28.6.2005   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 157/150

1.1

Η διευθέτηση των σχέσεων μεταξύ των γενεών (1) είναι, προφανώς, ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που καθορίζουν τον βαθμό συνοχής κάθε κοινωνίας, όπως, εν προκειμένω, των δικών μας και, κατά συνέπεια, του εξελισσόμενου γεωπολιτικού συνόλου που αποτελεί η ΕΝΩΣΗ τους.

1.2

Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο των ευρωπαϊκών εθνών είναι η γήρανση των πληθυσμών τους. Το φαινόμενο αυτό ασκεί καθοριστικές επιδράσεις επάνω τους και τους δημιουργεί πολυσύνθετες προκλήσεις, τις οποίες πρέπει να αποτιμήσουν δεόντως και να διαχειριστούν με όσο το δυνατόν ορθότερα διαρθρωμένο και προνοητικό τρόπο. Τα ευρωπαϊκά έθνη πρέπει να καθορίσουν και να εφαρμόσουν για αυτό το θέμα κάτι που μπορούμε να αποκαλέσουμε «πολιτική των ηλικιών της ζωής» (2): όχι δηλαδή σποραδικές, αποσπασματικές και κατακερματισμένες δράσεις, αλλά μια συνολική, σφαιρική και συστηματική στρατηγική που θα έχει ως στόχο να προωθήσει, σε μακροπρόθεσμη βάση, τη συνεννόηση και την αλληλεγγύη μεταξύ των ολοένα και περισσότερων γενεών που συνυπάρχουν και συγχρωτίζονται στους κόλπους τους.

1.3

Όμως, η εξέταση της υφιστάμενης κατάστασης — όποιες και αν είναι οι εθνικές διαφορές και ιδιαιτερότητες — μας οδηγεί στην εκτίμηση ότι απέχουμε αρκετά από αυτόν τον στόχο. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή πιστεύει ότι το πρόβλημα αυτό έχει καθοριστική σημασία για το μέλλον της Ευρώπης και σκοπεύει να του δώσει σταθερά εξέχουσα θέση στους προβληματισμούς και στο πρόγραμμα εργασίας της κατά την προσεχή περίοδο.

—

αφού υπενθυμίσει ορισμένες διαπιστώσεις και συλλογισμούς (Τμήμα 2),

—

να παρουσιάσει μερικούς προσανατολισμούς και συστάσεις (Τμήμα 3).

2.1

Χωρίς να θέλουμε να θίξουμε κανέναν, μπορούμε να προβούμε στην εξής διαπίστωση: κατά την τελευταία πεντηκονταετία οι χώρες μας και τα κοινά θεσμικά τους όργανα δεν άντλησαν το μέγιστο δυνατό όφελος από τα εργαλεία και τις τεχνικές πρόβλεψης — ένα οπλοστάσιο άνευ προηγουμένου — που είχαν στη διάθεσή τους για τον σχεδιασμό και την εκτέλεση των πολιτικών τους στο συγκεκριμένο πεδίο, δεν έδρασαν δηλαδή με τον καταλληλότερο δυνατό τρόπο για τις διάφορες αυτές πτυχές και συνιστώσες.

2.1.1

Βεβαίως, διατυπώνοντας αυτήν την κρίση, πρέπει να αποφύγουμε, μεταξύ άλλων, τρεις μορφές υπερβολής:

2.1.1.1

Η πρώτη συνίσταται στον ισχυρισμό ότι η ακριβής πρόβλεψη σ' αυτόν τον τομέα είναι κάτι το απλούστατο, πράγμα που είναι λάθος: η δημογραφική επιστήμη επιτρέπει ασφαλώς, χάρη σε δοκιμασμένες μεθόδους, τη χάραξη κάποιων διαφωτιστικών μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προοπτικών. Γνωρίζουμε, όμως, ότι οι εν λόγω προβλέψεις επηρεάζονται από αρκετά απρόβλεπτες οικονομικές, κοινωνιολογικές και πολιτικές μεταβλητές. Έτσι, για παράδειγμα, μολονότι οι γεννήσεις, οι θάνατοι και οι μεταναστευτικές ροές διέπονται από τις δικές τους ιδιαίτερες διακυμάνσεις, εντούτοις πρόκειται για φαινόμενα που εξαρτώνται επίσης και από εξωτερικούς, εξωγενείς παράγοντες, όπως η οικονομική ανάπτυξη ή ύφεση, η κοινωνική ανασφάλεια, η εξέλιξη των ηθών, το πολιτικό περιβάλλον και ο βαθμός εμπιστοσύνης των πολιτών στο μέλλον. Εξάλλου, οι εμπειρογνώμονες καταρτίζουν βάσει των δημογραφικών δεδομένων βασικές υποθέσεις, οι οποίες στηρίζονται σε μέσους όρους. Όμως, οι εν λόγω μέσοι όροι διαφέρουν ανάλογα με τους εμπειρογνώμονες που τους προσδιορίζουν.

2.1.1.2

Μία άλλη πιθανή υπερβολή είναι η υποτίμηση των διαφωτισμένων και συνεκτικών προγραμμάτων και των θετικών αποτελεσμάτων που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία πενήντα χρόνια στους τομείς της υγείας, της κοινωνικής προστασίας, της αλληλεγγύης, της κατάρτισης, των εξοπλισμών και των υποδομών, της χωροταξίας, του κοινωνικού διαλόγου, των συνεταιριστικών δραστηριοτήτων κλπ.

2.1.1.3

Μια τρίτη πιθανή υπερβολή είναι η υποτίμηση των καινοτόμων και πολλά υποσχόμενων εγχειρημάτων πρόβλεψης που έχουν αναληφθεί σε πολλούς τομείς από το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή.

2.1.2

Παρ' όλα αυτά, μετά το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου υπήρξε έκδηλη έλλειψη διορατικότητας και πρόβλεψης κατά την εξέταση ορισμένων κοινωνικώς επικίνδυνων συνεπειών της γήρανσης των πληθυσμών των χωρών μας. Το δημογραφικό αυτό φαινόμενο προκύπτει από τη σύζευξη δύο τάσεων που έχουν προβλεφθεί και επισημανθεί εδώ και πολύν καιρό: της παράτασης της διάρκειας ζωής και της πτώσης της γεννητικότητας. Ο αναπόφευκτος χαρακτήρας αυτού του φαινομένου, παρ' όλες τις διαφορές ή τις αποκλίσεις στις διαγνώσεις των εμπειρογνωμόνων προγνωστών, δεν έχει αμφισβητηθεί από κανέναν.

2.1.3

Δεν μπορούμε να αρνηθούμε, χωρίς να εθελοτυφλούμε, ότι υπήρξαν πλείστες παραλείψεις, παραβλέψεις ή σφάλματα στην εκ των προτέρων συνεκτίμηση μιας υπαρκτής, δεσμευτικής και μόνιμης πραγματικότητας: της ολοένα και πιο συχνής συνύπαρξης τριών ή ακόμη και τεσσάρων γενεών στις χώρες της Ένωσης, αντί των δύο του παρελθόντος.

2.1.4

Τα πεδία όπου σημειώθηκαν αυτές οι ελλείψεις προσαρμογής είναι, δυστυχώς, πολυάριθμα. Μπορούμε να αναφέρουμε, μεταξύ άλλων παραδειγμάτων, τα εξής:

2.1.5

Εγκυρότητα των δεικτών «κοινωνικής μέριμνας»: Η ΕΟΚΕ κρίνει θετικό το έργο που επιτέλεσε η υποεπιτροπή «Δείκτες» της Συντονιστικής Επιτροπής για την Κοινωνική Προστασία και συγκεκριμένα τον ορισμό (ή τη βελτίωση των προηγούμενων ορισμών) των προτεινόμενων δεικτών: τούτο επιτρέπει να εξετάζεται σήμερα ανά ηλικιακή ομάδα μία σειρά δεικτών, που αφορούν ιδίως τον κίνδυνο της φτώχειας. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να συνεχιστεί το έργο αυτό, ιδίως προκειμένου να συμπληρωθεί και να παγιωθεί ένα φάσμα δεικτών που να καθιστά δυνατή την ολοένα και καλύτερη αξιολόγηση της κατάστασης των διαφόρων ηλικιακών ομάδων τόσο από ποσοτική όσο και από ποιοτική άποψη.

3.1

Γιατί τις τελευταίες δεκαετίες πολύ συχνά αγνοήθηκαν τόσο αληθινά και καίρια ερωτήματα; Αυτό είναι ένα σημαντικό και τεράστιο θέμα κοινωνιολογικού και πολιτικού προβληματισμού, το οποίο δεν πρέπει να συζητηθεί επιφανειακά στο πλαίσιο της παρούσας γνωμοδότησης. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, όμως, η ΕΟΚΕ έχει μια ακράδαντη πεποίθηση: η ΕΟΚΕ είναι συμβουλευτικό όργανο, που υπόκειται λιγότερο από ό,τι τα αρμόδια για τη λήψη αποφάσεων όργανα στους περιορισμούς και τις πιέσεις της στιγμής. Το ευρύ φάσμα των μελών της, η συνήθειά τους να εργάζονται ελεύθερα και σταθερά από κοινού, να αντιπαραθέτουν τις εμπειρίες, τις γνώσεις, τις πληροφορίες και τις ανησυχίες τους, να επεξεργάζονται από κοινού τις ιδέες και τις αναλύσεις τους, η ικανότητά τους να υποβάλλουν προτάσεις μεθοδολογίας, η προέλευσή τους και οι δεσμεύσεις τους έναντι της επονομαζόμενης «συμμετοχικής δημοκρατίας»: όλα αυτά τα δυνητικά πλεονεκτήματα και δυνατότητες της ανοίγουν χώρους εργασίας, τους οποίους έχει τόσο το περιθώριο όσο και το καθήκον να καλύψει περισσότερο από ό,τι έχει πράξει μέχρι τώρα. Αυτό ισχύει και για το πεδίο των «σχέσεων μεταξύ των γενεών».

3.1.1

Για να παρέμβει κανείς σε ένα τόσο πολυσύνθετο πεδίο, πρέπει να επιδείξει σωφροσύνη και διαύγεια:

3.1.1.1

Η ΕΟΚΕ πρέπει να ξέρει να κρατήσει τη θέση της και να μην αναλάβει στόχους δυσανάλογους προς τα μέσα της ή ασυμβίβαστους με τα καθήκοντά της.

3.1.1.2

Ο εκ των προτέρων προβληματισμός — που ονομάζεται επίσης «προβολή» — δεν πρέπει να συγχέεται ούτε με τον σχεδιασμό ούτε με τη μελλοντολογία.

3.1.1.3

Οι πιο σοβαροί επιστήμονες ευχαρίστως υπενθυμίζουν ότι η γνώση τους δεν είναι παρά μια «σειρά σφαλμάτων υπό αναστολή». Όμως, τα οικονομικά δεν είναι θετική επιστήμη· η κοινωνιολογία ακόμη λιγότερο. Δεν βλέπουμε, λοιπόν, γιατί οι κοινωνικοοικονομικές προβολές μπορούν να διαφεύγουν από τον κίνδυνο του σφάλματος.

3.1.1.4

Από τα πολλά πεδία εργασίας που περιλαμβάνει ο τομέας των σχέσεων μεταξύ των γενεών, μερικά αφορούν σήμερα δράσεις επανόρθωσης, άλλα επιβάλλουν δράσεις αλλαγής και άλλα, τέλος, απαιτούν μεγάλη ερευνητική και επινοητική ικανότητα. Πρέπει να εντοπιστούν σωστά αυτά τα πεδία, να διακριθούν καλά μεταξύ τους και, σε κάθε περίπτωση, να αντιμετωπιστούν με σκεπτικισμό οι επικίνδυνες ή στείρες ουτοπίες.

3.1.2

Όσο για τη μέθοδο που σκοπεύει να ακολουθήσει για να ανταποκριθεί πλήρως στον φιλόδοξο ρόλο που επέλεξε σε σχέση με αυτό το θέμα, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε την εξής γραμμή συμπεριφοράς: να συνεργαστεί όσο το δυνατόν στενότερα με τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, ήτοι το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή. Η απόφαση αυτή της υπαγορεύεται, πρώτον, από τους συλλογισμούς που διατυπώθηκαν στα σημεία 2.1.1.3 και 3.1.2 ανωτέρω, δεύτερον, από τη βούληση να σεβαστεί τόσο το γράμμα όσο και το πνεύμα των θεσμικών κειμένων και, τέλος, από επιταγές που απορρέουν απλώς από την «κοινή λογική».

3.1.2.1

Το πεδίο των «σχέσεων μεταξύ των γενεών» είναι εξαιρετικά ευρύ. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε εδώ, σε μια πρώτη προσέγγιση, είναι μια αρκετά γενική καταγραφή της κατάστασης.

3.1.2.2

Η ΕΟΚΕ επέλεξε, σε αυτή την αρχική γνωμοδότηση, να επιστήσει την προσοχή των θεσμικών οργάνων της Ένωσης σε έναν κατάλογο θεμάτων προβληματισμού, τα οποία θα μπορούσαν να εξεταστούν, εάν συμφωνούν και εκείνα και σύμφωνα με τρόπους που θα προσδιοριστούν, αλλά με βούληση συσχετίσεων, σε συνεργασία μαζί τους. Ο κατάλογος αυτός έχει ως εξής, χωρίς σειρά προτεραιότητας:

3.2

Η ΕΟΚΕ αποφάσισε να επισημάνει ήδη από τώρα, υπό μορφήν ακριβέστερων και πιο βραχυπρόθεσμων συστάσεων, δύο πτυχές του γενικού θέματος, για τις οποίες θα μπορούσε επίσης να συνεργαστεί με τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, εάν συμφωνούν και εκείνα.

3.2.1

Η διάρκεια του ενεργού βίου: το ζήτημα αυτό είναι από τα πιο παραστατικά παραδείγματα της έλλειψης διορατικότητας και πρόβλεψης των ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά τις προκλήσεις που τους θέτει η γήρανση των πληθυσμών τους, η οποία είχε εντούτοις προβλεφθεί εδώ και πολύν καιρό.

3.2.1.1

Η μείωση της διάρκειας των επαγγελματικών σταδιοδρομιών δημιουργεί απώλεια οικονομικού, κοινωνικού και πολιτισμικού δυναμικού. Δεν παρήγαγε τα αναμενόμενα αποτελέσματα από άποψη καταμερισμού της εργασίας και αύξησης της απασχόλησης των νέων. Σε αρκετές χώρες θεωρήθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως κοντόφθαλμο τέχνασμα.

3.2.1.2

Τόσο από πλευράς των υπευθύνων για τη λήψη των πολιτικών αποφάσεων όσο και μεταξύ των επιχειρήσεων και του κοινού, οι προκαταλήψεις και προκατασκευασμένες ιδέες οδήγησαν, αδίκως, στην αντίληψη ότι οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι είναι σχετικά ανίκανοι να προσαρμοστούν στην εξέλιξη των τεχνικών παραγωγής και των μεθόδων διαχείρισης και ανακόπτουν την πρόοδο της παραγωγικότητας.

3.2.1.3

Εδώ και μερικά χρόνια, ωστόσο, διατυπώνονται εύστοχες αναλύσεις, έντονες προειδοποιήσεις και ορθές συστάσεις. Ανάμεσά τους, επιβάλλεται να υπογραμμιστεί προπαντός η διορατικότητα, η συνέχεια και η ποιότητα των προσπαθειών που έχει καταβάλει για το δύσκολο αυτό θέμα η Επιτροπή. Πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε τις εύστοχες σχετικές εργασίες του ΟΟΣΑ, καθώς και πολλών ερευνητικών ιδρυμάτων, επαγγελματικών οργανώσεων και των Οικονομικών και Κοινωνικών Συμβουλίων διάφορων χωρών.

3.2.1.4

Το φάσμα των μέσων που μπορούν να επιστρατευτούν για να αντιστραφεί η τάση είναι σήμερα αρκετά παγιωμένο και γνωστό: καλύτερη διασφάλιση της απασχολησιμότητας των λιγότερο νέων εργαζομένων μέσω της τελειοποίησης των μεθόδων συνεχούς κατάρτισης, βελτίωση της ποιότητας των θέσεων απασχόλησης και αύξηση της ευελιξίας των ωραρίων, για να εξασφαλιστεί καλύτερη ισορροπία ανάμεσα στον χρόνο εργασίας και την προσωπική ζωή, ανάπτυξη ομάδων «ανάμικτων ηλικιών» στις επιχειρήσεις και στις διοικήσεις, αύξηση της εμπιστοσύνης των πιο ηλικιωμένων εργαζόμενων στον εαυτό τους, ενίσχυση των μέτρων προστασίας της υγείας τους, σταθερή διασφάλιση καλύτερου σχεδιασμού της σταδιοδρομίας, υιοθέτηση μέτρων παροχής κινήτρων σε θέματα συντάξεων και φορολογίας κ.ά.

3.2.1.5

Το Συμβούλιο της Ένωσης, συγκεκριμένα στη Λισαβόνα και στη Στοκχόλμη, εξέφρασε τη βούληση να παραταθεί η διάρκεια του ενεργού βίου στην Ευρώπη με την παροχή κινήτρων για εθελούσιες επιλογές.

3.2.1.6

Ωστόσο, εκτός από έναν πολύ μικρό αριθμό χωρών, παρατηρείται ότι:

3.2.1.7

Συμφωνούμε στην άποψη ότι αντιστροφή της τάσης και των συνηθειών δεν θα μπορούσε να επέλθει παρά μόνο με το θαύμα μιας ταχείας μεταστροφής.

Πράγματι: λόγω της δύναμης των συνηθειών, της ποικιλίας των τύπων, των μεγεθών και των «νοοτροπιών» των επιχειρήσεων και των δημόσιων διοικήσεων, των συνηθισμένων και θεμιτών δυσκολιών του κοινωνικού διαλόγου για ένα τέτοιο θέμα, όπου δεν θα μπορούσε κανείς να συστήσει απλά και καθαρά — παρά μόνο οδεύοντας κατευθείαν προς την αποτυχία — την κατάργηση των «κοινωνικών κεκτημένων», η επιθυμητή εξέλιξη συνεπάγεται την εφαρμογή αρκετά περίπλοκων γενικών στρατηγικών. Η μετάλλαξη θα χρειαστεί αναγκαστικά πολύ χρόνο. Αυτός είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να χάσουμε καιρό, αλλά να χαράξουμε και να εφαρμόσουμε αυτές τις στρατηγικές χωρίς καθυστέρηση.

3.2.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει έντονα την ευχή να δεσμευθούν σαφέστερα, ακριβέστερα και πιο ενεργά οι υπεύθυνοι για τη λήψη των πολιτικών αποφάσεων της Ένωσης — δηλαδή το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο — στα κράτη που τους εξέλεξαν ή τους όρισαν, υπέρ της διασφάλισης μεγαλύτερης συνοχής ανάμεσα στα λόγια και τα έργα. Η στάση αυτή θα πρέπει να τους οδηγήσει, προς το κοινό όφελος μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει διακηρύξει τη φιλοδοξία της να γίνει κορυφαίος οικονομικός πόλος στον κόσμο:

3.2.3

Επανεξισορρόπηση των διαρθρώσεων των ηλικιών στην Ευρώπη: Αρκεί μόνο να υπενθυμίσουμε εδώ τις πολύ ανησυχητικές προοπτικές που έχουν εκτεθεί σε πολυάριθμες μελέτες σχετικά με τα αποτελέσματα που θα έχει στη δημογραφία της Ευρωπαϊκής Ένωσης η πτώση της γονιμότητας και της γεννητικότητας: η ανεπαρκής ανανέωση των γενεών, την οποία οι εισροές μεταναστών οπωσδήποτε δεν θα αντισταθμίσουν, δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στη συρρίκνωση της θέσης της Ευρώπης στον κόσμο και να προξενήσει, στο εσωτερικό της, οικονομικές και δημοσιονομικές δυσκολίες και κινδύνους ανεπιθύμητων ρήξεων και συγκρούσεων μεταξύ των γενεών.

3.2.3.1

Αν θεωρήσουμε ότι η επανεξισορρόπηση των διαρθρώσεων των ηλικιών στις ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να είναι μακροπρόθεσμος στόχος, έπεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναλάβει το καθήκον να ενθαρρύνει περισσότερο τη γεννητικότητα στις χώρες που την απαρτίζουν και να ασχοληθεί, προς τούτο, περισσότερο με τις οικογενειακές πολιτικές που εφαρμόζονται σε αυτές τις χώρες. Δεν θα μπορούσαμε να κατηγορήσουμε την Ένωση ότι αδιαφορεί για τα οικογενειακά θέματα: το Συμβούλιο των Ευρωπαίων Υπουργών έχει διατυπώσει επανειλημμένα προτάσεις σχετικά με τις οικογένειες. Όμως, οι προσανατολισμοί που παρέχονται στο επίπεδο της Ένωσης παραμένουν ακόμη αποσπασματικοί και στραμμένοι προς στόχους, ασφαλώς δικαιολογημένους και ενδιαφέροντες, αλλά πολύ περιορισμένους (5).

3.2.3.2

Η μεγαλύτερη και καλύτερη δέσμευση προς αυτή την κατεύθυνση προφανώς δεν θα είναι εύκολη: οι πολιτικές που ασκούν τα κράτη μέλη είναι εξαιρετικά ανομοιογενείς· οι πολιτικές για την αύξηση των γεννήσεων είναι δαπανηρές· τέλος και επιπλέον, τόσο μεταξύ των εμπειρογνωμόνων όσο και μεταξύ των υπευθύνων για τη λήψη αποφάσεων υπάρχουν έντονες διαφορές εκτίμησης όσον αφορά την πραγματική επίπτωση και τον βαθμό συγκεκριμένης αποτελεσματικότητας αυτών των πολιτικών. Όμως, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτά τα επιχειρήματα, παρά τη βαρύτητά τους, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την εξακολούθηση μιας σχετικής αποχής από πλευράς των θεσμικών οργάνων της Ένωσης.

3.2.3.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επιθυμητό να χαράξουν αυτά τα όργανα μια πραγματική στρατηγική για αυτό το θέμα, η οποία να λαμβάνει υπόψη τις πολυάριθμες πτυχές του, και, κυρίως, να παροτρύνουν τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν οικογενειακές πολιτικές με στόχο τη μακροπρόθεσμη επανεξισορρόπηση των διαρθρώσεων των ηλικιών στα κράτη μέλη της Ένωσης.

3.2.3.4

Η ΕΟΚΕ είναι ιδιαιτέρως πρόθυμη να συνεργαστεί, ενεργά και στο μέτρο που της επιτρέπουν τα μέσα της, στις εργασίες που θα απαιτήσει, εάν αναληφθεί, αυτό το εγχείρημα.

4.1

Οι κοινωνίες της Ευρώπης — και η ευρωπαϊκή κοινωνία που ανέλαβαν να οικοδομήσουν από κοινού — είναι και θα είναι συχνά αντιμέτωπες με κινδύνους κοινωνικών, πολιτικών, εθνοτικών και πολιτισμικών συγκρούσεων. Είναι απαραίτητο να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να μην προστεθούν σε αυτές και απειλές ρήξεων μεταξύ των γενεών.

4.2

Από την ίδια τους τη φύση, τα προβλήματα που θέτουν οι σχέσεις μεταξύ των γενεών έχουν μακροπρόθεσμο πλαίσιο και χρονικό ορίζοντα. Το ίδιο ισχύει, κατά συνέπεια, και για την αναζήτηση των λύσεών τους.

4.3

Η πολλαπλότητα και η πολυπλοκότητα των τομεακών συνιστωσών που πρέπει να ληφθούν υπόψη δεν μας απαλλάσσουν από την υποχρέωση να καθορίσουμε και να αναπτύξουμε μια σφαιρική και συστημική προνοητική στρατηγική· διότι σε αυτό το πεδίο, όπως και σε άλλα, οι καταστάσεις δεν είναι ούτε κατακερματισμένες ούτε διαχωρίσιμες. Πρέπει δε να υπογραμμίσουμε ότι μια καλή διαχείριση των προβλημάτων των σχέσεων μεταξύ των γενεών θα έχει πολύ θετικό αντίκτυπο στην οικονομία.

4.4

Παρ' όλο που δεν πρέπει να επισπεύσουμε υπερβολικά τα πράγματα και, οπωσδήποτε, δεν πρέπει να παραβούμε τους κανόνες που απορρέουν από την «αρχή της επικουρικότητας», είναι εξίσου επιθυμητό τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και τα κράτη που περιλαμβάνει να μην υιοθετήσουν στάση αναμονής και να μην υποτιμήσουν τη σημασία του θέματος.

4.5

Η ΕΟΚΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία σε αυτό το πεδίο προβληματισμού, που, προκαλεί προφανώς ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αλλά που δεν έχει ακόμη τη θέση που του αρμόζει στους πολιτικούς προβληματισμούς των κρατών και της Ένωσής τους.

4.6

Η παρούσα γνωμοδότηση αποτελεί απάντηση σε μία πρόκληση: στο να συμβάλουμε στο να αναπτυχθεί, στο μέλλον, περισσότερο η συνεννόηση σχετικά με ένα θέμα πρωταρχικής σημασίας, το οποίο απαιτεί τη συντονισμένη και παρατεταμένη παρέμβαση πολλαπλών παραγόντων και για το οποίο επιβάλλεται να αποφευχθεί η επικράτηση βραχυπρόθεσμων συμφερόντων, ενώ είναι απαραίτητο ένα εποικοδομητικό σχέδιο με συνέχεια. Πρόκειται για την προοδευτική κατάρτιση ενός νέου συμφώνου μεταξύ των γενεών στα εδάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης  (6).

4.7

Η παρούσα γνωμοδότηση είναι κάθε άλλο παρά «κλειδωμένο» έγγραφο. Δεν φιλοδοξεί να παραθέσει έτοιμες λύσεις. Προτείνει να τεθούν τα θεμέλια, να αναληφθεί ένα μακροπρόθεσμο έργο, μία αρκετά μακρά διαδρομή.

4.8

Η ΕΟΚΕ, στο στάδιο αυτό, συνιστά να πραγματοποιηθεί, μέσα σε ρεαλιστικά χρονικά πλαίσια, μία δημόσια συνεδρίαση προβληματισμού σχετικά με το ευρύ αυτό θέμα. Στην εν λόγω συνεδρίαση θα μπορούσαν να συμμετάσχουν, μεταξύ άλλων, οι υπεύθυνοι για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων, εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών και εμπειρογνώμονες. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να συμμετάσχει στην προώθηση και διοργάνωση της πρωτοβουλίας αυτής.

4.9

Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να αναλάβει τον ρόλο της στο ευρύ αυτό πεδίο, σταθερά και καθ' όλη τη διάρκεια της διαδρομής, σε στενή συνεργασία με τα θεσμικά όργανα της Ένωσης.