Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την προώθηση της συμμόρφωσης προς το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο

 

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την προώθηση της συμμόρφωσης προς το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο

Άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ)

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 3 ΤΗΣ ΣΕΕ;

Οι κατευθυντήριες γραμμές υποδεικνύουν τρόπους με τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) θα μπορέσει να προωθήσει τη συμμόρφωση προς το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο (ΔΑΔ) διαμέσου των σχέσεών της με τον υπόλοιπο κόσμο.

Οι κατευθυντήριες γραμμές απευθύνονται σε όλους όσους αναλαμβάνουν δράση στο πλαίσιο εκείνο που αφορά τις σχέσεις που διατηρεί η ΕΕ με τον υπόλοιπο κόσμο, με σκοπό τον περιορισμό της επίδρασης των ενόπλων συγκρούσεων στον άμαχο πληθυσμό και στους αιχμαλώτους πολέμου. Δρουν συμπληρωματικά ως προς τις κατευθυντήριες γραμμές και τις κοινές θέσεις που έχουν ήδη εγκριθεί από την ΕΕ σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα (για παράδειγμα, για τα βασανιστήρια και την θανατική ποινή).

Το άρθρο 3, παράγραφος 5 της ΣΕΕ καταγράφει τις αξίες πάνω στις οποίες έχει οικοδομηθεί η ΕΕ περιλαμβάνοντας και εκείνες που η ίδια προωθεί στο πλαίσιο των εξωτερικών της σχέσεων. Οι αξίες αυτές περιλαμβάνουν τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές απευθύνονται σε δημόσιους (συμπεριλαμβανομένων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ) ή μη κρατικούς φορείς (μη κυβερνητικές οργανώσεις κ.λ.π.) που δραστηριοποιούνται εντός της ΕΕ.

Περιορίζοντας τον αντίκτυπο των ενόπλων συγκρούσεων

Το ΔΑΔ είναι επίσης γνωστό ως το δίκαιο των ενόπλων συγκρούσεων ή το δίκαιο του πολέμου. Ρυθμίζει τα μέσα και τις μεθόδους διεξαγωγής των πολεμικών επιχειρήσεων με σκοπό να μετριάσει τον αντίκτυπο των ενόπλων συγκρούσεων. Συμμόρφωση με τις συγκεκριμένες νομικές αρχές πιθανόν να καταστήσουν εφικτή την προστασία ατόμων που δεν λαμβάνουν —ή που δεν λαμβάνουν πλέον— μέρος σε συγκρούσεις (όπως ο άμαχος πληθυσμός και οι αιχμάλωτοι πολέμου).

Το ΔΑΔ εφαρμόζεται σε περιπτώσεις:

• ενόπλων συγκρούσεων, είτε αυτές λαμβάνουν χώρα μεταξύ διαφόρων χωρών είτε στο εσωτερικό μίας μόνο χώρας και ανεξάρτητα από την αιτία της σύρραξης· ωστόσο, τα έννομα καθεστώτα που διέπουν τις διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις και τις εσωτερικές ένοπλες συγκρούσεις διαφέρουν μεταξύ τους,
• κατοχής εδαφών που συνδέονται με τις ένοπλες συγκρούσεις.

Επιπλέον, το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να εφαρμοστεί τόσο εν καιρώ ειρήνης όσο και εν καιρώ πολέμου. Ενώ, παράλληλα, δρα συμπληρωματικά στο ΔΑΔ.

Επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί για την αποτελεσματική εφαρμογή του ΔΑΔ. Κατ’ αρχάς, οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να συγκεντρώσουν λεπτομερή στοιχεία αναφορικά με τις συρράξεις και να καταρτίσουν αναφορές, αξιολογήσεις και συστάσεις για την ανάληψη δράσης. Οι παραπάνω δράσεις αφορούν:

• ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και κυρίως ομάδες εργασίας του Συμβουλίου που συνεργάζονται με τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς, μεταξύ των οποίων: η Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών και η Διεθνής Ανθρωπιστική Διερευνητική Επιτροπή,
• αρχηγούς αποστολών της ΕΕ και ενδεδειγμένους εκπροσώπους της ΕΕ (Αρχηγούς μη στρατιωτικών επιχειρήσεων της ΕΕ, Διοικητές Στρατιωτικών Επιχειρήσεων της ΕΕ και Ειδικούς Εντεταλμένους της ΕΕ). Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να καταδείξουν περιπτώσεις σοβαρών παραβιάσεων του ΔΑΔ,
• την ομάδα εργασίας του Συμβουλίου για το «Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο» και την ομάδα εργασίας του Συμβουλίου για την «Ανθρωπιστική και Επισιτιστική βοήθεια».

Η ΕΕ διαθέτει διάφορα μέσα δράσης:

• πολιτικό διάλογο με χώρες εκτός της ΕΕ, τόσο σε περιπτώσεις συγκρούσεων όσο και εν καιρώ ειρήνης,
• γενικές δημόσιες δηλώσεις μέσω των οποίων η ΕΕ τάσσεται υπέρ της συμμόρφωσης προς το ΔΑΔ,
• πρωτοβουλίες και δημόσιες δηλώσεις μέσω των οποίων η ΕΕ καταδικάζει συγκεκριμένες ενέργειες ή καταστάσεις,
• περιοριστικά μέτρα και κυρώσεις που ενδεχομένως εφαρμοστούν σε κράτη ή άτομα που ενεπλάκησαν σε μια σύρραξη. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να είναι ενδεδειγμένα και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο,
• συνεργασία με διεθνείς φορείς,
• επιχειρήσεις διαχείρισης κρίσεων οι οποίες ενδεχομένως εντάξουν στο πλαίσιο δράσης τους αποστολές με σκοπό τη συγκέντρωση πληροφοριών που θα φανούν χρήσιμες στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) ή στη διεξαγωγή ερευνών για εγκλήματα πολέμου,
• τη δίωξη ατόμων που φέρονται ως υπεύθυνα για την παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου,
• την κατάρτιση και εκπαίδευση των πληθυσμών, του στρατιωτικού προσωπικού και των υπαλλήλων των αρχών επιβολής του νόμου,
• τον έλεγχο στις πωλήσεις των όπλων, σύμφωνα με την κοινή θέση 2008/944/ΚΕΠΠΑ, μέσω της οποίας οι χώρες εισαγωγής θέτουν ως προαπαιτούμενο τα πιστοποιητικά εξαγωγών να συμμορφώνονται με την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ατομική ευθύνη σε περίπτωση σύγκρουσης

Ορισμένες σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου ορίζονται ως εγκλήματα πολέμου. Μπορεί να προκύψουν υπό τις ίδιες συνθήκες με εκείνες της γενοκτονίας ή των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Οι χώρες της ΕΕ μεριμνούν ώστε οι υπεύθυνοι για εγκλήματα πολέμου να οδηγούνται είτε ενώπιον των δικαστηρίων της πατρίδας τους, είτε ενώπιον των δικαστηρίων μιας άλλης χώρας, είτε ενώπιον του ΔΠΔ.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες:

• Διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο — ενημερωτικό δελτίο (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ενοποιημένη έκδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — Τίτλος I — Κοινές διατάξεις — Άρθρο 3 (πρώην άρθρο 2 της ΣΕΕ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 17)

Επικαιροποιημένες Κατευθυντήριες Γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση της συμμόρφωσης προς το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο (ΔΑΔ) (ΕΕ C 303 της 15.12.2009, σ. 12-17)

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Απόφαση 2011/168/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 21ης Μαρτίου 2011, για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και την κατάργηση της κοινής θέσης 2003/444/ΚΕΠΠΑ (ΕΕ L 76 της 22.3.2011, σ. 56-58)

τελευταία ενημέρωση 02.03.2018