52002IE1022

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Ενταξιακή πορεία της Λετονίας και της Λιθουανίας"

(2003/C 61/16)

Στη σύνοδο ολομέλειας της 16ης και 17ης Ιανουαρίου 2002 και σύμφωνα με το άρθρο 23, παράγραφος 3, του Εσωτερικού Κανονισμού, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση για το ανωτέρω θέμα.

Το τμήμα "Εξωτερικές σχέσεις", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του την 5η Σεπτεμβρίου 2002, με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Uno Westerlund.

Κατά την 393η σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 18ης Σεπτεμβρίου 2002), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

A. ΚΟΙΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

1. Πορεία προς την ένταξη στην ΕΕ

1.1. Από την ανεξαρτησία στο δημοψήφισμα

Πολύ σύντομα μετά την ανεξαρτητοποίησή τους το 1991, η Λετονία και η Λιθουανία έστρεψαν τις βλέψεις τους προς την ένταξη στην ΕΕ. Τα ορόσημα της πορείας τους ήταν τα εξής:

- 1993: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης όπου αποφασίστηκε ότι οι χώρες με τις οποίες είχαν συναφθεί ευρωπαϊκές συμφωνίες μπορούσαν να ενταχθούν στην ΕΕ

- 1995: οι δύο χώρες υπέγραψαν ευρωπαϊκές συμφωνίες με την ΕΕ

- 1995: οι δύο χώρες υπέβαλαν αίτηση προσχώρησης

- 1998: αναγνωρίστηκαν ως υποψήφιες προς ένταξη χώρες

- το Μάρτιο του 2000 άρχισαν πραγματικές διαπραγματεύσεις.

Η Λετονία και η Λιθουανία άρχισαν διαπραγματεύσεις μετά το πρώτο κύμα υποψηφίων χωρών. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις προχώρησαν γρήγορα μετά από πολύ σημαντικές προσπάθειες και σήμερα δεν υπάρχει υστέρηση σε κανένα τομέα. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Laeken του Δεκεμβρίου 2001 αποφασίστηκε ότι η Λετονία και η Λιθουανία θα περιλαμβάνονταν μεταξύ των δέκα χωρών με τις οποίες έπρεπε να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις το αργότερο μέχρι το τέλος του 2002, ούτως ώστε να μπορέσουν να συμμετάσχουν στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2004 ως μέλη.

1.2. Συμμετοχή στην περιοχή της Βαλτικής και στη βόρεια διάσταση της ΕΕ

Από το 1991, η ανάπτυξη έχει επηρεαστεί σημαντικά από τις συνεχώς αυξανόμενες επαφές της Λιθουανίας και της Λετονίας με τις γειτονικές χώρες της περιοχής της Βαλτικής σε όλα τα επίπεδα. Οι τρεις βαλτικές χώρες έχουν επίσης αναπτύξει διαρθρώσεις αμοιβαίας συνεργασίας. Συμμετέχουν ενεργά στο Συμβούλιο των κρατών της Βαλτικής (CBSS) και συνεργάζονται στενά σε σημαντικούς τομείς με τη Ρωσία, τις βόρειες χώρες, την Πολωνία και τη Γερμανία. Μέσω της πρωτοβουλίας της ΕΕ για τη βόρεια διάσταση, που γεωγραφικά ορίζεται ως η περιοχή της Βαλτικής, έχει δοθεί έμφαση στα προβλήματα και τις προοπτικές ανάπτυξης μείζονος ενδιαφέροντος για τις δύο χώρες και έχουν επίσης τεθεί στο επίκεντρο της συζήτησης εντός της ΕΕ.

Χάρη στην εξέλιξη αυτή, η Λετονία και η Λιθουανία συμμετέχουν σήμερα σε όλο και ισχυρότερα δίκτυα στην περιοχή της Βαλτικής, η οποία περιλαμβάνει τη Βορειοδυτική Ρωσία και το Καλίνινγκραντ. Τα δίκτυα αποτελούνται από πολιτικούς θεσμούς, πόλεις και περιφέρειες, επιχειρήσεις και επιχειρηματικές σχέσεις, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ιδιώτες. Τα υπουργεία Εμπορίου και Οικονομικών επιδιώκουν να διευκολύνουν την οικονομική συνεργασία, θέτοντας ιδίως ως στόχο να κατορθώσουν να μην υπερβαίνει τις δύο ώρες ο χρόνος διέλευσης των εμπορευμάτων από τα σύνορα της περιοχής(1).

Κατά τη σύνοδο του Συμβουλίου των κρατών της Βαλτικής στο Καλίνινγκραντ στις 5 Μαρτίου 2002 υπό ρωσική προεδρία, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στο ρόλο της κοινωνίας των πολιτών. Οι συμμετέχοντες υπουργοί Εξωτερικών δήλωσαν: "Το Συμβούλιο των κρατών της Βαλτικής ζητεί να αναπτυχθεί εντατικότερη συνεργασία μεταξύ των μη κυβερνητικών οργανώσεων και των άλλων διαθρώσεων της κοινωνίας των πολιτών της περιοχής της Βαλτικής. Αυτή η διαδικασία δικτύωσης συμβάλλει στον καθορισμό ζητημάτων προτεραιότητας που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν από κοινού". Επίσης, κατά τη σύνοδο κορυφής των χωρών της Βαλτικής στην Πετρούπολη τον Ιούνιο του 2002 τονίσθηκε η ανάγκη ανάπτυξης της κοινωνίας των πολιτών στην περιοχή.

1.3. Συμβολή της ΕΟΚΕ

Η ΕΟΚΕ συμβάλλει στην εξέλιξη αυτή με διάφορους τρόπους(2). Κατά την ΕΟΚΕ, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεχίσουν να εξελίσσονται θετικά οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις με τη Ρωσία, ακόμη και μετά τη διεύρυνση. Η θετική ανάπτυξη της Ρωσίας αποτελεί μέριμνα και ζήτημα μεγάλου ενδιαφέροντος για ολόκληρη την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ διατύπωσε πρόσφατα την άποψή της επί του θέματος στη δήλωσή της για την "Στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ/Ρωσίας". Πριν από την υπουργική σύνοδο με θέμα τη βόρεια διάσταση της ΕΕ του Αυγούστου 2002, η ΕΟΚΕ προετοίμασε δήλωση από κοινού με εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών των άλλων ενδιαφερομένων χωρών. Στα πλαίσια των εργασιών για την κατάρτιση νέου σχεδίου δράσης για τη βόρεια διάσταση της ΕΕ, η ΕΟΚΕ θα διοργανώσει, το 2003, διάσκεψη με εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών της περιοχής της Βαλτικής. Παρόμοια διάσκεψη πραγματοποιήθηκε στην Umea το Φεβρουάριο του 2001. Η ΕΟΚΕ είναι συνεπώς διατεθειμένη να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την επίτευξη εντατικότερης συνεργασίας μεταξύ των μη κυβερνητικών οργανώσεων και των άλλων διαρθρώσεων της κοινωνίας των πολιτών της περιοχής της Βαλτικής.

1.4. Καλίνινγκραντ

Στο πλαίσιο αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να ληφθεί υπόψη η ιδιαίτερη θέση του ρωσικού θύλακα του Καλίνινγκραντ. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη τονίσει ότι η ανάπτυξη του Καλίνινγκραντ έχει ζωτική σημασία για ολόκληρη την περιοχή και για τις σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία. Η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει ότι πρέπει να καταβληθούν σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να διευκολυνθεί η οικονομική συνεργασία και να μειωθούν οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανισότητες μεταξύ της περιοχής του Καλίνινγκραντ και των γύρω λιθουανικών και πολωνικών περιοχών. Είναι συνεπώς αναγκαίο να ενισχυθεί περαιτέρω η συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και του Συμβουλίου των κρατών της Βαλτικής.

Ο πληθυσμός της περιφέρειας του Καλίνινγκραντ μπορεί σήμερα να διέρχεται τη Λιθουανία και την Πολωνία χωρίς θεώρηση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να επιλυθούν τα ζητήματα θεώρησης και διαμετακόμισης κατά τρόπο που να ικανοποιεί όλα τα μέρη πριν από την ένταξη της Λιθουανίας και της Πολωνίας στην ΕΕ. Στόχος είναι να βρεθούν τεχνικές λύσεις που να είναι ευέλικτες και να μην διακυβεύουν τις διατάξεις της συμφωνίας του Σένγκεν. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Σουηδία ήταν η πρώτη χώρα που αποφάσισε να εγκαθιδρύσει γενικό προξενείο στο Καλίνινγκραντ και καλεί επιμόνως και άλλες χώρες της ΕΕ να ακολουθήσουν το παράδειγμά της δεδομένου ότι με τον τρόπο αυτόν θα διευκολυνθεί, μεταξύ άλλων, η χορήγηση θεώρησης Σένγκεν.

2. Σημεία εκκίνησης

2.1. Πλαίσιο

Η κοινωνία των πολιτών βρίσκεται στο επίκεντρο της ακόλουθης ανάλυσης η οποία εξετάζει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε σχέση με τα πολιτικά κριτήρια της Κοπεγχάγης, τα οποία αποτελούσαν απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Εξετάζεται αναλυτικά μια σειρά τομέων που περιλαμβάνουν τους όρους ένταξης. Μια σημαντική πηγή είναι οι τακτικές εκθέσεις προόδου της Επιτροπής.

2.2. Συνθήκες ανάπτυξης κοινωνίας των πολιτών

Κατά την περίοδο 1944-1991, η Λετονία και η Λιθουανία αποτελούσαν τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης. Επειδή το σοβιετικό κράτος θεωρούσε την κοινωνία των πολιτών ως απειλή, εμπόδιζε την εκτός κρατικού ελέγχου οργάνωση των πολιτών.

Τα γεγονότα που οδήγησαν στην ανεξαρτησία των κρατών της Βαλτικής αναφέρονται συνήθως ως "μελωδική επανάσταση". Ο λαός οργανωμένος σε χιλιάδες χορωδίες, χορωδιακές ενώσεις, τοπικές ενώσεις κ.ά. εξέφραζε τις απόψεις του κατά της απειλητικής κυριαρχίας, δείχνοντας επίσης με τον τρόπο αυτόν δυναμικό δημιουργίας κοινωνίας των πολιτών. Μετά την ανεξαρτησία, η κοινωνία των πολιτών σημείωσε τεράστια ανάπτυξη στη Λετονία και τη Λιθουανία, η οποία ενισχύθηκε από τη στοχοθετημένη συνεργασία με παρόμοιες οργανώσεις των χωρών της ΕΕ και ιδίως γειτονικών χωρών από την άλλη πλευρά της περιοχής της Βαλτικής, συμπεριλαμβανομένης της Νορβηγίας. Σημαντική οικονομική στήριξη πρόσφεραν επίσης οι ΗΠΑ.

Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν σε ολοκληρωτική αλλαγή από πολλές απόψεις, όπως για παράδειγμα στον τομέα των συνδικαλιστικών οργανώσεων.

Συνδικαλιστικές οργανώσεις υπήρχαν βέβαια στη Σοβιετική Ένωση, ωστόσο ο ρόλος τους περιοριζόταν αποκλειστικά στο σύστημα. Τα συνδικάτα συχνά ενεργούσαν ως το δεξί χέρι του κομουνιστικού κόμματος για τον έλεγχο των ατόμων.

Οι μισθοί καθορίζονταν με διοικητικές διαδικασίες. Οι απεργίες απαγορεύονταν. Τα συνδικάτα έπρεπε να προστατεύουν τα συμφέροντα των εργαζομένων διασφαλίζοντας ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας και δίνοντας στους εργαζομένους τη δυνατότητα άφθονου ελεύθερου χρόνου. Συνεπώς, τα κομουνιστικά συνδικάτα διαχειρίζονταν ευρύ φάσμα ψυχαγωγικών μέσων διαφόρων ειδών. Η συμμετοχή ανερχόταν σχεδόν σε 100 %.

Τα επίπεδα συνδικαλιστικής συμμετοχής του ανθρώπινου δυναμικού στη Λετονία και τη Λιθουανία σημείωσαν δραματική πτώση όταν άρχισε η διαδικασία μετάβασης στη δημοκρατία και στην οικονομία της αγοράς και συνεχίζουν να μειώνονται. Τα χαμηλά επίπεδα συνδικαλιστικής οργάνωσης στις λεγόμενες μεταβατικές οικονομίες συχνά αποτελούν ένδειξη πορείας προς την εγκαθίδρυση οικονομίας της αγοράς και δημοκρατικών οργανώσεων. Τώρα υπάρχουν οι συνθήκες για περαιτέρω ανάπτυξη σε σταθερή βάση. Σε γενικές γραμμές, οι οργανώσεις σήμερα δεν εξαρτώνται πλέον τόσο από περιουσιακά έσοδα και άλλα χρηματοπιστωτικά στοιχεία που είχαν κληρονομήσει από το παλαιό σύστημα.

2.3. Προσαρμογή στην ένταξη στην ΕΕ

Η Λετονία και η Λιθουανία ήταν πλήρως ενταγμένες στο κεντρικά ελεγχόμενο σοβιετικό κράτος. Μετά την ανεξαρτησία τους, εγκαθίδρυσαν νέα διοίκηση, ίδιο δικαστικό σύστημα και άλλους θεσμούς που έπρεπε να έχει ένα ανεξάρτητο κράτος.

Η μετάβαση της βιομηχανίας από την κεντρικά καθοριζόμενη παραγωγή για τις ανάγκες του σοβιετικού κράτους σε μεγάλες κρατικές μονάδες στη διαφοροποίηση που είναι αναγκαία σε ένα σύγχρονο κράτος με ανοικτή οικονομία είναι επίπονη και έχει οδηγήσει σε υψηλά επίπεδα ανεργίας.

Η ίδια αναδιάρθρωση σημειώθηκε και στη γεωργία. Η διάσπαση πολλών μεγάλων κολχόζ και σοβχόζ, η επιστροφή της γης στους προηγούμενους ιδιοκτήτες και η ιδιωτικοποίηση της παραγωγής αποτελούν εξαιρετικά ευρεία νομική διαδικασία. Από την άλλη πλευρά, ο μεγάλος αριθμός νέων μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων που ασχολούνταν με την παραγωγή ειδών διατροφής πρόσφερε κάποια κοινωνική προστασία σε πολλούς Λετονούς και Λιθουανούς, ιδίως κατά το αρχικό στάδιο της σκληρής μεταβατικής περιόδου.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν πρέπει μόνο να προσαρμόσουν την εθνική νομοθεσία τους στους κανόνες της ΕΕ, δηλαδή να μεταφέρουν σε εθνικό επίπεδο τους κανόνες της ΕΕ. Πρέπει να εφαρμοσθεί επίσης και το "κοινοτικό κεκτημένο", δηλαδή να τηρείται στην πράξη. Μεγάλο μέρος των κανόνων που διέπουν την εσωτερική αγορά αφορούν τω ότι τα προϊόντα και την ασφάλεια των προϊόντων, τις διαδικασίες παραγωγής, το εργασιακό περιβάλλον, το εργατικό δίκαιο κ.λπ. και οι κανόνες αυτοί μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή μόνο στις επιχειρήσεις και από το προσωπικό τους.

Έτσι οι διαπραγματεύσεις για την προσχώρηση δεν είναι μόνο ζήτημα των δημοσίων υπαλλήλων και των πολιτικών. Πρέπει να συμμετέχουν και να ενημερώνονται επίσης οι κοινωνικοί εταίροι και οι λοιποί εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, όπως οι οργανώσεις που εκπροσωπούν τους γεωργούς, τους καταναλωτές, το περιβάλλον κ.λπ.

Η ΕΟΚΕ έχει την πεποίθηση ότι η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και λοιπών ΜΚΟ από τα πρώτα στάδια θα εξασφαλίσει καλύτερη κατανόηση των κανόνων της ΕΕ και τη δέουσα εφαρμογή τους.

B. ΛΕΤΟΝΙΑ

1. Η κατάσταση στη Λετονία

1.1. Πληθυσμός

Ο πληθυσμός της Λετονίας ανέρχεται σε 2,37 εκατομμύρια. Σύμφωνα με την απογραφή του 1998, το 56 % του πληθυσμού ήταν Λετονοί και το 32 % Ρώσοι. Άλλες γλωσσικές μειονότητες ήταν οι Λευκορώσοι (4 %), οι Ουκρανοί (3 %), οι Πολωνοί (2 %) και οι Λιθουανοί (1 %). Η πλειονότητα του λετονικού πληθυσμού ζει σε αγροτικές περιοχές ενώ ο σλαβικός πληθυσμός ζει κυρίως στις πόλεις. Στην πρωτεύουσα Ρίγα, όπου ζει σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού, 47 % είναι Ρώσοι. Οι πληθυσμιακές ομάδες είναι ανάμικτες. Καμία περιοχή της Λετονίας δεν μπορεί να χαρακτηριστεί λετονική ή ρωσική. Η πόλη Daugavpils στα νοτιοανατολικά της Λετονίας, όπου ζουν Ρώσοι σε ποσοστό 80 %, πρέπει να θεωρείται εξαίρεση.

Η λετονική γλώσσα έχει στενή σχέση με τη λιθουανική, ωστόσο οι διαφορές τους είναι τόσο μεγάλες που είναι αδύνατη η επικοινωνία μεταξύ Λετονών και Λιθουανών στις αντίστοιχες γλώσσες τους. Τόσο η προτεσταντική όσο και η καθολική και η ρωσο-ορθόδοξη εκκλησία έχουν ισχυρή εκπροσώπηση στη χώρα.

Η Λετονία είναι τυπική χώρα της Βαλτικής. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η Λετονία ενδιαφέρεται περισσότερο για τη βαλτική συνεργασία από ό,τι η Εσθονία, η οποία ταυτίζεται με τις βόρειες χώρες, και η Λιθουανία που έχει ιστορικούς δεσμούς με την Πολωνία. Λόγω της μεγάλης ρωσικής μειονότητας, η Λετονία υφίσταται πολύ ισχυρότερη "πίεση" από τη Ρωσία σε σχέση με τη Λιθουανία.

1.2. Πολιτική κατάσταση

Από το 1999, η Λετονία έχει γυναίκα πρόεδρο, την κα Vaira Vike-Freiberga, η οποία έχει ακαδημαϊκό και διεθνές υπόβαθρο (χωρίς ωστόσο να γνωρίζει ρωσικά) και ενεργό βίο στον Καναδά. Η πολιτική κατάσταση της χώρας χαρακτηρίζεται από αστάθεια. Η παρούσα κυβέρνηση με αρχηγό τον πρώην δήμαρχο της Ρίγας Αndris Berzins ανήλθε στην εξουσία το Μάιο του 2000, μετά την αναγκαστική παραίτηση του αμφιλεγόμενου Αndris Skele. Η κυβέρνηση βασίζεται σε ευρύ συντηρητικό τρικομματικό συνασπισμό στο κοινοβούλιο και συνδέεται με διάφορα επιχειρηματικά συμφέροντα.

Οι τακτικές βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν τον Οκτώβριο του 2002.

1.3. Οικονομία

Η Λετονία επλήγη σκληρά από τη ρωσική οικονομική κρίση του 1998, ωστόσο από το 2000 είχε υψηλά επίπεδα ανάπτυξης. Η ανάπτυξη προβλέπεται να αντιστοιχεί σε 5 % ή περισσότερο κατά την περίοδο 2002-2003. Ο τομέας των υπηρεσιών αντιπροσωπεύει περισσότερο από τα 2/3 της οικονομίας και αναπτύσσεται με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς, ενώ το μερίδιο της μεταποιητικής βιομηχανίας στο ΑΕγχΠ συνεχίζει να σημειώνει πτώση. Η ανάπτυξη των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένης της διαμετακόμισης ρωσικών πετρελαϊκών προϊόντων, παίζει σημαντικό ρόλο. Ωστόσο, αυτή η πηγή εισοδημάτων κινδυνεύει να εξαντληθεί δεδομένου ότι η Ρωσία κατασκευάζει, για πολιτικούς λόγους, νέα μεταφορική οδό προς τον Κόλπο της Φιλανδίας. Η αύξηση των πραγματικών αποδοχών αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της κατανάλωσης. Η αρνητική πτυχή της ανάπτυξης είναι ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών αυξάνεται, με μεγαλύτερους κινδύνους για το νόμισμα (λατ) το οποίο συνδέεται με το καλάθι νομισμάτων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (SDR). Από το 1999, ο πληθωρισμός διατηρείται σε επίπεδο κάτω του 3 % και δεν προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά έως το 2004. Τα επίπεδα ανεργίας είναι υψηλά - περίπου 13 % - και σε ορισμένες περιοχές της χώρας πάρα πολύ υψηλά. Ωστόσο, η τάση είναι πτωτική.

Κατά την πενταετία 1996-2000, οι ξένες άμεσες επενδύσεις διαμορφώθηκαν ως εξής: 301, 460, 318, 324 και 443 εκατομμύρια Εcu/EUR. Τούτο αντιστοιχεί σε 5-6 % του ΑΕγχΠ, ποσοστό που είναι σχετικά υψηλό. Το ετήσιο μέσο κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ ανέρχεται σε 156 ευρώ. Μεγάλο μερίδιο κατέχει ο τραπεζικός τομέας.

Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η παραοικονομία. Το κράτος χάνει σημαντικά έσοδα λόγω των αδήλωτων εισοδημάτων. Το γεγονός αυτό συνδέεται σαφώς με την εν εξελίξει διαδικασία οικοδόμησης του έθνους που έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλοί μη λετονοί υπήκοοι που δεν ενδιαφέρονται για το λετονικό κράτος.

1.4. Εξωτερική πολιτική

Η εξωτερική πολιτική της Λετονίας κυριαρχείται από τους στόχους ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Παράλληλα, η Λετονία έχει επιδιώξει να αναπτύξει τη διασυνοριακή συνεργασία με τη Ρωσία. Οι διασυνοριακές σχέσεις της προς ανατολάς υπήρξαν κατά καιρούς τεταμένες. Η Ρωσία δεν έχει ακόμη επικυρώσει τη διασυνοριακή συμφωνία με τη Λετονία. Μέχρι σήμερα, κανένας ανώτερος εκπρόσωπος της ρωσικής κυβέρνησης δεν έχει επισκεφτεί το νέο κράτος.

2. Πολιτικά κριτήρια της Κοπεγχάγης

2.1. Δημοκρατία και κράτος δικαίου

Στην απόφαση εταιρικής σχέσης του 2002 επισημαίνεται ότι η Λετονία πρέπει να λάβει διάφορα είδη μέτρων προκειμένου να εξασφαλίσει σταθερή δημόσια διοίκηση που να είναι σε θέση να εφαρμόσει το κοινοτικό κεκτημένο. Για την εκπλήρωση των κριτηρίων που αφορούν το κράτος δικαίου, πρέπει επίσης να ληφθούν μέτρα στο δικαστικό σύστημα. Και στις δύο περιπτώσεις, πρέπει να δοθεί έμφαση στην ανάγκη λήψης μέτρων στον τομέα της παιδείας και της αύξησης των αποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων.

Η διαφθορά επισημαίνεται ως μείζον πρόβλημα. Αυτή η αρνητική εικόνα απεικονίζεται για παράδειγμα σε έκθεση του οργανισμού UNDP του ΟΗΕ του 2001, όπου τονίζεται μεταξύ άλλων ότι οι άνθρωποι με επιρροή έχουν εκμεταλλευτεί τις ιδιωτικοποιήσεις για προσωπικό τους όφελος(3). Το Συμβούλιο ζητεί επιμόνως από τη Λετονία να προετοιμάσει το νομικό της πλαίσιο για την καταπολέμηση όλων των μορφών διαφθοράς και να διασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή τόσο της νομοθεσίας όσο και της στρατηγικής για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

2.2. Δικαιώματα του ανθρώπου και προστασία των μειονοτήτων

Οι όροι παροχής λετονικής ιθαγένειας ελαφρύνθηκαν σημαντικά κατόπιν δημοψηφίσματος του 1998, γεγονός που προετοίμασε επίσης το δρόμο για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Σήμερα σχεδόν όλοι όσοι κατοικούν στη Λετονία μπορούν να υποβάλουν αίτηση πολιτογράφησης. Ωστόσο, περίπου το 22 % των κατοίκων της Λετονίας συνεχίζει να μην έχει ιθαγένεια, εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία είναι Ρώσοι, Λευκορώσοι ή Ουκρανοί.

Έχουν ληφθεί μέτρα στήριξης υπό μορφή μείωσης των τελών πολιτογράφησης, βελτίωσης της πληροφόρησης και καλύτερης πρόσβασης στην εκμάθηση γλωσσών. Δεν έχει ωστόσο σημειωθεί σημαντική αύξηση του αριθμού πολιτογραφημένων.

Οι περισσότεροι μη λετονοί υπήκοοι έχουν τώρα ξεχωριστά διαβατήρια προς αντικατάσταση των σοβιετικών διαβατηρίων που έληξαν το Μάρτιο του 2000. Με τα διαβατήρια αυτά, η θεώρηση είναι ευκολότερη και στοιχίζει λιγότερο από ό,τι με λετονικό διαβατήριο. Με άλλα λόγια, η Ρωσία ευνοεί το ρωσόφωνο πληθυσμό εις βάρος των Λετονόφωνων.

Περίπου 42 % του πληθυσμού μιλάει άλλη γλώσσα εκτός της λετονικής ως πρώτη γλώσσα. Η ΕΕ έχει ασκήσει πίεση για την ένταξη των μειονοτήτων στη λετονική κοινωνία και έχει ιδίως ζητήσει, και χρηματοδοτήσει, προγράμματα εκμάθησης γλωσσών. Το 2001, άρχισε και το ίδιο το λετονικό κράτος να χρηματοδοτεί μέρη του προγράμματος ένταξης. Η έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού αποτελεί μείζον πρόβλημα. Ωστόσο, έχει σημειωθεί κάποια βελτίωση στις χαμηλές αποδοχές των εκπαιδευτικών, γεγονός το οποίο ενδέχεται να διευκολύνει την πρόσληψη εκπαιδευτικών. Ο νόμος του 2000 για τη γλώσσα τυπικά δεν κάνει διακρίσεις, αλλά υπάρχουν πολλά παραδείγματα διακριτικής μεταχείρισης εκ μέρους των αρχών.

Στο πλαίσιο της συμφωνίας εταιρικής σχέσης, το Συμβούλιο ζητεί τη λήψη συμπληρωματικών μέτρων για την ένταξη των μη λετονών υπηκόων και δίνει έμφαση στην εκμάθηση γλωσσών. Ωστόσο, επισημαίνει τη διακριτική εφαρμογή του νόμου για τη γλώσσα και ζητεί επιμόνως αλλαγές.

2.3. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η Λετονία έχει αναγνωρίσει την ανάγκη βελτίωσης της αποτελεσματικότητας, της υπευθυνότητας και της διαφάνειας της δημόσιας διοίκησης. Όσον αφορά τους μεμονωμένους πολίτες και την κοινωνία των πολιτών, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τη Λετονία να εντείνει τις προσπάθειές της στην κατεύθυνση αυτή. Η ΕΟΚΕ, όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο(4), τονίζει ότι οι χώρες με χαμηλά επίπεδα διαφθοράς χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από διαφάνεια, σαφή διαχωρισμό της πολιτικής και της επιχειρηματικής εξουσίας, πολιτικά ουδέτερη δημόσια διοίκηση και υψηλά επαγγελματικά πρότυπα στο δικαστικό σώμα.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τα μέτρα που ελήφθησαν προκειμένου να διευκολυνθεί η πολιτογράφηση μη λετονών υπηκόων. Θετικό βήμα αποτελεί απόφαση του Μαΐου 2002 που δεν προϋποθέτει επάρκεια στη λετονική γλώσσα για το δικαίωμα του εκλέγεσθαι στο Κοινοβούλιο. Ωστόσο, είναι μακροπρόθεσμα απαράδεκτο - από πολιτική, οικονομική και κοινωνική άποψη - μεγάλο μέρος του πληθυσμού να μην έχει ιθαγένεια.

Η διακριτική μεταχείριση των Ρωσοφώνων εκ μέρους των λετονικών αρχών καθώς και η διακριτική μεταχείριση των ατόμων με λετονικό διαβατήριο εκ μέρους της ρωσικής πλευράς είναι απαράδεκτη. Η Λετονία πρέπει γενικά να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες για να αναπτύξει νομοθετικές διατάξεις και μέτρα κατά των διακρίσεων προκειμένου να συμμορφωθεί με το κεκτημένο που βασίζεται στο άρθρο 13 της Συνθήκης.

3. Οργανωμένη κοινωνία των πολιτών

3.1. Συνδικαλιστικές οργανώσεις

Η Λετονία έχει μόνο μία κεντρική συνδικαλιστική οργάνωση, την LBAS. Το νέο κράτος μεταβίβασε στην LBAS και σε ορισμένες από τις θυγατρικές οργανώσεις της περιουσία που φερόταν να τους ανήκει. Η LBAS ανακήρυξε αμέσως την ανεξαρτησία της από τα πολιτικά κόμματα. Ο αρχικά ισχυρός ανταγωνισμός εντός της οργάνωσης μεταξύ των σοσιαλδημοκρατών και των άλλων παρατάξεων φαίνεται τώρα να έχει εξαλειφθεί.

Ο αριθμός των μελών της LBAS έχει μειωθεί σε περίπου 200000. Στο δημόσιο τομέα κυριαρχεί η ομοσπονδία υπαλλήλων.

Μόλις το 20 % του ανθρώπινου δυναμικού είναι μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων. Έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές προσπάθειες στρατολόγησης, σε μεγάλο βαθμό με τη στήριξη των σουηδικών συνδικάτων, αλλά τα αποτελέσματα δεν ήταν μέχρι σήμερα ενθαρρυντικά. Οι ελπίδες επικεντρώνονται τώρα σε μια συντονισμένη δράση για την προσέλκυση νέων.

3.2. Εργοδοτικές και κλαδικές οργανώσεις

Η Συνομοσπονδία Λετονών Εργοδοτών είναι η μεγαλύτερη εργοδοτική οργάνωση της Λετονίας. Ιδρύθηκε το 1993 με τη συγχώνευση δύο οργανώσεων και σημείωσε πολύ θετική ανάπτυξη. Μέλη της είναι είτε κλαδικές ενώσεις είτε μεμονωμένες επιχειρήσεις. Σχεδόν το ένα τρίτο του ανθρώπινου δυναμικού στη Λετονία εργάζεται σε επιχειρήσεις που υπάγονται στη Συνομοσπονδία. Ένας από τους πρωταρχικούς τομείς δραστηριότητας της Συνομοσπονδίας είναι η εξάλειψη της παραοικονομίας. Επί του παρόντος, έντεκα από τους 20 μεγαλύτερους φορολογούμενους της Λετονίας είναι μέλη της Συνομοσπονδίας.

Πρόβλημα αποτελεί η απουσία οργανώσεων που να εκπροσωπούν μικρότερες επιχειρήσεις.

Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Λετονίας αριθμεί λίγο περισσότερα από 900 μέλη σε όλη τη χώρα και αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς. Στις αρχές του 2001, σύμφωνα με κοινή έρευνα που πραγματοποιήθηκε στις υποψήφιες χώρες, οι γνώσεις των επιχειρήσεων σχετικά με τους όρους ένταξης στην ΕΕ ήταν φτωχές(5).

H γεωργία και η βιομηχανία τροφίμων παίζουν σημαντικό ρόλο για την οικονομία και την κοινωνική ζωή της Λετονίας. Οι γεωργοί στη Λετονία συμμετέχουν σε πολλές οργανώσεις που δεν έχουν ακόμη πλήρως αναπτύξει συνεργασία. Η Ομοσπονδία Λετονών Γεωργών, που ιδρύθηκε το 1990, έχει το μεγαλύτερο αριθμό μελών (1460 επίσημα μέλη) και εκπροσωπεί κυρίως οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Το Κοινοβούλιο Λετονών Γεωργών ιδρύθηκε το 1999. Τα μέλη του έχουν γεωργικές εκμεταλλεύσεις μέσου μεγέθους 240 εκταρίων. Επιπλέον, υπάρχει μια οργάνωση για τα πρώην κολχόζ με έκταση μεγαλύτερη από 1000 εκτάρια(6).

3.3. Άλλες οργανώσεις

Από το 1996 υπάρχει ένα Κέντρο Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (Κέντρο ΜΚΟ) στη Ρίγα, το οποίο λαμβάνει εξωτερική χρηματοδοτική στήριξη από το UNDP, το Soros Foundation Latvia, καθώς και από αμερικανικές και ευρωπαϊκές αρχές και οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μέχρι σήμερα, η εθνική στήριξη των ΜΚΟ είναι πολύ περιορισμένη και καμία οργάνωση δεν έχει τους απαιτούμενους διοικητικούς πόρους για να ζητήσει βοήθεια από την ΕΕ. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 1000 ΜΚΟ στη Λετονία, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι τοπικές.

Μετά την ανεξαρτησία, σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις ιδίως όσον αφορά τις διαρθρώσεις των πολιτικών κομμάτων. Ωστόσο, τα κόμματα έχουν ελάχιστα μέλη - το μεγαλύτερο αριθμεί περίπου 5000. Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί μια σαφής τάση των ατόμων να σχηματίζουν οργανώσεις και να εκφράζουν τα αιτήματά τους, αντί να μένουν στο περιθώριο και να κάνουν κριτική.

Το κίνημα καταναλωτών στη Λετονία χρειάζεται να ενισχυθεί. Μια αρχή που υπάγεται στο Υπουργείο Οικονομικών - το Κέντρο Προστασίας των Δικαιωμάτων των Καταναλωτών είναι, μεταξύ άλλων, υπεύθυνο για την εξυπηρέτηση των εθελοντικών οργανώσεων καταναλωτών.

3.4. Απόψεις και συστάσεις της ΕΟΚΕ

Η ανάπτυξη της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στη Λετονία είναι εντυπωσιακή. Η συνεχής και εντατική συνεργασία με παρόμοιες οργανώσεις, ιδίως στην περιοχή της Βαλτικής, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, παίζει σημαντικό ρόλο, όπως επίσης και η συνεργασία σε ευρωπαϊκό πλαίσιο. Μείζων στόχος πρέπει να είναι η αύξηση του αριθμού και της δραστηριότητας των μελών των οργανώσεων. Πρέπει συνεπώς να ενισχυθούν οι δημοκρατικές διαρθρώσεις και να αποσοβηθεί ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος οικονομικής εξάρτησης των οργανώσεων από εξωτερική βοήθεια. Η βελτίωση της συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο θα μπορούσε επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις να οδηγήσει σε μεγαλύτερη πολιτική αποτελεσματικότητα.

Η κυβέρνηση πρέπει να προωθήσει με διάφορους τρόπους την περαιτέρω ανάπτυξη της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και επομένως την εδραίωση της δημοκρατίας στη χώρα.

Όσον αφορά τους κοινωνικούς εταίρους, είναι σημαντικό να εντείνουν τις προσπάθειές τους προκειμένου να εκπληρώσουν δεόντως τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου.

Η σύσταση κοινών συμβουλευτικών επιτροπών μεταξύ των εκπροσώπων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στις υποψήφιες χώρες και της ΕΟΚΕ είναι το κύριο μέσο που χρησιμοποιεί η ΕΟΚΕ για να δώσει ώθηση στη διεύρυνση. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι λετονικές οργανώσεις θεωρούν ότι δεν έχουν τα μέσα για να συμμετάσχουν σε τέτοιες επιτροπές. Η ΕΟΚΕ προσβλέπει σε μελλοντικές κοινές δραστηριότητες στο πλαίσιό της.

4. Μεμονωμένοι τομείς

4.1. Οικονομία της αγοράς

Η οικονομία της αγοράς λειτουργεί στη Λετονία. Οι ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί. Ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις στους τομείς της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών και της ναυτιλίας παραμένουν υπό κρατικό έλεγχο. Η ιδιωτικοποίηση της γης και των δασών βρίσκεται σε εξέλιξη και η αγορά γεωργικών εκμεταλλεύσεων αρχίζει να λειτουργεί. Το νομικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις έχει στο μεγαλύτερο μέρος τεθεί σε εφαρμογή. Η αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο και η κεφαλαιαγορά ήδη λειτουργεί.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία της Λετονίας. Αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 50 % του ΑΕγχΠ και παρέχουν απασχόληση σε περισσότερο από το 70 % του ανθρώπινου δυναμικού. Κρατικά προγράμματα και νέα χρηματοδοτικά μέσα έχουν συμβάλει σε θετική ανάπτυξη.

Οι εμπορικές συναλλαγές με την ΕΕ ολοκληρώνονται όλο και περισσότερο. Τόσο οι εισαγωγές από την ΕΕ όσο και οι εξαγωγές προς την ΕΕ αυξάνονται. Το 2000, οι εξαγωγές προϊόντων ανήλθαν σε 64,6 % των συνολικών εξαγωγών εμπορευμάτων.

4.1.1. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Η εμπιστοσύνη στην οικονομία της αγοράς κινδυνεύει να κλονιστεί όταν επιδεινωθούν οι κοινωνικές ανισότητες παράλληλα με την εξάπλωση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής. Είναι ευθύνη των κυβερνώντων της Λετονίας να διασφαλίσουν ότι όλος ο πληθυσμός θα επωφεληθεί από την οικονομία της αγοράς.

4.2. Κοινωνικός διάλογος

Ο τριμερής διάλογος είναι καλά εδραιωμένος στη Λετονία. Το 1993, δημιουργήθηκε τριμερής συμβουλευτική επιτροπή με 12 εκπροσώπους κατ' ανώτατο όριο από το δημόσιο τομέα, τους εργοδότες και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις αντίστοιχα. Η επιτροπή αυτή παγιώθηκε το 1999 μέσω τριμερούς συμφωνίας η οποία ορίζει ότι στόχος είναι η επίτευξη συμφωνιών προς το συμφέρον ολόκληρης της κοινωνίας. Οι κοινωνικοί εταίροι μοιράζονται την ευθύνη για τη λήψη και την εκτέλεση των αποφάσεων. Η εν λόγω επιτροπή περιλαμβάνει τριμερή επιτροπή σε θέματα κατάρτισης και απασχόλησης. Υπάρχουν επίσης τριμερείς συμβουλευτικές επιτροπές υπεύθυνες για θέματα προστασίας των εργαζομένων και ασφάλισης.

Ο τριμερής διάλογος ήταν εποικοδομητικός και εκτιμάται από όλα τα μέρη. Ωστόσο, ο διάλογος αυτός πρέπει να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη διαβούλευση και αποτελέσματα.

Από την άλλη πλευρά, η Επιτροπή επισημαίνει ότι ο διμερής διάλογος μεταξύ των κοινωνικών εταίρων συνεχίζει να είναι ανεπαρκής, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Υπάρχουν, ωστόσο, ενδείξεις βελτίωσης. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει ιδίως να επισημανθεί ότι από το 2001 η LBAS διοργανώνει προγράμματα κατάρτισης για τις κλαδικές οργανώσεις της και τις περιφέρειες. Έχουν επίσης συναφθεί με ορισμένους κλάδους συλλογικές συμβάσεις σχετικά με τις αποδοχές και συμφωνίες απασχόλησης με αποτέλεσμα να καλύπτεται η συνδικαλιστική εκπροσώπηση περισσότερων από τις μισές επιχειρήσεις. Το 2000, υπήρχαν 39 τομεακές συμφωνίες και 2018 συμφωνίες σε επιχειρηματικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, περίπου το 25 % του ανθρώπινου δυναμικού στη Λετονία καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις, γεγονός που συνεπάγεται αύξηση κατά περίπου 2 % σε σχέση με το 1999. Ωστόσο, ο διάλογος πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω, ιδίως σε κλαδικό επίπεδο.

4.2.1. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη θετική ανάπτυξη του διμερούς και του τριμερούς διαλόγου, αλλά επισημαίνει παράλληλα ότι πολλά μένουν ακόμη να γίνουν ούτως ώστε να προστατεύεται επαρκώς το ανθρώπινο δυναμικό στη Λετονία από συλλογικές συμβάσεις. Η κυβέρνηση πρέπει να παρακολουθεί σε μεγαλύτερο βαθμό τον τρόπο εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων. Η ΕΟΚΕ, όπως και η Επιτροπή, υπογραμμίζει την ευθύνη της κυβέρνησης στο να βοηθήσει τα μέρη να προετοιμαστούν για τον ενεργό ρόλο που θα πρέπει να διαδραματίσουν στο πλαίσιο της ΕΕ και στο να προωθήσει διαρθρώσεις συλλογικών διαπραγματεύσεων και κοινωνικού διαλόγου στο σύνολό τους. Την ίδια ευθύνη πρέπει να φέρουν και οι επιχειρήσεις των χωρών της ΕΕ(7).

4.3. Αγορά εργασίας και κοινωνική πολιτική

Τα επίπεδα ανεργίας διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Είναι σοβαρότερα στο ανατολικό τμήμα της χώρας όπου τα ποσοστά είναι πολύ υψηλότερα από τη Ρίγα. Στον τομέα της γεωργίας υπάρχει επίσης σημαντικό ποσοστό αδήλωτης ανεργίας. Ο ρωσικός πληθυσμός έχει υποστεί πολλά πλήγματα λόγω των αρνητικών επιπτώσεων που είχε η διαδικασία αναδιάρθρωσης στις ρωσικές επιχειρήσεις. Υπάρχει σοβαρό χάσμα γενεών και εκπαιδευτικό χάσμα στην αγορά εργασίας. Οι νέοι με εκσυγχρονισμένη εκπαίδευση έχουν πολύ καλές επαγγελματικές προοπτικές, ενώ όσοι έχουν παλαιότερη, εξαιρετικά εξειδικευμένη κατάρτιση καταλήγουν σε μακροχρόνια ανεργία. Η αύξηση των πόρων για την κατάρτιση είναι επίσης προτεραιότητα στον προϋπολογισμό της Λετονίας.

Στις αρχές του 2001, η Λετονία ενέκρινε το δεύτερο σχέδιο απασχόλησης σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της κοινής πολιτικής για την απασχόληση της ΕΕ. Η υπηρεσία απασχόλησης έχει αναπτυχθεί σημαντικά και έχει σημειώσει ιδίως πρόοδο στην εξεύρεση θέσεων εργασίας σε άνεργους νέους. Έμφαση δίνεται στη χάραξη ενεργούς πολιτικής για την αγορά εργασίας, ωστόσο, κατά την άποψη της Επιτροπής, δεν έχουν διατεθεί επαρκείς πόροι.

Το σύστημα ασφάλισης κατά της ανεργίας μεταρρυθμίστηκε το 1999. Για να είναι κανείς ασφαλισμένος, πρέπει να έχει καταβάλει εισφορές για εννέα μήνες κατά τη διάρκεια της προγενέστερης δωδεκάμηνης περιόδου. Το επίπεδο των παροχών εξαρτάται σήμερα από τη διάρκεια ασφάλισης και το ύψος των πλέον πρόσφατων εισοδημάτων. Για παράδειγμα, για κάποιον που ήταν ασφαλισμένος για 20-29 χρόνια, η ασφάλιση καταβάλλει το 60 % των αποδοχών των προγενέστερων έξι μηνών. Το ποσό αυτό μπορεί να καταβάλλεται για 9 μήνες κατ' ανώτατο όριο και μειώνεται σταδιακά στο ήμισυ του αρχικού επιπέδου. Ως αποτέλεσμα της μεταρρύθμισης, ο αριθμός των δικαιούχων παροχών μειώθηκε κατά περίπου 20 %. Στις αρχές του 2002, περισσότεροι από τους μισούς αιτούντες εργασία δικαιούνταν επίδομα ανεργίας. Το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί περαιτέρω συνεπεία ενός νόμου της 1ης Ιουλίου 2001 που δίνει το δικαίωμα στους αιτούντες εργασία να λαμβάνουν επίδομα ανεργίας ακόμη κι αν ο εργοδότης δεν έχει καταβάλει εισφορές.

Οι πραγματικές αποδοχές σημείωσαν θετική ανάπτυξη. Κατά την περίοδο 1996-2000, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε από 4700 σε 6600 μονάδες αγοραστικής δύναμης σε τρέχουσες τιμές. Κατά συνέπεια, το χάσμα έναντι της ΕΕ έχει περιοριστεί. Παράλληλα, υπάρχουν μεγάλες περιφερειακές ανισότητες. Το 1998, οι μέσες αποδοχές στη Ρίγα ανέρχονταν σε 32 % του μέσου όρου της ΕΕ ενώ αντιστοιχούσαν σε λιγότερο από 20 % σε τρεις από τις άλλες τέσσερις περιοχές της χώρας. Ωστόσο, το 1/3 του ενεργού πληθυσμού δεν κερδίζει περισσότερα από το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα που αντιστοιχεί σε 60 λατ μηνιαίως και οι τοπικές αρχές συχνά δεν έχουν τους πόρους για να το πληρώσουν.

Η πολιτική κοινωνικής πρόνοιας παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις, γεγονός που αντανακλάται μεταξύ άλλων στο εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο γεννήσεων (1,09 ανά γυναίκα σε σύγκριση με τον ήδη χαμηλό μέσο όρο της ΕΕ που είναι 1,45). Μεγάλο μέρος του πληθυσμού, τόσο εργαζόμενοι όσο και άνεργοι, ζει κάτω από το όριο διαβίωσης. Είναι σαφές ότι η παραοικονομία και οι μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις που παράγουν τρόφιμα για οικιακή κατανάλωση - 172000 σύμφωνα με στοιχεία του 1997 - συνεχίζουν να έχουν μεγάλη σημασία για την επιβίωση πολλών ανθρώπων.

4.3.1. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Πρέπει να δοθεί απόλυτη προτεραιότητα στην καταπολέμηση της ανεργίας, γεγονός που προϋποθέτει συνεχή υψηλή ανάπτυξη και καλύτερο συντονισμό των μέτρων οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο που παίζουν οι κοινωνικοί εταίροι στη στρατηγική για την απασχόληση.

Η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί σήμερα προτεραιότητα εντός της ΕΕ και έχει εγκριθεί πρόγραμμα καταπολέμησης της φτώχειας. Η Λετονία πρέπει να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες για να εξαλείψει τον κοινωνικό αποκλεισμό, ιδίως σε ορισμένες περιοχές.

4.4. Πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου και περιφερειακή πολιτική

Το 2000, ο τομέας της γεωργίας αντιπροσώπευε 4,5 % του ΑΕΠ της χώρας και 13,5 % της απασχόλησης, δηλαδή μείωση κατά 2 % από το 1999. Η διαδικασία συγχώνευσης της γης σε μεγαλύτερα αγροτεμάχια προχωρά με αργούς ρυθμούς. Το πρόγραμμα Sapard που προβλέπει αναπτυξιακές δράσεις στον τομέα της γεωργίας, της βιομηχανίας τροφίμων και της ανάπτυξης της υπαίθρου άργησε να τεθεί σε εφαρμογή και ξεκίνησε από το τέλος του 2001. Οι τομείς με τους περισσότερους πόρους είναι η μεταποίηση και η εμπορευματοποίηση, ο εκσυγχρονισμός της γεωργίας καθώς και η διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας και η βελτίωση των υποδομών. Η ΕΕ παρέχει μόλις το 40 % των προβλεπόμενων συνολικών δαπανών για την περίοδο 2000-2006.

Η διαρθρωτική πολιτική πλήττεται από την μέχρι σήμερα απουσία επαρκούς κεντρικού συντονισμού ή περιφερειακών διαρθρώσεων. Στους τομείς της περιφερειακής πολιτικής και του συντονισμού των διαφόρων διαρθρωτικών μέσων, έχει επιτευχθεί ελάχιστη πρόοδος. Η σημαντική αρχή της εταιρικής σχέσης για τη διαχείριση της διαρθρωτικής βοήθειας της ΕΕ δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Ωστόσο, οι κεντρικές αρχές έχουν δεσμευτεί να χορηγήσουν διαρθρωτική βοήθεια βάσει αυτής της αρχής και μια σημαντική διάσκεψη με τα ενδιαφερόμενα μέρη διεξήχθη το Μάρτιο του 2002. Η Επιτροπή έχει ζητήσει να υποβληθεί ενιαίο έγγραφο προγραμματισμού μέχρι το τέλος του 2002.

4.4.1. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Όσον αφορά τον τομέα της γεωργίας, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη χάραξης πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Οι αρχές πρέπει να στηρίζουν τις γεωργικές οργανώσεις και να συνεργάζονται μαζί τους, ιδίως όσον αφορά την αποτελεσματική διάδοση πληροφοριών στα λιγότερο ευνοημένα τμήματα του πληθυσμού που συχνά διάκεινται δυσμενώς απέναντι στην ένταξη στην ΕΕ.

Όσον αφορά την περιφερειακή πολιτική, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η επιτυχής εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης. Η αρχή αυτή είναι το κλειδί της επιτυχίας για το σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων περιφερειακών ενισχύσεων(8).

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τόσο η πολιτική ανάπτυξης της υπαίθρου όσο και η περιφερειακή πολιτική της Λετονίας πρέπει να εστιάζονται όσο το δυνατόν περισσότερο στην επένδυση σε ανθρώπινους πόρους, δηλαδή στην κατάρτιση και τη διά βίου μάθηση, καθώς και στην προώθηση της επαγγελματικής και της γεωγραφικής κινητικότητας. Η επένδυση στην κοινωνία της γνώσης ως συνειδητή πολιτική επιλογή θα διευκόλυνε επίσης την επίτευξη μακροπρόθεσμων θετικών αποτελεσμάτων στις διαπραγματεύσεις για τις γεωργικές και τις περιφερειακές ενισχύσεις της ΕΕ. Παράλληλα, χρειάζονται επενδύσεις για την ανανέωση των εμπορικών δομών και την ανάπτυξη υποδομών.

5. Συμπεράσματα και συστάσεις

Η ΕΟΚΕ συγχαίρει τη Λετονία για την ταχεία πρόοδο που πραγματοποίησε στην ενταξιακή της πορεία στην ΕΕ και είναι πεπεισμένη ότι οι υπόλοιπες διαπραγματεύσεις θα μπορέσουν να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2002 και να αποτελέσουν τη βάση για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Για την εδραίωση της δημοκρατίας, πριν από το δημοψήφισμα πρέπει να έχει διασφαλιστεί ευρεία ενημέρωση και δημόσια συζήτηση. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να αναληφθούν δράσεις από τις αρχές, τα μέσα ενημέρωσης και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το αποτέλεσμα του μελλοντικού δημοψηφίσματος θα επηρεαστεί σημαντικά από την ικανότητα της Λετονίας να επιλύσει, με τη στήριξη της ΕΕ και των κρατών μελών, τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που συνδέονται με τη δημιουργία έθνους και τη μετάβαση από την οικονομία κεντρικού σχεδιασμού στην οικονομία της αγοράς. Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να εστιάσουν τις προσπάθειές τους στην επίλυση αυτών των προβλημάτων.

Γ. ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ

1. Η κατάσταση στη Λιθουανία

1.1. Πληθυσμός

Με πληθυσμό 3,7 εκατομμύρια κατοίκους, η Λιθουανία είναι η μεγαλύτερη από τις τρεις δημοκρατίες της Βαλτικής. Η χώρα παρουσιάζει επίσης τη μεγαλύτερη ομοιογένεια σε εθνοτικό επίπεδο, με 80 % Λιθουανούς, 11 % Πολωνούς, εκ των οποίων η πλειονότητα ζει στην πρωτεύουσα Βίλνιους, καθώς και 8 % Ρώσους και μικρές μειονότητες Λευκορώσων και Ουκρανών.

Η διαφορά της Λιθουανίας από τα δύο άλλα κράτη της Βαλτικής έγκειται στο ότι έχει ένδοξη ιστορία που τη μοιράζεται σε μεγάλο βαθμό με την Πολωνία. Όλοι οι Λιθουανοί γνωρίζουν ότι η χώρα κάποτε εκτεινόταν από θάλασσα σε θάλασσα, δηλαδή από τη Βαλτική στη Μαύρη Θάλασσα. Πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Λιθουανία είχε σημαντικό εβραϊκό πληθυσμό και το Βίλνιους ήταν μεγάλο εβραϊκό κέντρο. Η θρησκεία που επικρατεί σήμερα είναι ο ρωμαιοκαθολικισμός.

1.2. Πολιτική κατάσταση

Τον Ιούλιο του 2001 την εξουσία στη Λιθουανία ανέλαβε κεντροαριστερή κυβέρνηση συνασπισμού που διαδέχτηκε μια συντηρητική κυβέρνηση. Επικεφαλής της κυβέρνησης είναι ο Αlgirdas Brazauskas ο οποίος έχει επιτύχει την υποστήριξη διαφόρων σοσιαλδημοκρατικών ομάδων και έχει σχηματίσει συνασπισμό με ένα μικρό σοσιαλφιλελεύθερο κόμμα. Οι προοπτικές να παραμείνει η κυβέρνηση στην εξουσία για όλη τη θητεία μέχρι το 2004 φαίνονται καλές.

Ο σημερινός εβδομηντατετράχρονος Πρόεδρος Valdas Adamkus έχει ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στις ΗΠΑ. Δεν είναι ακόμη σαφές αν θα υποβάλει υποψηφιότητα για τις προεδρικές εκλογές που θα διεξαχθούν στο τέλος του 2002, στις οποίες αναμένεται να κατέλθει ως υποψήφιος ο δημοφιλής Brazauskas.

1.3. Οικονομία

Η ρωσική κρίση έπληξε τη Λιθουανία κάπως καθυστερημένα με αποτέλεσμα να σημειωθεί αρνητική ανάπτυξη περίπου της τάξης του 3 % το 1999. Η μείωση της ζήτησης από την Ουκρανία και τη Ρωσία και η κατάργηση των προστατευτικών δασμών είχαν εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στη γεωργία. Χρειάστηκε να ληφθούν δραστικά οικονομικοπολιτικά μέτρα για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και τη δημιουργία εδάφους ανάκαμψης. Η οικονομική ανάκαμψη ήταν αργή. Ωστόσο, το ΑΕγχΠ της Λιθουανίας προβλέπεται να αυξηθεί κατά 4,5 % το 2002 και κατά 5 % το 2003. Αυτή η άνοδος οφείλεται κυρίως στην αύξηση των εξαγωγών καθαρών πετρελαϊκών προϊόντων, τάση που μπορεί ωστόσο σύντομα να αντιστραφεί. Ο τομέας της ενέργειας στο σύνολό του κατέχει εξέχουσα θέση στη λιθουανική κοινωνία και εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το ρωσικό αργό πετρέλαιο και αέριο.

Η ιδιωτική κατανάλωση αναπτύσσεται αργά, αλλά τα πραγματικά εισοδήματα αυξάνονται. Το ισοζύγιο πληρωμών είναι σήμερα πιο θετικό από ό,τι στο παρελθόν. Ο πληθωρισμός που για πολλά χρόνια ανερχόταν σε περίπου 1 % αναμένεται να αυξηθεί σε 2,5 % το 2002 και σε 3 % το 2003, ωστόσο δεν προβλέπεται να επηρεαστεί από τη σύνδεση του νομίσματος (λιτ) με το ευρώ αντί του δολαρίου το Φεβρουάριο του 2002. Η ανεργία κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα - 16 % - αλλά αναμένεται να σημειώσει ελαφρά πτώση το 2003.

Οι ξένες άμεσες επενδύσεις δεν έχουν σημειώσει θετική ανάπτυξη και μεγάλο μέρος τους συνδέεται με τις ιδιωτικοποιήσεις. Το 1999, αντιπροσώπευαν 5,5 % του ΑΕγχΠ και το 2000 2,5 %. Ωστόσο, αυτή η τάση πρόκειται να μεταβληθεί. Ο κατά κεφαλήν μέσος όρος για την περίοδο 1996-2000 ήταν 115 ευρώ.

1.4. Εξωτερική πολιτική

Η εξωτερική πολιτική της Λιθουανίας κυριαρχείται ολοκληρωτικά από το στόχο της ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Στις σχέσεις με τη Ρωσία κεντρική θέση έχει το ζήτημα του Καλίνινγκραντ. Στον τομέα αυτό, η Λιθουανία διαδραματίζει διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας. Σαφής ένδειξη της εκτίμησης αυτού του ρόλου εκ μέρους της Ρωσίας ήταν η επίσκεψη του ρώσου υπουργού Εξωτερικών στο Βίλνιους το Μάρτιο του 2002, που ήταν η πρώτη ρωσική επίσκεψη τόσο υψηλού επιπέδου σε χώρα της Βαλτικής.

1.5. Ο σταθμός πυρηνικής ενέργειας της Ιgnalina

1.5.1. Παρούσα κατάσταση

Η ΕΕ απαιτεί την παύση λειτουργίας και τον παροπλισμό του σταθμού πυρηνικής ενέργειας ρωσικής κατασκευής τύπου Τσερνομπίλ, Ignalina, που βρίσκεται στην πόλη Visaginas στο βορειοανατολικό τμήμα της Λιθουανίας. Η Λιθουανία έχει επίσης δεσμευτεί παλαιότερα να κλείσει έναν από τους αντιδραστήρες το 2005 και για τον άλλο αντιδραστήρα έγινε συμφωνία αρχές του Ιουνίου του 2002 να παύσει η λειτουργία του το 2003. Η ΕΕ είναι διατεθειμένη να αποζημιώσει τη Λιθουανία και έχει υποσχεθεί σύνολο 165 εκατομμυρίων EUR για την περίοδο έως το 2007. Και οι δύο αντιδραστήρες του πυρηνικού σταθμού της Ιgnalina παράγουν περισσότερο από τα τρία τέταρτα των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας της Λιθουανίας, πέρα από τα εξαγωγικά έσοδα.

Οι απαιτήσεις της ΕΕ για τον πυρηνικό σταθμό της Ιgnalina αντιμετωπίστηκαν ιδιαίτερα αρνητικά από τον πληθυσμό. Πέρα από τις υλικές και κοινωνικές πτυχές, υπάρχει και ο ψυχολογικός παράγοντας. Οι απαιτήσεις αυτές αποτελούν σύμβολο εξωτερικού ελέγχου του είδους που οι Λιθουανοί ήθελαν να εξαλειφθεί με την ανεξαρτησία. Από την πλευρά τους, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις επικρίνουν δριμύτατα το γεγονός ότι σχεδόν καμία δράση δεν έχει αναληφθεί για να προετοιμαστεί η επιμόρφωση των περίπου 7000 ατόμων που εργάζονται σήμερα στο Ιgnalina ή που εξαρτώνται άμεσα από τον πυρηνικό σταθμό. Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί το ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι Ρωσόφωνοι και αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία εξεύρεσης εργασίας σε άλλες περιοχές της Λιθουανίας. Η πόλη Visaginas που αριθμεί 33000 κατοίκους απειλείται με ολοκληρωτικό μαρασμό και ολόκληρη η περιοχή Utena με 200000 κατοίκους ενδέχεται να πληγεί σοβαρά.

1.5.2. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Το θέμα του Ιgnalina δεν αποτελεί μόνο μείζον εθνικό ζήτημα για τη Λιθουανία αλλά και μείζον ζήτημα για ολόκληρη την ΕΕ και τις γειτονικές της χώρες. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το Ιgnalina πρέπει να κλείσει σύμφωνα με το καθορισμένο σχέδιο. Το σχέδιο πρέπει όμως να υλοποιηθεί κατά τρόπο που να προσφέρει το ταχύτερο δυνατόν στον πληθυσμό της Λιθουανίας, και ιδίως στις περιοχές γύρω από το Ιgnalina, θετικές και ρεαλιστικές εναλλακτικές λύσεις από οικονομική άποψη και από άποψη απασχόλησης. Για το σκοπό αυτόν, απαιτούνται κοινές δράσεις από τη Λιθουανία κατά κύριο λόγο καθώς και από τα μεμονωμένα κράτη μέλη και την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι όλη η διαδικασία πρέπει να εφαρμοστεί με μεγάλη διαφάνεια και με συνεχή διάλογο με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, και ιδίως τους κοινωνικούς εταίρους.

2. Πολιτικά κριτήρια της Κοπεγχάγης

2.1. Δημοκρατία και κράτος δικαίου

Στην τελευταία απόφαση εταιρικής σχέσης του Συμβουλίου τονίζεται ότι η Λιθουανία πρέπει να λάβει διάφορα είδη μέτρων για να διασφαλίσει σταθερή δημόσια διοίκηση που να είναι σε θέση να εφαρμόσει το κοινοτικό κεκτημένο. Για την εκπλήρωση των κριτηρίων που αφορούν το κράτος δικαίου, πρέπει επίσης να ληφθεί σειρά μέτρων στο δικαστικό τομέα. Και στις δύο περιπτώσεις επισημαίνεται η ανάγκη ανάληψης δράσεων στον τομέα της εκπαίδευσης και αύξησης των αποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων.

Η διαφθορά παρουσιάζεται ως μείζον πρόβλημα. Το Συμβούλιο ζητεί από τη Λιθουανία να προετοιμάσει το νομικό πλαίσιο για την καταπολέμηση όλων των μορφών διαφθοράς και να διασφαλίσει την εφαρμογή τόσο της νομοθεσίας όσο και της στρατηγικής κατά της διαφθοράς.

Το Συμβούλιο δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις από τη Λιθουανία όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία των μειονοτήτων.

2.2. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Η κεντρική διοίκηση πάσχει από τον ασαφή διαχωρισμό μεταξύ της πολιτικής και της διοίκησης πράγμα που προκαλεί ασάφειες και έλλειψη συνέχειας. Ένα άλλο πρόβλημα είναι οι συνεχείς αλλαγές προσωπικού λόγω των συνθηκών απασχόλησης των δημοσίων υπαλλήλων. Η συνεργασία μεταξύ του κεντρικού κυρίως επιπέδου και του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου είναι ανεπαρκής. Είναι σημαντικό να ληφθούν σοβαρά υπόψη αυτά τα προβλήματα από τα ενδιαφερόμενα μέρη και να συνθεωρηθούν οι προτάσεις μέτρων της Επιτροπής. Η σχεδιαζόμενη αλλαγή των περιφερειακών συνόρων θα έπρεπε να αναβληθεί.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επισημάνει ότι η πολιτική διαφθορά δεν είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη, αλλά η διοικητική διαφθορά αποτελεί σοβαρό πρόβλημα(9). Η ΕΟΚΕ καλεί τους αρμόδιους στη Λιθουανία να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για να καταπολεμήσουν τα αίτια δυσπιστίας των πολιτών απέναντι στη διοίκηση και τη δικαιοσύνη, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας.

3. Οργανωμένη κοινωνία των πολιτών

3.1. Τρεις κεντρικές συνδικαλιστικές οργανώσεις

Το συνδικαλιστικό κίνημα στη Λιθουανία λειτουργεί σήμερα στο πλαίσιο τριών κεντρικών οργανώσεων. Η μεγαλύτερη και αντιπροσωπευτικότερη Συνομοσπονδία Συνδικάτων, η Lithuanian Trade Union Confederation, συγκροτήθηκε μόλις την 1η Μαΐου 2002 μέσω της συγχώνευσης του Κέντρου Συνδικάτων της Λιθουανίας και της Ένωσης Συνδικάτων της Λιθουανίας. Η νέα οργάνωση αριθμεί περίπου 100000 μέλη. Το ευρωπαϊκό συνδικαλιστικό κίνημα - ιδίως των βορείων χωρών - έχει στηρίξει με διάφορους τρόπους την τάση προς μικρότερη διάσπαση και η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων είναι προφανής. Η Ένωση Εργαζομένων που μετονομάσθηκε το 2002 σε Lithuanian Trade Union Solidarumas ιδρύθηκε με τη στήριξη των ΗΠΑ (AFL-CIO). Αυτή η οργάνωση βασίζεται σε άμεσες συνδρομές και υπολογίζεται ότι ο αριθμός των μελών της ανέρχεται σε 52000. Η Lithuanian Labour Federation χρονολογείται από το μεσοπόλεμο και επανιδρύθηκε από το χριστιανοδημοκρατικό κόμμα. Αριθμεί δύο με τρεις χιλιάδες μέλη.

Το ποσοστό συνδικαλιστικής συμμετοχής υπολογίζεται από την έκθεση της Επιτροπής για το 2001 σε 13 %, γεγονός που δείχνει κάποια μείωση. Υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί όσον αφορά το δικαίωμα των δημοσίων υπαλλήλων να συμμετέχουν σε συνδικαλιστικές οργανώσεις. Το δικαίωμα κατοχής της περιουσίας που ανήκε στο κομουνιστικό συνδικάτο δηλητηρίαζε για πολύ καιρό τις συνδικαλιστικές σχέσεις στη Λιθουανία. Κυβερνώντες διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων επιδίωκαν να ευνοήσουν τα φιλικά συνδικάτα. Ωστόσο, το θέμα εξαρτάται τώρα από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις που θα πρέπει οι ίδιες να βρουν λύση.

3.2. Εργοδοτικές και κλαδικές οργανώσεις

Η κυριότερη εργοδοτική οργάνωση, η Συνομοσπονδία Λιθουανών Βιομηχάνων (LPK), ιδρύθηκε το 1993. Τα μέλη της είναι κλαδικές ενώσεις και μεμονωμένες επιχειρήσεις. Περιλαμβάνει συνολικά 2800 επιχειρήσεις, στο μεγαλύτερο μέρος τους μικρές και μεσαίες. Δεν εφαρμόζεται άμεση διαδικασία στρατολόγησης. Η οργάνωση έχει καλά αναπτυγμένη γραμματεία καθώς και διεθνές τμήμα. Έχει καθεστώς παρατηρητή στην Ένωση των Συνομοσπονδιών της Βιομηχανίας και των Εργοδοτών της Ευρώπης (UNICE) και σύντομα θα γίνει πλήρες μέλος. Ένας από τους βασικούς στόχους της οργάνωσης είναι να καθιερώσει αποτελεσματικότερο διάλογο μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και της κυβέρνησης.

Το Εμπορικό, το Βιομηχανικό και το Βιοτεχνικό Επιμελητήριο της Λιθουανίας διαρθρώνονται σε πέντε περιφερειακά τμήματα. Ο συνολικός αριθμός των μελών τους ανέρχεται σε περίπου 1600. Στις αρχές του 2001, οι γνώσεις των επιχειρήσεων σχετικά με τους όρους ένταξης στην ΕΕ ήταν φτωχές(10). Τα επιμελητήρια ανέλαβαν την πρωτοβουλία να καταρτίσουν μητρώο επιχειρήσεων το οποίο ενημερώνεται τακτικά.

Οι γεωργικές οργανώσεις ανέπτυξαν τα τελευταία χρόνια κάποια συνεργασία ιδίως σε θέματα ΕΕ. Η Ένωση Γεωργών της Λιθουανίας (LFU) με 15000 επίσημα μέλη ιδρύθηκε το 1989 και εκπροσωπεί ιδιωτικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Η LFU προβλέπεται να γίνει μια σύγχρονη, δημοκρατική και αντιπροσωπευτική οργάνωση για ιδιώτες γεωργούς. Η Ένωση Γεωργών έχει περιορισμένο αριθμό μελών και επιρροή. Η Ένωση Γεωργικών Εταιρειών (Bendroves) εκπροσωπεί τις μεγάλες γεωργικές εταιρείες. Το Γεωργικό Επιμελητήριο της Λιθουανίας απολαύει ειδικού καθεστώτος, λόγω της υποχρεωτικής εγγραφής των μελών του και της κρατικής χρηματοδότησης. Δημιουργήθηκε το 1925 και επανιδρύθηκε με νόμο του 1997.

3.3. Άλλες οργανώσεις

Από το 1995 υπάρχει στο Βίλνιους Κέντρο Ενημέρωσης και Υποστήριξης Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (NISC). Λαμβάνει οικονομική βοήθεια από το UNDP, το Ίδρυμα Soros καθώς από αμερικανικές και ευρωπαϊκές αρχές και οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η κυβέρνηση παρέχει κάποια στήριξη στις ΜΚΟ και οι χορηγοί δικαιούνται φοροαπαλλαγές. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 5000 ενεργές ΜΚΟ στη Λιθουανία εκ των οποίων περίπου οι μισές (ως επί το πλείστον τοπικές) έχουν επαφές με το εν λόγω Κέντρο. Κατά την αρχική περίοδο μετά την ανεξαρτησία, υπήρχε συνασπισμός ΜΚΟ στο κοινοβούλιο ο οποίος κατά την περίοδο 1991-92 συγκρότησε πολιτικά κόμματα. Ο τομέας παρουσιάζει σήμερα σταθερή ανάπτυξη, γεγονός που του επιτρέπει να επηρεάζει περισσότερο την πολιτική, και ιδίως στον τομέα της δημόσιας υγείας σύμφωνα με το ΝΙSC.

Σύμφωνα με το καταστατικό του 1996, η Ένωση Καταναλωτών της Λιθουανίας είναι επίσημη οργάνωση με μεμονωμένα μέλη. Χωρίζεται σε 13 περιοχές και λαμβάνει οικονομική στήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο Βορείων Χωρών και πρόσφατα και από τη λιθουανική κυβέρνηση.

3.4. Απόψεις και συστάσεις της ΕΟΚΕ

Η ανάπτυξη της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στη Λιθουανία είναι εντυπωσιακή. Η συνεχής και εντατική συνεργασία με παρόμοιες οργανώσεις κυρίως από την περιοχή της Βαλτικής, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, έχει μεγάλη σημασία όπως και η συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σημαντικός στόχος πρέπει να είναι η αύξηση του αριθμού και των δραστηριοτήτων των μελών των οργανώσεων. Πρέπει συνεπώς να ενισχυθούν οι δημοκρατικές δομές και να αποσοβηθεί ο κίνδυνος μακροπρόθεσμης εξάρτησης των οργανώσεων από την εξωτερική βοήθεια. Η βελτίωση της συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο θα μπορούσε επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις να οδηγήσει σε μεγαλύτερη πολιτική αποτελεσματικότητα. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των συνδικάτων και των γεωργικών οργανώσεων.

Η κυβέρνηση πρέπει να λάβει διάφορα μέτρα για να ενισχύσει την περαιτέρω ανάπτυξη της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και συνεπώς να εδραιώσει τη δημοκρατία στη χώρα.

Είναι σημαντικό να εντείνουν οι κοινωνικοί εταίροι τις προσπάθειές τους για να ικανοποιήσουν τα κριτήρια που προβλέπει το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι λιθουανικές οργανώσεις είναι διατεθειμένες να εγκαθιδρύσουν κοινή συμβουλευτική επιτροπή με την ΕΟΚΕ. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ προσβλέπει στην ανάληψη μελλοντικών κοινών δραστηριοτήτων στο πλαίσιό της.

4. Μεμονωμένοι τομείς

4.1. Οικονομία της αγοράς

Η Λιθουανία έχει εύρυθμη οικονομία της αγοράς. Οι ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων έχουν προχωρήσει όπως και οι προετοιμασίες για την ιδιωτικοποίηση των υπόλοιπων επιχειρήσεων. Το δικαίωμα ιδιοκτησίας είναι πλήρως κατοχυρωμένο. Η επιστροφή της γης και των δασών συνεχίζεται και η αγορά αρχίζει να λειτουργεί στον τομέα αυτόν, γεγονός που ενθαρρύνει τη δημιουργία βιώσιμης γεωργίας. Η αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα έχει προχωρήσει σημαντικά και η κεφαλαιαγορά λειτουργεί.

Οι εμπορικές συναλλαγές με την ΕΕ ολοκληρώνονται όλο και περισσότερο αν και με ρυθμό πιο αργό από τις άλλες χώρες. Δεύτερος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος είναι οι υποψήφιες χώρες. Οι εξαγωγές προς την ΕΕ αυξάνονται. Το εμπόριο με τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη έχει μειωθεί σημαντικά μετά τη ρωσική κρίση του 1998. Η Λιθουανία προσχώρησε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001 (η Λετονία είναι μέλος από το 1999).

Υπολογίζεται ότι το 96 % των επιχειρήσεων στη Λιθουανία είναι μικρομεσαίες. Ο κρατικός προϋπολογισμός περιλαμβάνει τώρα ειδική θέση για την προώθηση της ανάπτυξής τους αλλά πολύ λίγα έχουν γίνει για την υλοποίηση του προβλεπόμενου προγράμματος.

4.1.1. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Χρειάσθηκε να γίνουν πολλές θυσίες για να σταθεροποιηθεί η οικονομία με αποτέλεσμα τη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Υπάρχει κίνδυνος να κλονιστεί η εμπιστοσύνη στην οικονομία της αγοράς αν αυτές οι κοινωνικές ανισότητες διευρυνθούν περισσότερο. Είναι ευθύνη των κυβερνώντων της Λιθουανίας να διασφαλίσουν ότι όλος ο πληθυσμός θα επωφεληθεί από την οικονομία της αγοράς. Πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο η κυριαρχία του ενεργειακού τομέα στη λιθουανική κοινωνία.

4.2. Κοινωνικός διάλογος

Η τριμερής συνεργασία σε εθνικό επίπεδο πραγματοποιείται στο πλαίσιο του εθνικού τριμερούς συμβουλίου που ιδρύθηκε το 1995. Έχει 15 ισότιμα μέλη, πέντε από κάθε κόμμα. Η προεδρία αναλαμβάνεται εκ περιτροπής σε τετράμηνη βάση. Η κυβέρνηση εκπροσωπείται από αντιπροσώπους των οικείων υπουργείων.

Η υφιστάμενη συνεργασία βασίζεται σε συμφωνία του Φεβρουαρίου 1999 που απέβλεπε στη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας. Υπεγράφη από τον τότε πρωθυπουργό, τις τέσσερις κεντρικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και τρεις εργοδοτικές οργανώσεις. Η κυβέρνηση δεσμεύτηκε, μεταξύ άλλων, να επιστήσει την προσοχή του συμβουλίου στα συναφή νομοθετικά θέματα και να ενημερώσει το κοινοβούλιο για τα συμπεράσματα του συμβουλίου. Από την πλευρά τους, οι κοινωνικοί εταίροι δεσμεύτηκαν να μην λάβουν μέτρα κατά της κυβέρνησης για θέματα που είχαν συμφωνηθεί στο πλαίσιο του συμβουλίου. Ένα ειδικό σημείο αφορά τη συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών στις προετοιμασίες για την ένταξη στην ΕΕ.

Σημαντικό καθήκον του τριμερούς συμβουλίου είναι να προτείνει νόμιμο ελάχιστο μισθό. Τούτο επηρεάζει έμμεσα τους μισθούς ιδίως στο δημόσιο τομέα επειδή συχνά εκφράζονται σε πολλαπλάσια του ελάχιστου μισθού.

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι ο τριμερής διάλογος πρέπει να καταστεί αποτελεσματικότερος και να οδηγήσει σε διαβούλευση των εταίρων σε σημαντικούς οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς.

Ο διμερής διάλογος έχει σημειώσει ελάχιστη πρόοδο - μόνο το 10 % της αγοράς εργασίας καλύπτεται από τις συλλογικές συμβάσεις που αφορούν κυρίως το δημόσιο τομέα. Υπάρχουν πολύ λίγες συμφωνίες σε τομεακό και εταιρικό επίπεδο. Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την ενίσχυση του διμερούς διαλόγου ιδίως σε τομεακό επίπεδο και ζητεί από την κυβέρνηση να βοηθήσει τους εταίρους να προετοιμαστούν για τον ενεργό ρόλο που θα κληθούν να διαδραματίσουν στο πλαίσιο της ΕΕ και να μπορέσουν να συμμετάσχουν στον κοινωνικό διάλογο και τις διαπραγματεύσεις σε όλα τα επίπεδα.

Από την πλευρά της, η κυβέρνηση εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η έλλειψη συλλογικών διαπραγματεύσεων μεταξύ των κοινωνικών εταίρων σε διάφορα επίπεδα ενδέχεται να επηρεάσει εξαιρετικά σοβαρά τον ελάχιστο μισθό. Ο εργατικός κώδικας που εγκρίθηκε το καλοκαίρι του 2002 περιλαμβάνει, θετικότερο πλαίσιο συλλογικών διαπραγματεύσεων, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης σε διαπραγματευτικά θέματα για τους κοινωνικούς εταίρους. Αποσκοπεί επίσης στην καλύτερη εκπροσώπηση, ενημέρωση και διαβούλευση για τους εργαζομένους.

4.2.1. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για τις σοβαρές ελλείψεις του διμερούς και τριμερούς διαλόγου στη Λιθουανία. Πολύ μικρό μέρος του εργατικού δυναμικού προστατεύεται από συλλογικές συμβάσεις και ο τριμερής διάλογος όσον αφορά πολιτικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της ένταξης στην ΕΕ, φαίνεται να είναι περισσότερο θεωρητικός παρά πραγματικός. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει, όπως και η Επιτροπή, την ευθύνη της κυβέρνησης να βοηθήσει τους εταίρους να προετοιμαστούν για τον ενεργό ρόλο που θα πρέπει να διαδραματίσουν στο πλαίσιο της ΕΕ και να προωθήσει διαρθρώσεις συλλογικών διαπραγματεύσεων και κοινωνικού διαλόγου γενικότερα. Η ΕΟΚΕ προσβλέπει σε μεγαλύτερη πρόοδο χάρη στη νέα εργατική νομοθεσία.

4.3. Αγορά εργασίας και κοινωνική πολιτική

Η μέση ανεργία, η οποία το 2000 ανερχόταν σε 16 % σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, διαφέρει εξαιρετικά από περιοχή σε περιοχή. Η εκτεταμένη μακροχρόνια ανεργία αποτελεί μείζον πρόβλημα. Η κυβέρνηση ενέκρινε, το Μάιο του 2001, σχέδιο ενεργούς πολιτικής για την αγορά εργασίας με στόχο τη σημαντική μείωση της δηλωμένης ανεργίας. Το σχέδιο περιλαμβάνει εξαιρετικά ενεργό δράση εξεύρεσης εργασίας μέσω καλά αναπτυγμένου δικτύου γραφείων απασχόλησης. Ένας στόχος για το 2004 είναι η προσφορά ενεργού μέτρου στήριξης σε όλους όσοι εξακολουθούν να είναι άνεργοι ύστερα από τρεις μήνες. Το σχέδιο, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 5 %, χρηματοδοτείται από την ΕΕ(11).

Η ασφάλιση ανεργίας στην παρούσα μορφή της είναι περιορισμένη. Για να δικαιούται κανείς επίδομα ανεργίας, πρέπει να έχει καταβάλει εισφορές για 24 μήνες στη διάρκεια της προγενέστερης 36μηνης περιόδου. Το επίπεδο του επιδόματος εξαρτάται μόνο από τη διάρκεια ασφάλισης και κυμαίνεται μεταξύ 19 και 34 % του μέσου μηνιαίου μισθού. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, το 15,2 % των δηλωμένων ανέργων λαμβάνουν επίδομα ανεργίας.

Η πολιτική κοινωνικής πρόνοιας περιλαμβάνει μορφές στήριξης τις οποίες διαχειρίζονται οι τοπικές αρχές και που βασίζονται σε έλεγχο απορίας. Συνίστανται σε κοινωνική βοήθεια, στήριξη των δαπανών οικιακής θέρμανσης και δωρεάν πρόσβαση λ.χ. στην υγειονομική περίθαλψη και σε μέσα παιδικής μέριμνας στο νηπιαγωγείο ή το σχολείο. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο διαβίωσης.

Η κυβέρνηση προγραμματίζει τη μεταρρύθμιση και των δύο συνιστωσών του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας.

Οι πραγματικές αποδοχές έχουν αυξηθεί. Κατά την περίοδο 1997-2000, αυξήθηκαν κατά 36 %, αλλά ο ρυθμός ήταν πιο αργός τα τελευταία δύο χρόνια. Κατά συνέπεια, η διαφορά έναντι της ΕΕ μειώθηκε. Ο ελάχιστος μισθός, που ανερχόταν σε 430 λιτ το 1999, αντιστοιχούσε το 2001 σε 40 % του μέσου μισθού. Δεν προβλέπεται να αυξηθεί το 2002. Ωστόσο, θα μειωθούν οι φόροι για τα άτομα χαμηλού εισοδήματος βάσει συμφωνίας του τριμερούς συμβουλίου.

Μεγάλο μέρος του πληθυσμού, εργαζόμενοι και άνεργοι, ζει κάτω από το όριο διαβίωσης. Τόσο οι μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις παραγωγής για οικιακή κατανάλωση (κατά μέσο όρο 2,2 εκτάρια) όσο και οι οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις (κατά μέσο όρο 7,6 εκτάρια) έχουν μεγάλη σημασία για την επιβίωση πολλών ανθρώπων (ωστόσο, οι στατιστικές που αναφέρουν σύνολο 539000 τέτοιων γεωργικών εκμεταλλεύσεων το 1997 υπερβάλλουν, δεδομένου ότι σημαντικό μέρος των μικρότερων εκμεταλλεύσεων μισθώνουν γη σε μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις).

4.3.1. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Η Λιθουανία έχει το υψηλότερο επίπεδο ανεργίας μεταξύ των υποψηφίων χωρών. Πρέπει να δοθεί απόλυτη προτεραιότητα στην καταπολέμηση της ανεργίας. Για το σκοπό αυτό, απαιτείται συνεχιζόμενη υψηλή ανάπτυξη και καλύτερος συντονισμός των οικονομικών και κοινωνικών δράσεων. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο που παίζουν οι κοινωνικοί εταίροι στη στρατηγική για την απασχόληση. Πρέπει να συντονίσουν τις προσπάθειές τους για να μπορέσουν να διασφαλίσουν την αποτελεσματική συμμετοχή τους. Η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί σήμερα προτεραιότητα της ΕΕ και έχει εγκριθεί πρόγραμμα καταπολέμησης της φτώχειας. Είναι σημαντικό να συμμετέχουν στο πρόγραμμα αυτό οι ενδιαφερόμενοι φορείς των υποψηφίων χωρών. Η Λιθουανία πρέπει να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού στη χώρα.

4.4. Πολιτική ανάπτυξης της υπαίθρου και περιφερειακή πολιτική

Το 2000, ο τομέας της γεωργίας αντιπροσώπευε το 8 % του ΑΕγχΠ της χώρας και το 18 % της απασχόλησης, μείωση κατά 2 % σε σχέση με το 1999. Η συγχώνευση της γης σε μεγαλύτερα αγροτεμάχια προχωρά με αργό ρυθμό λόγω, μεταξύ άλλων, της καθυστέρησης στη διαδικασία επιστροφής της γης. Ωστόσο, η προθεσμία για την κατάθεση των αιτήσεων αποζημίωσης ορίστηκε για τον Ιούλιο του 2002. Το μέσο μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων αυξήθηκε σε 12,76 εκτάρια. Οι προοπτικές γεωργικής παραγωγής και μερικού εξορθολογισμού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων είναι θετικές.

Το πρόγραμμα Sapard δίνει προτεραιότητα στις επενδύσεις στη γεωργία. Ακολουθούν οι τομείς της μεταποίησης και της εμπορευματοποίησης καθώς και της διαφοροποίησης της αγροτικής οικονομίας και της βελτίωσης των υποδομών. Η ΕΕ χρηματοδοτεί σχεδόν το 40 % του συνόλου των δράσεων.

Η κεντρική διαχείριση της διαρθρωτικής πολιτικής έχει βελτιωθεί σημαντικά τον τελευταίο καιρό. Ωστόσο, πλήττεται από το γεγονός ότι οι περιφερειακές διαρθρώσεις συνεχίζουν να μην λειτουργούν ικανοποιητικά και από την έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο βαθμίδων. Η σημαντική αρχή της εταιρικής σχέσης για τη διαχείριση της διαρθρωτικής βοήθειας της ΕΕ δεν είχε καμία επίδραση. Η Επιτροπή έχει ζητήσει επιμόνως την υποβολή σχεδίου ενιαίου εγγράφου προγραμματισμού μέχρι το τέλος του 2002.

4.4.1. Παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

Όσον αφορά τον τομέα της γεωργίας, η ΕΟΚΕ τονίζει ιδίως την ανάγκη χάραξης πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Οι αρχές πρέπει να στηρίξουν τις γεωργικές οργανώσεις και να συνεργαστούν μαζί τους, ιδίως για την αποτελεσματική διάδοση πληροφοριών στα λιγότερο ευνοημένα τμήματα του πληθυσμού που συχνά διάκεινται δυσμενώς απέναντι στην ένταξη στην ΕΕ.

Όσον αφορά την περιφερειακή πολιτική, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της επιτυχούς εφαρμογής της αρχής της εταιρικής σχέσης.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου και η περιφερειακή πολιτική της Λιθουανίας πρέπει να στοχεύουν περισσότερο στην επένδυση σε ανθρώπινους πόρους, δηλαδή στην κατάρτιση και τη δια βίου μάθηση καθώς και στην προώθηση της επαγγελματικής και της γεωγραφικής κινητικότητας. Η επένδυση στην κοινωνία της γνώσης ως συνειδητή πολιτική επιλογή θα διευκόλυνε επίσης την επίτευξη μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων στις διαπραγματεύσεις για τις γεωργικές και τις περιφερειακές ενισχύσεις της ΕΕ. Παράλληλα, είναι αναγκαίες επενδύσεις για τη μεταρρύθμιση των εμπορικών διαρθρώσεων, ιδίως στον τομέα των τροφίμων, και την ανάπτυξη των υποδομών.

5. Συμπεράσματα και συστάσεις

Η ΕΟΚΕ συγχαίρει τη Λιθουανία για την ταχεία πρόοδο που έχει επιτύχει στην ενταξιακή της πορεία στην ΕΕ και είναι πεπεισμένη ότι οι υπόλοιπες διαπραγματεύσεις θα ολοκληρωθούν το αργότερο μέχρι το τέλος του 2002 και θα αποτελέσουν τη βάση για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Για την εδραίωση της δημοκρατίας πρέπει να προηγηθεί του δημοψηφίσματος ευρεία ενημέρωση και δημόσιος διάλογος. Για το σκοπό αυτόν, είναι αναγκαίες ευρείες προσπάθειες εκ μέρους των αρχών, των μέσων ενημέρωσης και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το αποτέλεσμα του μελλοντικού δημοψηφίσματος θα επηρεαστεί σημαντικά από την ικανότητα της Λιθουανίας να επιλύσει, με τη στήριξη της ΕΕ και των κρατών μελών, τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που συνδέονται με τη μετάβαση από την οικονομία κεντρικού σχεδιασμού στην οικονομία της αγοράς. Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να εστιάσουν τις προσπάθειές τους στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.

Βρυξέλλες, 18 Σεπτεμβρίου 2002.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) Ο στόχος αυτός τέθηκε το 2000 και έπρεπε να επιτευχθεί το 2001. Ωστόσο, δεν επετεύχθη και αποτέλεσε κεντρικό θέμα συζήτησης στο Συμβούλιο Υπουργών της Μόσχας της 20.3.2002.

(2) Γνωμοδότηση για τις "Σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας", ΕΕ C 102 της 24.4.1995. Γνωμοδότηση για τις "Σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών της περιοχής της Βαλτικής", ΕΕ C 73 της 9.3.1998. Γνωμοδότηση για τη "Βόρεια διάσταση: σχέδιο δράσης για τη βόρεια διάσταση των εξωτερικών και διασυνοριακών πολιτικών της ΕΕ 2000-2003", ΕΕ C 139 της 11.5.2001. Γνωμοδότηση για τη "Στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ-Ρωσίας: ποιο θα είναι το επόμενο βήμα;" ΕΕ ... (δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη).

(3) Λετονία. Έκθεση σχετικά με την ανθρώπινη ανάπτυξη 2000/2001. Η διαδικασία δημόσιας πολιτικής στη Λετονία, Ρίγα 2001.

(4) A5-0252/2001 (16 Ιουλίου 2001).

(5) CAPE 2001, Συνοπτική έκθεση, Eurochambres και SBRA, Βρυξέλλες 2001.

(6) Για το δασοκομικό τομέα υπάρχει μία ειδική οργάνωση.

(7) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επισημαίνει ότι μεμονωμένες επιχειρήσεις στις χώρες της ΕΕ τηρούν εχθρική στάση έναντι των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των συλλογικών συμβάσεων και έχει ζητήσει από την Επιτροπή να εξετάσει εις βάθος την κατάσταση.

(8) Στη γνωμοδότησή της CES 1480/2001, η ΕΟΚΕ εφιστά ιδίως την προσοχή στους κοινωνικούς εταίρους.

(9) A5-0253/2001 (16 Ιουλίου 2001).

(10) CAPE 2001, Συνοπτική έκθεση, Eurochambres και SBRA, Βρυξέλλες 2001.

(11) Πρόγραμμα της Δημοκρατίας της Λιθουανίας για την αύξηση της απασχόλησης για την περίοδο 2001-2004 (εγκρίθηκε με το Ψήφισμα αριθ. 529 της 8ης Μαΐου 2001 της κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Λιθουανίας).