Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Το αναξιοποίητο δυναμικό της ευρωπαϊκής φιλανθρωπίας»

[διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας]

(2019/C 240/06)

Εισηγητής: ο κ. Petru Sorin DANDEA

Διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ρουμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ	Επιστολή με ημερομηνία 20.9.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	24.4.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	15.5.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	543
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	132/5/15

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει πλήρως τη συμπληρωματική και καινοτόμο αξία που μπορεί να προσδώσει η φιλανθρωπία στην κοινωνική συνοχή, με την ενίσχυση των κοινών αξιών και τη θωράκιση της κοινωνίας μας. Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν τη φιλανθρωπία ως μια μορφή προσφοράς και συμμετοχής στην κοινωνία, να δημιουργήσουν χώρο για φιλανθρωπία και να συνεργαστούν με φιλανθρωπικούς φορείς με κατάλληλες νομοθετικές ή μη νομοθετικές πρωτοβουλίες.

1.2.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τη φιλανθρωπία σύμφωνα με τις ελευθερίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα της ΕΕ, το οποίο να ενθαρρύνει τη φιλανθρωπική δράση και τη δράση των πολιτών, την ιδιωτική συνεισφορά για κοινωφελείς σκοπούς και για τη δημιουργία φιλανθρωπικών οργανώσεων. Επίσης, προτρέπει τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν έτσι ώστε τα εθνικά και ενωσιακά μέτρα ασφάλειας να βασίζονται στον κίνδυνο, να είναι αναλογικά και τεκμηριωμένα, αλλά και προωθούν επίσης τη διαφάνεια στη φιλανθρωπική δράση.

1.3.

Το κράτος πρόνοιας και η κοινωνική ασφάλιση αποτελούν ευρωπαϊκό δημιούργημα, αξιοζήλευτο για τον υπόλοιπο κόσμο. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν το κράτος πρόνοιας, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο και τα συστήματα κοινωνικής προστασίας, με βάση τη φορολογική δικαιοσύνη και αποτελεσματικές πολιτικές απασχόλησης. Αυτό θα βελτιώσει τη συμπληρωματικότητα και την ικανότητα των φιλανθρωπικών οργανώσεων να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες των πλέον ευάλωτων ομάδων και να αντιμετωπίσουν ζητήματα που δεν καλύπτονται πλήρως από δημόσιους οργανισμούς ή τον ιδιωτικό τομέα.

1.4.

Δεδομένου ότι η ελεύθερη ροή κεφαλαίων βρίσκεται στον πυρήνα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η διασφάλιση της νομικής και πρακτικής εφαρμογής αυτής της θεμελιώδους ελευθερίας, σε συνδυασμό με την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων για τη διευκόλυνση της διασυνοριακής φιλανθρωπικής δράσης και των επενδύσεων, θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη υπερεθνικές νομικές μορφές που διευκολύνουν το φιλανθρωπικό έργο.

1.5.

Η ΕΕ θα μπορούσε να αξιοποιήσει τον αντίκτυπο των ιδιωτικών πόρων για το κοινό καλό, θεσπίζοντας χρηματοδοτικά μέσα (π.χ. στο πλαίσιο του προγράμματος Invest EU 2018) τα οποία να λειτουργούν ως καταλύτης για τη χορήγηση δωρεών από κοινού με τη φιλανθρωπία, να ενθαρρύνουν κοινές επενδύσεις και περισσότερες επενδύσεις κοινωνικού χαρακτήρα και να παρέχουν τα μέσα εγγύησης για τη μείωση των οικονομικών κινδύνων από τις επενδύσεις φιλανθρωπικών οργανώσεων που σχετίζονται με την αποστολή τους. Θα πρέπει επίσης να διευκολύνει τη συμμετοχή στην κοινωνική καινοτομία.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Η φιλανθρωπία έχει βελτιώσει σε όλα τα επίπεδα τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών της Ευρώπης αλλά και ολόκληρου του κόσμου. Σε όλη την Ευρώπη, τα άτομα, οι οικογένειες, οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι επιχειρήσεις συμβάλλουν στο κοινό καλό, συμμετέχοντας σε μια παράδοση δοκιμασμένη στον χρόνο που προάγει την ανθρωπιά, σε σαφή συμπληρωματικό ρόλο με αυτόν του κράτους.

2.2.

Η ατομική προσφορά, σε όλες τις μορφές της, είναι πιθανό να είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη αλληλεπίδραση, ενώ η προέλευση της οργανωμένης προσφοράς (με τη μορφή ιδρυμάτων, για παράδειγμα) σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ανάγεται στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ταυτόχρονα, η Ευρώπη αποτελεί μια ποικιλόμορφη ήπειρο και η φιλανθρωπία εξαρτάται από τις διαφορές στην ιστορία και τον πολιτισμό, τις οικονομικές και πολιτικές συνθήκες και τους κανόνες.

2.3.

Σήμερα, η φιλανθρωπία αποτελεί μία από τις μορφές επίδειξης κοινωνικής δέσμευσης, προσήλωσης στο δημόσιο συμφέρον, αλληλεγγύης και ενεργού συμμετοχής στα κοινά. Οι άνθρωποι αποτελούν τον πυρήνα της φιλανθρωπίας· είναι ελεύθεροι να συνεισφέρουν τους ιδιωτικούς τους πόρους για κοινωφελείς σκοπούς και, για την επίτευξη αυτού του στόχου, υποστηρίζουν ή δημιουργούν φιλανθρωπικές οργανώσεις που δεσμεύονται από τις αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας.

2.4.

Οι φιλανθρωπικές ροές προστατεύονται από τις ελευθερίες που προβλέπονται στη Συνθήκη της ΕΕ. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και ειδικότερα το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, παρέχουν στους πολίτες την ελευθερία να δημιουργούν και να οργανώνουν δομές για φιλανθρωπικά έργα. Πολλές από αυτές προωθούν αξίες της ΕΕ όπως περιγράφονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ, όπως ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου.

2.5.

Στόχος της φιλανθρωπίας είναι η επίτευξη μιας κοινωνίας που να επικεντρώνεται στην κοινωνική συνοχή, την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στα κοινά, την αυτοπραγμάτωσή του και την ισότητα των ευκαιριών. Οι αξίες αυτές είναι σημαντικές για την κοινωνία μας. Ενεργοποιούνται από την αγανάκτηση στην αδικία, τη φροντίδα για τους πλέον ευπαθείς, τη συμπόνοια, τις προσδοκίες για ένα καινοτόμο μέλλον και την ευθύνη για τη διατήρηση της πολύτιμης φύσης και του πολιτισμού. Με βάση αυτές τις αξίες, πολλοί άνθρωποι και φιλανθρωπικές οργανώσεις προσφέρουν λύσεις και απτά αποτελέσματα.

2.6.

Ο φιλανθρωπικός τομέας της Ευρώπης αποτελείται από διάφορους τύπους δωρητών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Μολονότι δεν υπάρχει ενιαία, επικαιροποιημένη και ολοκληρωμένη μελέτη για την ευρωπαϊκή φιλανθρωπία που να καλύπτει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, έχουμε ορισμένα ενδεικτικά στοιχεία για αυτόν τον τομέα. Το 2016, τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τα Ευρωπαϊκά δίκτυα δωρητών και ιδρυμάτων (DAFNE) και αναλύθηκαν από το Κέντρο Ιδρυμάτων των ΗΠΑ, ανέφεραν ότι υπάρχουν πάνω από 147 000 καταχωρισμένα «κοινωφελή ιδρύματα»στην Ευρώπη, με συνδυασμένες ετήσιες δαπάνες ύψους σχεδόν 60 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι πληροφορίες αυτές βασίζονται στα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από 24 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένων 18 κρατών μελών της ΕΕ. Το 2017, μια μελέτη που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ερευνών για την Φιλανθρωπία (1), παρείχε μια συνολική επισκόπηση της φιλανθρωπίας που παρείχαν τα νοικοκυριά, οι εταιρείες, τα κοινωφελή ιδρύματα και οι φιλανθρωπικές λαχειοφόρες αγορές σε 20 ευρωπαϊκές χώρες (19 κράτη μέλη της ΕΕ και Ελβετία) με βάση στοιχεία του 2013. Για τις 20 αυτές χώρες, εκτιμάται ότι οι φιλανθρωπικές συνεισφορές στην Ευρώπη ανέρχονται σε τουλάχιστον 87,5 δισεκατ. ευρώ ετησίως (η χαμηλότερη εκτίμηση).

3.   Ρόλος και αξία

3.1.

Οι φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες ασχολούνται με κοινωνικά ζητήματα σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η φιλανθρωπική προσφορά καλύπτει κοινωφελείς σκοπούς, από την προώθηση του πλουραλισμού ιδεών, των κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς, την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες, των Ρομά και των μεταναστών, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου έως τη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας, τα περιβαλλοντικά ζητήματα, τις τέχνες και τον πολιτισμό, τα έργα κοινωνικής δικαιοσύνης, τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας σε όλους τους τομείς που αφορούν την ΕΕ.

3.2.

Η πολυμορφία της φιλανθρωπίας σημαίνει ότι ο τομέας είναι σε θέση να εντοπίζει, να παρεμβαίνει και να στηρίζει ειδικά πεδία όταν οι παράγοντες της αγοράς και των κυβερνητικών φορέων αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες (2). Συχνά λειτουργούν ως καταλύτες για την καινοτομία και τις νέες ιδέες. Η δράση των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων παρουσιάζει πλεονεκτήματα όσον αφορά την ανακάλυψη και τη δοκιμή νέων μεθοδολογιών για την επίλυση κοινωνικών ζητημάτων. Η φιλανθρωπία προσπαθεί, ενίοτε επιτυχημένα, ενίοτε όχι, αλλά πάντα μαθαίνει και μοιράζεται τις βέλτιστες πρακτικές της.

3.3.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι δημόσιοι φορείς (όπως εθνικές κυβερνήσεις και τοπικές αρχές) και οι φιλανθρωπικές οργανώσεις συνεργάζονται για να αλληλοσυμπληρώνονται σε δραστηριότητες που διατηρούν την κοινωνία μας ισχυρή. Η φιλανθρωπία θα αυξήσει την απήχησή της, εάν στηριχθεί από τις δημόσιες αρχές. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η φιλανθρωπία βοηθάει τα άτομα, ωστόσο δεν αποτελεί μέρος του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου (κοινωνική προστασία βασισμένη στην αλληλεγγύη, δημόσιες υπηρεσίες, κοινωνικός διάλογος) και δεν μπορεί να το υποκαταστήσει. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης επίγνωση του ότι η φιλανθρωπία ενίοτε σπανίζει για τους φτωχότερους. Συνιστά τη διατήρηση και την ανάπτυξη των βασισμένων στην αλληλεγγύη συστημάτων κοινωνικής προστασίας, και αναγνωρίζει τη στήριξη που παρέχουν σε αυτούς τους τομείς της κοινωνίας οι φιλανθρωπικές οργανώσεις.

3.4.

Η φιλανθρωπία είναι ανοικτή σε όλους· ο καθένας μπορεί να προσφέρει. Ήδη στην Ευρώπη, εκατομμύρια ατομικοί και εταιρικοί δωρητές και χρηματοδότες προβαίνουν σε ετήσιες συνεισφορές. Τούτο οφείλεται στο πάθος, την ευγνωμοσύνη και τη δέσμευσή τους για κοινωνικά ζητήματα, συμπληρωματικά προς τις δημόσιες δράσεις. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους τα άτομα και οι οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών, μπορούν να συνεισφέρουν σε κοινωφελείς σκοπούς. Οι συνεισφορές μπορεί να έχουν τη μορφή φιλανθρωπικών δώρων/δωρεών, επενδύσεων με κοινωνικό αντίκτυπο, σύστασης φιλανθρωπικών ιδρυμάτων ή ανεξάρτητων ιδιωτικών φιλανθρωπικών οργανισμών με μακροπρόθεσμη προοπτική.

3.5.

Τα φιλανθρωπικά ζητήματα είναι διακρατικά, διασυνοριακά και ευρωπαϊκά: τα ζητήματα δημοσίου συμφέροντος (όπως η κλιματική αλλαγή και οι κίνδυνοι για την υγεία) δεν σταματούν στα σύνορα και οι Ευρωπαίοι χαρακτηρίζονται από ολοένα μεγαλύτερη κινητικότητα. Ως εκ τούτου, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι δωρητές εργάζονται όλο και περισσότερο σε διασυνοριακό επίπεδο και σε συνεργασία με εταίρους από όλη την Ευρώπη, παρά την ύπαρξη νομικών φραγμών στη διασυνοριακή φιλανθρωπία. Οι φιλανθρωπικές οργανώσεις είναι επίσης προσηλωμένες στις παγκόσμιες αξίες και πρωτοβουλίες, όπως οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης και η Συμφωνία για το κλίμα, και προωθούν την εφαρμογή τους σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο.

3.6.

Τα ευαγή ιδρύματα και άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις μπορούν επίσης να ενεργούν ως πόλος έλξης, διότι φέρνουν σε επαφή τους διάφορους ενδιαφερομένους που είναι απαραίτητοι για την αντιμετώπιση μιας συγκεκριμένης πρόκλησης.

3.7.

Ορισμένες εθνικές κυβερνήσεις θεσπίζουν ή εξετάζουν το ενδεχόμενο θέσπισης αυστηρότερων κανόνων που να μειώνουν το εύρος της φιλανθρωπικής δράσης, επίσης ως μέρος του ολοένα και πιο επικριτικού δημόσιου λόγου που αφορά τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (3). Οι μηχανισμοί για την τόνωση της φιλανθρωπικής δράσης και ενός γενικά ευνοϊκού περιβάλλοντος έχουν, ωστόσο, ουσιώδη σημασία για τη δημιουργία μιας νοοτροπίας συνεισφοράς. Ο περιορισμός του εύρους λειτουργίας ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση της δυσπιστίας των πολιτών ως προς τον πολύτιμο ρόλο που διαδραματίζει η κοινωνία των πολιτών στην προώθηση της ανάπτυξης της κοινωνίας στο σύνολό της.

4.   Εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν προκειμένου να αξιοποιηθεί το πλήρες δυναμικό της φιλανθρωπίας στην Ευρώπη

4.1.

Για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της φιλανθρωπίας και των οργανωμένων μορφών της, απαιτείται ένα ευνοϊκό περιβάλλον τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και κρατών μελών. Αυτό περιλαμβάνει ένα ευνοϊκό κοινωνικό, πολιτιστικό και νομικό περιβάλλον που να προωθεί την ανάληψη φιλανθρωπικής δράσης. Η μελέτη του 2018 με τίτλο «Enlarging the space for European philanthropy»της Oonagh Breen (4) αποκάλυψε ότι, ενώ οι εταιρείες μπορούν, εντός της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, να αξιοποιούν την ελεύθερη διασυνοριακή κυκλοφορία ως προς τις ροές κεφαλαίων χωρίς αδικαιολόγητους περιορισμούς, δεν ισχύει ακόμη το ίδιο για τις φιλανθρωπικές οργανώσεις και τις φιλανθρωπικές ροές. Επιπλέον, οι ανησυχητικές εξελίξεις ως προς την επιβολή περιορισμών στην εξωτερική χρηματοδότηση σε ορισμένες χώρες της ΕΕ και τις αυξημένες απαιτήσεις λόγω του Θεματολογίου για την ασφάλεια αποτελούν πρόβλημα για το εύρος λειτουργίας.

4.2.

Η οργανωμένη φιλανθρωπία αποτελεί βασικό μέρος στον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών και χρειάζεται αυστηρότερη εφαρμογή (5). Οι φιλανθρωπικοί οργανισμοί και δωρητές εργάζονται κάθε φορά όλο και περισσότερο σε διασυνοριακό επίπεδο και σε συνεργασία με τους εταίρους, αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα εξαιτίας διαφόρων νομικών, διοικητικών και φορολογικών φραγμών: — Πρώτον, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις πρέπει μερικές φορές να εγγραφούν προτού μπορέσουν να δραστηριοποιηθούν σε άλλη χώρα. Η νομική προσωπικότητα δεν αναγνωρίζεται πάντα στο εξωτερικό. — Δεύτερον, στις περισσότερες χώρες δεν υπάρχει νομική διάταξη για τη μεταφορά της έδρας ενός φιλανθρωπικού οργανισμού εκτός εθνικών συνόρων και, ως εκ τούτου, η διαδικασία αυτή συνεπάγεται υψηλή ανασφάλεια δικαίου. — Οι φιλανθρωπικές οντότητες δεν μπορούν να συγχωνευτούν σε διασυνοριακό επίπεδο όπως οι εταιρείες. — Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αποφεύγουν την κατάργηση των κινήτρων για δωρεές και χορηγίες σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, ακόμη και εκτός εθνικών συνόρων, ιδίως για όσους προσφέρουν υπηρεσίες που δεν καλύπτονται από την αγορά ή τις δημόσιες αρχές. — Υπάρχουν επίσης φορολογικοί και διοικητικοί φραγμοί που παρεμποδίζουν το φιλανθρωπικό έργο, ιδίως εκτός εθνικών συνόρων, δεδομένου ότι η αρχή της μη διακριτικής φορολόγησης δεν εφαρμόζεται ακόμη εξίσου και με ουσιαστικό τρόπο από τα κράτη μέλη στη φιλανθρωπία εκτός εθνικών συνόρων (6).

4.3.

Επιπλέον, βλέπουμε περιορισμούς στην ξένη χρηματοδότηση, ενώ οι φιλανθρωπικές χρηματοδοτήσεις θα έπρεπε να ρέουν ελεύθερα σύμφωνα με την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων της ΕΕ και, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πολιτικές ασφάλειας σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο θέτουν υπό αμφισβήτηση τον χώρο. Αν και το Θεματολόγιο για την ασφάλεια έχει μεγάλη σημασία και αποτελεί θέμα κοινού ενδιαφέροντος, απαιτείται προσοχή όταν πρόκειται για πιθανές ανεπιθύμητες συνέπειες στον τομέα αυτόν. Τα μέτρα πολιτικής πρέπει να είναι συναρτώμενα με τον κίνδυνο και αναλογικά.

4.4.

Ο φιλανθρωπικός τομέας δραστηριοποιείται επίσης στην αντιμετώπιση του εξτρεμισμού και στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι γνώσεις και η ειδημοσύνη του αποτελούν πλεονέκτημα για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.

4.5.

Πολιτικό περιβάλλον: σε εθνικό και ιδίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πρέπει να βελτιωθεί η αντίληψη περί του συμπληρωματικού ρόλου της φιλανθρωπίας όσον αφορά τη δημόσια δράση. Η φιλανθρωπία εξακολουθεί να είναι σχετικά απούσα από τα θέματα συζήτησης στα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

5.   Φιλανθρωπική ανάπτυξη και δυναμικό

5.1.

Η φιλανθρωπία αυξάνεται ραγδαία. Την τελευταία δεκαετία, έχουν αναληφθεί όλο και περισσότερες ιδιωτικές πρωτοβουλίες για κοινωνικά ζητήματα τα οποία οι κυβερνήσεις και οι οικονομικοί φορείς δυσκολεύονται να επιλύσουν μόνοι τους και έχουν εξελιχθεί σε ουσιαστικό πυλώνα της κοινωνίας μας. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για τον αρνητικό αντίκτυπο εξαιτίας των μειωμένων δυνατοτήτων των κυβερνήσεων να παρέχουν προστασία και κοινωνικές υπηρεσίες στους πολίτες τους. Στο πλαίσιο αυτό, η ενίσχυση των συνθηκών υπό τις οποίες μπορεί να ευοδώσει η φιλανθρωπία, αποτελεί πολύ επίκαιρο ζήτημα. Οι σύγχρονες ευρωπαϊκές φιλανθρωπικές οργανώσεις είναι νεοσύστατες. Ο αριθμός των κοινωφελών ιδρυμάτων αυξήθηκε με ταχύ ρυθμό κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο με τριών δεκαετιών. Για παράδειγμα, μεταξύ του 2001 και του 2014, ο αριθμός των γαλλικών ιδρυμάτων υπερδιπλασιάστηκε. Στο Βέλγιο, περισσότερα από τα μισά ιδρύματα σε λειτουργία το 2012, είχαν ιδρυθεί μετά το 1995, και ο τομέας αυτός επεκτάθηκε γρήγορα την τελευταία δεκαετία. Στην Ισπανία, ποσοστό άνω του 70 % των κοινωφελών ιδρυμάτων που υπήρχαν το 2014, είχαν ιδρυθεί μετά το 1994 (7).

5.2.

Η φιλανθρωπική δράση και η ενεργός συμμετοχή αυξάνονται σταθερά σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως τα τελευταία χρόνια. Τα φιλανθρωπικά βαρόμετρα επισημαίνουν αυτή την ανάπτυξη σε όλη την Ευρώπη.

5.3.

Η δράση στην κοινότητα και η τοπική φιλανθρωπία μεγαλώνουν. Τα κοινοτικά ιδρύματα σε όλη την Ευρώπη είναι σήμερα ζωτικής σημασίας για την κοινωνική συνοχή.

5.4.

Η νεότερη γενιά είναι ιδιαίτερα προσηλωμένη στο κοινό καλό και συμμετέχει με πολλούς νέους τρόπους. Οι ερευνητές επισημαίνουν ένα παγκόσμιο κίνημα, νέες αξίες και τον θετικό αντίκτυπο των τεχνολογικών εξελίξεων (πληθοχρηματοδότηση, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ζητήματα παγκόσμιας εμβέλειας χωρίς σύνορα αλλά και στενά τοπικές πρωτοβουλίες βάσης). Οι κοινωνικές επενδύσεις είναι καθοριστικής σημασίας.

5.5.

Οι γυναίκες διαδραματίζουν επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στη φιλανθρωπία στην Ευρώπη. Η φιλανθρωπική συμμετοχή των γυναικών αυξάνεται. Όχι μόνο έχουν την τάση να συνεισφέρουν με πιο ενεργό και συμμετοχικό τρόπο αλλά επιθυμούν και να συναντούν τα άτομα που χρηματοδοτούν, να συνεργάζονται με ομολόγους τους και να συμμετάσχουν στην αντιμετώπισή τους. Οι γυναίκες συχνά συνεισφέρουν σε πιο περίπλοκα ζητήματα, όπως η έμφυλη βία και η υγεία.

5.6.

Η ανταπόδοση καθίσταται μέρος της δραστηριότητας του εταιρικού τομέα. Η φιλανθρωπική συμμετοχή αποτελεί μέρος και ενισχύει τις στρατηγικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης των εταιρειών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Όλο και περισσότερες εταιρείες κάθε μεγέθους διαθέτουν οικονομικούς πόρους, προϊόντα, γνώσεις και χρόνο για το κοινό καλό.

5.7.

Ιδιαίτερη προσοχή και υποστήριξη πρέπει να δοθεί στον αναπτυσσόμενο τομέα της κοινωνικής οικονομίας, ο οποίος είναι ένας τομέας καινοτόμου φιλανθρωπικής δραστηριότητας. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι και επιχειρηματίες στρέφονται σε επιχειρηματικά μοντέλα της κοινωνικής οικονομίας, τα οποία αποτελούν βασικό μοχλό οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης (8).

6.   Ενίσχυση της φιλανθρωπίας στην Ευρώπη

6.1.

Αναγνώριση της φιλανθρωπίας: αναγνώριση της προστιθέμενης αξίας που μπορεί να προσδώσει η φιλανθρωπία στην κοινωνική συνοχή με την ενίσχυση των κοινών αξιών και τη θωράκιση της κοινωνίας μας. Προώθηση της φιλανθρωπίας ως μορφής απόδειξης της κοινωνικής δέσμευσης. Συνεργασία με φιλανθρωπικές οργανώσεις και δημιουργία πεδίου για νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις που προωθούν αυτή τη μορφή κοινωνικής δέσμευσης.

6.2.

Ενεργοποίηση και προστασία της φιλανθρωπίας: έκκληση στα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τη φιλανθρωπία. Μέριμνα ώστε τα μέτρα ασφάλειας που λαμβάνονται σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο να βασίζονται στον κίνδυνο, να είναι αναλογικά και τεκμηριωμένα. Μη αποθάρρυνση της φιλανθρωπικής δράσης και της δράσης των πολιτών. Παροχή κινήτρων για ιδιωτική συνεισφορά σε ζητήματα δημόσιου συμφέροντος, σε ένα πλαίσιο φορολογικής δικαιοσύνης.

6.3.

Διευκόλυνση της διασυνοριακής φιλανθρωπίας: η ελεύθερη ροή κεφαλαίων βρίσκεται στον πυρήνα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. Διασφάλιση της νομικής και πρακτικής εφαρμογής αυτής της θεμελιώδους ελευθερίας σε συνδυασμό με την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων για τη διευκόλυνση της διασυνοριακής φιλανθρωπικής δραστηριότητας. Οι διασυνοριακές επενδύσεις από φιλανθρωπικές οργανώσεις είναι καίριας σημασίας. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη υπερεθνικές νομικές μορφές που διευκολύνουν τη φιλανθρωπική συμμετοχή.

6.4.

Συγχρηματοδότηση και κοινές επενδύσεις για το δημόσιο συμφέρον και για μια ισχυρότερη κοινωνία των πολιτών: διευκόλυνση της χρήσης μέσων κοινωνικής καινοτομίας και σύσταση στρατηγικών συμπράξεων με φιλανθρωπικούς παράγοντες. Η ΕΕ θα μπορούσε να αξιοποιήσει τον αντίκτυπο των ιδιωτικών πόρων για το κοινό καλό, θεσπίζοντας χρηματοδοτικά μέσα που να διευκολύνουν τη συγχρηματοδότηση και τονώνουν τις κοινές επενδύσεις από φιλανθρωπικές οργανώσεις.

6.5.

Ενσωμάτωση της καινοτομίας: ζούμε σε μία ενδιαφέρουσα εποχή για τη φιλανθρωπία. Οι καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως οι κοινωνικές επενδύσεις, τα ομόλογα κοινωνικού αντικτύπου, επενδύσεις αντίκτυπου και η επιχειρηματική φιλανθρωπία συμβάλλουν στην επίτευξη ρηξικέλευθων αποτελεσμάτων και αποτελούν πηγή έμπνευσης τόσο για τις παραδοσιακές έννοιες της φιλανθρωπίας όσο και των εταιρικών ηθών. Οι νέες τεχνολογίες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν ταχείες νέες δεσμεύσεις και αντίκτυπο. Η πρωτοβουλία «Data for Good»(Δεδομένα για το καλό) και η ψηφιοποίηση προσφέρουν νέες προοπτικές για τη φιλανθρωπία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μια νέα ψηφιακή ευρωπαϊκή διασυνοριακή βάση, η οποία θα παρέχει τη δυνατότητα σε δωρητές από όλη την Ευρώπη να υποστηρίζουν οργανώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, βρίσκεται σε διαδικασία δημιουργίας. Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να ενθαρρύνουν και να αναπτύξουν τις εν λόγω πρωτοβουλίες, προκειμένου να καταστήσουν τη φιλανθρωπία πιο στοχευμένη και αποτελεσματική.

---

(1)  www.ernop.eu

(2)  Βλέπε για παράδειγμα την περίπτωση της Βελγικής ΜΚΟ Kick Cancer, η οποία χρηματοδοτεί την ανάπτυξη φαρμάκων για παιδιά με καρκίνο (https://kickcancer.org/?locale=en).

(3)  Βλέπε τη μελέτη του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ του 2018 με θέμα τα «ζητούμενα στα της κοινωνίας των πολιτών στις διάφορες χώρες της ΕΕ όσον αφορά την κοινωνία των πολιτών και το χώρο της φιλανθρωπίας»(https://fra.europa.eu/en/publication/2018/challenges-facing-civil-society-orgs-human-rights-eu).

(4)  Enlarging the space for European philanthropy (Η διεύρυνση του χώρου της ευρωπαϊκής φιλανθρωπίας).

(5)  Σχέδιο δράσης της ομάδας συνδέσμου της ΕΟΚΕ για την εφαρμογή του άρθρου 11 παρ. 1 και 2 της ΣΕΕ.

(6)  Boosting cross-border philanthropy in Europe: towards a tax-effective environment (EFC-TGE study) (Η ενίσχυση της διασυνοριακής φιλανθρωπίας στην Ευρώπη: προς ένα φορολογικά αποτελεσματικό πλαίσιο, μελέτη EFC-TGE) των Hanna Surmatz και Ludwig Forrest, Μάιος 2017.

(7)  http://www.fundaciones.org/EPORTAL_DOCS/GENERAL/AEF/DOC-cw585d042d56ecf/Aefsectorfundacional3erInforme3.pdf

(8)  Η προαγωγή της κοινωνικής οικονομίας ως βασικού μοχλού οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στην Ευρώπη — Συμπεράσματα του Συμβουλίου (7 Δεκεμβρίου 2015).