Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Αλυσίδες συστοιχιών και ενιαία αγορά της ΕΕ: τι μέλλει γενέσθαι;»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2020/C 47/03)

Εισηγήτρια: η κα Ariane RODERT

Συνεισηγητής: ο κ Gonçalo LOBO XAVIER

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	21.2.2019
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	18.10.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	30.10.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	547
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	182/1/5

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η γνωμοδότηση επικεντρώνεται στην αλυσίδα συστοιχιών ως τεχνολογία. Με την εφαρμογή της, μπορεί να αποτελέσει θετικό μετασχηματιστικό παράγοντα σε πολλούς τομείς της κοινωνίας, καθώς φέρει αξίες όπως η εμπιστοσύνη και η διαφάνεια, η δημοκρατία και η ασφάλεια. Σε τελική ανάλυση, μπορεί να συμβάλει στην επανεφεύρεση κοινωνικοοικονομικών προτύπων, στηρίζοντας με τον τρόπο αυτό την κοινωνική καινοτομία που απαιτείται για την αντιμετώπιση των σημερινών κοινωνικών προκλήσεων. Ωστόσο, καθώς το ζήτημα των κρυπτονομισμάτων είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο, η ΕΟΚΕ θα πρέπει στο προσεχές μέλλον να εξετάσει ξεχωριστά τα δύο μέσα όσον αφορά τους σχετικούς με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και/ή τη φοροδιαφυγή κινδύνους.

1.2.

Η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών ωφελεί ήδη την κοινωνία, με τη συμβολή της στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), την ενδυνάμωση των πολιτών, την τόνωση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας και τη βελτίωση της κινητικότητας και των διασυνοριακών ευκαιριών για τις επιχειρήσεις, με παράλληλη ενίσχυση της διαφάνειας για τους καταναλωτές. Επιπλέον, μπορεί να μειώσει τη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά και να αναπτύξει τόσο ιδιωτικές όσο και δημόσιες υπηρεσίες. Ωστόσο, παραμένουν πολλές προκλήσεις προς αντιμετώπιση, ιδίως δε το επείγον ζήτημα της παροχής νομικής ασφάλειας και σαφήνειας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής.

1.3.

Παρότι τα όργανα της ΕΕ έχουν, ως ένα βαθμό, εξετάσει την τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών, εξακολουθεί να απαιτείται μια κοινή ενωσιακή προσέγγιση. Δεδομένων των μέχρι στιγμής επιδόσεών της, η ΕΕ έχει μοναδική ευκαιρία να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία της στην παγκόσμια αγορά, ωστόσο αυτό θα γίνει μόνον εφόσον η ΕΕ αναλάβει άμεσα δράση.

1.4.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει μια ολοκληρωμένη πρωτοβουλία αλυσίδας συστοιχιών που θα καθορίζει μια κοινή προσέγγιση και ένα όραμα της ΕΕ με τους ΣΒΑ στον πυρήνα της. Η πρωτοβουλία αυτή θα πρέπει να συμπληρωθεί από ένα σχέδιο δράσης για την Ευρώπη που θα αποτελέσει το σημείο αναφοράς για την τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Η υφιστάμενη ευρωπαϊκή εταιρική σχέση και το Παρατηρητήριο και φόρουμ της Τεχνολογίας Αλυσίδας Συστοιχιών (Blockchain Observatory and Forum) θα πρέπει να ενισχυθούν με τη δημιουργία μιας πλατφόρμας ενδιαφερόμενων μερών για την τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών της ΕΕ, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, μεταξύ των οποίων η ΕΟΚΕ και η ΕτΠ, της βιομηχανίας, των καταναλωτών, των κρατών μελών, ακαδημαϊκοί κ.λπ., ώστε να δημιουργηθεί ένας χώρος για την από κοινού μάθηση και ανάπτυξη ικανοτήτων, ένα δίκτυο δικτύων και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών.

1.5.

Η ΕΟΚΕ μπορεί να συμμετάσχει ενεργά στη φιλοξενία μιας τέτοιας «πλατφόρμας» που θα διασφαλίζει τη διαφάνεια, την αποφυγή των αποκλεισμών, τη συνεργασία και τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών (blockchain) και η τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (DLT/distributed ledger technology) εμπερικλείουν το δυναμικό μετασχηματισμού της κοινωνίας. Η αλυσίδα συστοιχιών αποτελεί μαθηματική δομή για την αποθήκευση δεδομένων κατά τρόπο που περιορίζει τη διαφθορά και τα πλαστά στοιχεία. Η τεχνολογία παρέχει έναν νέο τρόπο δημιουργίας εμπιστοσύνης για την ασφαλή ανταλλαγή αξίας. Η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών θεωρείται νέο, πιο μετασχηματιστικό στάδιο της εποχής του διαδικτύου, ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι αποτελεί μία από πολλές νέες τεχνολογικές ευκαιρίες.

2.2.

Η γνωμοδότηση επικεντρώνεται στην αλυσίδα συστοιχιών ως τεχνολογία, η οποία μπορεί να εφαρμοστεί σε ένα σύνολο πεδίων και κλάδων όπως η ενέργεια, ο χρηματοπιστωτικός τομέας, η διατροφή και η γεωργία, η ιατρική και η υγειονομική περίθαλψη, οι εκλογές και η διακυβέρνηση. Αυτό είναι το επίκεντρο της παρούσας γνωμοδότησης και ιδίως οι αλυσίδες συστοιχιών σε σχέση με την ενιαία αγορά της ΕΕ. Η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών μπορεί, αν εφαρμοστεί σωστά, να αλλάξει ριζικά έννοιες όπως ο ανταγωνισμός και η διακυβέρνηση και άρα να αντιμετωπίσει κοινωνιακές προκλήσεις και μεταβάσεις. Ωστόσο, καθώς το ζήτημα των κρυπτονομισμάτων είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο, η ΕΟΚΕ θα πρέπει στο προσεχές μέλλον να εξετάσει ξεχωριστά τα δύο μέσα όσον αφορά τους σχετικούς με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και/ή τη φοροδιαφυγή κινδύνους.

2.3.

Η πρόσφατη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών (blockchain) και τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού ως ιδανικές υποδομές για την κοινωνική οικονομία» (1), ορίζει την αλυσίδα συστοιχιών ως «έναν κώδικα, δηλαδή ένα πρωτόκολλο επικοινωνίας και ένα δημόσιο μητρώο, στο οποίο όλες οι συναλλαγές μεταξύ συμμετεχόντων στο δίκτυο καταγράφονται η μία μετά την άλλη, με υψηλό βαθμό διαφάνειας και με τρόπο που δεν μπορεί να αλλάξει». Ο ορισμός αυτός συμπληρώνεται από την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία η αλυσίδα συστοιχιών αποτελεί τεχνολογία για την προώθηση της εμπιστοσύνης των χρηστών. Επιτρέπει την ανταλλαγή πληροφοριών σε απευθείας σύνδεση, την επίτευξη συμφωνίας και την καταγραφή των συναλλαγών κατά τρόπο επαληθεύσιμο, ασφαλή και μόνιμο» (2).

2.4.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν ήδη λάβει ορισμένα μέτρα για τη στήριξη της ανάπτυξης της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών. Το 2017, η Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EPRS) δημοσίευσε την έκθεση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών θα μπορούσε να αλλάξει τη ζωή μας (3) και, το 2018, η Επιτροπή εγκαινίασε το Παρατηρητήριο και το φόρουμ της Τεχνολογίας Αλυσίδας Συστοιχιών (4). Στόχος είναι να επιταχυνθεί η καινοτομία και η ανάπτυξη στο πεδίο της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών, ώστε η Ευρώπη να διατηρήσει την ηγετική θέση της σε παγκόσμιο επίπεδο στο πλαίσιο αυτής της μετασχηματιστικής νέας τεχνολογίας.

2.5.

Ένα πολύ σημαντικό βήμα έγινε τον Απρίλιο του 2018, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από κοινού με 21 κράτη μέλη και τη Νορβηγία υπέγραψαν δήλωση σχετικά με τη δημιουργία της ευρωπαϊκής εταιρικής σχέσης για την τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών (EBP/European Blockchain Partnership) και άρχισαν να συνεργάζονται για τη δημιουργία της ευρωπαϊκής υποδομής για τις υπηρεσίες αλυσίδας συστοιχιών (EBSI/European Blockchain Services Infrastructure) (5), με στόχο την υποστήριξη των διασυνοριακών ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών με τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας και ιδιωτικότητας. Από τότε, 27 κράτη μέλη έχουν προσχωρήσει στην εταιρική σχέση.

2.6.

Το 2018, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) ενέκρινε μη νομοθετικό ψήφισμα (6) σχετικά με την τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών και την DLT, δίνοντας έμφαση στην ευκαιρία να καταστεί η ΕΕ «παγκόσμιος ηγέτης» και «αξιόπιστος παράγοντας» στη διαμόρφωση της ανάπτυξης της αγοράς σε παγκόσμιο επίπεδο και σε όλους τους τομείς, όπου επισημαίνονταν ότι η ΕΕ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ανάπτυξης και εφαρμογής της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Κίνα (7).

3.   Τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών — ευκαιρίες για την ενιαία αγορά και την ΕΕ

3.1.

Ακόμη και αν η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών αποτελεί ένα σχετικά νέο φαινόμενο, εμφανίζονται ήδη σημαντικές ευκαιρίες από την οπτική της ενιαίας αγοράς.

3.2.

Η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών συμβάλλει στην επίτευξη των ΣΒΑ. Η εμπιστοσύνη, ο ανοικτός χαρακτήρας των πράξεων και η διαφάνεια είναι στοιχεία που έχουν ενσωματωθεί στο σχεδιασμό των αλυσίδων συστοιχιών και την πρόταση για την αξία τους (8) η οποία επισημαίνεται στο πλαίσιο της επίτευξης των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών. (9)

3.3.

Στη συνέχεια παρατίθενται ορισμένα παραδείγματα (10): — Στόχος 1 «Καταπολέμηση της φτώχειας» και χρήση κρυπτονομισμάτων για τον πληθυσμό «χωρίς τράπεζα»· — Στόχος 3 «Καλή υγεία και ευημερία» και δυνατότητα ανταλλαγής των μητρώων υγείας των ασθενών με πιο ασφαλή και αποδοτικό τρόπο, και — Στόχοι 12, 14, 15 για «Υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση», όπου η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών μπορεί να διασφαλίζει την προέλευση σε όλες τις αλυσίδες εφοδιασμού. Επιπλέον, η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών συμβάλλει στην υλοποίηση διαφόρων άλλων ΣΒΑ όπως η ισότητα ευκαιριών, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε σχέση με τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, η αξιοπρεπής εργασία και η οικονομική ανάπτυξη, η δημοκρατική συμμετοχή κ.λπ.

3.4.

Ενίσχυση του ρόλου των πολιτών Η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών μπορεί ενδεχομένως να επαναφέρει τη δύναμη της ενημέρωσης στους πολίτες που την κατέχουν. Με τη διαφανή ανταλλαγή δεδομένων και τη μείωση της ανάγκης μεσαζόντων, η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών μπορεί να ενδυναμώσει τους παράγοντες που βρίσκονταν προηγουμένως σε ευάλωτη θέση σε σχέση με τις συγκεντρωτικές οντότητες.

3.5.

Τόνωση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Με τον συνεργατικό και συναινετικό τρόπο λειτουργίας της, εμφανίζονται καινοτόμες λύσεις και νέες επιχειρήσεις βασισμένες στην οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα. Η συμμετοχή χωρίς αποκλεισμούς, μέσω της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών, προσφέρει μια βάση για την οικονομία των πλατφορμών και άλλα νέα επιχειρηματικά μοντέλα — και, όπως έχει ήδη διερευνήσει η ΕΟΚΕ, την κοινωνική οικονομία.

3.6.

Βελτίωση της κινητικότητας και των διασυνοριακών ευκαιριών για τις επιχειρήσεις, με παράλληλη προστασία των καταναλωτών: αυτό επιτυγχάνεται με την ελαχιστοποίηση των εμποδίων στο εμπόριο στην ΕΕ και παγκοσμίως, διασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια και την προστασία όσον αφορά τις πληρωμές και τις συναλλαγές στο πλαίσιο της διαδικασίας ανταλλαγής. Έτσι θα βελτιωθούν οι συνθήκες της αγοράς και η πρόσβαση στα αγαθά και τις υπηρεσίες στην ΕΕ, με ταυτόχρονη προστασία της ιδιωτικής ζωής των καταναλωτών, της εμπιστευτικότητας και της ανταλλαγής πληροφοριών (11).

3.7.

Υποστήριξη της ενιαίας ψηφιακής πύλης. Η ενιαία ψηφιακή πύλη εισάγει την αρχή «μόνον άπαξ» που σημαίνει ότι κάθε δεδομένο μπορεί να εισάγεται μόνο μία φορά στην πλατφόρμα. Η ανάπτυξη της EBSI, που εξαρτάται από την εφαρμογή της αρχής «μόνον άπαξ», μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο και ως παράγοντας διευκόλυνσης μιας αποδοτικής, ανθεκτικής και βιώσιμης ενιαίας αγοράς.

3.8.

Η ανάπτυξη δημοσίων και ιδιωτικών υπηρεσιών με την τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών επιτρέπει τεράστια θετικά αποτελέσματα από τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας και της κοινωνίας της ΕΕ στο σύνολό της. Τέσσερις περιπτώσεις χρήσης (12) αναπτύσσονται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής υποδομής για τις υπηρεσίες αλυσίδας συστοιχιών (EBSI). Πρόκειται για: συμβολαιογραφία και ταυτοποίηση, διπλώματα, ευρωπαϊκή αυτοκυρίαρχη ταυτότητα, φορολογία και αξιόπιστη ανταλλαγή δεδομένων. Σε επίπεδο κρατών μελών, δημιουργούνται οικονομικά οφέλη από την πρόσβαση στις αγορές, με μηδενικό ή ελάχιστο ενδιάμεσο κόστος, που μεταβιβάζουν την πραγματική αξία στους καταναλωτές. Αυτό μπορεί να ενισχυθεί με υψηλά επίπεδα ασφάλειας και προστασίας για τους καταναλωτές, μέσω της ιχνηλασιμότητας στις αλυσίδες συστοιχιών και της συμμετοχικής συνδημιουργίας αγαθών και υπηρεσιών. Επιπλέον, τα συστήματα ψηφοφορίας μέσω αλυσίδας συστοιχιών μπορούν να καταστήσουν ασφαλή την εγγραφή και την ταυτοποίηση των ψηφοφόρων, και να παρέχουν ένα στιβαρό και επαληθεύσιμο σύστημα ψηφοφορίας.

3.9.

Δημιουργία και επαλήθευση των ψηφιακών ταυτοτήτων ιδιωτών και οργανισμών. Με τον συνδυασμό των αποκεντρωμένων αρχών της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών με την επαλήθευση ταυτότητας και την κρυπτογράφηση, μπορεί να δημιουργηθεί μια ψηφιακή ταυτότητα που θα χρησιμοποιείται σε κάθε διαδικτυακή συναλλαγή. Αυτό έχει πολλαπλά δυνητικά οφέλη για τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις και τις ρυθμιστικές αρχές. Η ψηφιακή ταυτότητα στην τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών παρέχει τη δυνατότητα αμοιβαίας αναγνώρισης και εκτέλεσης λειτουργιών με τη χρήση κώδικα έξυπνης σύμβασης που απλοποιεί επίσης τη σύσταση επιχειρήσεων. Αυτές οι ψηφιακές ταυτότητες και ηλεκτρονικές υπογραφές πρέπει να ακολουθούν την πορεία που χάραξε ο κανονισμός eIDAS και, επίσης, να εξασφαλίζουν διαλειτουργικότητα και συμβατότητα.

3.10.

Μετριασμός των παραβιάσεων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ο κίνδυνος παραβιάσεων δεδομένων μπορεί να μετριαστεί ή να αποφευχθεί μέσω της υπεύθυνης ανάπτυξης δομών δεδομένων αλυσίδας συστοιχιών. Αυτό θα συμβάλει στην προστασία των ευαίσθητων δεδομένων, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ασφαλή μετάδοση δεδομένων για την προστασία του δικαιώματος των ιδιωτών σε εμπιστευτικότητα και στην ιδιωτική ζωή. Μπορεί δε να επιτευχθεί, μεταξύ άλλων, με την αποφυγή ανοιχτής αποθήκευσης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στην αλυσίδα συστοιχιών. Αντιθέτως, τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα μπορούν να αποθηκεύονται εκτός αλυσίδας και να μην ανταλλάσσονται παρά μόνο όταν χρειάζεται, και σε επικοινωνία μεταξύ ομοτίμων.

3.11.

Οι διαδικασίες τυποποίησης αποτελούν προϋπόθεση για τη διασυνοριακή διαλειτουργικότητα και την εφαρμογή των τεχνολογιών αλυσίδας συστοιχιών. Ορισμένες έχουν πλέον δοκιμαστεί και εξεταστεί από τις ρυθμιστικές αρχές, ωστόσο, όπως συμβαίνει με κάθε καινοτομία, οι πρωτοβουλίες τυποποίησης πρέπει να σταθμίζονται σε σχέση με τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχει αυτή η τεχνολογία.

3.12.

Επίσης, θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την εναρμόνιση των προτύπων κρυπτογράφησης μεταξύ της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών και άλλων σχετικών με τον eIDAS τεχνολογιών (13) για τη δημιουργία νέων επιπέδων διαλειτουργικότητας μεταξύ των σημερινών και των μελλοντικών τεχνολογικών μοντέλων. Αυτό θα μπορούσε να απαντήσει στον κίνδυνο ανάπτυξης «στεγανών» αλυσίδας συστοιχιών. Μάλιστα, έχει κατατεθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO) ένας οδικός χάρτης τυποποίησης για την περίοδο έως το 2020, ο οποίος θα περιλαμβάνει την εξέταση της δυνατότητας τυποποίησης σε τομείς όπως η ορολογία, η ταξινομία, η επαλήθευση ταυτότητας, η διαλειτουργικότητα, η διακυβέρνηση, η ασφάλεια και η προστασία της ιδιωτικής ζωής, οι περιπτώσεις χρήσης και οι έξυπνες συμβάσεις.

3.13.

Βελτίωση της διαφάνειας μέσω των έξυπνων συμβάσεων. Οι λύσεις που βασίζονται στην τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών παρέχουν διαφάνεια μέσω της αποκέντρωσης, που επιτρέπει στους συμμετέχοντες να βλέπουν και να επαληθεύουν δεδομένα. Οι «έξυπνες συμβάσεις» (14) είναι ένα σχετικό παράδειγμα.

3.14.

Περιορισμός της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής. Η ενιαία αγορά της ΕΕ έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει το ηλεκτρονικό εμπόριο, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ελαχιστοποίηση των αρνητικών εξωτερικών παραγόντων που συνοδεύουν σήμερα το διεθνές εμπόριο. Τα συστήματα φορολογικής επεξεργασίας που βασίζονται στην τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών μπορούν να εξασφαλίσουν υψηλότερη διαφάνεια, τόσο για τον φορέα πληρωμής όσο και για την κυβέρνηση. Οι αλυσίδες συστοιχιών περιορίζουν τη φοροδιαφυγή και το ξέπλυμα χρήματος αυξάνοντας τη λογοδοσία των συναλλαγών και την ευθύνη των δραστηριοτήτων, και ενισχύουν κατά συνέπεια την ανταγωνιστικότητα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. Η Επιτροπή θα μπορούσε να δρομολογήσει μελέτη για το πώς οι τεχνολογίες αλυσίδας συστοιχιών μπορούν να βοηθήσουν στον τομέα.

3.15.

Δημιουργία νέων μοντέλων χρηματοδότησης όπως η πληθοχρηματοδότηση, οι αρχικές προσφορές νομισμάτων ή οι προσφορές αδειοπλαισίων ως έννοιες οικουμενικής άντλησης κεφαλαίων (γεωγραφικά και δημογραφικά) μέσω της έκδοσης ειδικού νομίσματος έργου με ειδικό μηχανισμό αποτίμησης. Αυτό αποτελεί το επιστέγασμα της τάσης της πληθοχρηματοδότησης.

3.16.

Επανεφεύρεση των κοινωνικοοικονομικών μοντέλων. Η ανάκτηση της εξουσίας από τους πολίτες μπορεί να επανεφεύρει την κοινωνία. Αν και το κύριο προτέρημα των αλυσίδων συστοιχιών είναι ότι επιλύουν το πρόβλημα εμπιστοσύνης μεταξύ των ατόμων χωρίς διαμεσολάβηση, επιτρέπουν επίσης τη δημιουργία νέων ειδών διακυβέρνησης και σχέσεων με βάση τη διαφάνεια των αλληλεπιδράσεων. Όπως συμβαίνει με κάθε κοινωνιακή αλλαγή, πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την προστασία απέναντι στην εμφάνιση δομών που θα οδηγούν σε καταχρήσεις και ταυτόχρονα να υπάρχει περιθώριο πειραματισμού που ενδέχεται να οδηγήσει σε μείζονα οφέλη για την ανθρωπότητα. Επιπλέον, οι τεχνολογίες και τα δίκτυα αλυσίδων συστοιχιών πρέπει να αποφεύγουν τη δημιουργία ρήγματος μεταξύ όσων μπορούν να τις ελέγχουν ή να έχουν πρόσβαση σε αυτές και όσων δεν έχουν πρόσβαση παρά μόνο μέσω μοντέλων υπό τον έλεγχο μεγάλων εταιρειών. Η υποστήριξη και η προώθηση οργανισμών όπως οι συνεταιρισμοί, με ανοιχτά και δημοκρατικά μοντέλα διακυβέρνησης, για την ανάπτυξη επιχειρήσεων τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της εν λόγω τεχνολογίας μεταξύ των ΜΜΕ και των μικρότερων οργανισμών.

4.   Αλυσίδες συστοιχιών - ορισμένες προκλήσεις προς αντιμετώπιση

4.1.

Για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού των αλυσίδων συστοιχιών στην ενιαία αγορά της ΕΕ και στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, πρέπει να αντιμετωπιστούν ορισμένες βασικές προκλήσεις, με προτεραιότητα στην τρέχουσα νομική αβεβαιότητα. Υφίστανται ορισμένες κανονιστικές λύσεις για τα κρυπτονομίσματα και τις ICO, ωστόσο το νομοθετικό πλαίσιο παραμένει ασαφές όσον αφορά τον σχεδιασμό των συστημάτων και τομείς όπου εφαρμόζεται η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών, με αποτέλεσμα μια κατακερματισμένη προσέγγιση σε επίπεδο κρατών μελών. Χωρίς κοινή ενωσιακή πρωτοβουλία για τη νομική ασφάλεια και σαφήνεια σε όλη την ΕΕ, οι διασυνοριακές ευκαιρίες θα είναι περιορισμένες. Οι περιπτώσεις χρήσης και τα προστατευόμενα κανονιστικά περιβάλλοντα για ορισμένα είδη υπηρεσιών και χρήσεων θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα αρχικό στάδιο για την κατανόηση των μελλοντικών νομικών απαιτήσεων. Η ενωσιακή εμπειρία ανάπτυξης σύνθετων, διασυνοριακών ρυθμίσεων και πολιτικών αποτελεί ενδεχομένως πλεονέκτημα όσον αφορά τη μελλοντική ρύθμιση των αλυσίδων συστοιχιών.

4.2.

Η προστασία της ιδιωτικής ζωής έχει καθοριστική σημασία. Ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) (15) θεσπίστηκε προκειμένου να αντιμετωπίσει τα πιο επείγοντα ζητήματα δεδομένων. Ωστόσο, κατά την προετοιμασία του ΓΚΠΔ η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών ήταν σχεδόν άγνωστη, για αυτό πρέπει να επανεξεταστούν οι δυνητικές συγκρούσεις μεταξύ του ΓΚΠΔ και των αλυσίδων συστοιχιών. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τον ΓΚΠΔ και να προτείνει αναθεωρήσεις και περαιτέρω καθοδήγηση για τη σχέση μεταξύ του ΓΚΠΔ και των αλυσίδων συστοιχιών.

4.3.

Η νομική διάκριση μεταξύ των ανωνυμοποιημένων και των ψευδωνυμοποιημένων δεδομένων αφορά την ταξινόμηση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Τα ψευδώνυμα δεδομένα επιτρέπουν κάποιας μορφή επαναταυτοποίηση (ακόμα κι αν αυτή είναι έμμεση ή απόμακρη), ενώ τα ανώνυμα δεδομένα δεν μπορούν να επαναταυτοποιηθούν. Παρότι στη βασισμένη σε άδειες αλυσίδα συστοιχιών η ψευδωνυμοποίηση θεωρείται λύση για τις σχέσεις που διευκολύνει η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών, η ανωνυμοποίηση εξακολουθεί να αποτελεί κανονιστικό φραγμό για την ευρύτερη χρήση μη βασισμένων σε άδειες αλυσίδων συστοιχιών, ζήτημα που μπορεί να επιλυθεί μέσω λύσεων ψηφιακής ταυτότητας ενσωματωμένων στους κανονιστικούς περιορισμούς.

4.4.

Ο μηχανισμός συναίνεσης για την εξακρίβωση της δυνατότητας υλοποίησης είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρος. Με την ανάπτυξη του εναλλακτικού μηχανισμού συναίνεσης για την εξακρίβωση της δυνατότητας υλοποίησης, αυτό το σημαντικό ζήτημα περιβαλλοντικής αειφορίας μπορεί να επιλυθεί. Υφίστανται ήδη λύσεις, οι οποίες πρέπει να διαδοθούν και να εφαρμοστούν πλήρως (16).

4.5.

Άλλη μία τεχνική πρόκληση αφορά τη διαλειτουργικότητα με διαφορετικές πλατφόρμες αλυσίδας συστοιχιών. Οι διαφορετικές αλυσίδες συστοιχιών ενδέχεται να μην είναι συμβατές, λόγω του κινδύνου για τα ενδιαφερόμενα μέρη που πρέπει να ανταλλάξουν δεδομένα. Πρόκληση επίσης συνιστά η συμβατότητα μεταξύ των πλατφορμών αλυσίδας συστοιχιών και των υφιστάμενων κυβερνητικών συστημάτων, πράγμα που εμποδίζει τις κυβερνήσεις να στραφούν από τις υφιστάμενες πλατφόρμες τους σε μια βασισμένη στις αλυσίδες συστοιχιών διαλειτουργικότητα. Η εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα στο προσεχές μέλλον για όσους αναπτύσσουν αλυσίδες συστοιχιών προκειμένου να επιτραπεί η μαζική υιοθέτηση της τεχνολογίας.

4.6.

Ο ρυθμός υιοθέτησης της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών εξαρτάται από την υιοθέτησή της από τα διαφορετικά είδη επιχειρήσεων, με τις ΜΜΕ να αποτελούν την πλειονότητα των επιχειρήσεων στην ΕΕ. Σήμερα, το κόστος συναλλαγών είναι συχνά απαγορευτικό, πράγμα που καθιστά τις τεχνικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες απρόσιτες για τις ΜΜΕ. Η υποστήριξη της δημιουργίας νέων δικτύων αλυσίδας συστοιχιών, όπως οι συνεταιρισμοί, είναι καθοριστικής σημασίας για την εξασφάλιση δίκαιης πρόσβασης για τις ΜΜΕ και τις άλλες μικρότερες οντότητες, πράγμα που θα επιτρέψει τη βελτίωση της δημοκρατικής διακυβέρνησης.

4.7.

Όπως συμβαίνει με κάθε ανατρεπτική τεχνολογία, πρέπει να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές προκλήσεις. Είναι απολύτως αναγκαίο να ενημερωθεί σωστά το ευρύ κοινό σχετικά με τις ανατρεπτικές τεχνολογίες. Έχουν πραγματικό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των πολιτών και αυτός πρέπει να εξεταστεί με προσοχή, πράγμα που καθιστά καθοριστικής σημασίας τον διάλογο με τους πολίτες και των κοινωνικό διάλογο. Η ΕΟΚΕ θα συνεχίσει να αναπτύσσει γνώσεις και να παρέχει την οπτική της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών για τα επόμενα βήματα ανάπτυξης της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών.

4.8.

Είναι ζωτικής σημασίας να κατανοήσουμε πλήρως και να αξιολογήσουμε πώς η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών επηρεάζει την προστασία και τα δικαιώματα των καταναλωτών. Απαιτείται σαφήνεια όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ, π.χ., εμπιστευτικότητας και σεβασμού της ιδιωτικής ζωής που επιβάλλονται από τη νομοθεσία (π.χ. νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων), τους κανονισμούς (εμπιστευτικότητα των σχέσεων με τους πελάτες) ή τις συμβάσεις (επαγγελματικό απόρρητο).

4.9.

Όπως συμβαίνει με κάθε νέα τεχνολογία και κάθε βασισμένο στην τεχνολογία επιχειρηματικό μοντέλο, κρίνεται σκόπιμο και σημαντικό να αναλυθούν οι συνέπειες και ο δυνητικός αντίκτυπος στις θέσεις εργασίας, τις συνθήκες εργασίας, τα δικαιώματα και την προστασία των εργαζομένων και των κοινωνικό διάλογο. Η ανάλυση θα πρέπει επίσης να αξιολογεί τις συνέπειες για τους διαμεσολαβητικούς οργανισμούς. Οι δεξιότητες στους κλάδους STEM (Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Μηχανική, Μαθηματικά) αναμένεται να καταστούν ολοένα σημαντικότερες για τους κλάδους που χρησιμοποιούν τις αλυσίδες συστοιχιών. Δεδομένης της έλλειψης ευρείας κατανόησης όσον αφορά τη λειτουργία και τους δυνητικούς περιορισμούς των αλυσίδων συστοιχιών, η ΕΟΚΕ ζητεί διά βίου μάθηση που θα επιτρέπει την απόκτηση και την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανεξειδίκευση, ώστε να αξιοποιηθούν καλύτερα οι ευκαιρίες και οι προκλήσεις της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών.

5.   Η μελλοντική πορεία

5.1.

Παρότι τα όργανα της ΕΕ έχουν, ως ένα βαθμό, εξετάσει την τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών, εξακολουθεί να υφίσταται η έλλειψη ολοκληρωμένης και κοινής ενωσιακής προσέγγισης. Δεδομένων των μέχρι στιγμής επιδόσεών της, η ΕΕ έχει μοναδική ευκαιρία να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία της στην παγκόσμια αγορά, ωστόσο αυτό θα γίνει μόνον εφόσον η ΕΕ αναλάβει δράση.

5.2.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών παραμένει ιδιαίτερα κατακερματισμένη σε όλα τα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί τα όργανα της ΕΕ να παράσχουν σαφήνεια και κοινό τόπο για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού των αλυσίδων συστοιχιών στην Ευρώπη. Ένα πρώτο βήμα θα είναι η δημοσίευση, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωσης για την ανάπτυξη των αλυσίδων συστοιχιών και της τεχνολογίας κατανεμημένου καθολικού (DLT) στην ΕΕ, με βάση τις αρχές της αλυσίδας συστοιχιών (17), ώστε να εκφράσει πολιτική βούληση, οικείωση και να καταθέσει ένα όραμα και ένα σχέδιο δράσης για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος. Η πρωτοβουλία αυτή πρέπει να συμπληρωθεί από την επανασύσταση της διακομματικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ψηφιοποίηση, η οποία θα πρέπει να εξετάζει το ζήτημα των αλυσίδων συστοιχιών και της DLT.

5.3.

Το κοινό όραμα της ΕΕ θα μπορούσε να έχει στόχο η Ευρώπη να καταστεί μια παγκόσμια πιλοτική ήπειρος με βάση τις αλυσίδες συστοιχιών, πράγμα που θα εξασφαλίσει ότι θα παραμείνει ανταγωνιστική, αναπτύσσοντας παράλληλα τη δική της προσέγγιση όσον αφορά την ψηφιοποίηση με τους ΣΒΑ στον πυρήνα της, στηριζόμενη από δημόσιες πιλοτικές πρωτοβουλίες και προγράμματα σε επίπεδο κρατών μελών και ΕΕ.

5.4.

Με την υφιστάμενη ευρωπαϊκή εταιρική σχέση και το Παρατηρητήριο και το φόρουμ της Τεχνολογίας Αλυσίδας Συστοιχιών, έφτασε η στιγμή να ενισχυθεί αυτή η πρωτοβουλία με τη δημιουργία μιας πλατφόρμας ενδιαφερόμενων μερών αλυσίδας συστοιχιών της ΕΕ, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, μεταξύ των οποίων η ΕΟΚΕ και η ΕτΠ, της βιομηχανίας, των καταναλωτών, της κοινωνίας πολιτών, των κρατών μελών, πανεπιστημιακοί κ.λπ. Επιπλέον, η πλατφόρμα θα πρέπει να είναι ανοιχτή σε όλους τους πολίτες της ΕΕ για να συνεργάζονται και να συμμετέχουν στο εγχείρημα των αλυσίδων συστοιχιών.

5.5.

Η πλατφόρμα αυτή θα αποτελεί χώρο από κοινού μάθησης και ανάπτυξης ικανοτήτων, και θα συγκεντρώνει διάφορους φορείς, λειτουργώντας ως δίκτυο δικτύων, το οποίο θα παρέχει χώρους συνεδριάσεων και ανταλλαγή ορθών πρακτικών. Η ΕΟΚΕ έχει τη θέση και την αναγκαία εμπειρία ώστε να συμμετέχει ενεργά στη φιλοξενία μιας τέτοιας «πλατφόρμας» που θα διασφαλίζει τη διαφάνεια, την αποφυγή των αποκλεισμών, τη συνεργασία και τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών, αξιοποιώντας συναφείς υφιστάμενες πρωτοβουλίες (18).

---

(1)  ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 1.

(2)  https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/blockchain-technologies.

(3)  http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2017/581948/EPRS_IDA(2017)581948_EN.pdf.

(4)  https://www.eublockchainforum.eu/.

(5)  https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/european-countries-join-blockchain-partnership.

(6)  https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2018-0373_EL.html.

(7)  Μια ένδειξη είναι ότι, μόνο το 2018, η συγκέντρωση πόρων σε ICO (αρχική προσφορά εικονικού νομίσματος/initial coin offering) στην Ευρώπη ανήλθε σε περίπου 4,1 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, ποσό σχεδόν διπλάσιο από τα 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ που συγκεντρώθηκαν στην Ασία μέχρι σήμερα, και σημαντικά υψηλότερο από τα 2.6 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ που συγκεντρώθηκαν στις ΗΠΑ. https://www.newsbtc.com/2018/10/16/europe-surpasses-us-and-asia-in-cryptocurrency-token-sales.

(8)  Η πρόταση για την κοινωνική αξία της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών αναφέρεται στην αυτοκυρίαρχη ταυτότητα (επαλήθευση ταυτότητας, έγκριση), την εμπιστοσύνη και τη διαφάνεια, τη δημοκρατία, την αμετάβλητη και μη διαμεσολαβητική αντίληψη.

(9)  https://blockchain4sdg.com/how-blockchains-can-tackle-the-un-sustainable-development-goals/.

(10)  UN/CEFACT, ECE/TRADE/C/CEFACT/2019/INF.3: Blockchain in trade facilitation: sectoral challenges and examples (Τεχνολογίες αλυσίδες συστοιχιών και διευκόλυνση του εμπορίου: τομεακές προκλήσεις και παραδείγματα), http://www.unece.org/fileadmin/DAM/cefact/cf_plenary/2019_plenary/CEFACT_2019_INF03.pdf.

(11)  Η εμπιστευτικότητα αναφέρεται στην προστασία των δεδομένων που μοιράζονται μεταξύ μίας οντότητας (ιδιώτη ή οργανισμού) και ενός εξουσιοδοτημένου μέρους από μη εξουσιοδοτημένους τρίτους. Η ιδιωτική ζωή αναφέρεται στην προστασία από την πρόσβαση στην προσωπική ταυτότητα και στις προσωπικές συναλλαγές ενός ατόμου.

(12)  https://ec.europa.eu/cefdigital/wiki/display/CEFDIGITAL/EBSI.

(13)  Όπως οι ηλεκτρονικές υπογραφές και οι χρονοσφραγίδες, με τη χρήση των σημερινών οικουμενικά συμβατών αλγορίθμων κρυπτογράφησης.

(14)  Πρόκειται για αυτοεκτελούμενες συμβάσεις που αποθηκεύονται στην αλυσίδα συστοιχιών και οι οποίες δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο κανενός και άρα μπορούν όλοι να τις εμπιστευτούν. Παραδείγματα αποτελούν οι εμπορικές εκκαθαρίσεις και οι εμπορικοί διακανονισμοί, τα κουπόνια δώρων/ανταμοιβής καλών πελατών, τα ηλεκτρονικά ιατρικά ιστορικά, η διανομή των πνευματικών δικαιωμάτων, η προέλευση των προϊόντων, οι συναλλαγές μεταξύ ομοτίμων, ο δανεισμός, η ασφάλιση, οι ενεργειακές πιστώσεις και η ψηφοφορία.

(15)  Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων) (ΕΕ L 119 της 4.5.2016, σ. 1), https://gdpr-info.eu/.

(16)  www.tolar.io σαν παράδειγμα αλυσίδας συστοιχιών χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης.

(17)  Οι αρχές της αλυσίδας συστοιχιών είναι οι εξής: αυτοκυρίαρχη ταυτότητα (επαλήθευση ταυτότητας, έγκριση), ιχνηλασιμότητα, εμπιστοσύνη, δημοκρατία, αμετάβλητη και μη διαμεσολαβητική αντίληψη.

(18)  Η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Κυκλική Οικονομία, για παράδειγμα, αποτελεί κοινή πρωτοβουλία με την Επιτροπή, ενώ η ΕΟΚΕ δραστηριοποιείται επίσης στην Ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για την τεχνητή νοημοσύνη (AI HLEG) και στην GECES (Ομάδα εμπειρογνωμόνων για την κοινωνική οικονομία και τις κοινωνικές επιχειρήσεις).