Υπόθεση C-147/12

ÖFAB, Östergötlands Fastigheter AB

κατά

Frank Koot και Evergreen Investments BV

(αίτηση του Hovrätten för Nedre Norrland για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Κανονισμός (ΕΚ) 44/2001 — Αρμόδιο δικαστήριο — Ειδικές δικαιοδοσίες για “διαφορές εκ συμβάσεως” και για “ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας”»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (πέμπτο τμήμα) της 18ης Ιουλίου 2013

1. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Πεδίο εφαρμογής – Εξαιρούμενες υποθέσεις – Πτωχεύσεις, πτωχευτικοί συμβιβασμοί και άλλες ανάλογες διαδικασίες – Έννοια – Αγωγή ασκηθείσα κατά μέλους του διοικητικού συμβουλίου και κατά μετόχου μετοχικής εταιρίας εκ μέρους πιστωτή της εταιρίας αυτής με αίτημα να κριθούν υπεύθυνοι για τις οφειλές της εταιρίας – Δεν περιλαμβάνεται – Δυνατότητα εφαρμογής του κανονισμού

   (Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 1 § 2, στοιχείο βʹ)

2. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Διατάξεις του κανονισμού αυτού χαρακτηριζόμενες ως ισοδύναμες προς τις διατάξεις της Συμβάσεως των Βρυξελλών – Ερμηνεία των εν λόγω διατάξεων σύμφωνη προς τη σχετική με τη Σύμβαση νομολογία του Δικαστηρίου

   (Σύμβαση της 27ης Σεπτεμβρίου 1968· κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου)

3. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές δικαιοδοσίες – Δικαιοδοσία ως προς τις διαφορές εκ συμβάσεως και τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας – Έννοιες

   (Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημεία 1, στοιχείο αʹ, και 3)

4. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές δικαιοδοσίες – Δικαιοδοσία ως προς τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας – Έννοια – Αγωγή ασκηθείσα κατά μέλους του διοικητικού συμβουλίου και κατά μετόχου μετοχικής εταιρίας εκ μέρους πιστωτή της εταιρίας αυτής με αίτημα να κριθούν υπεύθυνοι για τις οφειλές της εταιρίας – Εμπίπτει – Εκχώρηση της απαιτήσεως – Δεν ασκεί επιρροή

   (Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 3)

5. Προδικαστικά ερωτήματα – Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου – Όρια – Ερώτημα υποβληθέν εντός πλαισίου που αποκλείει τη δυνατότητα να δοθεί χρήσιμη απάντηση – Ερωτήματα υποβληθέντα χωρίς επαρκείς διευκρινίσεις ως προς το πραγματικό πλαίσιο – Απαράδεκτο

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

6. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις – Κανονισμός 44/2001 – Ειδικές δικαιοδοσίες – Δικαιοδοσία ως προς τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας – Τόπος επελεύσεως του ζημιογόνου γεγονότος – Έννοια – Τόπος των δραστηριοτήτων που ασκήθηκαν από την εταιρία και τόπος συνδεόμενος με τη σχετική με τις δραστηριότητες αυτές οικονομική κατάσταση

   (Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 3)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 24-26)

2.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 28, 29)

3.  Η έννοια της ενοχής εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας, κατά το άρθρο 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, καλύπτει οποιαδήποτε αξίωση θέτει ζήτημα ευθύνης του εναγομένου και δεν αφορά διαφορές εκ συμβάσεως, κατά το άρθρο 5, σημείο 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού αυτού.

   Συναφώς, αφενός, η έννοια των διαφορών εκ συμβάσεως, κατά το άρθρο 5, σημείο 1, στοιχείο αʹ, του εν λόγω κανονισμού, δεν είναι δυνατό να νοηθεί ως αφορώσα μια κατάσταση στην οποία δεν υφίσταται δέσμευση την οποία συμβαλλόμενος ανέλαβε ελεύθερα έναντι του αντισυμβαλλομένου του. Κατά συνέπεια, η εφαρμογή του περιεχομένου στο άρθρο 5, σημείο 1, στοιχείο αʹ, κανόνα ειδικής δικαιοδοσίας για τις διαφορές εκ συμβάσεως προϋποθέτει τον προσδιορισμό νομικής υποχρεώσεως την οποία ένα πρόσωπο ανέλαβε ελεύθερα έναντι άλλου προσώπου και στην οποία στηρίζεται η αγωγή. Αφετέρου, ευθύνη εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας δύναται να στοιχειοθετηθεί μόνον υπό την προϋπόθεση ότι μπορεί να αποδειχθεί αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της ζημίας και του γεγονότος από το οποίο απορρέει η ζημία αυτή.

   (βλ. σκέψεις 32-34)

4.  Οι όροι «ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας» του άρθρου 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, έχουν την έννοια ότι καλύπτουν τις αγωγές τις οποίες ασκεί ο πιστωτής μιας μετοχικής εταιρίας με αίτημα να κριθούν υπεύθυνοι για τις οφειλές της εταιρίας αυτής, αφενός, ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της εν λόγω εταιρίας και, αφετέρου, ένας μέτοχος αυτής, δεδομένου ότι επέτρεψαν στην εν λόγω εταιρία να εξακολουθήσει να λειτουργεί, ενώ δεν διέθετε αρκετά κεφάλαια και όφειλε να τεθεί υπό εκκαθάριση.

   Συναφώς, δεν είναι δυνατό να γίνει δεκτή η ερμηνεία κατά την οποία ο χαρακτηρισμός των αγωγών αυτών θα έπρεπε ακολουθήσει τον χαρακτηρισμό των οφειλών της εταιρίας αυτής ως συμβατικών ή εξωσυμβατικών. Πράγματι, η εν λόγω ερμηνεία θα είχε ως συνέπεια τον πολλαπλασιασμό των δικαστηρίων που έχουν δικαιοδοσία για την εκδίκαση αγωγών που βάλλουν κατά της ίδιας πλημμελούς συμπεριφοράς του μέλους του διοικητικού συμβουλίου ή του μετόχου της οικείας εταιρίας, αναλόγως της φύσεως των διαφόρων οφειλών της εταιρίας αυτής οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο τέτοιων αγωγών. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο σκοπός της εγγύτητας των κανόνων ειδικής δικαιοδοσίας που προβλέπει το άρθρο 5, σημεία 1 και 3, του κανονισμού 44/2001, οι οποίοι στηρίζονται στην ύπαρξη ιδιαιτέρως στενού συνδέσμου μεταξύ της συμβάσεως ή του τόπου στον οποίο συνέβη το ζημιογόνο γεγονός και του δικαστηρίου που καλείται να επιληφθεί της οικείας διαφοράς, αντιτάσσεται στον καθορισμό του δικαστηρίου το οποίο έχει δικαιοδοσία αναλόγως της φύσεως των οφειλών της οικείας εταιρίας.

   Υπό τις συνθήκες αυτές, το γεγονός ότι η επίμαχη απαίτηση εκχωρήθηκε από τον αρχικό πιστωτή σε τρίτον δεν επηρεάζει τον καθορισμό του δικαστηρίου που έχει δικαιοδοσία, δυνάμει του άρθρου 5, σημείο 3, του εν λόγω κανονισμού.

   (βλ. σκέψεις 38, 41, 42, 59, διατακτ. 1, 3)

5.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 44-47)

6.  Η φράση «τόπο[ς] όπου συνέβη ή ενδέχεται να συμβεί το ζημιογόνο γεγονός» του άρθρου 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, έχει την έννοια ότι, όσον αφορά αγωγές με τις οποίες ζητείται να κριθούν ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου καθώς και ένας μέτοχος μετοχικής εταιρίας υπεύθυνοι για τις οφειλές της εταιρίας αυτής, ο εν λόγω τόπος βρίσκεται στον τόπο με τον οποίο συνδέονται οι δραστηριότητες που ασκήθηκαν εκ μέρους της εν λόγω εταιρίας καθώς και η σχετική με τις δραστηριότητες αυτές οικονομική κατάσταση.

   Πράγματι, όσον αφορά αγωγές ασκηθείσες λόγω του ότι το μέλος του διοικητικού συμβουλίου και ο κύριος μέτοχος της εταιρίας αυτής αμέλησαν να τηρήσουν τις εκ του νόμου υποχρεώσεις τους προς την εν λόγω εταιρία, ο τόπος όπου συνέβη το γενεσιουργό της ζημίας γεγονός πρέπει να παρουσιάζει τόσο για τους ενάγοντες όσο και για τους εναγομένους υψηλό βαθμό προβλεψιμότητας. Ομοίως, υπό τις συνθήκες αυτές, πρέπει να υπάρχει, από πλευράς ορθής απονομής της δικαιοσύνης και αποτελεσματικής οργανώσεως της δίκης, ιδιαιτέρως στενός σύνδεσμος μεταξύ των αγωγών που ασκήθηκαν και του εν λόγω τόπου.

   (βλ. σκέψεις 52, 55, διατακτ. 2, 3)

Υπόθεση C-147/12

ÖFAB, Östergötlands Fastigheter AB

κατά

Frank Koot και Evergreen Investments BV

(αίτηση του Hovrätten för Nedre Norrland για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Κανονισμός (ΕΚ) 44/2001 — Αρμόδιο δικαστήριο — Ειδικές δικαιοδοσίες για “διαφορές εκ συμβάσεως” και για “ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας”»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (πέμπτο τμήμα) της 18ης Ιουλίου 2013

1. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις — Κανονισμός 44/2001 — Πεδίο εφαρμογής — Εξαιρούμενες υποθέσεις — Πτωχεύσεις, πτωχευτικοί συμβιβασμοί και άλλες ανάλογες διαδικασίες — Έννοια — Αγωγή ασκηθείσα κατά μέλους του διοικητικού συμβουλίου και κατά μετόχου μετοχικής εταιρίας εκ μέρους πιστωτή της εταιρίας αυτής με αίτημα να κριθούν υπεύθυνοι για τις οφειλές της εταιρίας — Δεν περιλαμβάνεται — Δυνατότητα εφαρμογής του κανονισμού

   (Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 1 § 2, στοιχείο βʹ)

2. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις — Κανονισμός 44/2001 — Διατάξεις του κανονισμού αυτού χαρακτηριζόμενες ως ισοδύναμες προς τις διατάξεις της Συμβάσεως των Βρυξελλών — Ερμηνεία των εν λόγω διατάξεων σύμφωνη προς τη σχετική με τη Σύμβαση νομολογία του Δικαστηρίου

   (Σύμβαση της 27ης Σεπτεμβρίου 1968· κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου)

3. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις — Κανονισμός 44/2001 — Ειδικές δικαιοδοσίες — Δικαιοδοσία ως προς τις διαφορές εκ συμβάσεως και τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας — Έννοιες

   (Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημεία 1, στοιχείο αʹ, και 3)

4. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις — Κανονισμός 44/2001 — Ειδικές δικαιοδοσίες — Δικαιοδοσία ως προς τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας — Έννοια — Αγωγή ασκηθείσα κατά μέλους του διοικητικού συμβουλίου και κατά μετόχου μετοχικής εταιρίας εκ μέρους πιστωτή της εταιρίας αυτής με αίτημα να κριθούν υπεύθυνοι για τις οφειλές της εταιρίας — Εμπίπτει — Εκχώρηση της απαιτήσεως — Δεν ασκεί επιρροή

   (Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 3)

5. Προδικαστικά ερωτήματα — Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου — Όρια — Ερώτημα υποβληθέν εντός πλαισίου που αποκλείει τη δυνατότητα να δοθεί χρήσιμη απάντηση — Ερωτήματα υποβληθέντα χωρίς επαρκείς διευκρινίσεις ως προς το πραγματικό πλαίσιο — Απαράδεκτο

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

6. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Διεθνής δικαιοδοσία και εκτέλεση των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις — Κανονισμός 44/2001 — Ειδικές δικαιοδοσίες — Δικαιοδοσία ως προς τις ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας — Τόπος επελεύσεως του ζημιογόνου γεγονότος — Έννοια — Τόπος των δραστηριοτήτων που ασκήθηκαν από την εταιρία και τόπος συνδεόμενος με τη σχετική με τις δραστηριότητες αυτές οικονομική κατάσταση

   (Κανονισμός 44/2001 του Συμβουλίου, άρθρο 5, σημείο 3)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 24-26)

2.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 28, 29)

3.  Η έννοια της ενοχής εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας, κατά το άρθρο 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, καλύπτει οποιαδήποτε αξίωση θέτει ζήτημα ευθύνης του εναγομένου και δεν αφορά διαφορές εκ συμβάσεως, κατά το άρθρο 5, σημείο 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού αυτού.

   Συναφώς, αφενός, η έννοια των διαφορών εκ συμβάσεως, κατά το άρθρο 5, σημείο 1, στοιχείο αʹ, του εν λόγω κανονισμού, δεν είναι δυνατό να νοηθεί ως αφορώσα μια κατάσταση στην οποία δεν υφίσταται δέσμευση την οποία συμβαλλόμενος ανέλαβε ελεύθερα έναντι του αντισυμβαλλομένου του. Κατά συνέπεια, η εφαρμογή του περιεχομένου στο άρθρο 5, σημείο 1, στοιχείο αʹ, κανόνα ειδικής δικαιοδοσίας για τις διαφορές εκ συμβάσεως προϋποθέτει τον προσδιορισμό νομικής υποχρεώσεως την οποία ένα πρόσωπο ανέλαβε ελεύθερα έναντι άλλου προσώπου και στην οποία στηρίζεται η αγωγή. Αφετέρου, ευθύνη εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας δύναται να στοιχειοθετηθεί μόνον υπό την προϋπόθεση ότι μπορεί να αποδειχθεί αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της ζημίας και του γεγονότος από το οποίο απορρέει η ζημία αυτή.

   (βλ. σκέψεις 32-34)

4.  Οι όροι «ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας» του άρθρου 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, έχουν την έννοια ότι καλύπτουν τις αγωγές τις οποίες ασκεί ο πιστωτής μιας μετοχικής εταιρίας με αίτημα να κριθούν υπεύθυνοι για τις οφειλές της εταιρίας αυτής, αφενός, ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της εν λόγω εταιρίας και, αφετέρου, ένας μέτοχος αυτής, δεδομένου ότι επέτρεψαν στην εν λόγω εταιρία να εξακολουθήσει να λειτουργεί, ενώ δεν διέθετε αρκετά κεφάλαια και όφειλε να τεθεί υπό εκκαθάριση.

   Συναφώς, δεν είναι δυνατό να γίνει δεκτή η ερμηνεία κατά την οποία ο χαρακτηρισμός των αγωγών αυτών θα έπρεπε ακολουθήσει τον χαρακτηρισμό των οφειλών της εταιρίας αυτής ως συμβατικών ή εξωσυμβατικών. Πράγματι, η εν λόγω ερμηνεία θα είχε ως συνέπεια τον πολλαπλασιασμό των δικαστηρίων που έχουν δικαιοδοσία για την εκδίκαση αγωγών που βάλλουν κατά της ίδιας πλημμελούς συμπεριφοράς του μέλους του διοικητικού συμβουλίου ή του μετόχου της οικείας εταιρίας, αναλόγως της φύσεως των διαφόρων οφειλών της εταιρίας αυτής οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο τέτοιων αγωγών. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο σκοπός της εγγύτητας των κανόνων ειδικής δικαιοδοσίας που προβλέπει το άρθρο 5, σημεία 1 και 3, του κανονισμού 44/2001, οι οποίοι στηρίζονται στην ύπαρξη ιδιαιτέρως στενού συνδέσμου μεταξύ της συμβάσεως ή του τόπου στον οποίο συνέβη το ζημιογόνο γεγονός και του δικαστηρίου που καλείται να επιληφθεί της οικείας διαφοράς, αντιτάσσεται στον καθορισμό του δικαστηρίου το οποίο έχει δικαιοδοσία αναλόγως της φύσεως των οφειλών της οικείας εταιρίας.

   Υπό τις συνθήκες αυτές, το γεγονός ότι η επίμαχη απαίτηση εκχωρήθηκε από τον αρχικό πιστωτή σε τρίτον δεν επηρεάζει τον καθορισμό του δικαστηρίου που έχει δικαιοδοσία, δυνάμει του άρθρου 5, σημείο 3, του εν λόγω κανονισμού.

   (βλ. σκέψεις 38, 41, 42, 59, διατακτ. 1, 3)

5.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 44-47)

6.  Η φράση «τόπο[ς] όπου συνέβη ή ενδέχεται να συμβεί το ζημιογόνο γεγονός» του άρθρου 5, σημείο 3, του κανονισμού 44/2001, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, έχει την έννοια ότι, όσον αφορά αγωγές με τις οποίες ζητείται να κριθούν ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου καθώς και ένας μέτοχος μετοχικής εταιρίας υπεύθυνοι για τις οφειλές της εταιρίας αυτής, ο εν λόγω τόπος βρίσκεται στον τόπο με τον οποίο συνδέονται οι δραστηριότητες που ασκήθηκαν εκ μέρους της εν λόγω εταιρίας καθώς και η σχετική με τις δραστηριότητες αυτές οικονομική κατάσταση.

   Πράγματι, όσον αφορά αγωγές ασκηθείσες λόγω του ότι το μέλος του διοικητικού συμβουλίου και ο κύριος μέτοχος της εταιρίας αυτής αμέλησαν να τηρήσουν τις εκ του νόμου υποχρεώσεις τους προς την εν λόγω εταιρία, ο τόπος όπου συνέβη το γενεσιουργό της ζημίας γεγονός πρέπει να παρουσιάζει τόσο για τους ενάγοντες όσο και για τους εναγομένους υψηλό βαθμό προβλεψιμότητας. Ομοίως, υπό τις συνθήκες αυτές, πρέπει να υπάρχει, από πλευράς ορθής απονομής της δικαιοσύνης και αποτελεσματικής οργανώσεως της δίκης, ιδιαιτέρως στενός σύνδεσμος μεταξύ των αγωγών που ασκήθηκαν και του εν λόγω τόπου.

   (βλ. σκέψεις 52, 55, διατακτ. 2, 3)