και την ανάπτυξη, ειδικότερα των μικρότερων και μεσαίων επιχειρήσεων, και να ενισχυθούν η ελκυστικότητα και η αποδοτικότητά τους μέσω κατάλληλου νομικού, διοικητικού και χρηματοδοτικού πλαισίου (18).

3.12

Κοινωνικό περιβάλλον που ευνοεί την πρόοδο. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου η πλέον σημαντική προϋπόθεση είναι η δημιουργία ενός προσπελάσιμου κοινωνικού περιβάλλοντος για την πρόοδο, στο πλαίσιο του οποίου η ανωτέρω προσέγγιση μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί σε όλα τα επίπεδα πολιτικής το απαραίτητο ρυθμιστικό πλαίσιο και να ληφθούν οι αντίστοιχες καθοριστικές αποφάσεις, αλλά και για να δημιουργηθούν θέσεις απασχόλησης και να καλλιεργηθεί αρκετή εμπιστοσύνη και αισιοδοξία εκ μέρους της βιομηχανίας σε ό,τι αφορά τις απαραίτητες επενδύσεις. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να ενισχυθεί η εξοικείωση των πολιτών με τα επιτεύγματα και τον σημαντικό ρόλο της επιστήμης και της τεχνολογίας και τις πρωτοποριακές καινοτομίες των επιχειρήσεων. Επίσης πρέπει να αναγνωριστεί ότι ειδικότερα η βασική έρευνα (19) αποτελεί τον αναγκαίο θεμέλιο λίθο για τη μελλοντική γνώση και τις μελλοντικές καινοτομίες.

3.13

Αναγνώριση των επιτευγμάτων. Το κοινωνικό σύνολο οφείλει να συνειδητοποιήσει τον καθοριστικό ρόλο των ανωτέρω επιτευγμάτων για τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τις προϋποθέσεις υλοποίησής τους καθώς και τις επιστημονικοτεχνικές, επιχειρηματικές και πολιτιστικές επιδόσεις που συνδέονται με αυτά, να αποτελέσουν αντικείμενο διδασκαλίας στα σχολεία και να τους αποδοθεί η αξία που τους αρμόζει.

3.14

Περαιτέρω προϋποθέσεις. Άλλωστε, η πρόοδος και η συνεχής καινοτομία δεν βασίζονται μόνον στην επιστήμη και στην τεχνολογία, αλλά και στα κίνητρα, τις ικανότητες και την αποδοτικότητα όλων των φορέων που συμμετέχουν καθώς και σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα, σε ορθές διαχειριστικές μεθόδους και σε ένα ευνοϊκό νομοθετικό πλαίσιο.

3.15

Αποδοχή κινδύνων. Η προώθηση νέων ερευνητικών προσεγγίσεων, καινοτόμων τεχνολογιών, παραγωγικών διαδικασιών ή επιχειρηματικών μοντέλων συνεπάγεται κατ' ανάγκη την αποδοχή συγκεκριμένων κινδύνων όσον αφορά την επιτυχία ή ακόμη και δυνητικών ζημιών· διότι, κατά κανόνα, τα πλεονεκτήματα και η αποδοτικότητα αλλά και τα μειονεκτήματα, οι κίνδυνοι και οι παρενέργειες μιας νέας προσέγγισης ή ιδέας φαίνονται μόνον μέσω της πρακτικής τους εφαρμογής και σε ανταγωνισμό με άλλες παρόμοιες διαδικασίες. Η αποτυχία αποτελεί επίσης πηγή άντλησης διδαγμάτων. Οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι είναι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Κατά βάση, το προσδοκώμενο όφελος από μια καινοτομία πρέπει να υπερισχύει των ενδεχόμενων κινδύνων που αυτή συνεπάγεται. Οι δυνητικοί κίνδυνοι για την κοινωνία πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο ειδικής αξιολόγησης. Επιπλέον θα μπορούσε να εξεταστεί, τουλάχιστον για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η προοπτική δημιουργίας ταμείου κάλυψης κινδύνων, π.χ. στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, το οποίο θα διευκολύνει τις επιχειρήσεις στην κάλυψη ζημιών ή απωλειών.

4.1

Βάση γνώσεων. Η γνώση θεμελιώνεται σε δύο ισοδύναμους πυλώνες: στην εκπαίδευση και την έρευνα. Νέες γνώσεις μπορούν να αποκτηθούν μόνον μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης. Η υφιστάμενη γνώση πρέπει συνεπώς να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης, να εδραιωθεί και να διαδοθεί στο ευρύ κοινό μέσω της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της επιμόρφωσης. Πρόκειται για τους εξής στόχους.

4.1.1

Βασικές γνώσεις. Από τη μία πλευρά πρέπει να διασφαλιστεί ότι κάθε πολίτης αποκτά επαρκείς βασικές γνώσεις στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας και της οικονομίας, όσον αφορά τον τρόπο λειτουργίας τους και τις κύριες θεμελιώδεις αρχές, στο πλαίσιο της γενικής του εκπαίδευσης Μόνον κατ' αυτόν τον τρόπο μπορούν οι πολίτες, παραδείγματος χάρη, να είναι σε θέση να αξιολογούν τους συχνά περίπλοκους συσχετισμούς, η γνώση των οποίων είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση τεκμηριωμένης πολιτικής άποψης. Ως εκ τούτου, τα αναλυτικά προγράμματα και ο χρόνος διδασκαλίας σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης πρέπει να διαμορφωθούν κατά τρόπο ώστε να μυήσουν σταδιακά τα παιδιά και τους νέους στον επιστημονικό, τεχνικό και οικονομικό τρόπο σκέψης, καθώς και στο υφιστάμενο απόθεμα γνώσεων, με πρακτικά παραδείγματα αλλά και μέσω ερμηνειών και εκπαιδευτικού υλικού που κινούν το ενδιαφέρον (20) Επίσης, θα πρέπει να συμβάλλουν στη συνειδητοποίηση της αποφασιστικής σημασίας της επιστήμης, της τεχνολογικής ανάπτυξης, των καινοτόμων οικονομικών και κοινωνικών δράσεων, καθώς και της κοινωνίας της γνώσης γενικότερα για τις μελλοντικές προοπτικές της ζωής των παιδιών και των νέων. Για την επίτευξη αυτού του στόχου πρέπει να δοθεί σαφώς μεγαλύτερη έμφαση σε αυτό το σκέλος των αναλυτικών προγραμμάτων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει τις συστάσεις επί του θέματος αυτού που περιλαμβάνονται στην έκθεση Rocard (21).

4.1.2

Κίνητρα επιλογής σταδιοδρομίας. Από την άλλη πλευρά, οι ταλαντούχοι νέοι θα πρέπει να ενθαρρυνθούν προς μια συναφή επιλογή σταδιοδρομίας και ένα, ως γνωστόν, απαιτητικό κύκλο σπουδών και να τους παρασχεθούν για το σκοπό αυτό επαρκείς βασικές γνώσεις. Αυτό συνεπάγεται επίσης ότι τα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων, κυρίως των γυμνασίων και λυκείων, πρέπει να περιέχουν διευρυμένη και υψηλής ποιότητας διδακτική ύλη.

4.1.3

Ανάγκη κάλυψης της καθυστέρησης σε έκταση και σε βάθος. Διαπιστώνεται, επομένως, σαφής ανάγκη κάλυψης της καθυστέρησης όσον αφορά τη διδακτική ύλη στον τομέα των φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι το δυναμικό ταλέντων πρέπει φυσικά να προωθηθεί ευρέως τόσο στους τομείς των κοινωνικών και οικονομικών επιστημών, όσο και στους κλάδους των ανθρωπιστικών επιστημών. Η εξασφάλιση εμπεριστατωμένης κατάρτισης σε μεγάλα στρώματα του πληθυσμού — για την οποία η αποδοτικότητα και η πειθαρχία εκ μέρους των μαθητών αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις — είναι εξίσου σημαντική με την εκπαίδευση κορυφαίων επιστημόνων και ερευνητών. Εκπαιδευτικά ιδρύματα υψηλού ποιοτικού επιπέδου, τα οποία εκτείνονται από τα σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης έως τα πανεπιστήμια, συνιστούν τη βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία μιας κοινωνίας θετικά προσανατολισμένης προς την εκπαίδευση και την επιστήμη.

4.1.4

Ο ευρωπαϊκός χώρος γνώσης. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της όσον αφορά την ανάπτυξη ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου γνώσης, μέσω εντατικής διακρατικής συνεργασίας στους τομείς της μάθησης, της καινοτομίας και της έρευνας, ο οποίος να συμπληρώνει και να ολοκληρώνει τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας. Συνεπώς, πρέπει να εξαλειφθούν όσο το δυνατόν συντομότερα τα εμπόδια στην εσωτερική αγορά που παρακωλύουν τη μετάβαση στην κοινωνία της γνώσης. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει σχετικά με αυτό το θέμα στη γνωμοδότησή της με θέμα «Η πορεία προς την ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης — Η συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στη στρατηγική της Λισσαβώνας» (22).

4.1.5

Διά βίου μάθηση και κινητικότητα. Για το σκοπό αυτό, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν όλες οι πρωτοβουλίες και δράσεις που αναλαμβάνονται υπέρ της διά βίου μάθησης: η διά βίου μάθηση είναι το κλειδί για την κοινωνία της γνώσης. Είναι επίσης απαραίτητη η εντατικότερη προώθηση της κινητικότητας προσώπων εκ μέρους των κρατών μελών, καθώς και η ενίσχυση αντίστοιχων αποτελεσματικών κοινοτικών προγραμμάτων (Erasmus, Μαρία Κιουρί). Μέσω της κινητικότητας επιτυγχάνεται η δικτύωση της Ευρώπης καθώς και η απόκτηση και μεταφορά δεξιοτήτων. Πρέπει να ενθαρρυνθεί η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, των ερευνητών και των σπουδαστών με αξιοπρεπείς μισθούς και συνθήκες εργασίας καθώς και με την ενθάρρυνση της δημιουργίας οικογένειας. Για το λόγο αυτό πρέπει να βελτιωθεί σε όλα τα κράτη μέλη η πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με κενές θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

4.2

Πρότυπα ειδικευμένης κατάρτισης. Μεταξύ άλλων, πρέπει επιπλέον να διασφαλιστεί ότι στα πανεπιστήμια και τα πολυτεχνικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα η παρεχόμενη επιστημονικοτεχνική ειδίκευση είναι τουλάχιστον ισότιμη με τα υψηλότερα διεθνή πρότυπα: το σημαντικότερο κεφάλαιο για την έρευνα και την καινοτομία αποτελούν οι εξαιρετικά καταρτισμένοι, πρόθυμοι επιστήμονες και μηχανικοί αμφότερων των φύλων, οι οποίοι αποκτούν και διευρύνουν την εμπειρογνωσία τους μέσω της δια βίου μάθησης καθ'όλη τη διάρκεια του επαγγελματικού τους βίου και, μεταξύ των οποίων αρκετοί διαθέτουν την ικανότητα να αναλάβουν ηγετικό ρόλο και να υλοποιήσουν πρωτοποριακά επιτεύγματα στους πλέον απαιτητικούς κλάδους.

4.3

Ευκαιρίες για όλους. Η πρόοδος και η επιτυχία θα είναι στο μέλλον περισσότερο από ποτέ το αποτέλεσμα διαρθρωμένης ομαδικής εργασίας, βασιζόμενης στην αρχή του καταμερισμού εργασίας στο πλαίσιο της οποίας είναι αναγκαίο να προσφέρονται άριστες ευκαιρίες σε όλους τους συμμετέχοντες να αναπτύξουν τα ταλέντα τους και να αναλάβουν πρωτοβουλίες, ανάλογα με τις ξεχωριστές τους δεξιότητες, την αποδοτικότητα και τη δημιουργικότητά τους Για την υλοποίηση αυτού του στόχου απαιτείται επαρκής ευελιξία των σχολικών συστημάτων, ούτως ώστε να διασφαλιστεί σε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από τις ικανότητες που διαθέτουν, π.χ. ακόμη και σε μαθητές που αναπτύσσονται με καθυστέρηση, η δυνατότητα βέλτιστης εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο αυτό είναι επίσης απαραίτητο να δημιουργηθούν υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικά ιδρύματα για όλο το φάσμα των επαγγελματικών ειδικοτήτων, το οποίο είναι σήμερα και μελλοντικά αναγκαίο για το ευρύ φάσμα προτεραιοτήτων στους τομείς της τεχνολογίας, της επιστήμης και της οικονομίας.

4.4

Δικτύωση. Ειδικά όσον αφορά τις πτυχές της κατάρτισης και της διά βίου μάθησης είναι απαραίτητη η ενίσχυση της δικτύωσης των πυλώνων κατάρτιση, έρευνα και βιομηχανική εφαρμογή, δεδομένου ότι υπάρχει προφανής συνάφεια με τη διά βίου μάθηση και την κινητικότητα (βλέπε σημείο 4.1.5). Επιπλέον, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η διασυνοριακή δικτύωση των πανεπιστημίων και των πολυτεχνείων. Έχοντας αυτό κατά νου, η ΕΟΚΕ επικροτεί τα σχέδια για τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΙΤ) (23) το οποίο θα συμβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη του δυναμικού καινοτομίας της Κοινότητας και των κρατών μελών, μέσω της διασύνδεσης δραστηριοτήτων κατάρτισης, έρευνας και καινοτομίας σε υψηλό επίπεδο. Παρόλα αυτά, πέρα από την εκπαίδευση και κατάρτιση, αυτή η δικτύωση βρίσκει εφαρμογή και στην περίπτωση της «προανταγωνιστικής» έρευνας και ανάπτυξης (24) βιομηχανικών επιχειρήσεων, όπως π.χ. η κοινή ανάπτυξη βελτιωμένων τεχνολογιών κινητήρων στην αυτοκινητοβιομηχανία.

5.1

Οι επενδύσεις αποτελούν καθήκον όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Η Κοινότητα, τα κράτη μέλη και οι επιχειρήσεις πρέπει να καταβάλουν κάθε εύλογη προσπάθεια — δηλαδή να πράξουν πολύ περισσότερα απ' ό,τι επί του παρόντος — προκειμένου να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες επενδύσεις για την εκπαίδευση, την έρευνα και την ανάπτυξη.

5.2

Ο στόχος της Βαρκελώνης. Ο στόχος της Βαρκελώνης, που διατυπώθηκε με σκοπό την υλοποίηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας, πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη και να επιδιωχθεί σθεναρά από όλους τους παράγοντες που αναφέρονται σε αυτήν, έτσι ώστε η Ευρώπη να μην καταλήξει ουραγός στον παγκόσμιο ανταγωνισμό επενδύσεων στο χώρο της έρευνας και ανάπτυξης. Ο στόχος αυτός επιβάλει αύξηση των συνολικών δαπανών για Ε&Α στην Ένωση, έτσι ώστε να φτάσουν σχεδόν το 3 % του ΑΕγχΠ αυτής μέχρι το 2010. Οι απαραίτητες για το σκοπό αυτό επενδύσεις πρέπει να προέλθουν κατά τα δύο τρίτα από τον ιδιωτικό τομέα.

5.3

Μόχλευση του 7ου προγράμματος-πλαισίου Ε&Α. Τον Δεκέμβριο του 2006 το Συμβούλιο ενέκρινε το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο Ε&Α (ΠΠ7) για την περίοδο 2007-2013 με έναν σαφώς αυξημένο προϋπολογισμό ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο αντίστοιχο πρόγραμμα. Αυτό συνιστά άλλη μια αξιόλογη επιτυχία της ευρωπαϊκής πολιτικής, την οποία η ΕΟΚΕ υποστήριξε αποφασιστικά. Παρόλα αυτά, το ποσοστό της συνολικής συμμετοχής της Κοινότητας στις επενδύσεις για την έρευνα και ανάπτυξη μέσω του προβλεπόμενου για το σκοπό αυτό προϋπολογισμού ύψους περίπου 50 δισεκατομμυρίων ευρώ θα ανέλθει περίπου μόλις στο 2 % (δηλαδή μόνον το ένα πεντηΟΚΕτό!) του στόχου που προσδιορίστηκε στη Βαρκελώνη. Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει επανειλημμένα ότι αυτό δεν επαρκεί για να ενεργοποιηθεί πλήρως η σημαντική μόχλευση και η ικανότητα ολοκλήρωσης της κοινοτικής ενίσχυσης για την πολιτική προώθησης των κρατών μελών και την αναγκαία επενδυτική ετοιμότητα της βιομηχανίας και να επιτευχθεί στον συγκεκριμένο τομέα η απαιτούμενη σημαντική αύξηση.

5.4

Επανάληψη σύστασης. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της, ειδικά εν όψει του μελλοντικού Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΙΤ) και της επείγουσας ανάγκης για αύξηση δραστηριοτήτων Ε&Α όσον αφορά τον φιλικό προς το κλίμα βιώσιμο ενεργειακό εφοδιασμό (25), ότι στο πλαίσιο της επικείμενης αναθεώρησης του κοινοτικού προϋπολογισμού που θα πραγματοποιηθεί το 2008, το μερίδιο της κοινοτικής ενίσχυσης θα πρέπει σε πρώτη φάση να αυξηθεί κατά το ήμισυ, δηλαδή στο 3 % περίπου του συνόλου των επιδιωκόμενων επενδύσεων σύμφωνα με το στόχο της Βαρκελώνης. Αυτό θα αποτελούσε ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό μέτρο της Κοινότητας, προκειμένου να επιτευχθούν ταχύτερα απ' ό,τι διαβλέπεται επί του παρόντος οι όλο και σημαντικότεροι στόχοι της Λισσαβώνας και της Βαρκελώνης, καθώς και για να επιλυθούν ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά τα προαναφερόμενα προβλήματα.

5.4.1

Ανταγωνισμός με την Κίνα. Οι σχετικές ερευνητικές προσπάθειες π.χ. της Κίνας σημειώνουν ταχεία αύξηση και η Ευρώπη πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να μην υποστεί απώλεια αγορών στον τομέα των παγΟΚΕμίως βασικών και απαραίτητων τεχνολογιών έναντι των διεθνών ανταγωνιστών της. Ωστόσο, δεν είναι πολιτικά αξιόπιστο να απαιτείται από τον ιδιωτικό τομέα η πραγματοποίηση των αναγκαίων για το σκοπό αυτό επενδύσεων, ενόσω η Κοινότητα και τα κράτη μέλη δεν έχουν συνεισφέρει το μερίδιό τους στη χρηματοδότηση του στόχου που όρισαν τα ίδια στη Βαρκελώνη.

5.4.2

Βασική χρηματοδότηση εκ μέρους των κρατών μελών. Τα κράτη μέλη πρέπει τουλάχιστον να μεριμνήσουν για την επαρκή βασική χρηματοδότηση των πανεπιστημίων και των ερευνητικών οργανισμών τους, προκειμένου να μπορέσουν να αξιοποιήσουν στον προσδοκώμενο βαθμό το πλεονέκτημα της συγχρηματοδότησης μέσω του 7ου προγράμματος-πλαισίου ΕΤΑ.

5.5

Κοινοτικό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις. Οι κοινοτικοί κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων πρέπει να διαμορφωθούν κατά τρόπο ώστε να ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη και να τους παρέχουν τα απαραίτητα περιθώρια ελευθερίας, προκειμένου αυτά να προωθούν περισσότερο εντατικά και αποτελεσματικά, και με λιγότερη γραφειοκρατία ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα των πανεπιστημίων, των ερευνητικών οργανισμών και της βιομηχανίας, καθώς και την αναγκαία δικτύωσή τους. Συνεπώς, πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά εάν το «Κοινοτικό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις για την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία»  (26), συμβάλει πραγματικά στην επίτευξη των ανωτέρω στόχων.

5.6

Δημοσιονομικό δίκαιο των κρατών μελών. Όσον αφορά την προώθηση δράσεων Ε&Α, το δημοσιονομικό δίκαιο των κρατών μελών πρέπει να εξασφαλίζει μια πιο ευέλικτη απόληψη/εκροή πόρων, προσαρμοσμένη στην εξελικτική πορεία του εκάστοτε έργου, λόγου χάρη, μέσω της δυνατότητας μεταβίβασης διατιθέμενων κονδυλίων στο επόμενο ημερολογιακό ή οικονομικό έτος.

5.7

Ανάπτυξη της επιστημονικής υποδομής. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα συστήσει (27) να χρησιμοποιηθεί σημαντικά μεγαλύτερο μέρος των πιστώσεων των διαρθρωτικών ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη επιστημονικής υποδομής. Για το σκοπό αυτό, η χρήση πιστώσεων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά οφέλη.

5.8

Δυναμικό των ΜΜΕ. Ακόμη, είναι σημαντικό να ενισχυθεί περαιτέρω το δυναμικό καινοτομίας των ΜΜΕ και κυρίως των νεοσύστατων επιχειρήσεων και, επίσης, να παρασχεθούν γενικότερα πιο ισχυρά κίνητρα για την αύξηση των επενδύσεων της βιομηχανίας σε αυτόν τον τομέα. Αναφορικά με αυτό το θέμα, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις συστάσεις της (28) για το κοινοτικό «Πολυετές πρόγραμμα για τις επιχειρήσεις και την επιχειρηματικότητα, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ)» και την ζωτική, σε αυτό το πλαίσιο, προώθηση στον τομέα της οικονομίας της γνώσης. Με δεδομένο ότι το 98 % όλων των επιχειρήσεων στην Ε.Ε. είναι μικρομεσαίες, γίνεται απόλυτα σαφές πόσο σημαντική είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας αυτής της κατηγορίας επιχειρήσεων (ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στο ΠΠ7 έχουν δεσμευθεί 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ για δράσεις Ε&Α μέσω και για λογαριασμό των ΜΜΕ). Οι υφιστάμενες διατάξεις που επιβαρύνουν τις ΜΜΕ θα πρέπει να επανεξεταστούν και να καταστούν όσο το δυνατό λιγότερο γραφειοκρατικές, όσο το δυνατόν συντομότερα· επιπλέον, οι αρχές θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε δυνατότητες χρηματοδότησης μέσω «επιχειρηματικών αγγέλων» (Business Angels). Η Ευρώπη μπορεί επίσης να αντλήσει ιδέες από τη συναφή πολιτική ενισχύσεων που εφαρμόζουν άλλα κράτη.

6.1

Παραπομπή σε άλλες και προηγούμενες εκθέσεις. Σχετικά με αυτό το θέμα η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις δύο πρόσφατα δημοσιευθείσες ανακοινώσεις (29) της Επιτροπής με θέμα την «Καινοτομία» καθώς και στην εξαιρετική έκθεση-Aho (30). Επιπλέον, παραπέμπει στη γνωμοδότησή της (31) με θέμα «Αποδέσμευση και ενίσχυση του δυναμικού της Ευρώπης στους τομείς της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας», στην οποία εντοπίζεται πλήθος αλληλεπικαλύψεων με το κείμενο της παρούσας γνωμοδότησης, ωστόσο, πολλά από τα θέματα της παρούσας γνωμοδότησης εξετάζονται πιο αναλυτικά.

6.2

Καινοτομία σημαίνει πολύ περισσότερα. Επικροτώντας και συμπληρώνοντας τις προαναφερόμενες εκθέσεις, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη θέση της: η πρόοδος και η καινοτομία δεν θεμελιώνονται μόνον στην επιστήμη και την τεχνολογία, αλλά και στην εφαρμογή των πορισμάτων τους σε νέες, καλύτερες μεθόδους και προϊόντα, σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα και στις ορθές διαχειριστικές μεθόδους· συνεπώς, βασική συνιστώσα αποτελεί το καινοτόμο επιχειρηματικό πνεύμα και οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Η πρόοδος και η καινοτομία θεμελιώνονται σε καινοτόμες υπηρεσίες, στην ανάπτυξη του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και, γενικότερα, στην καλύτερη επίλυση κοινωνικών προβλημάτων — σχετικό παράδειγμα αποτελεί η προσέγγιση «ευελιξία με ασφάλεια», η οποία και εξετάζεται από την ΕΟΚΕ (32).

6.3

Καινοτομία — το βήμα προς «νέα εδάφη». Συνεπώς, καινοτομία σημαίνει ανάπτυξη και υλοποίηση νέων τεχνικών, διαδικασιών, μεθόδων οργάνωσης, επιχειρηματικών και εκπαιδευτικών μοντέλων, κλπ., παράγοντες που δεν είχαν συνυπολογιστεί προηγουμένως. Για το λόγο αυτό, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η αποτελεσματικότητά της μπορεί να αποδειχθεί εκ των υστέρων, αφότου δοκιμαστεί σε συνθήκες πραγματικού ανταγωνισμού.

6.4

Ευέλικτα κανονιστικά πλαίσια. Αντιθέτως, τα κανονιστικά πλαίσια θεσπίζονται βάσει του υφιστάμενου επιπέδου γνώσεων. Για το λόγο αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό το συναφές κανονιστικό πλαίσιο να εξασφαλίζει επαρκή περιθώρια ελιγμών και ελευθερίας, συνεπώς επαρκή πολυφωνία και μεταβλητότητα, προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία υλοποίησης των νέων ιδεών και να προληφθεί η εκ των προτέρων αποθάρρυνση ήδη κατά τη γέννησή τους ή ο αργός «μαρασμός» τους, καθότι δεν μπορούν να ενταχθούν σε ένα υπερβολικά λεπτομερές κανονιστικό πλαίσιο. Συνεπώς, με τη θέσπιση της νομοθεσίας πρέπει να συμπεριλαμβάνονται και να ρυθμίζονται όλα τα βασικά ζητήματα. Ωστόσο, πρέπει να αποφεύγονται υπερβολικά λεπτομερείς διατάξεις· οποιαδήποτε υπέρμετρη ρύθμιση οποιεσδήποτε υπερβολικά περιοριστικές διατάξεις, όσο καλοπροαίρετες και αν είναι, συνιστούν τροχοπέδη για την καινοτομία. Για το σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει κάθε προσπάθεια απλούστευσης των κανονιστικών πλαισίων και επανεξέτασή τους για τον εντοπισμό υπερβολικών, πολύ λεπτομερών ή/και περιττών περιοριστικών διατάξεων. Αυτό συμβάλλει επίσης στην απαλλαγή (βλέπε παρακάτω) των εμπειρογνωμόνων από την περιττή γραφειοκρατία. Επιπλέον: Σφάλματα μεμονωμένων προσώπων δεν πρέπει να επιφέρουν υπερρύθμιση για όλους.

6.5

Ελευθερία της έρευνας. Επαναλαμβάνουμε ότι: Για την καινοτομία απαιτούνται επαρκή επιχειρηματικά πλαίσια ελευθερίας. Η ελευθερία της έρευνας — αλλά και η αποδέσμευση από μη ενδεδειγμένα, περιοριστικά (33) ή ιδεολογικά πρότυπα — συνιστά βασική προϋπόθεση για την επιστημονική δημιουργικότητα καθώς και για τις νέες ανακαλύψεις και εφευρέσεις, ανεξάρτητα από τα όρια που καθορίζονται μέσω της νομοθετικής ρύθμισης θεμάτων ηθικής δεοντολογίας και ανεξαρτήτως της δέουσας χρήσης των διατιθέμενων ενισχύσεων.

6.6

Επιβεβαίωση των θέσεων της γνωμοδότησης CESE 1566/2006. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει σε περαιτέρω σημαντικές παρατηρήσεις, που συμπεριλαμβάνονται στο σημείο 5.1 της ανωτέρω γνωμοδότησης (34), τις οποίες και επικροτεί σθεναρά. Στην προαναφερόμενη γνωμοδότηση στα σημεία 4.7 έως 4.11 διατυπώνονται συστάσεις για τα ακόλουθα συναφή για την παρούσα γνωμοδότηση θέματα: Η μετάβαση από τη γνώση της φύσης σε καινοτόμα προϊόντα, καινοτόμες μεθόδους και υπηρεσίες. Κινητικότητα μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανίας Προσβάσιμα στο κοινό συστήματα πληροφοριών. Συσπειρώσεις — «cluster». Νεοσύστατες επιχειρήσεις. Βασική έρευνα. Το καινοτομικό προϊόν. Δημόσιες συμβάσεις. Πνευματική ιδιοκτησία και κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Καθιέρωση προθεσμίας προκαταρκτικής δημοσίευσης η οποία δεν βλάπτει τον καινοτόμο χαρακτήρα της εφεύρεσης. Το γλωσσικό πρόβλημα. Ειδικές συνθήκες στα νέα κράτη μέλη.

6.6.1

Προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας — το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να υπογραμμισθεί ιδιαίτερα η ανάγκη ικανοποιητικής προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας (35): Οι επενδύσεις των επιχειρήσεων στον τομέα της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας πρέπει να αποδίδουν, ενώ οι νομικές, οικονομικές και διοικητικές δαπάνες, που συνεπάγεται η επίτευξη και εξασφάλιση της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, δεν πρέπει να μειώνουν την οικονομική δύναμη της Ευρώπης σε σύγκριση με τους διεθνείς ανταγωνιστές της. Αυτό επιβεβαιώνει και την επείγουσα ανάγκη καθιέρωσης ενός ευρωπαϊκού διπλώματος ευρεσιτεχνία.

7.1

Ο πολυτιμότερος πόρος. Κατ' αρχάς η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη γνωμοδότησή που πραγματεύεται ειδικά αυτό το θέμα (36), επιβεβαιώνει εκ νέου και υπογραμμίζει τις συστάσεις που περιέχονται σε αυτήν. Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει και παλαιότερα ότι το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί την πιο ευαίσθητη και πολύτιμη πηγή έρευνας και ανάπτυξης. Συνεπώς, ύψιστη προτεραιότητα αποτελεί η παροχή κινήτρων σε ταλαντούχους, νέους ανθρώπους να ακολουθήσουν επιστημονική ή τεχνική σταδιοδρομία και η εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής συναφούς εκπαίδευσης.

7.2

Ποιότητα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (βλέπε 4ο κεφάλαιο). Για το λόγο αυτό, ο αριθμός, ο εξοπλισμός και η ποιότητα των απαιτούμενων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων συνιστούν βασικές προϋποθέσεις για την κάλυψη της ανάγκης σε καλούς επιστήμονες, μηχανικούς και επιχειρηματίες. Επομένως, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί — και σε συνεργασία με τους τομείς της έρευνας και της εκπαίδευσης (37) — επαρκής αριθμός κατάλληλα εξοπλισμένων πανεπιστημίων — προπάντων πολυτεχνείων — τα οποία προσφέρουν υψηλή ποιότητα και προσελκύουν τους σπουδαστές. Αυτά τα ιδρύματα πρέπει να είναι σε θέση να ανταγωνιστούν τα καλύτερα πανεπιστήμια των ΗΠΑ ή άλλων χωρών εκτός Ευρώπης και να μπορούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των καλύτερων σπουδαστών εκτός Ευρώπης.

7.3

Ευθύνη της κοινωνίας. Πέραν των στόχων των ίδιων των ερευνητών, η κοινωνία επενδύει επίσης στην απόκτηση της αναγκαίας ευρείας βασικής και προηγμένης εξειδικευμένης γνώσης μέσω του ερευνητικού έργου. Οι πολιτικοί ιθύνοντες που εκπροσωπούν την κοινωνία αναλαμβάνουν την ευθύνη για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση της εν λόγω επένδυσης. Η ανάληψη της ευθύνης αυτής πρέπει να αντικατοπτρίζεται στη μέριμνα για κατάλληλες ευκαιρίες απασχόλησης και επαγγελματικής εξέλιξης καθώς και στη διασφάλιση πρόσφορων δυνατοτήτων επαγγελματικής σταδιοδρομίας για τους καταρτισμένους ερευνητές με ελκυστικές επιλογές ειδίκευσης οι οποίες δεν συνεπάγονται επαγγελματική στασιμότητα ή επαγγελματικό αδιέξοδο. Η ανεργία, οι χαμηλές αμοιβές και η ετεροαπασχόληση των καταρτισμένων επιστημόνων και μηχανικών συνιστούν σπατάλη των επενδύσεων της οικονομίας και αποτρεπτικό παράγοντα για τους νέους ταλαντούχους μελλοντικούς επιστήμονες και μηχανικούς, οι οποίοι αποθαρρύνονται από το να ακολουθήσουν σταδιοδρομία στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας ή αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την Ευρώπη! Η υπερβολική γραφειοκρατία (βλέπε σημείο 7.7) αποτελεί επίσης μια μορφή ετεροαπασχόλησης.

7.4

Ανάπτυξη των ιδιαίτερων ταλέντων. Συνεπώς, στόχο αποτελεί να δοθούν στους ανθρώπους — ως εκ τούτου και σε όλους τους εργαζόμενους σε επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα — άριστες ευκαιρίες να αναπτύξουν τα ιδιαίτερα ταλέντα τους και να αναλάβουν πρωτοβουλίες, ανάλογα με τις ξεχωριστές τους δεξιότητες, την αποδοτικότητα και τη δημιουργικότητά τους, και, επίσης, να δημιουργηθεί το κατάλληλο κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο καθιστά δυνατή τη δημιουργία οικογένειας και ανταποκρίνεται στο δημιουργικό τους δυναμικό και το προάγει. Εντούτοις, αυτό προϋποθέτει επίσης ότι οι νέοι που επωφελούνται από αυτήν την κατάρτιση και στήριξη πρέπει να επιδείξουν από την πλευρά τους ένα αίσθημα ευθύνης και μια αίσθηση δέσμευσης ότι θα καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να αξιοποιήσουν κατά βέλτιστο τρόπο τις αποκτηθείσες δεξιότητες και το ταλέντο τους. Τα ανωτέρω συνιστούν σημαντικά ζητήματα της κοινωνικής πολιτικής και της κοινωνικής έρευνας, της οικογενειακής πολιτικής, της οικονομικής των επιχειρήσεων και, γενικότερα, της διαχειριστικής νοοτροπίας. Σε αυτό το πλαίσιο, αναγνωρίζεται πλέον και ο ρόλος της δέουσας ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικού και οικογενειακού βίου για την προαγωγή της δημιουργικότητας και παραγωγικότητας (38).

7.5

Εντοπισμός και αξιολόγηση των κορυφαίων ερευνητών (39). Εξαίρετες ικανότητες και επιδόσεις δεν μπορούν να εκτιμηθούν με συμβατικά μοντέλα αξιολόγησης, τα οποία υπόκεινται ενδεχομένως σε κατάχρηση. Προβληματική είναι π.χ. η συμπεριφορά συγγραφέων οι οποίοι κάνουν κατά προτίμηση αμοιβαία χρήση των δημοσιεύσεών τους και παραθέτουν χωρία, με αποτέλεσμα να δημιουργούν «καρτέλ παραθεμάτων» και να εκμεταλλεύονται το πλεονέκτημα αυτό για την τυπική τους αξιολόγηση. Ούτε ο αριθμός των δημοσιεύσεων, αλλά ούτε ο αριθμός των παραθεμάτων ή των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ή άλλα συναφή αριθμητικά στοιχεία δεν συνιστούν επαρκή και αξιόπιστα κριτήρια αξιολόγησης· η ποιότητα, η αξία της καινοτομίας και η σπουδαιότητα είναι πολύ σημαντικότερα κριτήρια. Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες, οι ιδιαίτερα πρωτοποριακές καινοτόμες ανακαλύψεις, δημοσιεύτηκαν, αναγνωρίστηκαν και αναφέρθηκαν στη σχετική βιβλιογραφία με κάποια καθυστέρηση. Ως εκ τούτου, προκειμένου να αξιολογήσουμε την προσωπικότητα και τις επιδόσεις με όλες τους τις εκφάνσεις και πτυχές είναι απαραίτητο να επικαλεστούμε την πείρα και την προσωπική κρίση (χωρίς να είναι δυνατή η πλήρης αποφυγή εσφαλμένων εκτιμήσεων, ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις) των κορυφαίων εκπροσώπων του εκάστοτε επιστημονικού κλάδου, στον οποίο έχουν σημειωθεί ή αναμένονται οι εξαίρετες επιδόσεις.

7.6

Συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Πέραν αυτού, είναι αναγκαίο να προωθηθεί περισσότερο απ' ό,τι στο παρελθόν η συμμετοχή έμπειρων ειδικών και αξιόλογων ερευνητών στους τομείς της επιστήμης και τεχνολογίας σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων και διοικητικές διαδικασίες σχετικά με την ερευνητική πολιτική, θέματα επιχειρηματικότητας και την πολιτική καινοτομίας. Από αυτή την άποψη, η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ) αποτελεί ένα πολύ ενθαρρυντικό πρώτο βήμα (40). Εκτός αυτού, κρίνεται αναγκαία η προσέλκυση και διατήρηση επαρκούς αριθμού ειδικών εμπειρογνωμόνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής) και στα κράτη μέλη, προκειμένου να προωθηθούν η έρευνα και η καινοτομία. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να συμπεριληφθούν κυρίως και επιτυχημένοι νέοι μηχανικοί και ερευνητές. Η προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας πρέπει να εκτείνεται πέρα από τα όρια της αμιγούς διοίκησης.

7.7

Απαλλαγή από την υπερβολική ετεροαπασχόληση. Η έρευνα, η δημιουργία και οι εφευρέσεις, αλλά επίσης η επεξεργασία και η διάδοση της γνώσης συνιστούν χρονοβόρα πνευματική και εργαστηριακή εργασία, για την οποία πρέπει να υπάρχουν φάσεις απρόσκοπτης συγκέντρωσης και περισυλλογής. Ήδη από το 2000, η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει επανειλημμένα (41), ότι ο συνεχώς αυξανόμενος όγΟΚΕ εργασιών σε επιτροπές, δραστηριοτήτων όσον αφορά την υποβολή αιτήσεων και διαδικασίες πραγματογνωμοσύνης, η κατάρτιση εκθέσεων και γενικότερα η διόγκωση της γραφειοκρατίας, απορροφά πλέον το μεγαλύτερο μέρος του εργασιακού χρόνου για πολλούς εμπειρογνώμονες, με αποτέλεσμα να αποσπούνται από την πραγματική αποστολή τους. Κατά συνέπεια, αυτό αποβαίνει εις βάρος του δυναμικού καινοτομίας και της αποδοτικότητας ακόμη και των κορυφαίων εκπροσώπων της επιστημονικής κοινότητας. Αυτή η αρνητική εξέλιξη προβάλλεται πλέον όλο και περισσότερο και στα μέσα ενημέρωσης (42). Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη διατυπωθείσα πρόθεση της Επιτροπής να αναλάβει δράση σχετικά με αυτό το θέμα και να επιδιώξει από κοινού με τα κράτη μέλη την επίλυση του προβλήματος. Στο πλαίσιο αυτό, το αίτημα για συμμετοχή των ειδικών εμπειρογνωμόνων σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων όσον αφορά την ερευνητική πολιτική δεν έρχεται σε αντίθεση με την αναγκαία απαλλαγή από γραφειοκρατικές επιβαρύνσεις· μπορεί μάλιστα να συμβάλλει στην επίτευξη του ανωτέρω στόχου. Σαφή στόχο θα πρέπει αποτελέσει η ενοποίηση και η συνένωση του πλήθους διαδικασιών υποβολής αιτήσεων, κατάρτισης εκθέσεων και εποπτείας για τους διάφορους φορείς χρηματοδότησης, θεσμικούς εταίρους, για τα διάφορα δίκτυα καθώς και για τις επιτροπές ελέγχου και τις συμβουλευτικές επιτροπές. Έτσι, θα μπορούσε επιπλέον να βελτιωθεί σημαντικά η διαφάνεια.

7.8

«Διαρροή εγκεφάλων» και κινητικότητα. Η σταδιοδρομία του μηχανικού ή του επιστήμονα απαιτεί δικαιολογημένα (βλέπε επίσης σημείο 4.1.5) κινητικότητα και ευελιξία. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν θα πρέπει να αποβαίνει εις βάρος των συνθηκών της προσωπικής και οικογενειακής ζωής και της κοινωνικής ασφάλειας (43). Εκτός αυτού, η εν λόγω κινητικότητα δεν πρέπει να οδηγήσει σε καθαρή αποδημία των άριστων επιστημόνων εκτός Ευρώπης. Συνεπώς, οι όροι απασχόλησης εντός της Ευρώπης πρέπει να είναι αρκετά ελκυστικοί ώστε να αποφευχθεί η προαναφερόμενη «αποδημία» και να επέλθει συνολικά μια εξισορρόπηση της παγκόσμιας κινητικότητας των υψηλά καταρτισμένων επιστημόνων. Άλλωστε, σε ορισμένα κράτη μέλη εκφράζεται η ανησυχία σχετικά με μια ενδεχόμενη μονόπλευρη «διαρροή εγκεφάλων» εντός της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ έχει διατυπώσει επανειλημμένα τη σύσταση (βλέπε επίσης σημείο 5.7) ότι ένα σαφώς μεγάλο μέρος των πόρων των κοινοτικών διαρθρωτικών ταμείων θα πρέπει να επενδυθεί στην ανάπτυξη επιστημονικών υποδομών, προκειμένου να δημιουργηθούν σε όλα τα κράτη μέλη ελκυστικά ερευνητικά κέντρα, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν πόλους έλξης για τους επιστήμονες που επιθυμούν να επιστρέψουν και, ταυτόχρονα, να λειτουργήσουν ως εταίροι σε διάφορα δίκτυα.

7.9

Επαγγελματική εικόνα του επιχειρηματία. Ένα σημαντικό ζήτημα αποτελεί η εφαρμογή της έρευνας και της καινοτομίας σε βιομηχανικά προϊόντα και βιομηχανικές διαδικασίες. Ο στόχος που τέθηκε στη Λισσαβώνα, σύμφωνα με τον οποίο τα 2/3 των επενδύσεων σε Ε&Α πρέπει να προέλθουν από τη βιομηχανία, δεν είναι αναιτιολόγητος. Ως εκ τούτου, ιδιαίτερα σημαντικό στόχο αποτελεί η αναβάθμιση της επαγγελματικής εικόνας του επιχειρηματία και η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει για την καινοτομία, την οικονομική πρόοδο και τη συνολική ευημερία. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ, ως γέφυρα με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, έθεσε την επιχειρηματικότητα με ανθρώπινο πρόσωπο στο επίκεντρο του προσεχούς προγράμματος εργασίας της. Σε τελευταία ανάλυση, μόνον μέσω μιας υπεύθυνης, δραστήριας και δημιουργικής επιχειρηματικότητας, η οποία αναπτύσσεται ελεύθερα, μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι της Λισσαβώνας.

Π.χ