6.4.2011   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 107/33

1.1

Η ΕΟΚΕ προτείνει τη συμπερίληψη του άρθρου 349 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) ως νομικής βάσης, μαζί με τα άρθρα 42 παράγραφος 1 και 43 παράγραφος 2, δεδομένου ότι η αναφορά στα άρθρα της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και μόνον δεν επαρκεί για την υιοθέτηση ειδικών μέτρων για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες (ΕΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.2

Η ΕΟΚΕ δηλώνει ότι πρέπει να καταργηθεί η αναφορά στις «ποσότητες» στο άρθρο 18 παράγραφος 2 στοιχείο ε), και να αποσαφηνιστεί η διατύπωση της εν λόγω διάταξης σε σχέση με την παράγραφο 4 του ίδιου άρθρου, έτσι ώστε να παρέχεται κατάλληλη ευελιξία για τον προγραμματισμό των μέτρων και των δράσεων, με τον κανόνα ότι σε κάθε μέτρο θα αποδίδεται το αντίστοιχο δημοσιονομικό δελτίο, αντί των ποσοτήτων. Θα πρέπει επίσης να καταργηθεί η αναφορά στα όρια στις δράσεις, καθώς αυτά θα καθορίζονται σε επίπεδο μέτρου.

1.3

Όσον αφορά τη διατήρηση του τοπίου και των παραδοσιακών χαρακτηριστικών των γεωργικών εκτάσεων, ιδίως δε τη διατήρηση των λιθόκτιστων τοίχων αντιστηρίξεως των αναβαθμίδων, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευελιξία που διαθέτει η Μαδέρα σε σχέση με τον διπλασιασμό των κεφαλαίων των ανώτατων ετήσιων ποσών που είναι επιλέξιμα για ενίσχυση από την Ένωση και προβλέπονται στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1628/2005 πρέπει να επεκταθεί και σε άλλες εξόχως απόκεντρες περιφέρειες.

1.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να περιληφθεί νέα παράγραφος στο άρθρο 22, η οποία θα εξαιρεί τις μεγάλες επιχειρήσεις που είναι εγκαταστημένες σε εξόχως απόκεντρες περιφέρειες από την απαγόρευση λήψης κρατικών ενισχύσεων με σκοπό την σύναψη γεωργικών ασφαλίσεων.

1.5

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της αύξησης της χρηματοδοτικής στήριξης του τομέα της μπανάνας στα πλαίσια των προγραμμάτων ειδικών μέτρων λόγω του απομακρυσμένου και νησιωτικού χαρακτήρα ορισμένων περιφερειών (POSEI), με στόχο να μετριαστεί η δυσμενής επίπτωση που προκαλεί στα εισοδήματα των παραγωγών της Ένωσης η προγραμματισμένη μείωση των δασμών επί των εισαγωγών του καρπού αυτού στην ΕΕ.

1.6

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού πρέπει να σχεδιάζεται για κάθε περιφέρεια σε συνάρτηση με την τοπική γεωργική παραγωγή, της οποίας η ανάπτυξη δεν πρέπει να περιορίζεται από πολύ υψηλές ενισχύσεις για τον εφοδιασμό σε προϊόντα που παράγονται επίσης τοπικά.

2.1

Οι εξόχως απόκεντρες περιφέρειες (ΕΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης απολαύουν ειδικής μεταχείρισης, όπως αναγνωρίζεται στο άρθρο 349 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο οποίο διευκρινίζεται ότι, λαμβανομένων υπόψη των ειδικών χαρακτηριστικών και των ειδικών απαιτήσεων των εν λόγω περιοχών, πρέπει να θεσπισθούν ειδικά μέτρα αποσκοπούντα ιδίως στον καθορισμό των προϋποθέσεων εφαρμογής των Συνθηκών στις περιοχές αυτές, συμπεριλαμβανομένων των κοινών πολιτικών. Επί του παρόντος, το άρθρο 349 της ΣΛΕΕ αναφέρει εννέα περιοχές οι οποίες ανήκουν σε τρία κράτη μέλη:

2.2

Όσον αφορά την κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ), για τις ΕΑΠ προβλέπονται ειδικά μέτρα τα οποία περιλαμβάνονται στα προγράμματα POSEI (προγράμματα ειδικών μέτρων λόγω του απομακρυσμένου και νησιωτικού χαρακτήρα ορισμένων περιφερειών), τα κύρια μέσα των οποίων είναι τα ακόλουθα:

2.3

Ειδικά μέτρα για τη γεωργία των εξόχως απόκεντρων περιφερειών θεσπίσθηκαν για πρώτη φορά το 1991, για τα υπερπόντια γαλλικά εδάφη (POSEIDOM), και το 1992, για τις Καναρίους Νήσους (POSEICAN), τις Αζόρες και τη Μαδέρα (POSEIMA). Το 2001, οι κανονισμοί POSEI μεταρρυθμίσθηκαν, και τροποποιήθηκε το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού και ιδίως ο τρόπος υπολογισμού των ενισχύσεών του. Ομοίως, η μεταρρύθμιση αυτή είχε ως αποτέλεσμα τη θέσπιση νέων μέτρων στήριξης της τοπικής παραγωγής και την τροποποίηση των ισχυόντων μέτρων.

2.4

Το 2006, το καθεστώς POSEI υποβλήθηκε σε σημαντική μεταρρύθμιση, καθώς τα τρία POSEI συνενώθηκαν σε έναν ενιαίο κανονισμό: τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 247/2006 του Συμβουλίου. Ο εν λόγω κανονισμός θέσπισε μια νέα μέθοδο προγραμματισμού, αποκεντρώνοντας τον σχεδιασμό και την τροποποίηση των προγραμμάτων POSEI καθώς και τη διαχείριση και την παρακολούθησή τους και μεταβιβάζοντας τα καθήκοντα αυτά στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών. Το νέο καθεστώς εξασφάλισε διαχείριση πιο ευέλικτη και καλύτερα προσαρμοσμένη στις τοπικές ανάγκες και απλούστευσε τις διαδικασίες τροποποίησης των προγραμμάτων. Η συγκεκριμένη προσαρμογή του καθεστώτος των POSEI αντικατοπτρίζει επίσης τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ του 2003 σχετικά με τα καθεστώτα άμεσων ενισχύσεων προς τους γεωργούς, καθώς στην εν λόγω μεταρρύθμιση ελήφθησαν υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά της γεωργίας στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, οι οποίες και εξαιρέθηκαν από την εφαρμογή της διαφοροποίησης και της αποσύνδεσης των ενισχύσεων.

2.5

Στη συνέχεια, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 247/2006 του Συμβουλίου τροποποιήθηκε αρκετές φορές, προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι μεταρρυθμίσεις στους τομείς της ζάχαρης και της μπανάνας που πραγματοποιήθηκαν το 2006, καθώς και ο διαγνωστικός έλεγχος της ΚΓΠ, με τη μεταφορά στα προγράμματα POSEI του προϋπολογισμού που αντιστοιχούσε στα μέτρα άμεσων ενισχύσεων, του οποίου η διαχείριση πραγματοποιούνταν προηγουμένως βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1782/2003 του Συμβουλίου, καθώς και με άλλες μεταφορές άμεσων ενισχύσεων, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν το 2007 και το 2008.

2.6

Σήμερα, μπορεί να λεχθεί ότι τα προγράμματα POSEI αποτελούν το αντίστοιχο του πρώτου πυλώνα της ΚΓΠ για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες και είναι απαραίτητο να διατηρηθούν οι μηχανισμοί τους και να τους παρασχεθούν κατάλληλα χρηματοδοτικά μέσα.

3.1

Κατά πρώτον, η συγκεκριμένη τροποποίηση του κανονισμού αριθ. 247/2006 του Συμβουλίου ανταποκρίνεται στην ανάγκη προσαρμογής του κανονισμού στις πρόσφατες εξελίξεις της νομοθεσίας και, ιδίως, στην έναρξη της ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβώνας με τη συνακόλουθη θέσπιση της διαδικασίας συναπόφασης στην Κοινή Γεωργική Πολιτική. Επομένως, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ, αφενός, των προβλεπόμενων στο άρθρο 290 αρμοδιοτήτων που ανατίθενται με εξουσιοδότηση στην Επιτροπή για την έκδοση μη νομοθετικών πράξεων γενικής ισχύος (κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις), οι οποίες συμπληρώνουν ή τροποποιούν ορισμένα μη ουσιώδη στοιχεία νομοθετικών πράξεων και, αφετέρου, των προβλεπόμενων στο άρθρο 291 αρμοδιοτήτων που ανατίθενται στην Επιτροπή για την έκδοση εκτελεστικών πράξεων.

3.2

Επίσης, σκοπός της εν λόγω τροποποίησης είναι η αναδιατύπωση και η αναμόρφωση της δομής του κανονισμού για λόγους σαφήνειας και διαφάνειας, με σκοπό την καλύτερη προσαρμογή των διατάξεών του στην πραγματικότητα του γεωργικού καθεστώτος POSEI.

3.3

Ο νέος κανονισμός αναφέρει αναλυτικότερα τους κύριους στόχους που επιδιώκονται στο πλαίσιο του καθεστώτος POSEI και αναδεικνύει τον κεντρικό ρόλο των προγραμμάτων POSEI. Ακόμη, στο κείμενο του κανονισμού, εισήχθησαν ορισμένες διατάξεις σχετικές με τον προγραμματισμό, με σκοπό να καταστεί πιο ευέλικτη η προσαρμογή των προγραμμάτων και να μπορούν έτσι να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των εξόχως απόκεντρων περιφερειών.

3.4

Επίσης, προτείνεται μια σειρά πολύ συγκεκριμένων τροποποιήσεων:

3.5

Επιπλέον, διευκρινίζεται ότι το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού πρέπει να σχεδιάζεται για κάθε περιφέρεια σε συνάρτηση με την τοπική γεωργική παραγωγή, της οποίας η ανάπτυξη δεν πρέπει να περιορίζεται από πολύ υψηλές ενισχύσεις για τον εφοδιασμό σε προϊόντα τοπικής παραγωγής.

3.6

Η νέα πρόταση κανονισμού δεν συνεπάγεται αλλαγές στις πηγές της χρηματοδότησης ούτε στην έντασή της και, πάντως, δεν αποτελεί σημαντική μεταρρύθμιση επί της ουσίας, αλλά μεταρρύθμιση επί του τύπου.

4.1

Η γεωργία των εξόχως απόκεντρων περιφερειών αποτελεί σημαντικό μέρος της τοπικής οικονομίας, ιδίως όσον αφορά την απασχόληση, και επίσης σημαντικό στήριγμα για την τοπική βιομηχανία γεωργικών ειδών διατροφής, η οποία αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα της βιομηχανικής παραγωγής των εν λόγω περιφερειών.

4.2

Ωστόσο, η γεωργική παραγωγή των εξόχως απόκεντρων περιφερειών είναι εξαιρετικά ευάλωτη λόγω, κυρίως, των δυσκολιών που οφείλονται στη μεγάλη απόσταση, στο μέγεθος των τοπικών αγορών, στον κατακερματισμό τους, στις αντίξοες κλιματικές συνθήκες, στο μικρό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων ή στον μικρό βαθμό διαφοροποίησης των καλλιεργειών, παράγοντες οι οποίοι συμβάλλουν στη σημαντική μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους σε σχέση με την παραγωγή της ηπειρωτικής Ευρώπης. Επιπλέον, η τοπική γεωργία εμφανίζει έντονη εξάρτηση από το εξωτερικό, τόσο για τον εφοδιασμό της σε εισροές όσο και για την εμπορία των προϊόντων, σε ένα γεωγραφικό πλαίσιο πολύ απομακρυσμένο από τις πηγές εφοδιασμού και τις αγορές.

4.3

Στις περισσότερες εξόχως απόκεντρες περιφέρειες η γεωργική παραγωγή χαρακτηρίζεται από έναν πολύ έντονο δυισμό ανάμεσα σε μια γεωργία προσανατολισμένη στις εξαγωγές και μια γεωργία εφοδιασμού των τοπικών αγορών. Ωστόσο, η παραγωγή που προορίζεται για εξαγωγή καλείται να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό της παραγωγής των χωρών της παγκόσμιας αγοράς (Μεσόγειος, Λατινική Αμερική κλπ.), οι οποίες πωλούν επίσης την παραγωγή τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο, με χαμηλότερα επίπεδα κόστους και σε συνθήκες πρόσβασης οι οποίες βελτιώνονται συνεχώς, ως αποτέλεσμα της σταδιακής ελευθέρωσης του εμπορικού καθεστώτος των γεωργικών προϊόντων στην ΕΕ.

4.4

Η περίπτωση της κοινοτικής μπανάνας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανησυχητικής βαθμιαίας άρσης της προστασίας των κύριων εξαγωγικών προϊόντων των ΕΑΠ. Στις 15 Δεκεμβρίου του 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε πολυμερή συμφωνία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου σχετικά με το εμπόριο της μπανάνας, στην οποία θεσπίζεται μείωση των δασμών από τα 176 €/τόνο μέχρι να φτάσουν σε 114 €/τόνο μεταξύ 2017 και 2019. Επιπλέον, υπεγράφησαν δύο συμφωνίες σύνδεσης, με την Κολομβία και το Περού και με τις χώρες της Κεντρικής Αμερικής, ενώ προβλέπεται προσεχώς ανάλογη συμφωνία και με τον Ισημερινό, στις οποίες ορίζεται ακόμη πιο σημαντική δασμολογική μείωση, με δασμούς που θα ανέρχονται σε μόνον 75 €/τόνο, αρχής γενομένης από το 2020.

4.5

Η μεταρρύθμιση του καθεστώτος των POSEI το 2006 υπήρξε πολύ θετική για την καλύτερη προσαρμογή του καθεστώτος στα ειδικά χαρακτηριστικά της γεωργίας των εξόχως απόκεντρων περιφερειών, καθώς ορίζει ότι οι εθνικές και περιφερειακές αρχές διαθέτουν αυξημένες αρμοδιότητες για τον σχεδιασμό των προγραμμάτων, ώστε οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να συμμετέχουν πιο άμεσα στον καθορισμό των μέτρων στήριξης.

4.6

Η προτεινόμενη τροποποίηση αντιστοιχίζει καλύτερα τις διατάξεις του κανονισμού προς την πραγματική λειτουργία του καθεστώτος και παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία για την προσαρμογή των προγραμμάτων στις ανάγκες κάθε περιφέρειας.

4.7

Όσον αφορά την εναρμόνιση με τη συνθήκη της Λισσαβώνας, η Επιτροπή κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για τον καθορισμό της κατανομής μεταξύ κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων και εκτελεστικών πράξεων, προσπαθώντας να μην μεταβάλει τις ισχύουσες διατάξεις ώστε να επιτραπεί η διατήρηση της παρούσας λειτουργίας του συστήματος, με αποτέλεσμα η πρότασή της να είναι κάπως βεβιασμένη, εφόσον δεν διέθετε όλες τις πληροφορίες, καθώς δεν είναι ακόμη γνωστό το περιεχόμενο του κανονισμού που θα θεσπίζει τις νέες διαδικασίες της επιτροπολογίας.

5.1

Επί του παρόντος, ο κανονισμός POSEI διαθέτει διττή νομική βάση: τα δύο άρθρα της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) (πρώην άρθρα 36 και 37) και το ειδικό άρθρο για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες (πρώην άρθρο 299 παράγραφος 2). Ωστόσο, στην πρόταση μεταρρύθμισης του κανονισμού, η νομική βάση περιορίζεται στο νέο άρθρο 42 και το νέο άρθρο 43 παράγραφος 2 για την ΚΓΠ, ενώ παραλείπεται το νέο άρθρο 349 για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες. Η παραπομπή μόνον στα άρθρα της ΚΓΠ δεν επαρκεί για τη θέσπιση των ειδικών μέτρων για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, καθώς το ειδικό άρθρο αποτελεί το νομικό έρεισμα για όλες εκείνες τις διατάξεις που σχετίζονται με την ιδιαιτερότητα του άκρως απόκεντρου χαρακτήρα.

5.2

Στο άρθρο 18 προτείνονται νέες διατάξεις στις οποίες θεσπίζεται το υποχρεωτικό περιεχόμενο που πρέπει να έχουν τα προγράμματα POSEI που θα υποβάλλονται από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Ωστόσο, μερικές από τις διατάξεις αυτές εγείρουν αμφιβολίες όσον αφορά την ερμηνεία τους. Θα πρέπει να καταργηθεί το στοιχείο ε) στο άρθρο 18 παράγραφος 2, καθώς πρόκειται για διάταξη η οποία δεν είναι σαφής και, επιπλέον, είναι περιττή καθώς επαναλαμβάνει τα όσα αναφέρονται στην παράγραφο 4 του ίδιου άρθρου, δεδομένου ότι, ήδη σε κάθε δράση, προσδιορίζονται οι όροι της ενίσχυσης και τα προϊόντα. Η συμπερίληψη των ποσοτήτων ως υποχρεωτικού περιεχομένου των μέτρων περιπλέκει περισσότερο παρά βοηθά· κάθε μέτρο περιλαμβάνει διάφορες δράσεις και δεν υπάρχει πρακτική σκοπιμότητα για την αναφορά τους όταν περιγράφεται το μέτρο. Στο άρθρο 18 παράγραφος 4, ο καθορισμός ενός ανώτατου ορίου ανά δράση δεν είναι απαραίτητος και μειώνει την ευελιξία κατά τη διαχείριση, καθώς καθορίζονται ήδη η μεμονωμένη ενίσχυση και οι δικαιούχοι της δράσης.

5.3

Όσον αφορά τη διατήρηση του τοπίου και των παραδοσιακών χαρακτηριστικών των γεωργικών εκτάσεων, και ιδίως τη διατήρηση των λιθόκτιστων τοίχων αντιστηρίξεως των αναβαθμίδων, σε ορισμένες εξόχως απόκεντρες περιφέρειες απαιτείται επίσης η παροχή κινήτρων για τη διατήρηση των χαρακτηριστικών αυτών, λαμβάνοντας υπόψη την κεφαλαιώδη σημασία τους για το παραδοσιακό τοπίο και την διατήρηση των εκτάσεων σε καλή κατάσταση, λόγω της δύσκολης μορφολογίας του εδάφους και των χαρακτηριστικών των εδαφών. Για τον λόγο αυτό, το άρθρο 21 παράγραφος 1 πρέπει να επεκτείνει και σε άλλες εξόχως απόκεντρες περιφέρειες την ευελιξία που απολαύει η Μαδέρα σε σχέση με τον διπλασιασμό των κεφαλαίων των ανώτατων ετήσιων ποσών που είναι επιλέξιμα για ενίσχυση από την Ένωση και προβλέπονται στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1628/2005.

5.4

Οι ομαδικές ασφάλειες, προϋπόθεση των οποίων είναι να συνάπτονται από το σύνολο ενός κλάδου, έχουν μεγάλη σημασία για ορισμένες εξόχως απόκεντρες περιφέρειες. Το γεγονός ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τις κρατικές ενισχύσεις για τη σύναψη ομαδικών ασφαλειών αυξάνει το ασφάλιστρο για τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς και δυσχεραίνει τη βιωσιμότητα του συστήματος ασφάλισης. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η έκταση των εξόχως απόκεντρων περιφερειών είναι περιορισμένη και ότι, σε ορισμένες εξ αυτών, εφαρμόζονται συγκεκριμένα επίπεδα ασφάλισης για τις καλλιέργειές τους και είναι σκόπιμο να παρασχεθούν κίνητρα ώστε το σύνολο κάθε επιμέρους τομέα να μπορεί να επωφεληθεί της αντίστοιχης ομαδικής ασφάλειας.

5.5

Η δασμολογική μείωση που θεσπίζεται με την πολυμερή συμφωνία εμπορίου της μπανάνας, που υπεγράφη στη Γενεύη, έχει ήδη δυσμενείς επιπτώσεις στις τιμές πώλησης της μπανάνας και, συνεπώς, στα εισοδήματα των παραγωγών της Ένωσης. Ο δυσμενής αντίκτυπος θα οξυνθεί από την πρόσθετη δασμολογική μείωση που ορίζεται στις διμερείς συμφωνίες με τις χώρες των Άνδεων και της Κεντρικής Αμερικής. Για να μετριαστεί αυτή η σημαντική πτώση της ανταγωνιστικότητας της κοινοτικής μπανάνας, που οφείλεται στη σημαντική αυτή μείωση των δασμών, απαιτείται η θέσπιση αντισταθμιστικών μέτρων που να ελαχιστοποιούν τον αρνητικό της αντίκτυπο μέσω της αύξησης των δημοσιονομικών πιστώσεων των προγραμμάτων POSEI, ώστε να διατηρηθούν στα ίδια επίπεδα τα εισοδήματα των παραγωγών της Ένωσης.