4.2.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 32/25

1.

Στις 28 Φεβρουαρίου 2013, η Επιτροπή ενέκρινε τις ακόλουθες προτάσεις (στο εξής: «προτάσεις»):

2.

Οι προτάσεις διαβιβάστηκαν στον ΕΕΠΔ για διαβούλευση αυθημερόν. Ο ΕΕΠΔ είχε την ευκαιρία να διατυπώσει άτυπα σχόλια στην Επιτροπή πριν από την έγκριση των προτάσεων.

3.

Ο ΕΕΠΔ εκφράζει την ικανοποίησή του για την αναφορά στη διαβούλευση με τον ΕΕΠΔ η οποία συμπεριλήφθηκε τόσο στο προοίμιο της πρότασης ΣΚΕΕ όσο και στο προοίμιο της πρότασης ΠΚΤ.

4.

Το 2008 η Επιτροπή ενέκρινε την ανακοίνωση «Προετοιμασία των επόμενων σταδίων όσον αφορά τη διαχείριση των συνόρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση» με την οποία πρότεινε νέα εργαλεία για τη μελλοντική διαχείριση των ευρωπαϊκών συνόρων όπως, μεταξύ άλλων, ένα σύστημα καταχώρισης εισόδου/εξόδου (στο εξής: «ΣΚΕΕ») για την ηλεκτρονική καταχώριση των ημερομηνιών εισόδου και εξόδου υπηκόων τρίτων χωρών, και ένα πρόγραμμα καταχώρισης ταξιδιωτών για τη διευκόλυνση της διέλευσης των συνόρων εκ μέρους των καλόπιστων ταξιδιωτών (στο εξής: «ΠΚΤ»). Εξέτασε ακόμη το ενδεχόμενο θέσπισης ηλεκτρονικού συστήματος άδειας ταξιδιού (ESTA) για υπηκόους τρίτων χωρών που είναι απαλλαγμένοι από την υποχρέωση θεώρησης.

5.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συνήλθε τον Δεκέμβριο του 2009 επικύρωσε τις προτάσεις αυτές οι οποίες συμπεριλήφθηκαν στο Πρόγραμμα της Στοκχόλμης (4). Εντούτοις, στην ανακοίνωσή της του 2011 σχετικά με τα ευφυή σύνορα, η Επιτροπή (5) έκρινε ότι η καθιέρωση ESTA έπρεπε να αποκλειστεί σε αυτό το στάδιο, «διότι η δυνητική συμβολή του στην ενίσχυση της ασφάλειας των κρατών μελών δεν θα δικαιολογούσε ούτε τη συγκέντρωση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε τέτοια κλίμακα, ούτε το οικονομικό του κόστος και τον αντίκτυπό του στις διεθνείς σχέσεις» (6). Ανέφερε ακόμη ότι είχε την πρόθεση να υποβάλει προτάσεις για ένα ΣΚΕΕ και ένα ΠΚΤ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012.

6.

Στη συνέχεια, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συνήλθε τον Ιούνιο του 2011 ζήτησε να επισπευσθούν οι εργασίες για τα «ευφυή σύνορα» και να θεσπιστούν το ΣΚΕΕ και το ΠΚΤ (7).

7.

Η ομάδα εργασίας του άρθρου 29 διατύπωσε παρατηρήσεις επί της ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με τα ευφυή σύνορα, η οποία προηγήθηκε των προτάσεων, σε επιστολή που απέστειλε στην Επίτροπο Malmström στις 12 Ιουνίου 2012 (8). Πιο πρόσφατα, στις 6 Ιουνίου 2013, η ομάδα εργασίας ενέκρινε γνωμοδότηση με την οποία αμφισβητούσε την αναγκαιότητα της δέσμης μέτρων για τα ευφυή σύνορα (9).

8.

Η παρούσα γνωμοδότηση βασίζεται στις προαναφερθείσες θέσεις, σε παλαιότερη γνωμοδότηση του ΕΕΠΔ (10) επί της ανακοίνωσης του 2011 της Επιτροπής για τη μετανάστευση (11) και στις προκαταρκτικές παρατηρήσεις του ΕΕΠΔ (12) επί των τριών ανακοινώσεων για τη διαχείριση των συνόρων (2008) (13). Λαμβάνει ακόμη υπόψη της τις προτάσεις και τις απόψεις που διατυπώθηκαν κατά τη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης την οποία διοργάνωσε ο ΕΕΠΔ σχετικά με τη δέσμη μέτρων για τα ευφυή σύνορα και τις επιπτώσεις της στην προστασία των δεδομένων (14).

9.

Ο σκοπός της πρότασης ΣΚΕΕ καθορίζεται στο άρθρο 4: η πρόταση αποσκοπεί στην καλύτερη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, την εφαρμογή της πολιτικής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων, τη συνεργασία και τη διαβούλευση μεταξύ των συνοριακών αρχών και των αρχών μετανάστευσης. Η πρόταση προβλέπει τη δημιουργία ενός συστήματος με στόχο:

10.

Το σύστημα θα διευκολύνει την παρακολούθηση της επιτρεπόμενης διαμονής των υπηκόων τρίτων χωρών παρέχοντας με ταχύτητα ακριβείς πληροφορίες στους συνοριοφύλακες και στους ταξιδιώτες. Θα αντικαταστήσει τα σημερινά συστήματα διά χειρός σφράγισης των διαβατηρίων, τα οποία θεωρούνται χρονοβόρα και αναξιόπιστα, και θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των συνόρων (15).

11.

Θα συμβάλει, ακόμη, μέσω της αποθήκευσης βιομετρικών δεδομένων, στην ταυτοποίηση των προσώπων που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εισόδου ή διαμονής στην ΕΕ, κυρίως δε σε περίπτωση που δεν διαθέτουν έγγραφα ταυτότητας. Ακόμη, το ΣΚΕΕ θα παρέχει ακριβή εικόνα των ταξιδιωτικών ροών και του αριθμού των προσώπων που υπερβαίνουν την επιτρεπόμενη διάρκεια διαμονής, επιτρέποντας την εφαρμογή μιας τεκμηριωμένης προσέγγισης όσον αφορά τη χάραξη πολιτικής, π.χ. για τις υποχρεώσεις έκδοσης θεώρησης. Τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρονται στο άρθρο 4 θα χρησιμοποιούνται για την επίτευξη αυτού του τελευταίου σκοπού.

12.

Το ΣΚΕΕ θα αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη του ΠΚΤ, το οποίο θα αποσκοπεί στη διευκόλυνση της διέλευσης των συνόρων από τακτικούς ταξιδιώτες υπηκόους τρίτων χωρών που έχουν υποβληθεί σε προκαταρκτικό έλεγχο ασφάλειας. Οι καταχωρισμένοι ταξιδιώτες θα διαθέτουν ένα αδειοδοτικό περιέχον μία μοναδική αναγνωριστική μονάδα το οποίο θα σαρώνουν κατά την άφιξη στα σύνορα και την αναχώρηση από αυτά με τη χρήση μιας αυτόματης πύλης. Τα αποθηκευμένα στο αδειοδοτικό δεδομένα, τα δακτυλικά αποτυπώματα και, κατά περίπτωση, ο αριθμός της αυτοκόλλητης θεώρησης θα συγκρίνονται με τα αποθηκευθέντα στο κεντρικό αποθετήριο και σε άλλες βάσεις δεδομένων. Εάν όλοι οι έλεγχοι είναι επιτυχείς, ο ταξιδιώτης θα μπορεί να διέλθει μέσω της αυτόματης πύλης. Σε αντίθετη περίπτωση, ένας συνοριοφύλακας θα παρέχει βοήθεια στον ταξιδιώτη.

13.

Τέλος, η πρόταση τροποποίησης επιδιώκει την προσαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 562/2006 για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (στο εξής: «κώδικας συνόρων του Σένγκεν») στις νέες προτάσεις κανονισμών σχετικά με τη θέσπιση ΣΚΕΕ και ΠΚΤ.

14.

Η ιδέα της ανάπτυξης ηλεκτρονικού συστήματος ελέγχου της εισόδου υπηκόων τρίτων χωρών στο έδαφος της ΕΕ και της εξόδου τους από αυτό δεν είναι καινούργια. Αρκετές από τις προαναφερθείσες ανακοινώσεις της Επιτροπής έχουν ήδη προετοιμάσει το έδαφος για τις προτάσεις που αποτελούν αντικείμενο ανάλυσης στην παρούσα γνωμοδότηση. Η δέσμη μέτρων για τα ευφυή σύνορα πρέπει, επομένως, να εξεταστεί υπό το πρίσμα αυτών ακριβώς των εξελίξεων. Συγκεκριμένα, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία.

15.

Στο Πρόγραμμα της Στοκχόλμης, η Επιτροπή υιοθέτησε τη στρατηγική προσέγγιση της εκτίμησης της ανάγκης ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού προτύπου ανταλλαγής πληροφοριών, που θα βασίζεται στην αξιολόγηση των ισχυουσών πράξεων, ήτοι, μεταξύ άλλων, σε ισχυρό καθεστώς προστασίας δεδομένων, σε καλώς στοχοθετημένη συγκέντρωση δεδομένων και σε εξορθολογισμό των διάφορων μέσων, περιλαμβανομένης της θέσπισης επιχειρηματικού προγράμματος για τα μεγάλα συστήματα ΤΠ. Το Πρόγραμμα της Στοκχόλμης υπενθυμίζει την ανάγκη να εξασφαλισθεί η συνοχή της εφαρμογής και της διαχείρισης των διαφόρων μέσων διαχείρισης πληροφοριών με τη στρατηγική προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και με το επιχειρηματικό πρόγραμμα για τα μεγάλης κλίμακας συστήματα ΤΠ (16).

16.

Η εκπόνηση ολοκληρωμένης ανάλυσης είναι απολύτως επιβεβλημένη δεδομένης της ύπαρξης και της περαιτέρω ανάπτυξης και εφαρμογής μεγάλης κλίμακας συστημάτων ΤΠ, όπως το Eurodac (17), το VIS (18) και το SIS II (19). Το σύστημα ευφυών συνόρων που πρόκειται να αναπτυχθεί θα αποτελέσει ένα ακόμη μέσο συλλογής τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για τον σκοπό του ελέγχου των συνόρων. Αυτή η σφαιρική προσέγγιση επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από το Συμβούλιο ΔΕΥ, το οποίο υπογράμμισε την ανάγκη εξαγωγής περισσότερων διδαγμάτων από την εμπειρία του SIS, ιδίως σε επίπεδο κλιμάκωσης των δαπανών (20). Ο ΕΕΠΔ διατύπωσε ακόμη την παρατήρηση ότι «το ευρωπαϊκό πρότυπο πληροφοριών δεν πρέπει να σχεδιαστεί βάσει τεχνικών κριτηρίων», δεδομένων των σχεδόν απεριόριστων δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Οι πληροφορίες θα πρέπει να υφίστανται επεξεργασία μόνο βάσει συγκεκριμένων αναγκών που προκύπτουν σε επίπεδο ασφαλείας (21).

17.

Όσον αφορά την ανάλυση του ΣΚΕΕ και του ΠΚΤ υπό το πρίσμα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (22) (στο εξής: «Χάρτης»), και ιδίως το άρθρο 7 και το άρθρο 8. Το άρθρο 7, το οποίο προσομοιάζει στο άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (23) (ΕΣΔΑ), κατοχυρώνει το γενικό δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, και προστατεύει τα πρόσωπα από πιθανές παραβιάσεις του εν λόγω δικαιώματος εκ μέρους των δημόσιων αρχών, ενώ το άρθρο 8 του Χάρτη κατοχυρώνει το δικαίωμα των προσώπων στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που τα αφορούν και επιτρέπει την επεξεργασία των εν λόγω δεδομένων μόνο υπό συγκεκριμένες και καθορισμένες προϋποθέσεις. Οι δύο αυτές προσεγγίσεις είναι διαφορετικές και ταυτόχρονα συμπληρωματικές. Η δέσμη μέτρων για τα ευφυή σύνορα θα αξιολογηθεί υπό το πρίσμα των δύο αυτών προσεγγίσεων.

18.

Η παρούσα γνωμοδότηση, η οποία δίδει μεγαλύτερη βαρύτητα στην πρόταση ΣΚΕΕ, καθώς εγείρει περισσότερα ζητήματα σε επίπεδο προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων, διαρθρώνεται ως ακολούθως:

102.

Η δέσμη μέτρων για τα ευφυή σύνορα αποσκοπεί στη δημιουργία ενός νέου συστήματος ΤΠ μεγάλης κλίμακας το οποίο θα συμπληρώνει τους υφιστάμενους μηχανισμούς ελέγχου των συνόρων. Η νομιμότητα του εν λόγω συστήματος πρέπει να αξιολογηθεί με γνώμονα τις αρχές που κατοχυρώνονται στον Χάρτη, και ιδίως στο άρθρο 7 σχετικά με το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, και στο άρθρο 8 σχετικά με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, με στόχο την αξιολόγηση όχι μόνο των πιθανών παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων εκ μέρους του νέου συστήματος, αλλά και των εγγυήσεων που παρέχουν οι προτάσεις κανονισμών όσον αφορά την προστασία των δεδομένων.

103.

Συναφώς, ο ΕΕΠΔ επιβεβαιώνει ότι το προτεινόμενο ΣΚΕΕ παραβιάζει το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Ο ΕΕΠΔ εκφράζει μεν την ικανοποίησή του για τις εγγυήσεις που προβλέπονται στις προτάσεις και αναγνωρίζει τις προσπάθειες που έχει καταβάλει η Επιτροπή προς αυτήν την κατεύθυνση, ωστόσο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι εξακολουθεί να χρήζει ιδιαίτερης προσοχής το εξής καίριο ζήτημα: ότι διακυβεύεται η αποδοτικότητα του συστήματος ως προς το κόστος, όχι μόνο από οικονομικής πλευράς, αλλά και ως προς τα θεμελιώδη δικαιώματα, υπό το ευρύτερο πλαίσιο των διαθέσιμων συστημάτων διαχείρισης των συνόρων και των ήδη ισχυουσών πολιτικών στον συγκεκριμένο τομέα.

104.

Ο ΕΕΠΔ διατυπώνει τις ακόλουθες συστάσεις σχετικά με το ΣΚΕΕ:

105.

Αν και το ΠΚΤ δεν εγείρει τα ίδια σοβαρά ζητήματα με το ΣΚΕΕ όσον αφορά την πιθανή παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ο ΕΕΠΔ εφιστά, εντούτοις, την προσοχή του νομοθέτη στις ακόλουθες πτυχές:

106.

Όσον αφορά τις συναφείς με την ασφάλεια πτυχές του ΣΚΕΕ και του ΠΚΤ, ο ΕΕΠΔ εκτιμά ότι για αμφότερα θα πρέπει να αναπτυχθούν επιχειρηματικά προγράμματα και πρακτικές διαχείρισης των κινδύνων που απειλούν την ασφάλεια των πληροφοριών, με γνώμονα την αξιολόγηση και την ιεράρχηση των συναφών κινδύνων. Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα για τη στενή συνεργασία του οργανισμού με τα κράτη μέλη.