ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 22.11.2018

COM(2018) 771 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

Επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη: απολογισμός και επόμενα βήματα

1. Η πρωτοβουλία της ΕΕ για την τόνωση των επενδύσεων

Μία από τις προτεραιότητες της Επιτροπής υπό την προεδρία του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ήταν η ουσιαστική τόνωση της οικονομίας με την κάλυψη του επενδυτικού κενού που παρατηρήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως επακόλουθο της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης (Διάγραμμα 1). Οι επενδύσεις – δημόσιες και ιδιωτικές – αποτελούν βασικό κινητήριο μοχλό οικονομικής ανάπτυξης και δημιουργίας θέσεων απασχόλησης. Αποτελούν το μέσο για τη διοχέτευση των αποταμιεύσεων σε έργα και τομείς κρίσιμης σημασίας για το μέλλον μας, όπως οι υποδομές και η στέγη, η έρευνα και ανάπτυξη, οι νέες τεχνολογίες και μέθοδοι παραγωγής, η εκπαίδευση και οι δεξιότητες. Οι εν λόγω επενδύσεις στηρίζουν επίσης τον εκσυγχρονισμό των βιομηχανιών και των κοινωνιών της Ευρώπης κατά τη μετάβαση σε μια ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιούμενη οικονομία με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Διάγραμμα 1. Συρρίκνωση και ανάκαμψη του ποσοστού επενδύσεων

Συνολική οικονομία, % του ΑΕΠ

Τον Νοέμβριο του 2014, η Επιτροπή παρουσίασε το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη – το λεγόμενο σχέδιο Γιούνκερ – που βασιζόταν σε μια νέα και καινοτόμο προσέγγιση των επενδύσεων. Με τη χρήση ενός περιορισμένου ύψους δημόσιων κονδυλίων – εγγύηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων 1 – κινητοποιήθηκαν και συνεχίζουν να κινητοποιούνται σημαντικά ιδιωτικά και δημόσια κεφάλαια για επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, που αποτελεί τον χρηματοδοτικό πυρήνα του επενδυτικού σχεδίου, εξασφάλισε, έως τον Νοέμβριο του 2018, 360 δισ. EUR πρόσθετων επενδύσεων, υπερβαίνοντας αισθητά τον αρχικό στόχο των 315 δισ. EUR. Το Ταμείο έλαβε παράταση έως το τέλος του 2020 2 , με στόχο την επίτευξη 500 δισ. EUR πρόσθετων επενδύσεων έως την ημερομηνία αυτή.

Αυτό το πολύ επιτυχημένο μοντέλο αναδεικνύεται πλέον ως το νέο πρότυπο για στήριξη επενδύσεων από την ΕΕ εντός και εκτός Ευρώπης. Αποτέλεσε το πρότυπο για την κινητοποίηση επενδύσεων στην Αφρική και στις γειτονικές χώρες της ΕΕ βάσει του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου, που προτάθηκε τον Σεπτέμβριο του 2016 3 , καθώς και για το νέο μέσο χρηματοδότησης της εξωτερικής δράσης στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. 4

Η επιτυχία του σχεδίου Γιούνκερ, πέραν της επενδυτικής διάστασης, βασίζεται στη διάρθρωσή του σε τρεις πυλώνες η οποία διασφαλίζει ολοκληρωμένη και συντονισμένη δράση για τη στήριξη των επενδύσεων. Εκτός από την κινητοποίηση επενδύσεων, το σχέδιο Γιούνκερ δημιούργησε έναν δίαυλο έργων και έδωσε έμφαση σε μέτρα που συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός πιο πρόσφορου επιχειρηματικού περιβάλλοντος για επενδύσεις. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή ένωσε τις δυνάμεις της με τον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών και της Ευρωπαϊκής Πύλης Επενδυτικών Έργων. Ο Κόμβος παρέχει συμβουλές και τεχνική βοήθεια στους φορείς υλοποίησης έργων, ενώ η Πύλη παρουσιάζει έναν διαφανή δίαυλο επενδυτικών έργων. Παράλληλα, το επενδυτικό σχέδιο εστιάζει στην αντιμετώπιση των διαρθρωτικών εμποδίων για επενδύσεις. Εδώ περιλαμβάνεται η άρση των κανονιστικών φραγμών, η ελάφρυνση του διοικητικού φόρτου, η στήριξη του θεμιτού ανταγωνισμού και η επιδίωξη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που επηρεάζουν θετικά το επενδυτικό κλίμα. Αυτό απαιτεί προσπάθεια σε ενωσιακό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Η Επιτροπή διατύπωσε προτάσεις με στόχο την εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς, η οποία αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της ΕΕ, προσέδωσε σαφή επενδυτικό προσανατολισμό στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και δημιούργησε την Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων για να συνδράμει τα κράτη μέλη στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει μέτρα με στόχο την αντιμετώπιση των εμποδίων στις επενδύσεις. Ωστόσο, μένει ακόμη να γίνουν πολλά σε όλα τα επίπεδα.

Το επενδυτικό σχέδιο αποτελεί μέρος του θεματολογίου της ΕΕ για ανοικτές επενδύσεις και εμπορικές συναλλαγές. Η ΕΕ αποτελεί ένα από τα πιο ανοικτά περιβάλλοντα για επενδύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Το αξιόπιστο ρυθμιστικό πλαίσιο και ο θεμιτός ανταγωνισμός στην εσωτερική αγορά της ΕΕ προσελκύουν άμεσες ξένες επενδύσεις, με μεγάλα οφέλη για την Ένωση σε επίπεδο απασχόλησης και οικονομικής ανάπτυξης. Την ίδια στιγμή, η Επιτροπή έχει πλήρη επίγνωση των κινδύνων που μπορεί να συνεπάγονται για την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη ορισμένες άμεσες ξένες επενδύσεις, και ενέκρινε σχετικά, τον Σεπτέμβριο του 2017, πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΕΕ και για συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής 5 . Η Επιτροπή καλεί τους συννομοθέτες να ολοκληρώσουν άμεσα την έκδοση του κανονισμού.

Η ΕΕ στηρίζει επίσης την ελευθέρωση των επενδύσεων σε παγκόσμιο επίπεδο Πραγματοποιεί επενδυτικές διαπραγματεύσεις με εταίρους, ώστε, αφενός, να παρέχει προβλέψιμη, μακροπρόθεσμη πρόσβαση στις αγορές για τους επενδυτές αμφότερων των πλευρών και, αφετέρου, να προστατεύει τους επενδυτές και τις επενδύσεις τους. Για παράδειγμα η ΕΕ έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τον Καναδά, τη Σιγκαπούρη, το Βιετνάμ, την Ιαπωνία και την Κίνα.

2. Το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη αποφέρει απτά αποτελέσματα

Κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων προς το κοινό συμφέρον

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων κινείται σταθερά προς τον στόχο της αποδέσμευσης πρόσθετων επενδύσεων ύψους τουλάχιστον 500 δισ. EUR σε βάθος 5 ετών (2015-2020). Τον Νοέμβριο του 2018, 993 συναλλαγές που είχαν τη στήριξη του Ταμείου είχαν ήδη λάβει έγκριση από τον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για συνολική επενδυτική αξία 360 δισ. EUR, καλύπτοντας όλα τα κράτη μέλη. Αναμένεται ότι θα επωφεληθούν 850 000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και εταιρείες μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Τα δύο τρίτα των 360 δισ. EUR που εξασφαλίστηκαν προέρχονται από ιδιωτικούς πόρους, γεγονός που σημαίνει ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων έχει επίσης επιτύχει τον στόχο του να κινητοποιήσει ιδιωτικές επενδύσεις. 6

Το Ταμείο εκπληρώνει επίσης τον στόχο του όσον αφορά την προσθετικότητα. Τα έργα που λαμβάνουν δημοσιονομική στήριξη μέσω του Ταμείου πρέπει να έχουν προσθετικό χαρακτήρα υπό την έννοια ότι αντιμετωπίζουν δυσλειτουργίες της αγοράς ή μη βέλτιστες επενδυτικές καταστάσεις και δεν επρόκειτο να χρηματοδοτηθούν κατά την ίδια περίοδο ούτε στην ίδια έκταση. Η εξέλιξη του όγκου των ετήσιων υπογραφών του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων μεταξύ 2014 και 2017 δείχνει ότι, ενώ ο συνολικός όγκος του ετήσιου δανεισμού παρέμεινε λίγο έως πολύ σταθερός, το μερίδιο των ειδικών δραστηριοτήτων 7 σημείωσε απότομη αύξηση με την έναρξη λειτουργίας του Ταμείου, φθάνοντας τα 17,9 δισ. EUR το 2017, έναντι 4,6 δισ. EUR το 2014. Επιπλέον, ο κανονισμός «ΕΤΣΕ 2.0» 8 με τον οποίο παρατείνεται η διάρκεια ζωής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων έως το τέλος του 2020, εισήγαγε έναν πιο λεπτομερή ορισμό της προσθετικότητας και αυξημένη διαφάνεια των επενδυτικών αποφάσεων 9 .

Διάγραμμα 2. Αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων τον Νοέμβριο του 2018

Από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων έχουν επωφεληθεί όλα τα κράτη μέλη. Σήμερα η κινητοποίηση επενδύσεων σε σύγκριση προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν είναι υψηλότερη στην Ελλάδα, την Εσθονία, τη Λιθουανία, την Πορτογαλία και τη Βουλγαρία 10 . Η γεωγραφική κατανομή των ποσών δείχνει ότι οι επενδύσεις που έχουν κινητοποιηθεί μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων έχουν κατευθυνθεί σε μεγάλο βαθμό στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την χρηματοπιστωτική κρίση, εκείνες δηλαδή στις οποίες η πτώση των επενδύσεων ήταν σημαντικότερη.

Το επενδυτικό σχέδιο συνέβαλε σημαντικά στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και στην οικονομική ανάπτυξη. Το Τμήμα Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής εκτιμούν ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων έχει ήδη παράσχει στήριξη σε περισσότερες από 750 000 θέσεις εργασίας 11 . Ο αριθμός αυτός προσδοκάται ότι θα ανέλθει σε 1,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας έως το 2020. Επιπροσθέτως, οι υπολογισμοί δείχνουν ότι το επενδυτικό σχέδιο έχει ήδη συμβάλει σε αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ κατά 0,6 % και ότι αυτή η αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ αναμένεται να ανέλθει σε 1,3 % έως το 2020. Πέραν αυτού του προσδοκώμενου θετικού αποτελέσματος, ανάλυση που διενεργήθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής καταδεικνύει ότι ο συνδυασμένος μακροοικονομικός αντίκτυπος της πλήρους και έγκαιρης εφαρμογής των καθορισμένων κανονιστικών μεταρρυθμίσεων στον τομέα της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς, της Ένωσης Κεφαλαιαγορών και της Ενεργειακής Ένωσης μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία 1 εκατομμυρίου επιπλέον θέσεων εργασίας έως το 2030 και πρόσθετη αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ κατά 1,5 % έως το 2030. 12 Η ανάλυση αυτή βασίζεται στην αναμενόμενη άρση ή μείωση των υφιστάμενων εμποδίων στις επενδύσεις από τις νομοθετικές προτάσεις που έχει εγκρίνει η Επιτροπή στο πλαίσιο των τεσσάρων αυτών δεσμών μέτρων πολιτικής.

Βελτίωση της ποιότητας των έργων και δημιουργία σταθερού διαύλου έργων

Ο Ευρωπαϊκός Κόμβος Επενδυτικών Συμβουλών και η Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων συμβάλλουν στην υλοποίηση των έργων. Ο Κόμβος, κοινή πρωτοβουλία της Επιτροπής και του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, προσφέρει ένα ενιαίο σημείο πρόσβασης για συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες τεχνικής βοήθειας. Έχει ήδη διεκπεραιώσει 860 αιτήματα από όλα τα κράτη μέλη. Επίσης, έχει υπογράψει 20 και πλέον συμφωνίες με εθνικές τράπεζες και ιδρύματα στήριξης και με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, με στόχο την ενίσχυση της ικανότητας αυτών των ιδρυμάτων να στηρίζουν διαύλους επενδύσεων και την αναβάθμιση της κατά τόπους παροχής βοήθειας. Για τον σκοπό αυτό, δημοσιεύθηκε πρόσκληση υποβολής προτάσεων τον Δεκέμβριο του 2017. Οκτώ εθνικές τράπεζες και ιδρύματα στήριξης έχουν ήδη υποβάλει αίτηση στο πλαίσιο της πρόσκλησης και αρκετές άλλες εκδήλωσαν ενδιαφέρον για ανάπτυξη των συμβουλευτικών ικανοτήτων τους. Επιπροσθέτως, μια νέα, αποκλειστική πλατφόρμα επενδυτικών συμβουλών εντός του κόμβου, η Urban Investment Support (URBIS) 13 τέθηκε σε λειτουργία τον Νοέμβριο του 2017. Η URBIS συστήθηκε με αποστολή την παροχή συμβουλευτικής στήριξης στις δημοτικές αρχές με στόχο τη διευκόλυνση, επιτάχυνση και υλοποίηση δημοτικών επενδυτικών έργων, προγραμμάτων και πλατφορμών. Έως σήμερα, οι 36 αιτήσεις που έλαβαν στήριξη από την URBIS προέρχονται από 17 κράτη μέλη.

Η Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων είναι η διαδικτυακή πύλη διασύνδεσης της ΕΕ, η οποία φέρνει σε επαφή φορείς υλοποίησης και επενδυτές σε όλο τον κόσμο. Έχει ήδη δημοσιεύσει σχεδόν 450 επενδυτικά έργα από όλα τα κράτη μέλη σε διάφορους τομείς. Σύμφωνα με μελέτη που διενεργήθηκε την άνοιξη του 2018 μεταξύ των φορέων υλοποίησης έργων της Πύλης, εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από επενδυτές για το 80 % των έργων. Η Πύλη έχει επίσης υπογράψει πολλές συμφωνίες συνεργασίας με παρεμφερείς πύλες.

Πρόγραμμα InvestEU: αναβαθμίζοντας τη στήριξη των επενδύσεων στο επόμενο επίπεδο

Κεφαλαιοποιώντας την επιτυχία του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη, η Επιτροπή εισηγήθηκε το πρόγραμμα InvestEU ως μέρος του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2021-2027. Το νέο πρόγραμμα θα περιλαμβάνει το Ταμείο InvestEU, που θα διαδεχθεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, τον Συμβουλευτικό Κόμβο InvestEU και την Πύλη InvestEU. Το InvestEU θα συνενώσει 13 υφιστάμενα χρηματοδοτικά μέσα υπό την κεντρική διαχείριση της Επιτροπής, γεγονός που θα καταστήσει τη στήριξη της ΕΕ πιο προσιτή και θα δημιουργήσει οικονομίες κλίμακας. Το Ταμείο InvestEU θα κινητοποιεί επενδύσεις μέσω εγγύησης που θα παρέχεται από τον προϋπολογισμό της Ένωσης, παρέχοντας στους χρηματοδοτικούς εταίρους της Επιτροπής τη δυνατότητα να αναλαμβάνουν μεγαλύτερους κινδύνους. Το Ταμείο InvestEU αναμένεται να κινητοποιήσει τουλάχιστον 650 δισ. EUR σε πρόσθετες επενδύσεις σε τομείς που εμπίπτουν στις προτεραιότητες εσωτερικής πολιτικής της Ένωσης και με έμφαση στην επίτευξη κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων, συμπεριλαμβανομένης της αναχαίτισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η Πύλη InvestEU θα συνεχίσει να στηρίζει τους επενδυτές στην αναζήτηση επενδυτικών ευκαιριών στον τομέα ή στην περιοχή που τους ενδιαφέρει. Θα παρέχει βελτιωμένη αντιστοίχιση μεταξύ των έργων και πιθανής χρηματοδότησης από τους εταίρους υλοποίησης του InvestEU. Ο Συμβουλευτικός Κόμβος InvestEU θα απορροφήσει τις 13 διαφορετικές συμβουλευτικές υπηρεσίες που διαθέτει σήμερα η ΕΕ σε υπηρεσία μίας στάσης με αποστολή τη συνδρομή στην ανάπτυξη έργων. Ο Κόμβος θα παρέχει τεχνική υποστήριξη και βοήθεια ώστε να συμβάλλει στην κατάρτιση, την ανάπτυξη, τη διάρθρωση και την υλοποίηση έργων, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ικανοτήτων.

3. Άρση των εμποδίων στις επενδύσεις

Ο τρίτος πυλώνας του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη στοχεύει στη βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος με τον εντοπισμό και την άρση των εμποδίων στις επενδύσεις σε όλα τα θεσμικά και διοικητικά επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της γραφειοκρατίας και των κανονιστικών φραγμών. Η Επιτροπή αντιμετώπισε και θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει τα κανονιστικά και διοικητικά εμπόδια, σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Οι πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στα κράτη μέλη λειτουργούν συμπληρωματικά και, συνεπώς, τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν επίσης τα εμπόδια στις επενδύσεις σε εθνικό επίπεδο.

3.1 Πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ 

Εμβάθυνση όλων των πτυχών της Ενιαίας Αγοράς

Η Επιτροπή παρουσίασε σήμερα μια πρώτη απάντηση στο αίτημα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον Μάρτιο του 2018, να αξιολογήσει την τρέχουσα κατάσταση καθώς και τα εναπομένοντα εμπόδια αλλά και τις ευκαιρίες για μια πλήρως λειτουργική ενιαία αγορά 16 ,

Τα τελευταία έτη η Επιτροπή έλαβε μέτρα για την άρση των κανονιστικών εμποδίων που δημιουργούν προσκόμματα στις διασυνοριακές συναλλαγές και στις επενδύσεις στο εσωτερικό της ενιαίας αγοράς. Η ενιαία αγορά, ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα και πλεονεκτήματα της Ευρώπης, συνέβαλε στη δημιουργία νέων ευκαιριών και οικονομιών κλίμακας για τις ευρωπαϊκές εταιρείες και επιτρέπει στους Ευρωπαίους να ζουν, να σπουδάζουν και να εργάζονται όπου εκείνοι επιθυμούν. Η Επιτροπή ενέκρινε στρατηγική για την ενιαία αγορά τον Οκτώβριο του 2015, με ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση των επενδύσεων με την εξάλειψη των εμποδίων που απομένουν και την επίτευξη μεγαλύτερης κανονιστικής προβλεψιμότητας. Σε συνέχεια της στρατηγικής για την ενιαία αγορά, η δέσμη για τις δημόσιες συμβάσεις του 2017 περιλαμβάνει διάφορα μέτρα που στοχεύουν στη βελτίωση του πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις και στην ενθάρρυνση της πιο στρατηγικής εφαρμογής των υφιστάμενων κανόνων. Οι δίκαιες, προβλέψιμες και διαφανείς δημόσιες συμβάσεις είναι καίριας σημασίας για την τόνωση των επενδύσεων. 17  

Η στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά, 18 που δρομολογήθηκε το 2015, αποσκοπεί στην εξάλειψη των φραγμών που εμποδίζουν τη βέλτιστη λειτουργία της ψηφιακής οικονομίας και στη δημιουργία νέων ευκαιριών για καινοτομία, ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Από τη δρομολόγησή της μέχρι σήμερα έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος 19 . Ορισμένες νέες πρωτοβουλίες όπως το συνεκτικό πλαίσιο της ΕΕ για το ηλεκτρονικό εμπόριο και το απλουστευμένη διασυνοριακό καθεστώς ΦΠΑ έχουν προσφέρει σημαντικά εργαλεία στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ώστε να καταστούν πιο ανταγωνιστικές. Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών ενθαρρύνει περαιτέρω επενδύσεις σε ευρυζωνικά δίκτυα (συμπεριλαμβανομένου του 5G), με τη μείωση των φραγμών στη συνεπένδυση και στην ομαδοποίηση των δαπανών που αντιμετωπίζουν οι οικονομικούς φορείς. Επίσης, η ΕΕ θέσπισε υψηλότερα πρότυπα για την καλύτερη σύνδεση και προστασία των ευρωπαίων πολιτών στην ψηφιακή εποχή, μεταξύ άλλων με την κατάργηση των τελών περιαγωγής και τη γενική οδηγία για την προστασία των δεδομένων.

Κεφαλαιαγορές

Η Ένωση Κεφαλαιαγορών 20 μπορεί δυνητικά να συμβάλει σημαντικά στην τόνωση των επενδύσεων στην ΕΕ με την άρση των εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων μεταξύ των ευρωπαϊκών συνόρων, τη στήριξη της οικονομικής σύγκλισης, και την διεύρυνση της πρόσβασης σε ζωτική χρηματοδότηση από τις αγορές. Αυτό βοηθά στη χρηματοδότηση της καινοτομίας και στην ώθηση της απασχόλησης. Οι κεφαλαιαγορές με επαρκή ρευστότητα στηρίζουν επίσης τον διεθνή ρόλο του ευρώ, ενισχύουν την Οικονομική και Νομισματική Ένωση και βελτιώνουν την ανθεκτικότητα της οικονομίας της ΕΕ, προστατεύοντας τους πολίτες και τις εταιρείες της ΕΕ εντός της ζώνης του ευρώ και πέραν αυτής σε περίπτωση οικονομικών κραδασμών στην περιοχή τους. Η Επιτροπή έχει ήδη εισηγηθεί διάφορες προτάσεις για τα βασικά δομικά στοιχεία της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, όπως αναγγέλθηκε το 2015 και το 2017. Οι συννομοθέτες έχουν μέχρι στιγμής εγκρίνει μόλις 3 από τις εν λόγω νομοθετικές προτάσεις. Η έγκριση των προτάσεων που εκκρεμούν αποτελεί πλέον επείγουσα ανάγκη.

Μια απτή προτεραιότητα της Ένωσης Κεφαλαιαγορών είναι η ανάπτυξη των κατά τόπους κεφαλαιαγορών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επιπροσθέτως των στοχευμένων μέτρων που προβλέπονται από την Ένωση Κεφαλαιαγορών, η στήριξη και η παρακολούθηση κεφαλαιαγορών με επαρκέστερη ρευστότητα εξασφαλίζεται αντίστοιχα μέσω του προγράμματος στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Οι κατά τόπους κεφαλαιαγορές σημειώνουν επίσης πρόοδο χάρη στις εθνικές και περιφερειακές πρωτοβουλίες που ενθαρρύνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε περιφερειακό επίπεδο, ορισμένες χώρες έχουν καθιερώσει διασυνοριακή συνεργασία για τη διευκόλυνση της εισαγωγής ξένων εταιρειών στο χρηματιστήριο και των ξένων επενδύσεων, τη σύνδεση των υποδομών των αγορών και την εναρμόνιση των περαιτέρω κανόνων. Σε εθνικό επίπεδο, ορισμένα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει στρατηγικές για τις εθνικές κεφαλαιαγορές και έχουν λάβει μέτρα για τη στήριξη της πρόσβασης στις κεφαλαιαγορές μέσω δημόσιων κεφαλαίων και για την εν γένει βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντός τους 21 .

Υποδομές μεταφορών και ενέργειας

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εμποδίων στις επενδύσεις σε υποδομές μεταφορών και τη στήριξη της έγκαιρης παράδοσης του βασικού διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών ως το 2030, η Επιτροπή υπέβαλε τον Μάιο του 2018 πρόταση κανονισμού με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών χορήγησης αδειών και δημόσιων συμβάσεων, τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα κατά την προετοιμασία διασυνοριακών έργων ακι τον περιορισμό του διοικητικού φόρτου για τους φορείς υλοποίησης έργων. 22 . Τούτο αποτελεί μέρος ευρύτερης προσπάθειας ενίσχυσης του κανονιστικού πλαισίου για τις επενδύσεις σε υποδομές μεταφορών 23 .

Η ολοκλήρωση της Ενεργειακής Ένωσης και η επίσπευση της ενεργειακής μετάβασης συνεπάγονται τεράστιες επενδυτικές ευκαιρίες. Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην υλοποίηση των βασικών πανευρωπαϊκών έργων ενεργειακών υποδομών: 30 έργα κοινού ενδιαφέροντος θα ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2018. Έως το τέλος του 2010 ο αριθμός τους θα αυξηθεί σε 47. Πολλά από αυτά τα έργα υποστηρίζονται στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» Τον Νοέμβριο του 2017 η Επιτροπή ενέκρινε τον τρίτο ενωσιακό κατάλογο έργων κοινού ενδιαφέροντος 24 Η δέσμη «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», που εγκρίθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2016, προβλέπει ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης, από τον παραγωγό και σε όλη την πορεία έως τον τελικό χρήστη, η οποία καλύπτει τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση, την ασφάλεια εφοδιασμού σε ηλεκτρική ενέργεια και, τέλος, τους κανόνες διακυβέρνησης για την Ενεργειακή Ένωση της ΕΕ 25 . Προωθεί πρωτοβουλίες της βιομηχανίας για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και τον μετριασμό του αντικτύπου στην κοινωνία από τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, και συνεπάγεται τη συμμετοχή πολλών παραγόντων, όπως των τοπικών και δημοτικών αρχών και των επιχειρήσεων, των κοινωνικών εταίρων και των επενδυτών. Η δέσμη περιλαμβάνει επίσης δράσεις με στόχο την επιτάχυνση της καινοτομίας σε θέματα καθαρής ενέργειας και την ανακαίνιση των κτιρίων της Ευρώπης, καθώς και μέτρα για την ενθάρρυνση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Η πρώτη νομοθετική πρόταση άρχισε να ισχύει τον Ιούλιο του 2018, ενώ έχει ήδη επιτευχθεί πολιτική συμφωνία για τρεις προτάσεις. Οι συννομοθέτες χειρίζονται τις υπόλοιπες τέσσερεις προτάσεις με στόχο την ταχεία συμφωνία και έγκρισή τους. Με αυτό το φιλόδοξο, σταθερό και προβλέψιμο κανονιστικό πλαίσιο, η ΕΕ μπορεί να αξιοποιήσει από πλεονεκτική θέση την ενεργειακή μετάβαση. Ο ηγετικός ρόλος της ΕΕ στον τομέα της βιώσιμης χρηματοδότησης, η οποία έχει ως στόχο τον αναπροσανατολισμό των ιδιωτικών ροών κεφαλαίων σε πιο βιώσιμες επενδύσεις και βοηθά τους επενδυτές να αντιμετωπίζουν τους περιβαλλοντικούς κινδύνους συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, ενισχύει περαιτέρω τις δράσεις αυτές.

Άνθρωποι, εκπαίδευση και δεξιότητες

Η επένδυση στους ανθρώπους, στις δεξιότητες και στις γνώσεις τους είναι αναγκαία για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης και την προσέλκυση επενδύσεων. Αυτή η κοινωνική προσέγγιση των επενδύσεων αντικατοπτρίζεται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως διακηρύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και το Συμβούλιο τον Νοέμβριο του 2017 26 . Επιπλέον, το 2016 η Επιτροπή ενέκρινε ένα ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων 27 . Οι 10 βασικές δράσεις του προάγουν την αναβάθμιση δεξιοτήτων και τη δια βίου μάθηση και εξασφαλίζουν ότι οι Ευρωπαίοι έχουν τις δεξιότητες που απαιτούν οι αγορές εργασίας μας 28 . Επιπλέον, ανταποκρινόμενη στις επιθυμίες των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων 29 , η Επιτροπή προχωρά στη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης 30 . Τέλος, οι περαιτέρω επενδύσεις σε κοινωνικές υποδομές, που περιλαμβάνουν την υγεία και τη μακροχρόνια περίθαλψη, είναι υψίστης σημασίας ενόψει της γήρανσης του πληθυσμού και της συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού.

Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία

Επιπροσθέτως, οι εκ των προτέρων όροι, που θεσπίστηκαν με στόχο την αύξηση της αποτελεσματικότητας των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων κατά την περίοδο εφαρμογής 2014-20, είχαν ως αποτέλεσμα την άρση των εμποδίων στις επενδύσεις στα κράτη μέλη και στις περιφέρειες τόσο σε διατομεακό επίπεδο [μέσω οριζόντιων όρων, π.χ. στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων και του νόμου για τις μικρές επιχειρήσεις (Small Business Act)] όσο και σε τομείς που λαμβάνουν στήριξη από τα εν λόγω ταμεία (όπως οι μεταφορές, ο ψηφιακός τομέας, η ενέργεια, η γαλάζια οικονομία, τα απόβλητα και ο τομέας των υδάτων). Αποτέλεσαν το έναυσμα για μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο πολιτικής και για θέσπιση νέων στρατηγικών και πολιτικών πλαισίων για τη δημόσια στήριξη και τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, και συνέβαλαν στη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των δημόσιων διοικήσεων. Στην επόμενη περίοδο προγραμματισμού, οι εκ των προτέρων όροι θα αντικατασταθούν από «ευνοϊκές συνθήκες» που θα διασφαλίζουν τα αναγκαία προαπαιτούμενα για την αποτελεσματική και αποδοτική χρήση των ταμείων της ΕΕ.

Για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, η Επιτροπή έχει εισηγηθεί σημαντική μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης για όσους υποβάλλουν αίτηση για χρήση των διαρθρωτικών ταμείων. Η Επιτροπή πρότεινε μείωση της γραφειοκρατίας και λιγότερο επαχθείς διαδικασίες ελέγχου για τις επιχειρήσεις και τους επιχειρηματίες που είναι δικαιούχοι στήριξης της ΕΕ. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή πρότεινε ενιαία δέσμη κανόνων για επτά ταμεία της ΕΕ που υλοποιούνται από κοινού με τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των ταμείων συνοχής 31 . Η αλλαγή εστίασης της κοινής γεωργικής πολιτικής από τη συμμόρφωση σε μια προσέγγιση με βάση τις επιδόσεις αναμένεται ότι θα περιορίσει επίσης τη γραφειοκρατία. Μια άλλη σημαντική μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης στην επόμενη δημοσιονομική περίοδο προκύπτει από την πρόταση για το πρόγραμμα InvestEU, που απλοποιεί και συνενώνει μια σειρά υφιστάμενων ταμείων.

Κρατικές ενισχύσεις

Η Επιτροπή απλοποίησε τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων μετά την έγκριση του επενδυτικού σχεδίου. Η Επιτροπή εξέδωσε λεπτομερείς κατευθύνσεις με στόχο να βοηθήσει τους επενδυτές να προσδιορίζουν πότε τα μέτρα δημόσιας στήριξης, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων σε υποδομές, δεν εμπίπτουν στους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ 32 . Ο γενικός κανονισμός σχετικά με την απαλλαγή κατά κατηγορία διευρύνθηκε ώστε να συμπεριλάβει μέτρα δημόσιας στήριξης για λιμενικές και αερολιμενικές υποδομές και για υποδομές πολιτισμού 33 . Σήμερα, έως και 97 % επί του συνόλου των μέτρων κρατικής ενίσχυσης χορηγούνται, υπό σαφείς προϋποθέσεις, χωρίς προηγούμενη έγκριση της κρατικής ενίσχυσης από την ΕΕ. Πιο πρόσφατα, τον Ιούνιο του 2018, η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για στοχευμένη τροποποίηση του εξουσιοδοτικού κανονισμού συνοδευτικά του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Τα συνδυασμένα αποτελέσματα των μέτρων αυτών οδήγησαν σε ουσιαστική αύξηση της ασφάλειας δικαίου και σε βελτιστοποίηση των διαδικασιών, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην τόνωση των επενδύσεων, ιδίως στον τομέα των υποδομών.

3.2 Αντιμετώπιση των εμποδίων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο

Οι εθνικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αντιμετωπίζουν πολλές φορές αδυναμίες του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και φραγμούς που επηρεάζουν δυσμενώς την απόδοση των επιχειρήσεων και εμποδίζουν τις επενδύσεις. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο βοηθά τα κράτη μέλη να συντονίζουν πιο αποτελεσματικά τις δημοσιονομικές, μακροοικονομικές και διαρθρωτικές πολιτικές τους ευθυγραμμίζοντάς τες με τους κανόνες και τους στόχους που έχουν συμφωνηθεί σε επίπεδο ΕΕ. Παρέχει επίσης ευκαιρίες για πολυμερή διάλογο σχετικά με τις δημοσιονομικές, οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές και τα εθνικά θεματολόγια μεταρρυθμίσεων, μεταξύ άλλων σχετικά με την αντιμετώπιση των επενδυτικών προκλήσεων. Οι ανά χώρα εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραθέτουν εν είδει απολογισμού τις κατά προτεραιότητα μεταρρυθμίσεις που προτάθηκαν και εφαρμόζονται σε αυτό το πλαίσιο. Οι πιο πρόσφατες εκθέσεις, που δημοσιεύθηκαν τον Μάρτιο του 2018, καταγράφουν σταθερή πρόοδο όσον αφορά την αντιμετώπιση των επενδυτικών προκλήσεων σε σειρά τομέων (βλ. παράρτημα 2). Η Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2015 34 παρουσίασε για πρώτη φορά την ολοκληρωμένη προσέγγιση της Επιτροπής όσον αφορά την οικονομική πολιτική, με έμφαση στην τόνωση των επενδύσεων σε συνδυασμό με την προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και στη διασφάλιση δημοσιονομικής υπευθυνότητας. Η εν λόγω προσέγγιση συνεχίζει να αποτελεί την κορυφαία επιλογή στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο έως και σήμερα.

Σε ορισμένα κράτη μέλη, απαιτείται ισχυρότερη ώθηση για την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που απομένουν. Σχεδόν δύο τρίτα επί του συνόλου των συστάσεων καταγράφουν τουλάχιστον «κάποια πρόοδο» στην εφαρμογή τους. Ωστόσο, την ίδια στιγμή απαιτείται επαγρύπνηση προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα παρατηρηθούν οπισθοδρομήσεις όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις. Επιπλέον, το ιστορικό της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων δεν παρουσιάζει ομοιομορφία σε όλα τα κράτη μέλη.

Η Επιτροπή υπέβαλε στα κράτη μέλη επισκόπηση των βασικών προκλήσεων όσον αφορά τις επενδύσεις σε εθνικό επίπεδο και πρότεινε κατάλληλες μεταρρυθμίσεις. 35 Οι πιθανές προκλήσεις στο πλαίσιο των επενδύσεων ταξινομήθηκαν σε πέντε γενικές κατηγορίες: (i) δημόσια διοίκηση / επιχειρηματικό περιβάλλον· (ii) αγορά εργασίας / εκπαίδευση, (iii) οικονομικός τομέας/φορολογία· (iv) έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία, και (v) ειδικές τομεακές ρυθμίσεις. Στη συνέχεια, η Επιτροπή οργάνωσε μια σειρά συζητήσεων στο Συμβούλιο με θέμα τα εμπόδια στις επενδύσεις σε συγκεκριμένους τομείς πολιτικής. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν, μεταξύ άλλων, στη διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας, στις επενδύσεις σε άυλα στοιχεία, στα πλαίσια που άπτονται της αφερεγγυότητας, στις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και στις επενδύσεις στους κλάδους των δικτύων (βλ. παράρτημα 1). 

Τα τελευταία χρόνια, τα κράτη μέλη σημείωσαν σημαντική πρόοδο όσον αφορά την εξασφάλιση ευνοϊκών επενδυτικών συνθηκών. Σχεδόν σε όλους τους δείκτες που αποτιμούν το διοικητικό περιβάλλον, έχει καταγραφεί σημαντική βελτίωση. Τα περισσότερα κράτη μέλη εστίασαν στη βελτίωση των συνθηκών για έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας και άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας σε διασυνοριακό επίπεδο. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι η ηλεκτρονική καταχώριση των νέων εταιρειών, οι υπηρεσίες μίας στάσης για την καταχώριση των επιχειρήσεων ή την επίλυση συνηθισμένων προβλημάτων, καθώς και η κατάργηση ή η μείωση των φόρων υπέρ τρίτων και άλλων τελών που σχετίζονται με τις επιχειρήσεις. Τα κράτη μέλη προχώρησαν σε μεταρρυθμίσεις στον δικαστικό τομέα και κατάφεραν να βελτιώσουν περαιτέρω την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματός τους. Έχουν ληφθεί επίσης μέτρα για τη μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας και στις αγορές προϊόντων, την υποστήριξη της ιδιωτικής έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας και τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση, π.χ. με τη μείωση του αριθμού των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Η βελτίωση των επιπέδων δεξιοτήτων και η αντιστοίχισή τους με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας είναι κρίσιμη για την αύξηση της παραγωγικότητας και της προσαρμοστικότητας του εργατικού δυναμικού, ασκώντας με τον τρόπο αυτό θετική επίδραση στις επενδύσεις. Η ύπαρξη λειτουργικών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης χωρίς αποκλεισμούς μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη ή στην άμβλυνση των κινδύνων έλλειψης ή αναντιστοιχίας δεξιοτήτων οι οποίοι έχουν οικονομικό και κοινωνικό κόστος για την κοινωνία, σε επίπεδο αναξιοποίητων ευκαιριών ανάπτυξης και συρρίκνωσης των ευκαιριών απασχόλησης για ορισμένες ομάδες πληθυσμού. Αναγνωρίζοντας το γεγονός αυτό, μετά το 2015 τα κράτη μέλη έχουν δώσει ιδιαίτερη έμφαση σε πολιτικές που στοχεύουν στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων.

Παρά τη σημαντική πρόοδο που σημειώθηκε στη βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος, εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη μεγάλες προκλήσεις και η ολοκλήρωση της εφαρμογής των υπό εξέλιξη μεταρρυθμίσεων αποτελεί προτεραιότητα. Τα κράτη μέλη πρέπει να κλιμακώσουν τις προσπάθειές τους για εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων με στόχο την εξάλειψη των εμποδίων για τις επενδύσεις. Η ύπαρξη αποτελεσματικών δικαστικών συστημάτων συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού του κράτους δικαίου είναι κρίσιμης σημασίας σε αυτό το πλαίσιο Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις αποτελούν αναγκαία συνθήκη για τη διατήρηση και την αύξηση των επιπέδων επενδύσεων στα κράτη μέλη, λαμβανομένων υπόψη των εθνικών ιδιαιτεροτήτων. Με βάση τα ανωτέρω, και εν όψει της προετοιμασίας του προσεχούς Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η Επιτροπή αξιολογεί επίσης τις προκλήσεις για τα επενδυτικά περιβάλλοντα των κρατών μελών στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2019 37 . 

4. Συμπεράσματα και βασικοί τομείς για κατά προτεραιότητα δράση

Τα ποσοστά επενδύσεων σημείωσαν αισθητή αύξηση μετά την εφαρμογή του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη, αλλά συνεχίζουν να υπολείπονται των επιπέδων προ της κρίσης Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων αναδείχθηκε αποτελεσματικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των επενδυτικών κενών στην οικονομία της ΕΕ, κινητοποιώντας χρηματοδοτήσεις σε βασικούς τομείς που χαρακτηρίζονται από δυσλειτουργίες της αγοράς ή μη βέλτιστες επενδυτικές καταστάσεις. Η εγγύηση από τον προϋπολογισμό που αποτελεί βάση του Ταμείου συνέβαλε στο να αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των εγχειρημάτων υψηλότερου κινδύνου που χρηματοδοτούνται από τον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Με την πρότασή της για το πρόγραμμα InvestEU, η Επιτροπή προσβλέπει στην αναβάθμιση της στήριξης των επενδύσεων στην ΕΕ στο επόμενο επίπεδο. Οι συννομοθέτες καλούνται να εγκρίνουν την πρόταση κατά προτεραιότητα, ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα η στήριξη των επενδύσεων κατά την επόμενη δημοσιονομική περίοδο. Παράλληλα, απαιτείται ταχεία πρόοδος στις διαπραγματεύσεις της νέας βελτιωμένης πρότασης της Επιτροπής για τον Μηχανισμό Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας.

Σε συνδυασμό με την τόνωση των εγχώριων επενδύσεων, απαιτείται πιο φιλικό περιβάλλον για τις επενδύσεις προκειμένου να ενισχυθεί η θέση της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομία ως ελκυστικού επενδυτικού προορισμού. Η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς και της Ενεργειακής Ένωσης, με παράλληλη ενίσχυση των κανόνων του ανταγωνισμού σε όλους τους τομείς, θα άρει τη μεγάλη πλειονότητα των εναπομενόντων εμποδίων για επενδύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ένωση Κεφαλαιαγορών είναι ιδιαιτέρως σημαντική σε αυτό το πλαίσιο, καθώς επίκειται η αποχώρηση από την ενιαία αγορά του μεγαλύτερου χρηματοοικονομικού κέντρου της Ευρώπης Για την προσαρμογή στη νέα αυτή πραγματικότητα, απαιτείται περαιτέρω ανάπτυξη και βαθύτερη ολοκλήρωση των κεφαλαιαγορών της ΕΕ των 27, σε συνδυασμό με ισχυρότερες και πιο ανεπτυγμένες τοπικές κεφαλαιαγορές. Ως εξ αυτού, η Επιτροπή καλεί τους συννομοθέτες να επιταχύνουν την έγκριση των πρωτοβουλιών που απομένουν για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, της Ένωσης Κεφαλαιαγορών και της Ενεργειακής Ένωσης και ζητά να υπάρξει πρόοδος στις προτάσεις σχετικά με το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η Επιτροπή θα συνεχίσει να καθορίζει τις προτεραιότητες σε επίπεδο πολιτικής και να παρακολουθεί την πρόοδο στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, η οποία συνεχίζει να είναι ανομοιογενής μεταξύ των κρατών μελών και των τομέων πολιτικής. Οι υφιστάμενες συνδέσεις μεταξύ των χρηματοδοτήσεων της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου θα ενισχυθούν, εξασφαλίζοντας συνέργειες και συμπληρωματικότητα μεταξύ της ανάλυσης και του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών και των δαπανών σε επίπεδο ΕΕ. Για να επιτευχθεί αυτό, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2019 θα επικεντρωθεί περισσότερο στον καθορισμό και στην ιεράρχηση των επενδυτικών αναγκών σε εθνικό επίπεδο με σκοπό να κατευθύνει τις αποφάσεις σχετικά με τον προγραμματισμό για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και στο Ταμείο Συνοχής. Επιπλέον, τα κράτη μέλη καλούνται να καταρτίσουν και να υποβάλουν υψηλής ποιότητας εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα που να καλύπτουν την περίοδο από το 2021 έως το 2030, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα σταθερό και ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο για τις επενδύσεις που συνδέονται με την ενέργεια και το κλίμα.

Οι προτάσεις της Επιτροπής για το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο ενισχύουν επίσης την έμφαση στις επενδύσεις και τις σχέσεις συμπληρωματικότητας μεταξύ των οικείων ταμείων της ΕΕ. Με στόχο την υποστήριξη της εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία ενός προγράμματος στήριξης μεταρρυθμίσεων 38 , το οποίο θα παρέχει οικονομικά κίνητρα στα κράτη μέλη για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Επιπροσθέτως, μια Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης των Επενδύσεων 39 θα βοηθά στη διατήρηση των επιπέδων των επενδύσεων σε περίπτωση μεγάλων ασύμμετρων κραδασμών. Τα μέσα αυτά θα λειτουργούν συμπληρωματικά προς άλλα ταμεία της ΕΕ, δηλαδή τα ταμεία που στηρίζουν την πολιτική συνοχής, τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη», το πρόγραμμα-πλαίσιο Horizon Europe και το νέο ταμείο InvestEU. Η Επιτροπή έχει επίσης προτείνει να συγκεντρώσει διάφορες καινοτόμες πηγές χρηματοδότησης σε ένα ενιαίο μέσο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας, που θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του ελλείμματος χρηματοδότησης για την καινοτομία υψηλού κινδύνου που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις. Η αποτελεσματική χρήση των προγραμμάτων της ΕΕ έχει καίρια σημασία προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι σημαντικές επενδυτικές ανάγκες, κατά τα στάδια τόσο του σχεδιασμού όσο και της υλοποίησης, με προβολή μέσω του διαύλου έργων και συνεπή κριτήρια επιλεξιμότητας. Με την ενίσχυση των υφιστάμενων πρακτικών στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, τα προγράμματα της ΕΕ θα χρησιμοποιούνται με συνεκτικό τρόπο ώστε να μεγιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία της χρηματοδότησης της ΕΕ και να υποστηριχθούν οι μεταρρυθμίσεις σε εθνικό επίπεδο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, με απώτερο στόχο την αποτελεσματική επίτευξη των προτεραιοτήτων πολιτικής της ΕΕ.

(1)

Ο Όμιλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων αποτελείται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων.

(2)

Κανονισμός (ΕΕ) 2017/2396 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2017, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 και (ΕΕ) 2015/1017 όσον αφορά την παράταση της λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, καθώς και τη θέσπιση τεχνικών βελτιώσεων για το εν λόγω Ταμείο και τον Ευρωπαϊκό Κόμβο Επενδυτικών Συμβουλών. ΕΕ L 345 της 27.12.2017, σ. 34-52.

(3)

C(2016) 0581.

(4)

C(2018) 460.

(5)

C(2017) 487.

(6)

Επιπλέον, το VentureEU, το οποίο είναι πρόγραμμα οργανισμών επενδύσεων σε μερίδια άλλων οργανισμών επιχειρηματικού κεφαλαίου που δρομολογήθηκε το 2018, αναμένεται να κινητοποιήσει 6,5 δισ. EUR νέων επενδύσεων σε καινοτόμες νεοφυείς και επεκτεινόμενες επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, αυξάνοντας σημαντικά το ποσό των διαθέσιμων κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών στην ΕΕ.

(7)

Ειδικές δραστηριότητες καλούνται συλλογικά οι δραστηριότητες που ενέχουν υψηλότερο κίνδυνο από εκείνον που θεωρείται γενικά αποδεκτός από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, π.χ.: πράξεις δανεισμού/εγγύησης με προσδοκώμενη ζημία καθ' όλη τη διάρκεια ζωής ίση ή μεγαλύτερη του 2 %· συμμετοχές σε ταμεία υποδομών και άλλα ταμεία, δραστηριότητες επιχειρηματικών κεφαλαίων, πράξεις με ίδια κεφάλαια και άλλες πράξεις με αντίστοιχο προφίλ κινδύνου. Το άρθρο 16 του καταστατικού της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ορίζει ότι η Τράπεζα διαθέτει ειδικό αποθεματικό («αποθεματικό ειδικών δραστηριοτήτων») για την προστασία της Τράπεζας από τις απρόβλεπτες ζημίες των ειδικών δραστηριοτήτων.

(8)

Κανονισμός (ΕΕ) 2017/2396 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2017 (ΕΕ L 345 της 27.12.2017, σ. 34-52). Το άρθρο 5 παράγραφος 1 του εν λόγω κανονισμού περιγράφει λεπτομερώς τα κριτήρια προσθετικότητας.

(9)

 Όλες οι εγκριτικές αποφάσεις της Επιτροπής Επενδύσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων για τη χρήση της εγγύησης της ΕΕ, καθώς και τα σκεπτικά των αποφάσεων αυτών, διατίθενται στην ακόλουθη διεύθυνση: http://www.eib.org/en/efsi/governance/efsi-investment-committee/decisions.htm  

(10)

 Τα πλέον πρόσφατα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα εδώ: https://ec.europa.eu/commission/priorities/jobs-growth-and-investment/investment-plan-europe-juncker-plan/investment-plan-results_en  

(11)

Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων : «Το Σχέδιο Juncker υπερβαίνει τον αρχικό επενδυτικό στόχο των 315 δισ. EUR» (http://www.eib.org/en/infocentre/press/releases/all/2018/2018-192-juncker-plan-exceeds-original-eur-315-billion-investment-target.htm)

(12)

Christensen, M., Conte, A., Di Pietro, F., Lecca, P., Mandras, G., και Salotti, S (2018). The third pillar of the Investment Plan for Europe: an impact assessment using the RHOMOLO model (Ο τρίτος πυλώνας του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη: εκτίμηση επιπτώσεων με χρήση του μοντέλου RHOMOLO). JRC Working Papers on Territorial Modelling and Analysis No. 02/2018, European Commission, Seville, 2018, JRC113746.

(13)

  http://eiah.eib.org/about/initiative-urbis.htm  

(14)

Περαιτέρω παραδείγματα περιλαμβάνονται στην έκθεση «The Advisory Hub in 2017: Yielding Results» (O Κόμβος Επενδυτικών Συμβουλών το 2017: παράγοντας αποτελέσματα).

(15)

Η εν λόγω συνδυαστική πρόσκληση διατίθεται μέσω του Εκτελεστικού Οργανισμού Καινοτομίας και Δικτύων: https://ec.europa.eu/inea/en/connecting-europe-facility/cef-transport/apply-funding/2017-cef-transport-blending-map-call

(16)

C(2018) 772.

(17)

C(2017) 572.

(18)

C(2015) 0192.

(19)

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν συμφωνήσει σε 12 από τις 29 νομοθετικές προτάσεις που έχει καταθέσει η Επιτροπή από τον Μάιο του 2015. Οι πολίτες απολαμβάνουν ήδη τα οφέλη, για παράδειγμα, μέσω του τετραπλασιασμού της χρησιμοποίησης δεδομένων όταν ταξιδεύουν σε άλλα κράτη μέλη χάρη στην κατάργηση των τελών περιαγωγής.

(20)

Η Ένωση Κεφαλαιαγορών περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη δέσμη περίπου 70 δράσεων οι οποίες πρέπει να υλοποιηθούν έως τα μέσα του 2019, όπως περιγράφεται στο σχέδιο δράσης του 2015 (33 δράσεις) και στην ενδιάμεση αξιολόγηση του 2017 (38 δράσεις). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο των διαφόρων ενεργειών διατίθενται στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο: «Η Ενιαία Αγορά σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο: Ένα μοναδικό πλεονέκτημα που χρειάζεται εκ νέου πολιτική δέσμευση, COM (2018) 772.

(21)

Ο κοινός οδικός χάρτης της Επιτροπής και των κρατών μελών με δράσεις για την αντιμετώπιση των εθνικών φραγμών στις ροές κεφαλαίων εγκρίθηκε από το Συμβούλιο ECOFIN στις 19 Μαΐου 2017, https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/170519-roadmap-national-capital-barriers_en.pdf  

Ο κοινός οδικός χάρτης καταρτίστηκε σε συνέχεια έκθεσης της Επιτροπής για τον εντοπισμό των εθνικών φραγμών στις ροές κεφαλαίων σε περιοχές οι οποίες δεν καλύπτονται από την ενωσιακή νομοθεσία ούτε εμπίπτουν στην εθνική δικαιοδοσία. https://ec.europa.eu/info/files/170227-report-capital-barriers_en  

(22)

C(2018) 277.    

(23)

Σχέδιο δράσης «Αξιοποίηση στο έπακρο των νέων χρηματοδοτικών συστημάτων για ευρωπαϊκά έργα υποδομής στον τομέα των μεταφορών», έκθεση προόδου K.Bodewig και C.Secchi, Ιανουάριος 2018: https://ec.europa.eu/transport/sites/transport/files/cbs2_report_final.pdf.

(24)

Κατ' εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2018/540 της Επιτροπής, της 23ης Νοεμβρίου 2017, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 347/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τον ενωσιακό κατάλογο έργων κοινού ενδιαφέροντος, (ΕΕ L 090 της 6.4.2018, σ. 38).

(25)

C(2016) 0860.

(26)

https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights_el

(27)

C(2016) 0381.

(28)

Σύσταση του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 2016, όσον αφορά τις Διαδρομές Αναβάθμισης των Δεξιοτήτων: Νέες Ευκαιρίες για Ενηλίκους

ΕΕ C 484 της 24.12.2016, σ. 1-6.

(29)

Στη Διακήρυξη της Ρώμης τον Μάρτιο του 2017, οι ηγέτες της ΕΕ δήλωσαν ότι θα καταβάλουν προσπάθειες για να υλοποιήσουν «μια Ένωση όπου οι νέοι θα λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση και κατάρτιση και θα μπορούν να σπουδάζουν και να αναζητούν εργασία σε όλη την ήπειρο». Τον Δεκέμβριο του 2017, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο και την Επιτροπή να προχωρήσουν τις εργασίες για μια σειρά σημαντικών πρωτοβουλιών και να εξετάσουν πιθανά μέτρα για την αντιμετώπιση των ελλείψεων στις δεξιότητες.

(30)

COM (2018) 268.

(31)

C(2018) 375.

(32)

Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την έννοια της κρατικής ενίσχυσης, ΕΕ C 262 της 19.7.2016, σ. 1. 

(33)

Κανονισμός (ΕΕ) 2017/1084 της Επιτροπής της 14ης Ιουνίου 2017, ΕΕ L 156 της 20.6.2017, σ. 1.

(34)

 C(2014) 902.

(35)

SWD(2015) 400.

(36)

Η Φινλανδία βρίσκεται σήμερα πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ βάσει του νέου δείκτη αυστηρότητας της Επιτροπής για τον τομέα της λιανικής πώλησης (βλ. παράρτημα στο COM(2018)219).

(37)

C(2018) 770.

(38)

C(2018) 391.

(39)

C(2018) 387.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 22.11.2018

COM(2018) 771 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

στην

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

Επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη: απολογισμός και επόμενα βήματα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 — ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΔΙΕΞΗΧΘΗΣΑΝ ΣΕ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

1. Επενδυτικές επιδόσεις και σημεία συμφόρησης

2. Επενδύσεις σε υποδομές

3. Επενδύσεις σε άυλα στοιχεία

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 — ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ