19.9.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 271/122

1.1

Η ΕΟΚΕ υποδέχεται με ενδιαφέρον το προτεινόμενο σχέδιο δράσης για την ηλεκτρονική υγεία (ηλ-υγεία) κατά την περίοδο 2012-2020. Ωστόσο, στην εξεταζόμενη ανακοίνωση δεν περιλαμβάνεται ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην κοινωνική πτυχή της παροχής υπηρεσιών και στην περαιτέρω ανάπτυξη της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικής φροντίδας.

1.2

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η ευθύνη για την επιτυχία του νέου σχεδίου εναπόκειται βασικά στα κράτη μέλη, αν και η Επιτροπή διαδραματίζει την απαραίτητη λειτουργία της υποστήριξης και του συντονισμού.

1.3

Στο κέντρο της ηλ-υγείας πρέπει να βρίσκεται η ανθρώπινη διάσταση. Πρέπει να αποφευχθεί ο κίνδυνος του απρόσωπου χαρακτήρα και της παραγνώρισης των ψυχολογικών παραγόντων.

1.4

Η ΕΟΚΕ λυπάται ιδιαίτερα για τη μείωση του αριθμού των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, τη στιγμή που αυξάνονται οι απαιτήσεις από αυτό το σύστημα.

1.5

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ανακοίνωση περιέχει αποσπασματικές μόνο αναφορές στον τρόπο χρηματοδότησης του νέου σχεδίου. Είναι απαραίτητη μια γενική επισκόπηση, στην οποία να προσδιορίζεται ποια συνεισφορά αναμένεται από τον δημόσιο τομέα, ποια από τον ιδιωτικό και ποια —ενδεχομένως— από τους ασθενείς και γενικά τους φορολογούμενους.

1.6

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη πλήρους συντονισμού των προγραμμάτων, των δραστηριοτήτων και των ομάδων εργασίας που προβλέπονται στην ανακοίνωση, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος επικαλύψεων.

1.7

Όσον αφορά την τυποποίηση των απαραίτητων λειτουργιών του εξοπλισμού πληροφορικής, πρέπει να υπογραμμιστεί η ανάγκη της δέουσας εποπτείας από τις δημόσιες αρχές, ώστε να αποφευχθούν καταστάσεις κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης, όπως συμβαίνει ήδη σε ορισμένους κλάδους των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ).

1.8

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση να εξεταστεί μία άλλη βασική πτυχή της διαλειτουργικότητας, ήτοι τα κυριότερα νομικά ζητήματα που εμποδίζουν την καθιέρωση ενός διασυνοριακού συστήματος τηλεϊατρικής.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ενδεδειγμένο τον στόχο της Επιτροπής να αναπτυχθεί ο επιχειρηματικός ιστός στον τομέα της ηλ-υγείας, ιδίως μέσω της στήριξης των ΜμΕ, αλλά η έλλειψη συγκεκριμένων και ποσοτικών στοιχείων δεν της επιτρέπει να προβεί σε ακριβέστερη αξιολόγηση.

1.10

Όσον αφορά τη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη», η ΕΟΚΕ τονίζει ότι δεν πρέπει να περιοριστεί μόνο στη «σύνδεση των συστημάτων», αλλά να δώσει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να μάθουν, να κατανοήσουν και να ωφεληθούν από τη σύνδεση των ίδιων των Ευρωπαίων πολιτών.

1.11

Το νέο πρόγραμμα ηλ-υγείας πρέπει να έχει ως στόχο τη μεγαλύτερη ισότητα των Ευρωπαίων πολιτών όσον αφορά την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Η γενίκευση των ευρυζωνικών συνδέσεων θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στην επίτευξη αυτού του στόχου.

Για να μην επαναληφθεί και στην ηλ-υγεία η ανισότητα που υπάρχει σήμερα όσον αφορά την πρόσβαση στην υγεία, απαιτούνται δράσεις ευρύτερης κλίμακας και μεγαλύτερες επενδύσεις από εκείνες που χρηματοδοτεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ).

1.12

Βελτίωση της παιδείας στην ψηφιακή υγεία α) των ασθενών: όπως δείχνει η πείρα από το πρόγραμμα SUSTAINS, είναι πολύ σημαντικό να αποκτήσουν οι πολίτες ικανότητα πρόσβασης και χρήσης των προσωπικών τους δεδομένων που είναι «κλειδωμένα» στα συστήματα πληροφοριών για την υγεία· β) των επαγγελματιών της υγείας: είναι απαραίτητο να ενταχθεί η γνώση της ψηφιακής υγείας στα προγράμματα κατάρτισής τους.

2.1

Από τότε που η ΕΕ δρομολόγησε το πρώτο σχέδιο δράσης για την ηλ-υγεία (2004), έχει σημειωθεί πρόοδος, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια στη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού συστήματος, μεταξύ άλλων εξαιτίας:

2.2

Ο πολλαπλασιασμός στην Ευρώπη ασύμβατων μεταξύ τους προϊόντων αποτελεί αναπόφευκτη συνέπεια της κατακερματισμένης κατάστασης της αγοράς και της ανυπαρξίας προτύπων επικοινωνίας και ανταλλαγής ή της άγνοιας αυτών των προτύπων από τους μεγάλους αγοραστές. Κατά συνέπεια, συχνά τα συστήματα πληροφορικής όμορων χωρών, περιφερειών ή ακόμη και κέντρων υγείας δεν μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους. Υπάρχουν, επί παραδείγματι, νοσοκομεία που έχουν στο ακτινολογικό τους τμήμα ειδικά σχεδιασμένο λογισμικό, το οποίο δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται σε άλλα τμήματα του ίδιου νοσοκομείου.

2.3

Το νέο σχέδιο δράσης στοχεύει στην αντιμετώπιση και την άρση αυτών των εμποδίων. Αποσαφηνίζει το πεδίο της πολιτικής και σκιαγραφεί το όραμα για την ηλ-υγεία στην Ευρώπη, σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και του Ψηφιακού Θεματολογίου για την Ευρώπη.

2.4

Η παγκόσμια αγορά ηλεκτρονικής υγείας, η οποία γνωρίζει έντονη ανάπτυξη, μπορεί να φθάσει το 2016 τα 27,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κατέχουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, ηγετικές θέσεις στον κόσμο. Συνολικά, υπολογίζεται ότι ο τομέας αριθμεί γύρω στις 5 000 επιχειρήσεις.

3.1

Η Επιτροπή επισημαίνει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας. Από τη μία πλευρά, οι δαπάνες για τη δημόσια υγεία στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ μπορεί να φθάσουν το 8,5% του ΑΕγχΠ το 2060 λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και άλλων παραγόντων, ενώ, από την άλλη, μειώνεται ο ενεργός πληθυσμός και αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων άνω των 65 ετών. Άλλη πρόκληση είναι η ενεργός συμμετοχή της ΕΕ στην παγκόσμια αγορά της ηλ-υγείας.

3.2

Στόχοι:

3.3

Μέτρα: μεταξύ άλλων, διευκόλυνση της διασυνοριακής διαλειτουργικότητας (τεχνικά και σημασιολογικά στοιχεία, σήμανση ποιότητας, πιστοποίηση), υιοθέτηση Πράσινης Βίβλου για την υγεία, βελτίωση των συνθηκών της αγοράς για τις επιχειρήσεις και βελτίωση της ψηφιακής παιδείας των πολιτών (πρόγραμμα-πλαίσιο για την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα και πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020»).

4.1

Η ΕΟΚΕ υποδέχεται με ενδιαφέρον το προτεινόμενο σχέδιο δράσης για την ηλ-υγεία κατά την περίοδο 2012-2020.

4.2

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το σχέδιο θα έπρεπε να περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην κοινωνική διάσταση της παροχής υπηρεσιών. Πρόκειται, συγκεκριμένα, για πτυχές όπως η κατάλληλη αντιμετώπιση του ψηφιακού χάσματος, η διαθεσιμότητα και η ικανότητα χρήσης της τεχνολογίας ή η ανάλυση των κοινωνικών ανισοτήτων σε θέματα υγείας, οι οποίες υπάρχει κίνδυνος να αυξηθούν. Θα έπρεπε επίσης να περιλαμβάνει αναφορά στην περαιτέρω ανάπτυξη της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικής φροντίδας, η οποία μπορεί να διευκολυνθεί θεαματικά με τη χρήση των ΤΠΕ.

4.3

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι, δεδομένης της κατανομής των αρμοδιοτήτων, η ευθύνη για την επιτυχία του νέου σχεδίου δράσης εναπόκειται βασικά στα κράτη μέλη, καθότι υπάρχουν σήμερα σημαντικές διαφορές μεταξύ τους όσον αφορά την εξάπλωση της ηλ-υγείας.

Η Επιτροπή διαδραματίζει την απαραίτητη λειτουργία της υποστήριξης και του συντονισμού, με νομική βάση κυρίως τα άρθρα 114, 168, 173 και 179 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ. Θα πρέπει να υπάρχει πλήρης συνεργασία και ενεργός συμμετοχή των κρατών μελών και της Επιτροπής στο δίκτυο ηλ-υγείας που έχει συσταθεί με την οδηγία 2011/24/ΕΕ.

4.4

Η ηλεκτρονική υγεία πρέπει να προωθεί την αμοιβαία εμπιστοσύνη ανάμεσα στους ασθενείς και τους επαγγελματίες της υγείας, αποφεύγοντας τον κίνδυνο του απρόσωπου χαρακτήρα και της παραγνώρισης των ψυχολογικών παραγόντων. Στο κέντρο της ηλ-υγείας πρέπει να βρίσκεται η ανθρώπινη διάσταση. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι, σύμφωνα με ορισμένες ευρωπαϊκές οργανώσεις που εκπροσωπούν τα δικαιώματα των ασθενών, όπως το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ασθενών (EPF), η διαδικασία προωθείται περισσότερο από την τεχνολογία παρά από τις ανάγκες των ασθενών. Πρόκειται για μια ανησυχητική πτυχή, η οποία πρέπει να ληφθεί υπόψη.

4.5

Οι ελλείψεις προσωπικού δεν μπορούν να υποκατασταθούν από την πληροφορική. Η ΕΟΚΕ λυπάται ιδιαίτερα για τη μείωση του αριθμού των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, τη στιγμή που αυξάνονται οι απαιτήσεις από αυτό το σύστημα. Οι ΤΠΕ είναι απλώς ένα εργαλείο που βοηθά τις γυναίκες και τους άνδρες που αυτοθυσιάζονται καθημερινά για να προσφέρουν ιατρική περίθαλψη στους ασθενείς και διευκολύνει τους ασθενείς στις σχέσεις τους με τους επαγγελματίες των συστημάτων υγείας.

4.6

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ανακοίνωση περιέχει αποσπασματικές μόνο αναφορές στον τρόπο χρηματοδότησης του νέου σχεδίου. Είναι απαραίτητη μια γενική επισκόπηση, στην οποία να προσδιορίζεται ποια συνεισφορά αναμένεται από τον δημόσιο τομέα, ποια από τον ιδιωτικό και ποια —ενδεχομένως— από τους ασθενείς και γενικά τους φορολογούμενους.

4.7

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη πλήρους συντονισμού μεταξύ των διάφορων προγραμμάτων, δραστηριοτήτων, σχεδίων και ομάδων εργασίας που προβλέπονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος επικαλύψεων.

4.8

Βασική σημασία για την επιτυχία του νέου σχεδίου δράσης για την ηλ-υγεία έχει η προσπάθεια οργανωτικής αλλαγής των παρόχων των υπηρεσιών υγείας. Η καθιέρωση της πρόσβασης στην ηλ-υγεία δεν μπορεί να γίνει μόνο με ευθύνη των υψηλών διοικητικών κλιμακίων, ούτε από τον πληθυσμό ως τελικό χρήστη. Οι ενδιάμεσοι οργανισμοί παροχής υπηρεσιών υγείας πρέπει να καταβάλουν προσπάθεια να προσαρμόσουν τη διάρθρωση και το προσωπικό τους σε αυτά τα νέα πρότυπα υπηρεσιών.

5.2.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ενδεδειγμένα τα ερευνητικά πεδία που προτείνει η Επιτροπή για επιδότηση στο πλαίσιο του στόχου «Υγεία, δημογραφική αλλαγή και ευζωία» του προγράμματος «Ορίζοντας 2020».

5.2.2

Καθώς δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί οι πιστώσεις που θα διαθέσει η ΕΕ για την ιατρική έρευνα κατά την περίοδο 2014-2020, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι το Εθνικό Ίδρυμα Υγείας (National Institute of Health) των ΗΠΑ επενδύει κάθε χρόνο σε αυτόν τον στόχο 30 900 εκατομμύρια δολάρια.

5.2.3

Έπειτα από προτάσεις αντιπροσωπευτικών οργανώσεων του τομέα της υγείας, όπως η Ευρωπαϊκή Συμμαχία για τη Δημόσια Υγεία (EPHA), η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθούν υπόψη στα ερευνητικά προγράμματα, μεταξύ άλλων, και οι εξής πτυχές:

5.5.1

Το νέο πρόγραμμα για την ηλεκτρονική υγεία πρέπει να έχει ως στόχο την εξασφάλιση μεγαλύτερης ισότητας των Ευρωπαίων πολιτών όσον αφορά την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Όπως έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ (8), είναι σαφές ότι η πρόσβαση υψηλής ταχύτητας σε όλες τις χώρες και η πλήρης συνδεσιμότητα είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της τηλεϊατρικής· επομένως, πρέπει να ενισχυθούν οι τοπικές ψηφιακές υποδομές, προπαντός στις αγροτικές και στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες.

5.5.2

Καθώς επίκειται η λήξη της τρέχουσας περιόδου προγραμματισμού του ΕΤΠΑ, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι κατά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 θα αναπτυχθούν —και, προπαντός, θα λάβουν επαρκή χρηματοδότηση— οι προτάσεις για τη διάδοση τεχνολογιών της τελευταίας γενιάς σε ευρεία κλίμακα, σε όλη την επικράτεια της ΕΕ. Ωστόσο, για να μην επαναληφθεί και στην ηλ-υγεία η ανισότητα που υπάρχει σήμερα όσον αφορά την πρόσβαση στην υγεία, απαιτούνται δράσεις ευρύτερης κλίμακας και μεγαλύτερες επενδύσεις από εκείνες που χρηματοδοτεί το ΕΤΠΑ.

5.6.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, στην μεν περίπτωση των ασθενών, είναι πολύ σημαντικό να αποκτήσουν οι πολίτες ικανότητα πρόσβασης και χρήσης των προσωπικών τους δεδομένων που σήμερα σε πολλές περιπτώσεις είναι «κλειδωμένα» στα συστήματα πληροφοριών για την υγεία. Αναφέρουμε σχετικά το πρόγραμμα SUSTAINS, το οποίο εφαρμόζεται σήμερα σε 13 ευρωπαϊκές περιφέρειες και αποσκοπεί στη διευκόλυνση της πρόσβασης των πολιτών στα ιατρικά τους δεδομένα μέσω «προσωπικών ιατρικών φακέλων» και άλλων πρόσθετων υπηρεσιών σε περιβάλλον Διαδικτύου.

5.6.2

Όσο για την περίπτωση των επαγγελματιών της υγείας, είναι απαραίτητο να προαχθεί η ένταξη της γνώσης της ψηφιακής υγείας στα προγράμματα κατάρτισης τόσο του ιατρικού όσο και του διοικητικού προσωπικού των υπηρεσιών υγείας.

5.7.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η θέσπιση κοινών δεικτών και προγραμμάτων αξιολόγησης, στην οποία θα προβεί η Επιτροπή, για τα οφέλη της ηλ-υγείας είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές, διότι η ταχύτητα των τεχνολογικών αλλαγών συχνά δεν μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε την πραγματική χρησιμότητά τους. Οι έρευνες της κοινής γνώμης που έχουν διενεργηθεί δείχνουν ότι η υποστήριξη της ηλ-υγείας από τον πληθυσμό και την ιατρική κοινότητα έχει άμεση συνάρτηση με την πεποίθηση ότι θα επιφέρει αισθητή βελτίωση του συστήματος υγείας.

5.7.2

Η ΕΟΚΕ οφείλει επίσης να επισημάνει ότι η καλή γνώση των μοντέλων και των τεχνολογιών που έχουν θετικό αντίκτυπο και η ρητή προώθησή τους έχουν ουσιώδη σημασία για τα μοντέλα περίθαλψης που βασίζονται στις ΤΠΕ. Για να ωφεληθούμε από αυτά, είναι απαραίτητο να διαθέτουμε ευέλικτες και δυναμικές μεθοδολογίες αξιολόγησης, με ιδιαίτερη προσοχή στη συνολική αξιολόγηση της παρεχόμενης υπηρεσίας και όχι τόσο στην τεχνολογία αυτή καθαυτή. Είναι επίσης απαραίτητο να διενεργείται και αξιολόγηση της αποδοτικότητας της υπηρεσίας, δηλαδή του συνολικού οικονομικού κόστους και οφέλους που παρέχει, παρότι, φυσικά, η οικονομική αποδοτικότητα δεν πρέπει να είναι το μοναδικό κριτήριο για να υποστηριχθεί η χρήση μοντέλων περίθαλψης που βασίζονται στις ΤΠΕ.

5.7.3

Γενικά, μεταξύ των δημόσιων αρχών, των βιομηχανικών τομέων και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων επικρατεί η άποψη ότι η ηλ-υγεία (η οποία περιλαμβάνει πολλές και διάφορες εφαρμογές) μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη για την υγεία. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται αυτή την άποψη, αλλά υποστηρίζει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι επικριτικές γνώμες που, αφορμώμενες από πραγματικές εμπειρίες, αμφισβητούν την εξοικονόμηση κόστους και επισημαίνουν προβλήματα: σφάλματα πληροφορικής, «κλωνοποίηση» εκθέσεων, δυνατότητες απάτης, υψηλό κόστος κ.ά.