This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52004AE1657
Opinion of the European Economic and Social Committee on the ‘Communication from the Commission to the Council and the European Parliament: European action plan for organic food and farming’(COM(2004) 415 final)
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τα βιολογικά τρόφιμα και τη βιολογική γεωργία»COM (2004) 415 τελικό
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τα βιολογικά τρόφιμα και τη βιολογική γεωργία»COM (2004) 415 τελικό
ΕΕ C 157 της 28.6.2005, p. 167–172
(ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, IT, LV, LT, HU, NL, PL, PT, SK, SL, FI, SV)
28.6.2005 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 157/167 |
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τα βιολογικά τρόφιμα και τη βιολογική γεωργία»
COM (2004) 415 τελικό
(2005/C 157/30)
Στις 15 Οκτωβρίου 2004, η Επιτροπή αποφάσισε, σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να γνωμοδοτήσει για την ανωτέρω ανακοίνωση.
Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, ανάπτυξη της υπαίθρου και περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 16 Νοεμβρίου 2004 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. VOSS.
Κατά την 413η σύνοδο ολομέλειας της 15ης και 16ης Δεκεμβρίου 2004 (συνεδρίαση της 16ης Δεκεμβρίου 2004), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 70 ψήφους υπέρ και 2 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.
1. Εισαγωγή
1.1 |
Ο αριθμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων βιολογικής γεωργίας στην ΕΕ αυξήθηκε σημαντικά κατά την τελευταία δεκαπενταετία. Μεταξύ του 1985 και του 2002, ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων αυτής της κατηγορίας στην ΕΕ των 15 αυξήθηκε από 6 300 σε 150 000, ενώ η έκταση που αυτές καλύπτουν από 100 000 εκτάρια ανήλθε σε 4,4 εκατομμύρια εκτάρια. Η αύξηση αυτή ισοδυναμεί με άνοδο από ποσοστό 0,1 % σε 3,3 % επί του συνόλου των γεωργικών γαιών. Η αξία των πωλήσεων βιολογικών τροφίμων ανέρχεται σε 11 δις ευρώ στην Ευρώπη και σε 23 δις ευρώ παγκοσμίως. |
1.2 |
Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας, η οποία οφειλόταν κυρίως σε γεωργούς ενισχυόμενους από ενδιαφερόμενους καταναλωτές, άρχισε από το 1920. Η βιώσιμη ζήτηση των καταναλωτών σε εξειδικευμένες αγορές καθιερώθηκε κατά τη δεκαετία του 1970. Κατά τη δεκαετία του 1980, διάφοροι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες άρχισαν να επεκτείνουν, να προωθούν και να ελέγχουν την παραγωγή και εμπορία βιολογικών προϊόντων. |
1.3 |
Με τον κανονισμό του Συμβουλίου (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91, η ΕΕ απέκτησε την πρώτη νομοθετική πράξη για τη βιολογική γεωργία, βάσει των πολυετών προπαρασκευαστικών εργασιών των σημαντικότερων ενώσεων γεωργών που ασχολούνται με τη βιολογική γεωργία. Οι πρώτες ενισχύσεις εκ μέρους της ΕΕ χορηγήθηκαν το 1992, όταν ο εν λόγω τύπος γεωργίας εντάχθηκε στην γεωργο-περιβαλλοντική πολιτική. |
1.4 |
Το Συμβούλιο Γεωργίας ζήτησε από την Επιτροπή, τον Ιούνιο του 2001 και το Δεκέμβριο του 2002, να υποβάλει ένα σχέδιο δράσης για τα βιολογικά τρόφιμα και τη βιολογική γεωργία. Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή πραγματοποίησε μία διαβούλευση στο Διαδίκτυο, στην οποία έλαβαν μέρος 1 136 πολίτες και οργανώσεις. Τα αποτελέσματα συμπεριλήφθηκαν, μεταξύ άλλων, στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για τη σκοπιμότητα ενός ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τα βιολογικά τρόφιμα και τη βιολογική γεωργία. Τον Ιούλιο του 2003, πραγματοποιήθηκε ακρόαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τον Ιανουάριο του 2004, εγκαινιάσθηκε το σχέδιο δράσης σε μία εκδήλωση, με την ευρεία συμμετοχή ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και οργανώσεων, καθώς και του κοινού. |
1.5 |
Το σχέδιο δράσης αποτελεί ζωτική συμβολή στην περαιτέρω ανάπτυξη της κοινής γεωργικής πολιτικής και αποδίδει μία σαφή εικόνα του ιδιαίτερου ρόλου που διαδραματίζει ο εν λόγω τύπος γεωργίας στη μελλοντική γεωργο-περιβαλλοντική πολιτική. Αυτός ο ενισχυμένος ρόλος εξαρτάται από τη συνεργασία των οικονομικών φορέων και κυρίως των παραγωγών. Συνεπώς, τα οικονομικά συμφέροντα των γεωργικών επιχειρήσεων πρέπει να ληφθούν υπόψη. Η έγκαιρη συμμετοχή των εθνικών και περιφερειακών επιπέδων διακυβέρνησης στα κράτη μέλη θα επιδράσει καθοριστικά στην επιτυχία του προγράμματος. |
1.6 |
Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τα βιολογικά τρόφιμα και τη βιολογική γεωργία. Ωστόσο, εφιστά την προσοχή στην ανάγκη εξασφάλισης επαρκών ανθρώπινων και υλικών πόρων για την επιτυχή μελλοντική υλοποίηση των στόχων και ενεργειών που συνδέονται με τους εν λόγω τομείς. Συνεπώς, λαμβάνει με ικανοποίηση γνώση του γεγονότος ότι Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε, σε πρώτη ανάγνωση, να συμπεριλάβει το πρόγραμμα δράσης στον προϋπολογισμό για μέτρα ενίσχυσης όπως τα μέτρα για την ενίσχυση της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων. |
2. To περιεχόμενο του εγγράφου της Επιτροπής
2.1 |
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η βιολογική γεωργία συμβάλλει τα μέγιστα σε διάφορα μέτρα των ευρωπαϊκών πολιτικών, τα οποία έχουν σχεδιασθεί με στόχο την ενίσχυση της περιβαλλοντικής προστασίας. Ως προβληματικά πεδία αναφέρονται: τα παρασιτοκτόνα, τα λιπάσματα, η προστασία του εδάφους, η βιολογική ποικιλότητα, η προστασία της φύσης, η προστασία των ζώων και η ασφάλεια των τροφίμων. |
2.2 |
Ο κύριος στόχος της Επιτροπής είναι η συνεχής επέκταση του τομέα της βιολογικής γεωργίας και η αξιοποίηση του δυναμικού της αγοράς. Από αυτή την άποψη, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα εισοδήματα των γεωργών. Αυτό θα πρέπει να γίνει με τον επαρκή συνυπολογισμό του διττού ρόλου της βιολογικής γεωργίας, δηλαδή: α) της παραγωγής βιολογικών προϊόντων, η οποία πρέπει να προκαλεί υψηλότερες τιμές εξαιτίας της χαμηλότερης εσοδείας που σχετίζεται με μη χρησιμοποίηση επιβαρυντικών για το περιβάλλον μέσων, και β) του εφοδιασμού με δημόσια αγαθά, τα οποία δεν διαθέτουν ανταγωνιστικές τιμές στην αγορά και, συνεπώς, εξαρτώνται από τη δημόσια χρηματοδότηση. |
2.3 |
Το σχέδιο δράσης θέτει τρεις προτεραιότητες:
|
2.4 |
Το σχέδιο προβλέπει 21 δράσεις, δύο από τις οποίες έχουν δημοσιονομικές επιπτώσεις και υπόκεινται στη διαθεσιμότητα πόρων. Η εφαρμογή του σχεδίου δράσης εξαρτάται και από τη διαθεσιμότητα των ανθρωπίνων πόρων της Επιτροπής. Βάσει αυτών των προβλέψεων, η Επιτροπή προτίθεται να θεσπίσει τα απαιτούμενα μέτρα, όπως αναφέρεται, χωρίς καθυστέρηση. Το σχέδιο δράσεις δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με τους στόχους και το χρονοδιάγραμμα. |
3. Γενικές παρατηρήσεις
3.1 Μεταρρύθμιση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής
3.1.1 |
Οι αποφάσεις του Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας στο Λουξεμβούργο, τον Ιούνιο 2003, για την γεωργική μεταρρύθμιση προβλέπουν για πολυάριθμα προϊόντα μείωση των προκαθορισμένων από τις αρχές τιμών και αποδυνάμωση των μέτρων ασφαλείας. Λόγω της ευρείας αποσύνδεσης των άμεσων ενισχύσεων από την παραγωγή, η οποία αποτελεί και τον πυρήνα των αποφάσεων για τη γεωργική μεταρρύθμιση, η Επιτροπή προβλέπει σταθεροποίηση και δη αύξηση των τιμών των γεωργικών προϊόντων. Δεδομένης της εξάρτησης των επιπέδων τιμών των παραγωγών βιολογικών προϊόντων από το γενικότερο επίπεδο των τιμών παραγωγών, παρέχεται κατ' αυτόν τον τρόπο στους γεωργούς βιολογικών καλλιεργειών η δυνατότητα αύξησης των περιθωρίων κέρδους τους στην αγορά. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ωστόσο ότι αυτή η προοπτική είναι πιθανή μόνο αν η κοινοτική προτίμηση διατηρηθεί σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο για το σύνολο των γεωργικών προϊόντων. |
3.1.2 |
Η προώθηση της βιολογικής γεωργίας συνδέεται άμεσα και με το συνολικό ύψος των πιστώσεων του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ. Τα κράτη μέλη δεν δεσμεύονται να προωθήσουν αυτή τη μορφή γεωργίας. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι στα κράτη μέλη και στις περιφέρειες που προωθούν την βιολογική γεωργία και τη παραγωγή βιολογικών τροφίμων, ο οικονομικός αυτός τομέας χαρακτηρίζεται από μεγάλο εύρος και ιδιαίτερη σταθερότητα. Θα ήταν χρήσιμο να εξετασθεί προσεκτικά η δυναμική που θα προκύψει από τη διαμόρφωση και την υλοποίηση του νέου Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) στα κράτη μέλη. |
3.1.2.1 |
Η ΕΟΚΕ αναμένει με εξαιρετική ανησυχία τις επικείμενες αποφάσεις για τις δημοσιονομικές προοπτικές της Ένωσης. Ιδιαίτερα έντονη είναι η απειλή της μείωσης των δημοσιονομικών πόρων για την αγροτική ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι πόροι αυτοί έχουν καθοριστική σημασία για τη σταθερότητα και την καινοτόμο ανάπτυξη των αγροτικών περιφερειών της Ευρώπης. Για το εν λόγω θέμα η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει τις απόψεις της με τη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας σχετικά με τη μελλοντική πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου (1) και έχει σήμερα υπό εκπόνηση γνωμοδότηση με θέμα το σχέδιο κανονισμού για το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (2). |
3.1.3 |
Ο κύκλος των ενδιαφερομένων για τις πιστώσεις που διατίθενται υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης διευρύνεται όλο και περισσότερο, ενώ ιδιαίτερη αύξηση παρατηρείται μετά την ένταξη των δέκα νέων κρατών μελών. Μολονότι το 80 % των πόρων που προέρχονται από τη διαφοροποίηση πρέπει να αξιοποιηθούν εντός των χωρών προέλευσης των εν λόγω πόρων, εντούτοις, οι πρόσθετες πιστώσεις που διατίθενται σε αυτό το πλαίσιο είναι πολύ περιορισμένες. |
3.1.4 |
Η βιολογική γεωργία, περισσότερο από άλλες γεωργικές πρακτικές, διαθέτει ικανό δυναμικό για την παροχή δημοσίων αγαθών. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να εξακριβώσουν εάν οι τροποποιήσεις της ΚΓΠ που αποφασίστηκαν τον Ιούνιο του 2003 δεν είναι ζημιογόνες για την καλή χρήση των γαιών και ζητά οι χρηματοδοτικοί πόροι υπέρ του δεύτερου πυλώνα και της αγροτικής ανάπτυξης να είναι επαρκείς ώστε να ανταποκριθούν στις κοινοτικές προτεραιότητες. |
4. Ειδικές παρατηρήσεις
4.1 Η αγορά για τα βιολογικά τρόφιμα
4.1.1 Βιολογικά προϊόντα από την οπτική γωνία των καταναλωτών
4.1.1.1 |
Οι συμμετέχοντες στην αγορά της βιολογικής γεωργίας, ειδικά οι παραγωγοί, έχουν ήδη κατακτήσει αξιόλογο μερίδιο στην αγορά τροφίμων, ο προσδιορισμός του οποίου ως περιορισμένου θύλακα της αγοράς δεν είναι πλέον επαρκής σε όλα τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΟΚΕ. Το μερίδιο αγοράς που καταλαμβάνουν οι εκμεταλλεύσεις βιολογικών καλλιεργειών και, κατ' επέκταση, τα βιολογικά τρόφιμα ανέρχεται ήδη σε πολύ υψηλά επίπεδα τόσο σε πλήθος περιφερειών της ΕΕ, όσο και σε ορισμένους τομείς προϊόντων. Κατ' αυτόν τον τρόπο, μεγάλο μέρος των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή βρεφικών και παιδικών τροφών προέρχεται από βιολογικές καλλιέργειες. |
4.1.1.2 |
Στην Ευρώπη, η παραγωγή, η μεταποίηση, η εμπορία αλλά και τομείς όπως η έρευνα και η βασική και συνεχής κατάρτιση στον τομέα της παραγωγής βιολογικών τροφίμων, εστιάζονται σε ορισμένες περιφερειακές προτεραιότητες και σε συγκεκριμένα προϊόντα. Αυτό οφείλεται ενδεχομένως σε φυσικές περιφερειακές ιδιαιτερότητες ή στη δυναμική συνέργια των τοπικών οικονομικών παραγόντων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εστιάσει την προσοχή της, στο πλαίσιο του προγράμματος δράσης, σε αυτή τη μορφή συσπείρωσης, που είναι διαδεδομένη στην βιολογική γεωργία στην Ευρώπη. |
4.1.1.3 |
Ειδικά στον γεωργικό τομέα, αλλά και στους τομείς της μεταποίησης και εμπορίας, η βιομηχανία βιολογικών τροφίμων αποδείχτηκε για πολλούς γεωργούς ως εξαιρετική δυνατότητα διασφάλισης του οικονομικού τους μέλλοντος. |
4.1.2 Μηχανισμοί αγοράς
Οπωσδήποτε, το αυξημένο κόστος στην αλυσίδα διανομής βιολογικών προϊόντων συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση υψηλών επιπέδων τιμών που παρατηρούνται στους τομείς παραγωγής, επεξεργασίας και λιανικής πώλησης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την ανάληψη πρωτοβουλιών για την προώθηση κατάλληλων δομών επεξεργασίας και διανομής των προϊόντων σε περιφερειακό επίπεδο, δοθέντος ότι η πρακτική αυτή μπορεί να συνεισφέρει στην στενότερη σύνδεση παραγωγών και καταναλωτών και την εφαρμογή χρηστών μηχανισμών διαμόρφωσης τιμών. Αφετέρου, δεν πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός ότι σε ορισμένα κράτη μέλη εντοπίζονται συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο της εμπορίας τροφίμων, οι οποίες ασκούν εκτεταμένες πιέσεις στις τιμές παραγωγών και στον τομέα των βιολογικών καλλιεργειών.
4.1.3 Καθοδήγηση της ζήτησης βάσει των πληροφοριών
Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ρητά τη λήψη των μέτρων υπέρ της προώθησης των πωλήσεων και της ευρείας ενημέρωσης του κοινού που προτείνονται στη δράση 1. Ωστόσο, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο αυτό οι εμπειρίες των επιμέρους κρατών μελών, δεδομένου ότι, στον τομέα της μαζικής εστίασης, των κυλικείων, των σχολείων κ.τ.λ., ασκούνται έντονες τιμολογιακές πιέσεις σε ό,τι αφορά τις αγορές τροφίμων. Ειδικά ο τομέας της μαζικής εστίασης που απευθύνεται σε παιδιά, ηλικιωμένους και ασθενείς αποτελεί σημαντική αγορά προώθησης τροφίμων.
4.1.4 Προβλήματα στην αγορά εξαιτίας αποκλινόντων προτύπων
Η προτεινόμενη δημιουργία μιας δικτυακής βάσης δεδομένων για τη σύγκριση διαφορετικών εθνικών και περιφερειακών προτύπων μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο μέσο για την προώθηση των συναλλαγών στην κοινή αγορά. Ωστόσο, η επιδίωξη απόλυτης εξάλειψης όλων των διαφορών μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή. Συχνά, οι αιτίες ύπαρξης των διαφορών αυτών πρέπει να αναζητηθούν σε περιφερειακές και τομεακές πολιτικές ή στο διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο και αποτελούν την κινητήρια δύναμη για την καινοτομία και την περαιτέρω ανάπτυξη προτύπων και ποιοτικών προϊόντων.
4.1.5 Παρακολούθηση και ανάλυση της προσφοράς και της ζήτησης
Σκόπιμη κρίνεται η ενίσχυση της συλλογής στατιστικών στοιχείων σχετικά με την παραγωγή και αγορά των βιολογικών προϊόντων (δράση 3). Ωστόσο, κατά την συγκέντρωση και επεξεργασία των δεδομένων αυτών, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι, στο πλαίσιο της εν λόγω πρόσθετης συλλογής στοιχείων, διασφαλίζεται για τους παράγοντες της αγοράς (μικρός αριθμός μεγάλων εμπορικών επιχειρήσεων από την πλευρά της ζήτησης, και πλήθος μικρών και μεσαίων γεωργικών επιχειρήσεων από την πλευρά της προσφοράς) η δυνατότητα να επωφεληθούν από τα ανωτέρω στοιχεία κατά ισότιμο τρόπο, ή τουλάχιστον η αποφυγή σημαντικών μειονεκτημάτων για τον τομέα της γεωργίας. Η συλλογή και άμεση δημοσίευση των στατιστικών στοιχείων του εν λόγω τομέα στα νέα κράτη μέλη εξακολουθούν να αποτελούν έναν από τους επιδιωκόμενους στόχους.
4.2 Η πολιτική της ΕΕ στον τομέα της βιολογικής γεωργίας
4.2.1 Η βιολογική γεωργία στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής
Η ΕΟΚΕ εγείρει το ερώτημα, κατά πόσο το ευρωπαϊκό αγροτικό πρότυπο, στο οποίο η βιολογική γεωργία συμβάλλει ουσιαστικά με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της, προβάλλεται επαρκώς κατά τις διεθνής διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ προκειμένου να διασφαλισθεί η βιωσιμότητα της κοινής γεωργική πολιτικής και ειδικότερα να διατηρηθούν οι ενισχύσεις του 2ου πυλώνα της ΚΓΠ στο «πράσινο κουτί».
4.2.2 Ανάπτυξη της υπαίθρου
Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της δημιουργίας καταλόγου επιλογής σε δικτυακό τόπο όπου θα απαριθμούνται όλα τα σχετικά μέτρα της ΕΕ (δράση 5,) με στόχο την προώθηση μιας τοπικής παραγωγής βιολογικών τροφίμων μέσω της προσαρμογής των προτύπων που ισχύουν στους τομείς υγιεινής και δημόσιας υγείας στους ενδεχόμενους ειδικούς κινδύνους στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου μεταποίησης και εμπορίας τροφίμων. Τα καθορισμένα πρότυπα που εφαρμόζονται για τις επιχειρήσεις μεταποίησης μεγάλων ποσοτήτων, αποδεικνύονται συχνά ως ανέφικτα για τις μικρές επιχειρήσεις βιοτεχνικού χαρακτήρα που διαθέτουν και μεταποιούν περιορισμένες ποσότητες σε περιφερειακό επίπεδο. Επιπλέον συχνά ενώ συνιστούν εμπόδιο για την προώθηση επενδύσεων, αποτρέπουν ταυτοχρόνως τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης στην ύπαιθρο. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει συνεπώς με έμφαση την ανάγκη θέσπισης κατάλληλων προτύπων για μικρές περιφερειακές ή τοπικές βιοτεχνίες μεταποίησης και εμπορίας βιολογικών αλλά και συμβατικών προϊόντων οι οποίες πρέπει να επωφεληθούν από το καθεστώς εξαιρέσεως που υφίσταται για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις. Για την ΕΟΚΕ φυσικά απόλυτη προτεραιότητα παραμένει ο σεβασμός των αρχών της ασφάλειας των τροφίμων που περιέχονται στην Λευκή Βίβλο για την ασφάλεια των τροφίμων και της υγείας καθώς και ο κανονισμός που υιοθετήθηκε πρόσφατα.
4.2.2.1 |
Όσον αφορά την προτεινόμενη, στο πλαίσιο της δράσης 6, πρωτοβουλία σχετικά με την καθιέρωση της βιολογικής γεωργίας σε οικολογικά ευαίσθητες περιοχές, πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να μην δημιουργηθούν ανισότητες σε ό,τι αφορά την προσφορά, γεγονός που αναπόφευκτα δύναται να οδηγήσει σε στρεβλώσεις του ανταγωνισμού στον τομέα της βιολογικής γεωργίας λόγω της εφαρμοζόμενης πολιτικής. Απαραίτητη κρίνεται ακόμη η επαρκής ανάλυση των δύσκολων συνθηκών καλλιέργειας στις προαναφερόμενες περιοχές. |
4.2.2.2 |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το πρόγραμμα δράσης της Επιτροπής δεν προσδίδει την δέουσα προσοχή στη μεγάλη σημασία της βιολογικής γεωργίας και του κλάδου των βιολογικών τροφίμων αναφορικά προς την κατάσταση της απασχόλησης, ειδικά στις γεωργικές περιφέρειες. Έρευνες που διεξήχθησαν στα κράτη μέλη κατέδειξαν ότι η σύσταση νέων επιχειρήσεων στον κλάδο της γεωργίας και τους συναφείς τομείς στην παραγωγική αλυσίδα εστιαζόταν αποκλειστικά τους τομείς της βιολογικής γεωργίας. Η ΕΟΚΕ τονίζει ακόμη ότι όλα τα γεωργικά προϊόντα ποιότητας που φέρουν σήμα γεωγραφικής προέλευσης έχουν θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. |
4.2.2.3 |
Η δράση 6 περιγράφει την επαγγελματική βασική και συνεχή κατάρτιση καθώς και τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Προκειμένου όμως να προωθηθούν αυτές οι μορφές γεωργικής παραγωγής αλλά και η εμπορία και μεταποίηση βιολογικών προϊόντων είναι αναγκαίο να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην μετάδοση πληροφοριών και γνώσης στο πλαίσιο της γεωργικής ανάπτυξης. |
4.3 Έρευνα
4.3.1 |
Μέσω της βιολογικής γεωργίας διαθέτουμε την δυνατότητα ανάπτυξης στοχευόμενης μεθόδου γεωργικής καλλιέργειας, βάσει της οποίας μπορούν να εφαρμόζονται και να αναπτύσσονται μόνο οι μέθοδοι, τα μέσα και οι τεχνολογίες που έχουν ελάχιστες επιπτώσεις στο περιβάλλον. |
4.3.2 |
Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ως ξεχωριστή πρόκληση την ενίσχυση της έρευνας στον τομέα της βιολογικής γεωργίας από δημόσιους πόρους. Ερευνητικά πεδία, όπου είναι περιορισμένες οι επενδύσεις της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και τα οποία είναι σημαντικά για το κοινωνικό σύνολο, πρέπει να αποτελέσουν τους βασικούς τομείς επικέντρωση των δημοσίων ενισχύσεων. Η βιολογική γεωργία και η αξιολόγηση των τεχνολογικών συνεπειών πρέπει να ενσωματωθούν στο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα της ΕΕ ως θέματα προτεραιότητας. |
4.3.3 |
Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη διεύρυνση της έρευνας στον τομέα της βιολογικής γεωργίας. Οι στόχοι της εν λόγω έρευνας χρήζουν διαφοροποιημένης διατύπωσης, ενώ απαραίτητη κρίνεται η αναθεώρησή τους ως προς την συνοχή τους με άλλα πεδία της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής. Στο πλαίσιο του προγράμματος δράσης της Επιτροπής ζητήματα όπως η εκπαίδευση, η μεταφορά γνώσεων και η σημασία της υιοθέτησης μιας διεπιστημονικής προσέγγισης, τα οποία συνιστούν βασική προϋπόθεση για την επιτυχημένη ανάπτυξη του τομέα των βιολογικών καλλιεργειών, πρέπει να προσδιοριστούν με περισσότερη σαφήνεια, ειδικά σε ό,τι αφορά την οικονομική πτυχή τους. |
4.3.4 |
Η βιολογικά προσανατολισμένη έρευνα τόσο στον τομέα των φυτικών καλλιεργειών, όσο και σε εκείνον της εκτροφής κατοικίδιων ζώων είναι επειγόντως αναγκαία. Σε αυτό το πλαίσιο η εκτροφή και η καλλιέργεια κατάλληλων φυλών και ειδών έχει ιδιαίτερη σημασία για τη διασφάλιση της εμπορίας. |
4.4 Πρότυπα και έλεγχος — διασφάλιση της ακεραιότητας
4.4.1 Η προσέγγιση του κανονιστικού πλαισίου
Το γεγονός ότι, παρά την ύπαρξη σχετικού κανονισμού για την βιολογική γεωργία, εντούτοις, μέχρι σήμερα δεν έχουν θεσπιστεί βασικές αρχές που να διέπουν την βιολογική γεωργία, μπορεί να ερμηνευθεί μόνο βάσει ιστορικών συγκυριών. Για ορισμένα κράτη μέλη με μακρά παράδοση σε αυτήν την μορφή καλλιεργειών υφίστανται προ πολλού οι συναφείς βασικές αρχές. Ως προς αυτό πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία με σαφή καθορισμό των βασικών αρχών (δράση 8) και συνυπολογισμό των εμπειριών της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κινημάτων Βιολογικής Γεωργίας (3). Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθεί ειδικά υπόψη και η ιστορική εξέλιξη στα νέα κράτη μέλη.
4.4.1.1 |
Συγχρόνως, κρίνεται σκόπιμο να συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι ορισμένες εθνικές οργανώσεις προσδιορίζουν τη βιολογική γεωργία ως βιολογική καλλιέργεια που περιλαμβάνει, πέρα από βιολογικά κριτήρια, και κοινωνικοοικονομικές αρχές, όπως π.χ. η δημιουργία πολύτιμων, και σταθερών από κοινωνική πλευρά, θέσεων απασχόλησης στην ύπαιθρο. Η προσαρμογή των κανονισμών για την βιολογική γεωργία πρέπει να εφαρμοστεί δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στις βασικές αρχές που ισχύουν στην εκάστοτε περίπτωση, ενώ η θέσπιση μεταβατικών κανόνων με προβλεπόμενες καταληκτικές ημερομηνίες πρέπει να εξετάζεται πάντοτε σταδιακά. (δράση 9). |
4.4.2 Το πεδίο εφαρμογής των προτύπων στον τομέα των βιολογικών καλλιεργειών
Πέραν της απαίτησης απλουστευμένων και εναρμονισμένων κανόνων για την φυτική αναπαραγωγή και την εκτροφή των ζώων, ιδιαίτερο βάρος πρέπει να δοθεί στη διατήρηση της επιρροής που ασκούν οι μικρές και μεσαίες γεωργικές επιχειρήσεις στην ανάπτυξη των καλλιεργειών και των εκτροφών προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία μονοπωλιακών δομών, όπως λόγου χάρη στις περιπτώσεις πολλών αροτραίων καλλιεργειών και της εκτροφής πουλερικών. Εν προκειμένω, έχει ήδη καταστεί αδύνατος ο εφοδιασμός αυτών των γεωργικών επιχειρήσεων με κατάλληλες για την βιολογική εκτροφή φυλών ζώων. Η εφαρμογή εξελιγμένων προτύπων προστασίας των ζώων πρέπει να συνοδευτεί από τη χορήγηση ενισχύσεων για επενδύσεις, δοθέντος ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η βιολογική εκτροφή ζώων συνεπάγεται δαπανηρές κατασκευές νέων στάβλων ή επεκτάσεις των υφισταμένων. Για τον τομέα των φυτικών καλλιεργειών εξακολουθεί να απουσιάζει η θέσπιση κανόνων κυκλοφορίας για τις παραδοσιακές γεωργικές ποικιλίες, ήτοι για τα καλλιεργήσιμα είδη φυτών που δεν περιλαμβάνονται πλέον στον κατάλογο των καλλιεργήσιμων ποικιλιών. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την παράλειψη αυτή και καλεί την Επιτροπή να λάβει τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να θεσπισθεί σχετική ρύθμιση.
4.4.2.1 |
Στην δράση 10 (τελευταία περίπτωση) πρέπει να αποσαφηνιστεί η έννοια της «βιοποικιλότητας», κατά πόσο δηλαδή αυτή περιορίζεται στις καλλιεργήσιμες ποικιλίες και τα εκτρεφόμενα ζώα ή διαθέτει ευρύτερα όρια περιλαμβάνοντας το σύνολο της χλωρίδας και πανίδας. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η διατήρηση της βιοποικιλότητας βάσει των στόχων της ΚΓΠ δεν δύναται να αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των γεωργικών επιχειρήσεων βιολογικών καλλιεργειών. |
4.4.2.2 |
Μολονότι η εφαρμογή διαδικασιών εξοικονόμησης ενέργειας και πόρων συνιστά βασικό στοιχείο της βιολογικής γεωργίας, η ΕΟΚΕ διαφωνεί με την θέσπιση νέων, ειδικών προτύπων στον εν λόγω τομέα. Προτεραιότητα έχουν η υιοθέτηση αποτελεσματικών προτύπων προς το γενικό όφελος της γεωργίας και του συνόλου της οικονομίας. |
4.4.2.3 |
Η ΕΟΚΕ επικροτεί την θέσπιση, για πρώτη φορά, κοινοτικών οδηγιών για τις βιολογικές καλλιέργειες και, συγκεκριμένα, για προϊόντα όπως ο οίνος και οι υδατοκαλλιέργειες. Ειδικότερα, αναγνωρίζει τις θετικές συνέπειες της υιοθέτησής τους για τις συμβατικές καλλιέργειες σε αυτούς τους τομείς. |
4.5 |
Ως θετική κρίνει η ΕΟΚΕ την προτεινόμενη στη δράση 11 σύσταση ανεξάρτητης επιτροπής εμπειρογνωμόνων για την παροχή τεχνικών συμβουλών, με την προϋπόθεση ότι θα εξασφαλίζεται η δέουσα συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερόμενων, δηλαδή των γεωργών παραγωγών, των παραγόντων που δραστηριοποιούνται στους κλάδους της μεταποίησης, και των καταναλωτών, με στόχο τη διασφάλιση της εμπιστοσύνης του κοινού σε μια τέτοιου είδους επιτροπή. Εντούτοις, προκειμένου να στεφθεί με επιτυχία η υλοποίηση της ανωτέρω δράσης, απομένουν ακόμη ο καθορισμός σταθερών προτύπων όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα, τη στοχοθέτηση και την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων από τον προϋπολογισμό. |
4.6 Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί
4.6.1 |
Η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι, όσον αφορά το ζήτημα των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, το υπό εξέταση πρόγραμμα δράσης επικεντρώνεται αποκλειστικά στη θέσπιση οριακών τιμών, χωρίς να υιοθετεί μια συνολική προσέγγιση για τη διασφάλιση της συνύπαρξης γενετικά τροποποιημένων, συμβατικών και βιολογικών καλλιεργειών, ως βασικής προϋπόθεσης για τη βιολογική γεωργία στην Ευρώπη. |
4.6.2 |
Το ζήτημα της απαγόρευσης της χρήσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στη βιολογική γεωργία αποκτά ξεχωριστή σημασία στο πλαίσιο της τρέχουσας συζήτησης σχετικά με τους κανόνες της συνύπαρξης των καλλιεργειών. Οι συστάσεις που υποβάλλονται αναφορικά με το ανωτέρω ζήτημα είναι σε μεγάλο βαθμό αποδεκτές. Ωστόσο, το σύνολο της υπόλοιπης γεωργίας (συμβατικής και βιολογικής) δεν πρέπει να επωμιστεί το κόστος ή την απώλεια εσόδων που συνεπάγεται η ελευθέρωση των ΓΤΟ. |
4.6.3 |
Για τη βιολογική γεωργία, τα γενικά όρια παρουσίας ΓΤΟ στους σπόρους προς σπορά πρέπει να καθοριστούν στα όρια ιχνηλασιμότητας (δράση 12). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το όριο ιχνηλασιμότητας πρέπει να οριστεί ως το γενικό όριο παρουσίας ΓΤΟ και για τους συμβατικούς σπόρους προς σπορά που δεν περιέχουν ΓΤΟ. Σε διαφορετική περίπτωση, ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας ραγδαία αυξανόμενης επιβάρυνσης των βιολογικών προϊόντων με συστατικά ΓΤΟ, με αποτέλεσμα να διακυβεύονται οι βασικές αρχές της βιολογικής γεωργίας στην Ευρώπη. Λόγω της ύπαρξης εκτεταμένων γεωργικών γαιών στα εθνικά σύνορα των κρατών μελών της ΕΕ και της ελεύθερης κυκλοφορίας των αγαθών κρίνεται απαραίτητη και στην προκειμένη περίπτωση η εναρμόνιση της ισχύουσας νομοθεσίας. |
4.7 Συστήματα ελέγχου
Η ΕΟΚΕ στηρίζει την εφαρμογή μιας προσέγγισης βασισμένης στον κίνδυνο για την βελτίωση του ελέγχου βάσει της δράσης 13. Εντούτοις, επισημαίνει ότι στη γερμανική έκδοση του προγράμματος δράσης, αντίθετα απ' ό,τι συμβαίνει στην αγγλική έκδοση, αναφέρεται ο ισχυρισμός ότι οι παραγωγοί στη γεωργία συνιστούν τον υψηλότερο κίνδυνο υιοθέτησης δολίων πρακτικών. Η ΕΟΚΕ ζητά να διορθωθεί επειγόντως ο ισχυρισμός αυτός. Αντιθέτως, θα πρέπει να ληφθούν κατάλληλα υπόψη οι ανοιχτές πτυχές, που εντοπίζονται στους συναφείς τομείς της παραγωγικής αλυσίδας, όπως παραδείγματος χάρη της μεταποίησης και εμπορίας των προϊόντων καθώς επίσης και στο πλαίσιο της ανάλυσης και διαχείρισης των κινδύνων των συστημάτων ελέγχου. Η βελτίωση των συστημάτων ελέγχου πρέπει να υλοποιηθεί με μικρό γραφειοκρατικό κόστος και ελάχιστες οικονομικές δαπάνες. Ακόμη, η αποτελεσματική δικτύωση των ελεγκτικών οργανισμών μπορεί να αποδειχθεί σημαντικό μέσο για τη βελτίωση των συστημάτων ελέγχου.
4.8 Εισαγωγές
4.8.1 |
Δέουσα προσοχή πρέπει να δοθεί στον αυξανόμενο κίνδυνο μόλυνσης των καλλιεργειών με ΓΤΟ κατά την περαιτέρω κατάρτιση του κανονιστικού πλαισίου εισαγωγών βιολογικά παραγόμενων προϊόντων. |
4.8.2 |
Η ΕΟΚΕ συνιστά την εστίαση των δράσεων στην προώθηση του οικονομικού χώρου της Μεσογείου, με ιδιαίτερη έμφαση στις δυνατότητες ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας. Στόχος πρέπει να είναι η ενίσχυση των κέντρων βιολογικής παραγωγής και η ενθάρρυνση της δικτύωσής τους. |
4.8.3 |
Για λόγους ανταγωνισμού, και, ειδικότερα, προκειμένου να διατηρήσει η βιολογική γεωργία το μερίδιό της στην αγορά, δεν στοιχειοθετείται η υιοθέτηση πιο εκτεταμένων παραχωρήσεων για τα βιολογικά προϊόντα στο πλαίσιο της σύναψης των διεθνών συμφωνιών, εν συγκρίσει με τις παραχωρήσεις που γίνονται για τις εισαγωγές συμβατικών προϊόντων. |
5. Σύνοψη
5.1 |
Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το σχέδιο δράσης για την βιολογική γεωργία και την παραγωγή τροφίμων με βιολογικές μεθόδους. Η Επιτροπή ανταποκρίνεται κατ' αυτόν τον τρόπο όχι μόνο στο αίτημα του Συμβουλίου των Υπουργών Γεωργίας αλλά και στις προσδοκίες πολυάριθμων πολιτών. Με την εφαρμογή του συστήματος πολλαπλής συμμόρφωσης και τον καθορισμό κριτηρίων όσον αφορά τις ορθές γεωργικές και περιβαλλοντικές πρακτικές, αυξάνονται οι απαιτήσεις για τον περιβαλλοντικό προσανατολισμό της ευρωπαϊκής γεωργικής πολιτικής. |
5.2 |
Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη διοργάνωση στοχοθετημένων εκστρατειών εμπορίας και ενημέρωσης των καταναλωτών. Ευελπιστεί όμως ότι δεν θα αυξηθούν οι υφιστάμενες ασυμμετρίες στον τομέα του εμπορίου τροφίμων και της μεταποίησης. |
5.3 |
Πρόκειται για έναν σημαντικό τομέα που προσφέρει προοπτικές για την απασχόληση και παράγει δημόσια αγαθά και πρέπει συνεπώς να ληφθεί κατάλληλα υπόψη στο πλαίσιο των μέτρων του προγράμματος του ΕΓΤΑΑ που σχετίζονται με την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων.. |
5.4 |
Οι επιδίωξη εναρμόνισης των προτύπων και των ελέγχων δεν πρέπει να επιβαρύνουν υπερβολικά τις επιχειρήσεις αλλά συγχρόνως να επιτρέπουν περιφερειακές ιδιαιτερότητες. Το λογότυπο της ΕΕ δεν θα πρέπει να εμποδίζει την αναφορά της προέλευσης, είτε πρόκειται για προϊόν που παράχθηκε στην ΕΕ είτε για προϊόν τρίτης χώρας. |
5.5 |
Σε ό,τι αφορά τη συνύπαρξη με γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς, δεν έχει δοθεί ακόμη απάντηση στο ζήτημα της μελλοντικής προστασίας της βιολογικής παραγωγής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Συνεπώς, οι οριακές τιμές όσον αφορά την περιεκτικότητα σε ΓΤΟ όλων των σπόρων προς σπορά, θα πρέπει να ορισθούν στο επίπεδο της ανιχνευσιμότητας. |
5.6 |
Το ερευνητικό πρόγραμμα πλαίσιο της ΕΕ θα πρέπει να παρέχει μεγαλύτερη προτεραιότητα στη βιολογική γεωργία. Η εστίαση των προσπαθειών σε αυτόν τον τομέα είναι απαραίτητη αφενός λόγο της ιδιαίτερης σημασίας του για το κοινωνικό σύνολο και αφετέρου λόγω των ελάχιστων ιδιωτικών επενδύσεων που πραγματοποιούνται σε αυτόν τον τομέα. |
5.7 |
Οι πολιτικοί ιθύνοντες σε ευρωπαϊκό επίπεδο άρχισαν να καλύπτουν τα προαναφερθέντα ελλείμματα σε προσωπικούς και υλικούς πόρους, χάρη στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να διαθέσει κονδύλια του προϋπολογισμού που προορίζονται για την προώθηση της ποιότητας γεωργικών προϊόντων, για τη χρηματοδότηση του προγράμματος δράσης. |
5.8 |
Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί με μεγάλη ανησυχία τη συζήτηση για τις δημοσιονομικές προοπτικές. Η μείωση των κονδυλίων για τη γεωργική ανάπτυξη θα επαναφέρει πολλά χρόνια πίσω τόσο τη βιολογική γεωργία όσο και τη βιομηχανία βιολογικών τροφίμων. |
Βρυξέλλες, 16 Δεκεμβρίου 2004
Η Πρόεδρος
της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Αnne-Marie SIGMUND
(1) Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ με θέμα ο «Δεύτερος πυλώνας της ΚΓΠ: οι προοπτικές προσαρμογής της πολιτικής γιατην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών (Η συνέχεια της Διάσκεψης του Salzbourg)»
(2) Υπό εκπόνηση γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με την ενίσχυση της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)
(3) Διεθνής Ομοσπονδία Κινημάτων Βιολογικής Γεωργίας (International Federation of Organic Agricultural Movements).