Γενικό πλαίσιο για τις κυρώσεις στην ΕΕ

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

• Η ΕΕ εγκρίνει κυρώσεις, είτε ως ιδία μέτρα (δηλ. αυτόνομες κυρώσεις) ή/και ως τρόπος εφαρμογής των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, σε περιπτώσεις όπου τρίτες χώρες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ομάδες ή μη κρατικές οντότητες:
  • δεν σέβονται το διεθνές δίκαιο ή τα ανθρώπινα δικαιώματα·
  • επιδιώκουν την υιοθέτηση πολιτικών ή δράσεων που δεν συμμορφώνονται με το κράτος δικαίου ή τις δημοκρατικές αρχές.
• Οι εν λόγω κυρώσεις είναι εργαλεία προληπτικού και μη κατασταλτικού χαρακτήρα σχεδιασμένα για να επιτρέψουν στην ΕΕ να αντιδρά γρήγορα σε πολιτικές προκλήσεις και εξελίξεις, σύμφωνα με τις αρχές της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.
• Οι κυρώσεις της ΕΕ θα πρέπει να εξετάζονται σε ένα πλαίσιο ευρύτερου πολιτικού διαλόγου. Τα περιοριστικά μέτρα πρέπει να σχεδιάζονται για την ελαχιστοποίηση των συνεπειών για τον άμαχο πληθυσμό. Ως εκ τούτου, η ΕΕ κρίνει ότι ενδείκνυται η διαχείριση της συγκεκριμένης κατάστασης μέσω της επιβολής στοχευμένων και διαφοροποιημένων κυρώσεων σε μια χώρα ή σε τμήμα αυτής, σε κυβερνητικά μέλη, πρόσωπα, ομάδες ή οντότητες.

Σταδιακές κυρώσεις

Ένα ευρύ φάσμα σταδιακών κυρώσεων μπορεί να επιβάλλεται από την ΕΕ κατά τρίτων χωρών, συμπεριλαμβανομένων των παρακάτω.

• Διπλωματικές κυρώσεις:
  • απέλαση διπλωματών, αναστολή επίσημων επισκέψεων·
  • αναστολή διμερούς ή πολυμερούς συνεργασίας με την ΕΕ· και
  • μποϊκοτάρισμα αθλητικών ή πολιτιστικών εκδηλώσεων.
• Οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κυρώσεις:
  • εμπάργκο όπλων σε στρατιωτικά προϊόντα που περιλαμβάνονται στον κοινό στρατιωτικό κατάλογο της ΕΕ·
  • περιορισμούς στις εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών τόσο με πολιτική όσο και στρατιωτική χρήση (ειδών διπλής χρήσης).

Τα περιοριστικά μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων που κατέχουν ή ελέγχουν στοχευμένα άτομα ή οργανώσεις (όπως μετρητά, τραπεζικές καταθέσεις, αποθεματικά, μετοχές κ.λπ.) και που δεν μπορούν να είναι προσβάσιμα, να μεταφερθούν ή να πωληθούν, καθώς και ακίνητη περιουσία που δεν μπορεί να πωληθεί ή να μισθωθεί·
• απαγόρευση χορήγησης θεώρησης ή ταξιδιωτική που απαγορεύει την είσοδο ατόμων στην ΕΕ·
• απαγορεύσεις τομεακών μέτρων, για παράδειγμα, σε εισαγωγές ή εξαγωγές ορισμένων αγαθών ή τεχνολογιών.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να προβλέπονται παρεκκλίσεις από τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων, ώστε να υπάρξει η δυνατότητα εξαγωγής αγαθών για την κάλυψη των βασικών αναγκών (όπως τρόφιμα ή φάρμακα).

Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να προβλέψουν εξαιρέσεις σε ταξιδιωτικές απαγορεύσεις (για παράδειγμα, να επιτρέψουν σε μέλος κυβέρνησης μιας τρίτης χώρας στο οποίο έχουν επιβληθεί κυρώσεις να συμμετέχει σε διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών που διεξάγεται στην επικράτειά τους).

Αντίκτυπος και αποτελέσματα

Οι κυρώσεις είναι σχεδιασμένες να έχουν πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις. Εφαρμόζονται σε:

• οποιοδήποτε πρόσωπο εντός ή εκτός της επικράτειάς της ΕΕ, είτε είναι υπήκοοι χώρας της ΕΕ είτε είναι υπήκοοι τρίτης χώρας·
• εταιρείες και οργανώσεις που έχουν συσταθεί βάσει της νομοθεσίας ενός κράτους μέλους (συμπεριλαμβανομένων θυγατρικών που ανήκουν σε εταιρείες της ΕΕ σε τρίτες χώρες)·
• κυβερνήσεις, οργανώσεις και μη κρατικές οντότητες τρίτων χωρών·
• οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα διεξάγεται σε τμήμα ή στο σύνολο της ΕΕ.

Θέσπιση καθεστώτων περιοριστικών μέτρων

Το 2018 και το 2019 θεσπίστηκαν τρία καθεστώτα περιοριστικών μέτρων:

• για τη χρήση και τη διάδοση χημικών όπλων, με την έγκριση της απόφασης (ΚΕΠΠΑ) 2018/1544 και του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1542·
• για τους υπεύθυνους κυβερνοεπιθέσεων, με την έγκριση της απόφασης (ΚΕΠΠΑ) 2019/797 και του κανονισμού (ΕΕ) 2019/796·
• για τους υπεύθυνους παράνομων γεωτρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, με την έγκριση της απόφασης (ΚΕΠΠΑ) 2019/1894 και του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1890.

Η παραβίαση των περιοριστικών μέτρων προστέθηκε στον κατάλογο εγκλημάτων της ΕΕ

Τον Νοέμβριο του 2022, το Συμβούλιο ενέκρινε την απόφαση (ΕΕ) 2022/2332, που προσδιορίζει την παραβίαση των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ ως έγκλημα που πληροί τα κριτήρια που καθορίζονται στο άρθρο 83 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.