30.8.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 224/106

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή διάκειται ευνοϊκά έναντι της πρότασης της Επιτροπής σχετικά με την ανακήρυξη του έτους 2010 σε ευρωπαϊκό έτος για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Πρόκειται για μία πολύτιμη πρωτοβουλία για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης όσον αφορά τους επίμονους θύλακες φτώχειας και περιθωριοποίησης, όπως επίσης για την ανάπτυξη μεθόδων στήριξης για την αντιμετώπιση των εν λόγω προβλημάτων.

1.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πολυδιάστατη προσέγγιση του φαινομένου της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, το οποίο δεν πρέπει να περικλείει μόνον τις σχετικές ανισότητες όσον αφορά το εισόδημα. Για την αποτελεσματικότερη διάδοση του μηνύματος ότι η φτώχεια και η κοινωνική περιθωριοποίηση δεν μπορούν να έχουν θέση σε μία τόσο ευήμερη ήπειρο όπως η Ευρώπη, όπως επίσης για την εξασφάλιση της δημόσιας υποστήριξης που είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική τους εξάλειψη, οι εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους 2010 θα πρέπει να βασιστούν, όχι μόνον στη σχετική φτώχεια, αλλά και σε δείκτες της φτώχειας που αντανακλούν το σημερινό επίπεδο των στερήσεων, τους τομείς που πλήττονται και την έκταση του προβλήματος, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη τις διαφορές ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση.

1.3

Το ευρωπαϊκό έτος 2010 θα πρέπει να έχει σαφή, συγκεκριμένα και σφαιρικά θέματα. Καταρχάς, για τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω της επαγγελματικής και κοινωνικής κινητοποίησης, χρειάζονται περισσότερα και καλύτερα συστήματα και προγράμματα κοινωνικής στήριξης. Ως προς τούτο, η κοινωνική πολιτική συνιστά πραγματικά έναν παραγωγικό παράγοντα. Κατά δεύτερο λόγο, η μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού είναι προς όφελος κάθε πολίτη και, για αυτό το λόγο, όλοι οι πολίτες θα πρέπει να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου αυτού. Αυτό δεν αναιρεί, φυσικά, το γεγονός ότι η καταπολέμηση της φτώχειας και της περιθωριοποίησης είναι καταρχήν καθήκον της πολιτικής και, συνεπώς καθήκον των εθνικών αρχών και των αρχών κατώτερης βαθμίδας, καθώς και όλων των κοινωνικών παραγόντων.

1.4

Το ευρωπαϊκό έτος 2010 θα πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης όσον αφορά την ανάγκη εκσυγχρονισμού και ενίσχυσης του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και των επακόλουθων συνεπειών. Η ενεργός κοινωνική ένταξη είναι απαραίτητη για τη διατήρηση και την παγίωση της συνοχής και της αλληλεγγύης της κοινωνίας, εν όψει της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της κρίσης τροφίμων σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης και των δημογραφικών αλλαγών στην Ευρώπη Προς τούτο απαιτούνται, εντούτοις, αλλαγές στον σημερινό τρόπο ζωής πολλών Ευρωπαίων. Ο φόβος για απώλειες θέσεων απασχόλησης γίνεται ολοένα εντονότερος. Οι εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους 2010 θα πρέπει να χρησιμεύσουν για την ενίσχυση της κοινωνικής στήριξης αναφορικά με τις εν λόγω μεταρρυθμίσεις.

1.5

Το ευρωπαϊκό έτος 2010 θα πρέπει να περιλαμβάνει μία πλατφόρμα για δημόσιο διάλογο με θέμα τους τρόπους προστασίας και προαγωγής της κοινωνικής συνοχής στο πλαίσιο των αυξανόμενων εισοδηματικών διαφορών μεταξύ των Ευρωπαίων. Θα πρέπει να εξευρεθούν καινοτόμες και ολοκληρωμένες λύσεις πολιτικής δημοσίου συμφέροντος.

Η αποτελεσματικότητα αυτών των λύσεων θα εξαρτηθεί από τη συνεχή συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, όπως επίσης από την ενεργό συμμετοχή και εμπλοκή των πολιτών στη δημιουργία τοπικών κοινοτήτων.

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, από επιχειρησιακής πλευράς, η σύλληψη της σχεδιαζόμενης πρωτοβουλίας είναι ορθή. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στην πρόταση λαμβάνονται κατάλληλα υπόψη οι εθνικές ιδιαιτερότητες, ενώ προβλέπεται στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως επίσης άμεση συμμετοχή όσων πλήττονται από την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

1.7

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι τα χρηματοδοτικά μέσα που διατίθενται για την επίτευξη των στόχων του ευρωπαϊκού έτους αποτελούν το μεγαλύτερο ποσό που δόθηκε ποτέ για μία τέτοιου είδους πρωτοβουλία στην ΕΕ· ενόψει εντούτοις του εύρους των σχεδιαζόμενων μέτρων, η ΕΟΚΕ ζητά να αυξηθεί η σχετική χρηματοδότηση.

2.1

Στόχος της απόφασης να ανακηρυχθεί το 2010 σε ευρωπαϊκό έτος καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού είναι να υπάρξει συμβολή στην επίτευξη του στόχου για «ουσιαστική πρόοδο εξάλειψης της φτώχειας», ο οποίος καθορίστηκε από τη στρατηγική της Λισσαβώνας και επιβεβαιώθηκε από τη δεύτερη φάση της ευρωπαϊκής κοινωνικής ατζέντας για το 2005-2010 (2).

2.2

Οι δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έτους καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού θα επικεντρωθούν κυρίως σε τέσσερις επιμέρους στόχους: 1) την αναγνώριση του δικαιώματος των φτωχών και κοινωνικά αποκλεισμένων να ζουν αξιοπρεπώς και να συμμετέχουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι, 2) τη συγκατάθεση, δηλαδή την αποδοχή από όλα τα μέλη της κοινωνίας ότι αποτελεί κοινή ευθύνη η μείωση της φτώχειας και της περιθωριοποίησης, 3) τη συνοχή, δηλαδή την πεποίθηση ότι είναι προς το συμφέρον όλων να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή, και τέλος 4) τη δέσμευση, δηλαδή την ανάδειξη της πολιτικής βούλησης της ΕΕ να δώσει προτεραιότητα στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

2.3

Οι δράσεις αυτές, οι οποίες θα πρέπει να αναληφθούν σε κοινοτική και εθνική κλίμακα, θα περιλαμβάνουν συναντήσεις και διασκέψεις, εκστρατείες ενημέρωσης και προβολή, καθώς και τη σύνταξη μελετών και εκθέσεων. Θα πρέπει να συμμετέχουν όλοι οι παράγοντες. Οι δράσεις θα πρέπει να παρέχουν τη δυνατότητα να προβληθούν και να εισακουσθούν οι ανάγκες και απόψεις όσων πλήττονται από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

2.4

Θα χορηγηθεί κοινοτικός προϋπολογισμός ύψους 17 εκατομμυρίων ευρώ για την υλοποίηση των αποστολών που ανατίθενται στο ευρωπαϊκό έτος. Στο κονδύλι αυτό θα προστεθούν τα ποσά που προβλέπονται δυνάμει της συγχρηματοδότησης των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων των κρατών μελών και το συνολικό ποσό ενδέχεται να ανέλθει σε 26 175 εκατομμύρια ευρώ.

3.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή διάκειται ευνοϊκά έναντι της πρότασης της Επιτροπής, η κατάλληλη εφαρμογή της οποίας μπορεί να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και να ενθαρρύνει τη δημόσια συζήτηση σχετικά με την δραστική και αποφασιστική αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

3.2

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι το θέμα του ευρωπαϊκού έτους είναι σημαντικό και επίκαιρο. Δεν πρόκειται απλά και μόνον να κερδίσει την προσοχή του κοινού, αλλά θα συμβάλει ώστε η προσοχή αυτή να είναι διαρκής. Η ΕΟΚΕ στηρίζει τους γενικούς και τους επιμέρους στόχους, τα ειδικότερα θέματα του ευρωπαϊκού έτους, όπως επίσης τις προτεινόμενες μεθόδους εφαρμογής. Οι παρακάτω παρατηρήσεις έχουν ως σκοπό την ενίσχυση της κοινωνικής προβολής και της πολιτικής αποτελεσματικότητας του ευρωπαϊκού έτους.

3.3

Η προστασία και η βελτίωση της ποιότητας ζωής όλων των Ευρωπαίων εδράζει στη δέσμευσή τους για την ανάγκη αποτελεσματικής αντιμετώπισης της φτώχειας και της κοινωνικής περιθωριοποίησης στους κόλπους μιας Ευρώπης που χαρακτηρίζεται από σχετική ευμάρεια. Οι εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους θα πρέπει να ενισχύσουν τη δέσμευση αυτή εκ μέρους των Ευρωπαίων όλων των κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων.

3.4

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να στηριχθούν οι εκδηλώσεις του έτους στη γνώση και στην πείρα που αποκτήθηκαν μετά την έναρξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας το 2000. Θα πρέπει να εξασφαλιστούν συνέργειες με τις εκδηλώσεις που διοργανώνονται από άλλους φορείς, π.χ. από το Συμβούλιο της Ευρώπης, στο πλαίσιο της έκθεσης της ειδικής ομάδας υψηλού επιπέδου με θέμα την κοινωνική συνοχή τον 21ο αιώνα (3), και από τα Ηνωμένα Έθνη, στο πλαίσιο του ετήσιου εορτασμού, στις 17 Οκτωβρίου, της παγκόσμιας ημέρας για την εξάλειψη της φτώχειας.

3.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι μία σειρά ζητήματα και θέματα, που αποτέλεσαν αντικείμενο προηγούμενων γνωμοδοτήσεων (4), θα πρέπει δικαίως να συμπεριληφθούν στις εκδηλώσεις του Ευρωπαϊκού έτους:

Η ΕΟΚΕ αναπτύσσει παρακάτω ορισμένες πτυχές των απόψεων αυτών, που τελούν σε ιδιαίτερη συνάφεια με τις εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους.

3.6

Κατά το έτος αυτό, θα πρέπει να επισυρθεί η προσοχή στα ακόλουθα πιθανά θετικά μέτρα:

4.1

Στην απόφαση για την ανακήρυξη του ευρωπαϊκού έτους καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού υπογραμμίζεται το γεγονός ότι 78 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ, δηλαδή το 16 % των πολιτών, απειλούνται από τη φτώχεια. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, για να μεταφερθεί αποτελεσματικά το πολιτικό μήνυμα του ευρωπαϊκού έτους, θα πρέπει να αποτελέσει το έτος σημείο αναφοράς και να χρησιμοποιηθούν, εκτός από τον γνωστό δείκτη για την σχετική εισοδηματική φτώχεια, και άλλοι δείκτες της φτώχειας, προκειμένου να προβληθεί τόσο η διάρκεια του φαινομένου αυτού όσο και οι στερήσεις από τις οποίες εξακολουθούν να υποφέρουν πολλοί Ευρωπαίοι. Κατά συνέπεια, οι εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους θα πρέπει να αναφέρονται σε ένα εκτενές σύνολο δεικτών σχετικής και απόλυτης φτώχειας, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη ως προς την προβαλλόμενη κατάσταση και να τονισθεί ο μη ανεκτικός της χαρακτήρας.

4.2

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι δείκτες που χρησιμοποιούνται «περιγράφουν» τον κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Δεδομένων των προκλήσεων της κοινωνικής συνοχής στην ΕΕ και του επακόλουθου εκσυγχρονισμού του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, είναι σημαντικό να περιέχουν οι εν λόγω δείκτες μία ισορροπημένη απάντηση πολιτικής δημοσίου συμφέροντος, η οποία θα συμπεριλαμβάνει μία καλύτερη ανακατανομή του εισοδήματος, όπως επίσης τις πολιτικές της ευελιξίας με ασφάλεια, με την κατάλληλη χρηματοδότηση και διαχείριση, στην αγορά εργασίας και της ενεργού κοινωνικής ενσωμάτωσης. Ένα τέτοιο «δυναμικό υπόδειγμα» κοινωνικής πολιτικής και πολιτικής απασχόλησης προτάθηκε από την ΕΟΚΕ στην αντίστοιχη γνωμοδότηση (8).

4.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή αναγνώρισε ότι εξαιτίας της πολυδιάστατης φύσης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού απαιτούνται κατάλληλα μέτρα. Στην ανακοίνωσή της για την ευρωπαϊκή κοινωνική ατζέντα κατά το διάστημα 2005-2010, στόχος της οποίας είναι μεταξύ άλλων η υποκίνηση των κρατών μελών να ενισχύσουν, να ολοκληρώσουν και να απλουστεύσουν τις δράσεις καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, η Επιτροπή συμπλήρωσε, δικαίως, τον δείκτη της σχετικής φτώχειας με αυτόν της επίμονης φτώχειας (9). Όταν αργότερα η Επιτροπή πρότεινε να εφαρμοσθεί ο ενισχυμένος αυτός συντονισμός και στην κοινωνική προστασία και την υγειονομική περίθαλψη μακράς διάρκειας, επέστησε την προσοχή στην ανάγκη να δοθεί περισσότερη σημασία στους «δείκτες παρακολούθησης της ανέχειας» (10).

4.4

Βάσει των ανωτέρω, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η απόφαση για το ευρωπαϊκό έτος 2010 θα πρέπει να στηριχθεί σε μετρήσεις της φτώχειας που καταδεικνύουν καλύτερα το εύρος της πραγματικής ένδειας, τις πληττόμενες περιοχές και το βαθμό του προβλήματος. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να ενισχυθεί η δημόσια ευαισθητοποίηση και υποστήριξη των πολιτικών για την αγορά εργασίας και την κοινωνική προστασία, οι οποίες εφαρμόζονται σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο και απευθύνονται σε άτομα ή κοινότητες που απειλούνται ή πλήττονται από «βαθειά» ή «απόλυτη» φτώχεια (11).

5.1

Η φτώχεια αποτελεί ένα πολυδιάστατο φαινόμενο, του οποίου οι επιμέρους κίνδυνοι κατανέμονται στην κοινωνία κατά ανομοιογενή τρόπο. Στην περίπτωση μάλιστα συνδυασμού των κινδύνων, ορισμένες ομάδες γίνονται ιδιαίτερα ευάλωτες.

5.2

Η φτώχεια συσχετίζεται συχνά με την ανεργία, κυρίως την μακροχρόνια. Επομένως, σύμφωνα με την Κοινή έκθεση για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη του 2007, «μία θέση απασχόλησης αποτελεί την καλύτερη προστασία κατά του κοινωνικού αποκλεισμού» (12). Εντούτοις, όπως η ίδια η ως άνω έκθεση αναφέρει, μία θέση δεν μπορεί να αποτελέσει τη μοναδική ασφάλεια. Τούτο αποδεικνύεται περίτρανα από το φαινόμενο των εργαζομένων φτωχών.

5.3

Η φτώχεια μπορεί εξάλλου να σχετίζεται με τη χαμηλή εξειδίκευση ή την έλλειψη της εξειδίκευσης που απαιτείται σε μία διαθέσιμη θέση εργασίας ή με προσόντα που δεν επαρκούν για την εύρεση μίας ποιοτικής θέσης εργασίας που προσφέρει ανάλογο μισθό. Οι νέοι, κυρίως δε όσοι εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, όπως επίσης οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εργαζόμενοι συγκαταλέγονται στις ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες έναντι της απειλής της φτώχειας.

5.4

Ορισμένα άτομα παγιδεύονται στη φτώχεια εξαιτίας πρόχειρων συστημάτων στήριξης του εισοδήματος, τα οποία αποθαρρύνουν τη δραστηριότητα στην επίσημη αγορά εργασίας και καταδικάζουν εν τέλει τα άτομα αυτά σε φτώχεια ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία.

5.5

Η δομή της οικογένειας μπορεί επίσης να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου: οικογένειες με ένα εισόδημα, ιδιαιτέρα όταν είναι μονογονικές, οικογένειες με τρία ή περισσότερα παιδιά. Η διάλυση της οικογένειας ή η απώλεια εργασίας, που προκαλούν απώλεια της κατοικίας, συνιστούν ενδεχομένως επικίνδυνες καταστάσεις.

5.6

Ομοίως, άτομα με προβλήματα υγείας (π.χ. λόγω ηλικίας) ή με γνωστικά μειονεκτήματα, άτομα με αναπηρίες —σε συνδυασμό ιδιαίτερα με χαμηλή εξειδίκευση— και χρήστες ναρκωτικών συνιστούν επίσης ομάδες υψηλού κινδύνου.

5.7

Κίνδυνο αντιμετωπίζουν εξάλλου τα άτομα που ζουν σε απόκεντρες περιφέρειες ή σε περιοχές που —για οιονδήποτε λόγο— είναι μειονεκτικές.

5.8

Οι μετανάστες και οι εθνικές μειονότητες αποτελούν μία κατηγορία που είναι ιδιαίτερα ευάλωτη έναντι του κινδύνου της φτώχειας· επιπρόσθετα, εκτός του ότι συχνά στερούνται κατάλληλων γλωσσικών και κοινωνικών ικανοτήτων, αποτελούν και θύματα διακρίσεων.

5.9

Τα ανωτέρω παραδείγματα καταδεικνύουν το εύρος των σχετικών προκλήσεων και τη δυσχέρεια εύρεσης αποτελεσματικών λύσεων σε επίπεδο πολιτικής δημοσίου συμφέροντος. Προκειμένου να μειωθούν σημαντικά η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα άτομα πρέπει να συμπληρώσουν τις προσπάθειες κάθε κρατική αρχή και κάθε υπηρεσία σε όλα τα επίπεδα αλλά και όλοι οι κοινωνικοί παράγοντες οφείλουν να συμπληρώσουν τις προσπάθειες των δημοσίων αρχών σε κάθε επίπεδο. Τα παραδείγματα αυτά φανερώνουν επίσης το εξής παράδοξο: εφόσον η κοινωνική ένταξη όλων των ενεργών ατόμων θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσω της απασχόλησης, προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομική μεγέθυνση της Ευρώπης και να περιορισθεί η μείωση του πληθυσμού, θα χρειασθούν περισσότερα —και όχι λιγότερα— και καλύτερα προγράμματα και συστήματα στήριξης. Οι δύο αυτές παράμετροι πρέπει να αποτελέσουν τα κύρια θέματα του ευρωπαϊκού έτους.

5.10

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι γενικοί και οι επιμέρους στόχοι του ευρωπαϊκού έτους, καθώς επίσης οι επιλεγείσες μορφές δράσης, αποβλέπουν στο να βρεθεί μια νέα ισορροπία μεταξύ της κοινωνικής απαίτησης για οικονομική δραστηριότητα και της ατομικής ανάγκης για ασφάλεια. Η ανάγκη μίας τέτοιας προσαρμογής πηγάζει από την παγκοσμιοποίηση, τις δημογραφικές αλλαγές, την τεχνολογική πρόοδο και την εξέλιξη της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, που συνεπάγονται σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής πολλών Ευρωπαίων. Επιπλέον, πρέπει να εκσυγχρονισθούν και να βελτιωθούν η αγορά εργασίας και οι κοινωνικές πολιτικές, προκειμένου να διευκολυνθούν οι απαραίτητες μεταβάσεις και να εξασφαλισθεί ένα σταθερό προστατευτικό πλέγμα για τα άτομα, το οποίο θα έχει την κατάλληλη χρηματοδότηση και διαχείριση. Ενώ πολλοί επωφελούνται των ευκαιριών των νέων αγορών εργασίας και των προγραμμάτων ενεργοποίησης, άλλοι θεωρούν ότι αυτά αποτελούν απειλή εις βάρος της κοινωνικής και επαγγελματικής τους θέσης. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι ουσιαστικές αυτές ανησυχίες οφείλουν να ληφθούν υπόψη στις εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους (13).

5.11

Αναφορικά με τα άτομα που είναι εκτεθειμένα στον κίνδυνο της φτώχειας και/ή του κοινωνικού αποκλεισμού, η έμφαση που δίδεται επί του παρόντος στην επαγγελματική ενεργοποίηση όλων των ικανών για εργασία ατόμων, επιτρέπει στην κοινωνία να επωφελείται από τα ταλέντα τους, ενώ παράλληλα ικανοποιείται η προσωπική ανάγκη επαγγελματικής και κοινωνικής εξέλιξης (14). Παράλληλα με την κατάλληλη ενίσχυση του εισοδήματος, δίνεται ολοένα μεγαλύτερη έμφαση στη βελτίωση της πρόσβασης όλων στις κοινωνικές υπηρεσίες και κυρίως στις υπηρεσίες που προσφέρουν τη δυνατότητα στα άτομα να διευρύνουν, να εκσυγχρονίσουν ή να μεταβάλουν τα προσόντα τους ή τα βοηθούν να διατηρήσουν την υγεία τους. Εντούτοις, προκειμένου να επωφεληθεί ένα άτομο των ευκαιριών αυτών, θα πρέπει, περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν, να προβεί σε περαιτέρω ενεργοποίηση, πρωτοβουλίες, πνευματική προσπάθεια και συνεργασία με διάφορες υπηρεσίες υποστήριξης. Είναι πλέον αναγκαίο να διαδοθεί το νόημα των πολιτικών, στις οποίες απαιτείται προσπάθεια προκειμένου να εξασφαλισθεί η δημόσια υποστήριξή τους (15). Σ' αυτό θα πρέπει να συμβάλουν οι εκδηλώσεις που αναλαμβάνονται κατά το ευρωπαϊκό έτος. Στο πλαίσιο των στόχων του ευρωπαϊκού έτους, θα πρέπει να διευκρινισθεί καλύτερα ο ρόλος που διαδραματίζει η ενεργός πολιτική καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής της ΕΕ για την ανάπτυξη και την απασχόληση (16). Θα πρέπει να διαδοθεί καλύτερα και να τεκμηριωθεί εμπεριστατωμένα στις εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους το γεγονός ότι μία εκσυγχρονισμένη και βελτιωμένη κοινωνική πολιτική βελτιώνει τη λειτουργία της αγοράς εργασίας και συμβάλλει στη δημιουργία απασχόλησης, όπως επίσης και το γεγονός ότι τα μέτρα ενίσχυσης του εισοδήματος ωφελούν όσους αντιμετωπίζουν κίνδυνο ανεργίας και κοινωνικής περιθωριοποίησης, μέσω της μείωσης των διάφορων πιέσεων, οι οποίες τους εκτοπίζουν από την επίσημη αγορά εργασίας και κατ' αυτόν τον τρόπο συμβάλλουν στη μείωση της παραοικονομίας.

5.12

Το σχέδιο απόφασης περιέχει, σε ορισμένα σημεία, ισχυρισμούς που πρέπει να διευκρινισθούν.

5.13

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το να αναφέρονται τα παιδιά, οι μόνοι γονείς, οι μετανάστες, οι εθνοτικές μειονότητες, τα άτομα με αναπηρία, οι άστεγοι, οι φυλακισμένοι, οι γυναίκες και τα παιδιά που πέφτουν θύματα βίας και οι τοξικομανείς (17) ως ομάδες ιδιαιτέρως εκτεθειμένες στον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, χωρίς περαιτέρω αξιολόγησή τους, μπορεί να έχει αντίθετες από τις αναμενόμενες συνέπειες. Οι εν λόγω ομάδες περιλαμβάνουν τόσο τα άτομα που είναι εκτεθειμένα στον κίνδυνο της φτώχειας όσο και αυτά που δεν είναι. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η έλλειψη κατάλληλων ικανοτήτων και/ή η υψηλή αναλογία μεταξύ του αριθμού των μελών μίας οικογένειας και του αριθμού των μελών της που έχουν εισόδημα αποτελούν συνήθως την αιτία έκθεσης στον κίνδυνο της φτώχειας.

6.1

Το ευρωπαϊκό έτος 2010 μπορεί επίσης να αποτελέσει ευκαιρία για δημόσια συζήτηση σχετικά με τις υφιστάμενες και τις νέες προκλήσεις για την κοινωνική αλληλεγγύη και την κοινωνική συνοχή στο πλαίσιο μίας Ευρώπης που οδεύει προς μία κοινωνία και μια οικονομία που στηρίζονται στη γνώση και προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις δημογραφικές εξελίξεις (18). Ένας τέτοιος προβληματισμός είναι ιδιαίτερα απαραίτητος σε μία ήπειρο, η οποία διαθέτει τα μέσα προκειμένου να μειώσει αποφασιστικά τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

6.2

Στο μεταξύ, πολλά νέα άτομα δεν διαθέτουν, κατά την αποφοίτησή τους από στο σχολείο, τις δεξιότητες ανάγνωσης, γραφής και αριθμητικής, οι οποίες απαιτούνται για μία επιτυχημένη σταδιοδρομία στη νέα οικονομία. Χρειάζονται αποτελεσματικές λύσεις, όχι μόνον για την αποτροπή της κοινωνικής τους περιθωριοποίησης, αλλά για να ικανοποιηθεί επίσης η ζήτηση της οικονομίας για καταρτισμένους εργαζόμενους. Επιπλέον, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μία αυξανομένη διχοτόμηση της αγοράς εργασίας, αφενός, σε υψηλής εξειδίκευσης και υψηλής αμοιβής επαγγέλματα και, αφετέρου, σε επαγγέλματα χαμηλής εξειδίκευσης και χαμηλής αμοιβής, η οποία έχει ως αποτέλεσμα εισοδηματικές ανισότητες. Θα πρέπει να αναπτυχθεί και να γίνει αποδεκτή από τους Ευρωπαίους η ιδέα της διατήρησης της κοινωνικής δικαιοσύνης και της κοινωνικής συνοχής, χωρίς να θιγεί η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομία.

6.3

Οι δράσεις που αποφασίζονται από τις δημόσιες αρχές δεν θα εξασφαλίσουν την κοινωνική συνοχή, εάν δεν συμπληρώνονται με βασικές πρωτοβουλίες των πολιτών. Όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας είχε αναγνωρίσει, το 2000, ότι κλειδί για την αποτελεσματική κινητοποίηση με στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι πρέπει, επιπλέον, να αναγνωρισθεί η σημασία της προσωπικής συμμετοχής όλων των πολιτών στην οικοδόμηση των τοπικών κοινοτήτων και να ενθαρρυνθεί καθ' όλη τη διάρκεια του ευρωπαϊκού έτους. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να διαδοθεί το μήνυμα ότι η συμμετοχή του πολίτη είναι προς όφελος κάθε μέλους της κοινωνίας, ανεξαρτήτως της οικονομικής ή κοινωνικής του θέσης.

6.4

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη γνωμοδότησή της με θέμα τον εθελοντισμό, στην οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι «θα πρέπει να παροτρυνθούν οι κυβερνήσεις των κρατών μελών να χαράξουν μια εθνική πολιτική εθελοντισμού και να καταρτίσουν μια στρατηγική για την άμεση προώθηση και την αναγνώριση του εθελοντισμού. Η εθνική πολιτική για τον εθελοντισμό θα πρέπει επίσης να προβλέψει μία υποδομή για τον εθελοντισμό» (19). Τούτο σημαίνει ότι τα άτομα που επιθυμούν να προσφέρουν το χρόνο και τις ικανότητές τους στις κοινότητες, στις οποίες ζουν, θα πρέπει τουλάχιστον να μην αποθαρρύνονται από οιαδήποτε νομικά ή γραφειοκρατικά εμπόδια (20). Παρά το ότι η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να θεωρεί ότι ο εθελοντισμός πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ξεχωριστού ευρωπαϊκού έτους, οι σχετικές πτυχές της συμμετοχής των πολιτών θα πρέπει να επισημανθούν επίσης στις εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους 2010.

6.5

Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι οι εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους δεν θα πρέπει να δώσουν την εντύπωση ότι, στα πλαίσια των πολιτικών της ευελιξίας με ασφάλεια και της κοινωνικής ένταξης, οι οποίες προωθούνται επί του παρόντος, η απαίτηση καταβολής προσπάθειας για απαλλαγή από τη φτώχεια και την ανεργία (και επομένως για συμβολή στην κοινωνική συνοχή) αφορά αποκλειστικά τους εργοδότες, τις κυβερνήσεις και όσους επωφελούνται των προγραμμάτων απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας. Θα πρέπει, αντιθέτως, να διαδίδουν το μήνυμα ότι η εν λόγω ευθύνη αφορά κάθε πολίτη.

6.6

Ένα περαιτέρω θέμα που είναι άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι, εν μέσω συνεχιζόμενων ή ακόμα αυξανόμενων οικονομικών ανισοτήτων, η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής μπορεί να διευκολυνθεί και μέσω της ανάπτυξης δημόσιων χώρων υψηλής ποιότητας (αστικών χώρων, σχολείων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, βιβλιοθηκών, πάρκων, χώρων αναψυχής), στους οποίους θα επιθυμούν να περνούν την ώρα τους άτομα διαφορετικής κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης.

6.7

Η πλειονότητα των νέων προκλήσεων και των διλημμάτων της πολιτικής κοινωνικής συνοχής και της πολιτικής δημοσίου συμφέροντος μπορούν να αντιμετωπισθούν μέσω των στόχων του σχεδίου απόφασης. Θα πρέπει ωστόσο να διατυπωθούν ορθότερα, ούτως ώστε να δώσουν έναυσμα για μια χρήσιμη δημόσια συζήτηση κατά τη διάρκεια του ευρωπαϊκού έτους. Οι πιθανοί άξονες δράσης, που προτείνονται για την προώθηση της κοινωνικής συνοχής, θα μπορούσαν να συμπληρώσουν τον διάλογο του 2010 με θέμα την ενεργό κοινωνική συμμετοχή και τις αποτελεσματικές πολιτικές για τις αγορές εργασίας.

7.1

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο προτεινόμενος σχεδιασμός του ευρωπαϊκού έτους, κυρίως στο τμήμα που αφορά το περιεχόμενο των δράσεων, παρέχει τη δυνατότητα να προβληθεί και να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι, εάν επιθυμούμε την επίτευξη του στόχου της στρατηγικής της Λισσαβώνας, ο οποίος συνίσταται στο να σημειωθεί, έως το 2010, σημαντική πρόοδος στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, πρέπει οι δράσεις που θα αναληφθούν να είναι πολυδιάστατες (21).

7.2

Θα πρέπει, στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δράσεων που θα αναληφθούν κατά το ευρωπαϊκό έτος, να ευαισθητοποιηθεί το κοινό της κάθε χώρας σχετικά με τους παράγοντες που καθορίζουν το επίπεδο της μελλοντικής σύνταξης και να ενθαρρυνθούν τα άτομα να προβούν στα βήματα που θα τους εξασφαλίσουν μία αξιοπρεπή ζωή στη σύνταξη.

7.3

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι αξίζει επίσης να δοθεί προσοχή, κατά τις εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους, στο ερώτημα πώς θα μπορούσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες που της παρέχει η Συνθήκη για να συμβάλει στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

7.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να αναδειχθεί το γεγονός ότι η κοινωνική περιθωριοποίηση μπορεί να μειωθεί μέσω της υιοθέτησης πολιτικών που υπερβαίνουν το παραδοσιακό πλαίσιο της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής προστασίας, όπως οι χωροταξικές πολιτικές, οι οποίες σκοπεύουν στην αποφυγή της «γκετοποίησης» της φτώχειας, οι πολιτικές στον τομέα των μεταφορών, που μειώνουν τα γεωγραφικά εμπόδια στην κοινωνική κινητικότητα ή οι οικονομικές πολιτικές για την ανάπτυξη των απόκεντρων περιφερειών, καθώς επίσης μέσω της υποστήριξης των κοινωφελών υπηρεσιών και της πολιτικής ανακατανομής του πλούτου, που μπορούν να συμβάλουν ώστε να αντιστραφεί η τάση αύξησης του χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών που παρατηρείται εδώ και μερικά χρόνια.

7.5

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στην ποικιλία των καταστάσεων που επικρατούν στις διάφορες χώρες, η οποία έχει ενταθεί ύστερα από τη διεύρυνση της Ένωσης. Σύμφωνα με μία μελέτη, «ακόμη και “οι φτωχότεροι” στις “πλούσιες” χώρες ζουν σε μικρότερη στέρηση απ' ό,τι “οι πλουσιότεροι” στις “φτωχές” χώρες» (22). Με αυτόν τον τρόπο υπογραμμίζεται η σημασία αποτελεσματικής δράσης με στόχο την κοινωνικοοικονομική συνοχή και τη μείωση των σημερινών οικονομικών ανισοτήτων εντός της ΕΕ, προκειμένου να μειωθούν οι ζώνες στέρησης και κοινωνικού αποκλεισμού. Τα παραπάνω θα συμβάλουν, με τη σειρά τους, στην περαιτέρω ανάπτυξη της Ανοιχτής Μεθόδου Συντονισμού της κοινωνικής πολιτικής στην ΕΕ (23). Πρόκειται για ένα σημείο που αξίζει ιδιαίτερη προσοχή και μελέτη στις εκδηλώσεις του ευρωπαϊκού έτους.

8.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι λεπτομέρειες υλοποίησης του Ευρωπαϊκού έτους είναι καλά σχεδιασμένες, δεδομένου ότι λαμβάνονται κατάλληλα υπόψη οι εθνικές προτεραιότητες και ευαισθησίες (για παράδειγμα, το λεπτό θέμα της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών και των εθνικών μειονοτήτων). Εξέχουσα σημασία έχει επίσης η καθιέρωση στενής συνεργασίας με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

8.2

Η έμφαση στη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στη διεκπεραίωση των εργασιών του ευρωπαϊκού έτους καταδεικνύει τον απαραίτητο χαρακτήρα της στην επίτευξη της κοινωνικής ατζέντας της στρατηγικής της Λισσαβώνας, η οποία επιβεβαιώθηκε το 2000 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας μέσω της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, Σήμερα, ακόμη περισσότερο, οι πρωτοβουλίες των πολιτών θα πρέπει να συμπληρώνουν, να διορθώνουν και να ενισχύουν τη δράση των δημόσιων αρχών. Είναι επίσης σημαντικό να εισακουσθούν δεόντως, κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της κοινωνικής πολιτικής, οι απόψεις αυτών στην ενίσχυση των όποιων αποβλέπει η πολιτική αυτή. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο καλείται, δικαίως, η κοινωνία των πολιτών να συνεργασθεί ενεργά για την επίτευξη των στόχων του ευρωπαϊκού έτους 2010.

8.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι τα χρηματοδοτικά μέσα που διατίθενται για την επίτευξη των στόχων του Ευρωπαϊκού έτους αποτελούν το μεγαλύτερο ποσό που δόθηκε ποτέ για αυτού του είδους τις εκδηλώσεις στην ΕΕ. Ύστερα από εκτίμηση των επιμέρους δράσεων που περιέχονται στο παράρτημα του σχεδίου απόφασης, η ΕΟΚΕ προτείνει να αυξηθεί το ποσό που διατίθεται για τις δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού έτους, προκειμένου να διασφαλισθεί η αποτελεσματικότητα.

8.4

Η ΕΟΚΕ διάκειται επίσης ευνοϊκά ως προς το ότι, κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των δραστηριοτήτων του ευρωπαϊκού έτους, θα αναγνωρισθεί το γεγονός ότι οι γυναίκες και οι άνδρες βιώνουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό με διαφορετικό τρόπο.

8.5

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι θα πρέπει να προστεθεί στον κατάλογο των κατά προτεραιότητα δραστηριοτήτων του ευρωπαϊκού έτους που περιέχεται στο Παράρτημα η φτώχεια των ατόμων που εργάζονται σε επισφαλείς θέσεις εργασίας. Το πρόβλημα των ατόμων με αναπηρίες θα πρέπει να εξετασθεί χωριστά και όχι μαζί με τις άλλες ευάλωτες ομάδες.