16.7.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 226/28

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη νέα ανακοίνωση της Επιτροπής, σκοπός της οποίας είναι η καθοδήγηση των κρατών μελών προκειμένου να αξιοποιήσουν με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο τις δημόσιες παρεμβάσεις. Η ΕΟΚΕ θεωρεί την ανακοίνωση αυτή ως ευκαιρία για να αναπροσαρμοσθούν οι πολιτικές βάσει της πείρας που έχουν αποκτήσει τα κράτη μέλη μέχρι σήμερα και για να δοθεί νέα ώθηση στη διαδικασία ενοποίησης της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, με εντονότερο προσανατολισμό προς όφελος του κοινού (ιδίως των πιο ευάλωτων πολιτών) και στην εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας στους κόλπους της ΕΕ.

1.2

Η ΕΟΚΕ συνιστά να διευκρινιστούν σαφώς οι όροι «δημόσια παρέμβαση» και «κρατική ενίσχυση». Η μεγαλύτερη αξιοποίηση των δημόσιων παρεμβάσεων δεν συνίσταται στη συστηματική μείωση ή επέκτασή τους, αλλά στη βελτιστοποίησή τους.

1.3

Η ΕΟΚΕ ζητεί μεγαλύτερη συνοχή στις δημόσιες ευρωπαϊκές παρεμβάσεις σε εθνικό και τοπικό επίπεδο προκειμένου να αποφευχθεί κάθε κίνδυνος αντιπαραγωγικού αντικτύπου.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να μεριμνήσει ώστε οι στόχοι της ανακοίνωσής της να μην υπονομεύσουν την υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

1.5

Μια πιο ενοποιημένη, πιο στέρεα και πιο ευέλικτη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας θα ωφελήσει τόσο τους παραγωγούς όσο και τους καταναλωτές (συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), των βιοτεχνών και των λοιπών μικρής κλίμακας παραγωγών). Ωστόσο, τα εθνικά σύνορα εξακολουθούν να ορθώνουν ανυπέρβλητα εμπόδια με τη μορφή ρυθμίσεων, δυναμικότητας μεταφοράς, διάρθρωσης των τιμών κ.ά.

1.6

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει την επιτακτική ανάγκη ανάπτυξης μεταφορικών υποδομών και ενίσχυσης των ηλεκτρικών διασυνδέσεων.

1.7

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την ιδέα του «εξευρωπαϊσμού» του πλαισίου ενισχύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και συνιστά στην Επιτροπή να διευκολύνει περαιτέρω τους μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών για την προώθηση των διασυνοριακών ενισχύσεων.

1.8

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πως η στήριξη των νέων τεχνολογιών πρέπει να επανεξετάζεται όταν αυτές ωριμάζουν. Εκτιμά δε πως η Επιτροπή πρέπει να δώσει έναν σαφή και εξελικτικό ορισμό της «ώριμης πηγής ενέργειας».

1.9

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας δεν αποτελεί αυτοσκοπό· πρέπει δε να σχεδιαστεί προς όφελος όλων των καταναλωτών, ιδίως των πλέον ευάλωτων. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ανάπτυξης δράσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη διάπλαση ενεργών καταναλωτών, ικανών να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντείνει τη σχετική δράση της και να παρουσιάσει συγκεκριμένα μέτρα και πρωτοβουλίες με σκοπό τη βέλτιστη αξιοποίηση των δημόσιων παρεμβάσεων για την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας.

1.10

Η ΕΟΚΕ τονίζει πως η ηλεκτρική ενέργεια είναι βασικό δημόσιο αγαθό που πρέπει να έχει την ανάλογη διαχείριση. Για λόγους γενικού οικονομικού συμφέροντος, τα κράτη μέλη μπορούν να συνδέσουν την ηλεκτρική ενέργεια με ορισμένες υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας. Η καθολική πρόσβαση στην ενέργεια θα πρέπει να αποτελεί κεντρικό στόχο της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ και να κατοχυρωθεί από τις ευρωπαϊκές Συνθήκες. Για λόγους ανταγωνισμού, η βέλτιστη αξιοποίηση των δημόσιων παρεμβάσεων στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας δεν πρέπει να επιφέρει μείωση ή περιορισμό των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας που επέλεξαν να θέσουν τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ προτρέπει σθεναρά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επαγρυπνεί σχετικά με αυτό το θέμα και να προτείνει μέτρα τα οποία να εγγυώνται καλύτερα και να ενισχύουν περισσότερο αυτές τις υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ανεξάρτητα από τους σημερινούς περιορισμούς εξαιτίας της λιτότητας.

2.1

Το 2008, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για το κλίμα και την ενέργεια (3x20). Το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το 2030 που υιοθετήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2014 θα αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικής γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ. Τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει πρόοδο προς την επίτευξη των στόχων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, πολύ συχνά χάρη σε δημόσιες παρεμβάσεις.

2.2

Επιπροσθέτως, τον Φεβρουάριο του 2011, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ δήλωσαν ότι στόχος είναι η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας έως το 2014. Η Επιτροπή έχει δημοσιεύσει έκτοτε διάφορα έγγραφα για τον σκοπό αυτό. Στις 15 Νοεμβρίου 2012 δημοσίευσε μια ανακοίνωση με τίτλο «Για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας», με μια πρώτη αποτίμηση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και ένα σχέδιο δράσης ολοκλήρωσής της. Ακολούθησε μια δημόσια ακρόαση σχετικά με την εσωτερική αγορά ενέργειας, την επάρκεια της δυναμικότητας παραγωγής ενέργειας και τους μηχανισμούς δυναμικότητας.

2.3

Στις 5 Νοεμβρίου 2013, η Επιτροπή δημοσίευσε μία άλλη ανακοίνωση, με τίτλο «Πραγμάτωση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και πλήρης αξιοποίηση της δημόσιας παρέμβασης», η οποία συνοδεύεται από πέντε έγγραφα των υπηρεσιών της με κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τους μηχανισμούς δυναμικότητας, τους μηχανισμούς στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τους μηχανισμούς συνεργασίας των κρατών μελών στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την προσαρμογή της ζήτησης των καταναλωτών.

2.4

Η Επιτροπή παρατηρεί ότι η ενοποίηση της αγοράς και η επιδίωξη των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια δημιούργησαν —κυρίως σε εθνικό επίπεδο— νέες προκλήσεις, για τις οποίες απαιτούνται νέες μορφές δημόσιας παρέμβασης: σημαντική ανάπτυξη και στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επάρκεια της δυναμικότητας παραγωγής κ.ά.

2.5

Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης της Επιτροπής είναι να καθοδηγήσει τα κράτη μέλη για το πώς μπορούν να αξιοποιήσουν με τον βέλτιστο τρόπο τις δημόσιες παρεμβάσεις, προσαρμόζοντας τις υφιστάμενες μορφές δημόσιας παρέμβασης και αναπτύσσοντας νέες. Αν οι δημόσιες παρεμβάσεις δεν είναι άρτια σχεδιασμένες, υπάρχει κίνδυνος να στρεβλώσουν σοβαρά την αγορά και να επιφέρουν αύξηση των τιμών της ενέργειας, τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις επιχειρήσεις. ’Γι’ αυτό τον λόγο, η Επιτροπή παραθέτει μια σειρά μέτρων που πρέπει να λαμβάνονται πριν από οποιαδήποτε δημόσια παρέμβαση: εντοπισμός συγκεκριμένου προβλήματος και της αιτίας του, με αποδεικτικά στοιχεία ότι η αγορά αδυνατεί να το λύσει· αξιολόγηση των πιθανών αλληλεπιδράσεων με άλλους στόχους της ενεργειακής πολιτικής και συντονισμός των διάφορων μέσων δημόσιας παρέμβασης· αξιολόγηση των εναλλακτικών επιλογών· ελαχιστοποίηση του αντίκτυπου στα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας· διατήρηση του κόστους της παρέμβασης σε χαμηλά επίπεδα· συνεκτίμηση του κόστους για τους παραγωγούς και τους καταναλωτές· παρακολούθηση, αξιολόγηση και σταδιακή κατάργηση των μέτρων όταν επιτευχθεί ο στόχος τους.

2.6

Σύμφωνα με την Επιτροπή, ο στόχος είναι να οικοδομηθεί σταδιακά στην Ευρώπη μια αγορά ενέργειας όπου η προσφορά και η ζήτηση θα λειτουργούν σωστά, τα μηνύματα των τιμών θα συνάδουν με τους πολιτικούς στόχους, οι παράγοντες της αγοράς θα αντιμετωπίζονται σε ισότιμη βάση και η παραγωγή της ενέργειας θα γίνεται με αποτελεσματικό τρόπο. Ενόσω οι τεχνολογίες ωριμάζουν, θα πρέπει να εκτίθενται σταδιακά στις τιμές της αγοράς και η παροχή στήριξης τελικά να διακόπτεται. Στην πράξη, αυτό θα επιφέρει σταδιακή κατάργηση των εγγυημένων τιμολογίων τροφοδότησης και αντικατάστασή τους με πριμοδοτήσεις τροφοδότησης και άλλα μέσα στήριξης που ενθαρρύνουν τους παραγωγούς να ανταποκριθούν στις τάσεις της αγοράς. Η Επιτροπή καλεί επίσης τα κράτη μέλη να συντονίσουν καλύτερα τις στρατηγικές τους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ώστε να μειωθεί το κόστος για τους καταναλωτές από πλευράς τιμών και φόρων. Τα καθεστώτα στήριξης θα πρέπει να εναρμονιστούν περισσότερο μεταξύ τους.

2.7

Η ανακοίνωση, αν και δεν είναι νομικά δεσμευτική, ορίζει εντούτοις τις βασικές αρχές που θα εφαρμόζει η Επιτροπή κατά την αξιολόγηση των δημόσιων παρεμβάσεων σχετικά με τα καθεστώτα στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τους μηχανισμούς δυναμικότητας και τα μέτρα για την προσαρμογή της καταναλωτικής ζήτησης. Οι αρχές αυτές θα έχουν, συνεπώς, αντίκτυπο στον τρόπο εφαρμογής των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις και της νομοθεσίας της ΕΕ για την ενέργεια. Η Επιτροπή σκοπεύει, εξάλλου, να προτείνει νομοθετικά μέτρα για να εξασφαλίσει την πλήρη εφαρμογή των αρχών αυτών.

3.2

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ανέκαθεν τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς στον τομέα της ενέργειας. Υπενθυμίζει μάλιστα ότι γι’ αυτό υποστηρίζει κατ’ αρχήν τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ενεργειακής κοινότητας, η οποία θα επιτρέψει τη βέλτιστη ενίσχυση της κοινής διακυβέρνησης των ενεργειακών θεμάτων με την προαγωγή της αλληλεγγύης, της συνεργασίας και της ολοκλήρωσης, ιδίως στην περίπτωση της αγοράς και των υποδομών.

3.3

Δεν μπορεί να υπάρξει εσωτερική αγορά όσο εξακολουθούν να υφίστανται «εθνικά σύνορα» στο εμπόριο ενέργειας· η διασυνοριακή δυναμικότητα θα πρέπει, συνεπώς, να αντιμετωπίζεται όπως αντιμετωπίζονται οι γραμμές ή οι αγωγοί που δεν διασχίζουν τα σύνορα. Η ανακοίνωση θα πρέπει να τονίσει ότι, πέρα από τις διαφορές των εθνικών ρυθμίσεων, ένα άλλο σημαντικό εμπόδιο που παραμένει για τη de facto κατάργηση των φραγμών στην εσωτερική αγορά ενέργειας είναι η πρόσβαση στη διασυνοριακή δυναμικότητα. Για παράδειγμα, η γενίκευση της μεθόδου καθορισμού των τιμών «εισόδου-εξόδου» («entry-exit») και καταμερισμού της δυναμικότητας μεταφοράς σε όλα τα κράτη μέλη θα μπορούσε να τονώσει το διασυνοριακό εμπόριο και είναι προτιμότερη από τη μέθοδο «από σημείο σε σημείο» («point-to-point»), διότι παρέχει κίνητρα στους ΔΣΜ (Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς) να επενδύσουν στην εξάλειψη των σημείων συμφόρησης της ενέργειας που υπάρχουν στα σύνορα των περιοχών που εξυπηρετούν. Αυτό θα ωφελήσει όλους τους παράγοντες της αγοράς, συμπεριλαμβανομένων όσων δραστηριοποιούνται στην αγορά διαλειπουσών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Πέρα από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς (ΕΔΔΣΜ/ENTSO), η Επιτροπή και ο Οργανισμός Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) πρέπει επίσης να επανεξετάσουν τους μηχανισμούς καταμερισμού και να επιβάλουν ευθύνες στους ΔΣΜ όσον αφορά τα χρηματιστήρια ενέργειας. Απαιτείται αξιολόγηση προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχει στα εθνικά σύνορα κανένα «τεχνητό σημείο συμφόρησης» που περιορίζει τις ροές ενέργειας μεταξύ των κρατών μελών. Αυτά τα «τεχνητά σημεία συμφόρησης» ενδέχεται να έχουν δημιουργηθεί είτε λόγω εθνικών πολιτικών προστατευτισμού που αποσκοπούν στην επιβολή ενιαίων εγχώριων δασμών, είτε λόγω ενδεχόμενων καταχρηστικών εμπορικών πρακτικών των εθνικών ΔΣΜ που εξωθούν τα εγχώρια σημεία συμφόρησης στα σύνορα των περιοχών που εξυπηρετούν. Αυτοί οι κανόνες θα ενθαρρύνουν τους ΔΣΜ να κατευθύνουν τις επενδύσεις τους σε καλύτερες διασυνοριακές διασυνδέσεις των δικτύων μετάδοσης.

3.4

Η ΕΟΚΕ ζητεί την ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων για να ολοκληρωθεί η εσωτερική αγορά ενέργειας. Η ΕΟΚΕ στηρίζει όλες τις πρωτοβουλίες διευκόλυνσης της χρήσης και της απόδοσης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας δεδομένης της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών· επικροτεί δε τα βήματα συνεργασίας όπως το δίκτυο Coreso, μια πρώιμη μορφή δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

3.5

Επιπροσθέτως, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σταθερά την αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (2) και επιδοκιμάζει τους στόχους του χάρτη πορείας για το 2050.

3.6

Οι μηχανισμοί στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τέθηκαν σε εφαρμογή όταν το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών στην αγορά ήταν χαμηλό και οι τεχνολογίες βρίσκονταν ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Σήμερα, το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών στο ενεργειακό μείγμα έχει αυξηθεί σημαντικά και θα συνεχίσει να αυξάνεται μακροπρόθεσμα. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η δημόσια παρέμβαση θα πρέπει να αξιολογείται, με δέουσα τήρηση της αρχής της επικουρικότητας, όσο περισσότερο ωριμάζουν οι ενεργειακές πηγές και τεχνολογίες· πιστεύει, όμως, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να δώσει σαφή ορισμό της «ώριμης πηγής ενέργειας» και να τον αναθεωρεί υπό το φως της μελλοντικής τεχνολογικής προόδου. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει, ακόμη, ότι η αξιολόγηση και η προσαρμογή των καθεστώτων στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να εγγυώνται ότι οι καταναλωτές, και ιδιαίτερα οι πλέον ευάλωτοι, μπορούν να ωφεληθούν πλήρως από την ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΕΟΚΕ συνιστά να υπάρξει μέριμνα ώστε αυτή η προσαρμογή της στήριξης να μην δυσχεράνει την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να προσέξει αυτήν την πτυχή κατά τη χάραξη των νέων κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας.

3.7

Βάσει της ίδιας συλλογιστικής, η στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει μεν να καταργηθεί σταδιακά ενόσω ωριμάζουν οι τεχνολογίες, αλλά παράλληλα να συντονίζεται καταλλήλως, με την ανάπτυξη μιας λειτουργικής αγοράς εκπομπών. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να είναι ευέλικτη, αναλογική, φθίνουσα και ανταγωνιστική, και να επιτρέπει στις ανανεώσιμες πηγές να ανταποκρίνονται ολοένα και καλύτερα στα μηνύματα της αγοράς και να ανταγωνίζονται με τις συμβατικές μονάδες. Η άμεση στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να αντικατασταθεί σταδιακά από μια εύρυθμα λειτουργούσα αγορά εμπορίας εκπομπών και τελικά να καταργηθεί.

3.8

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής για «εξευρωπαϊσμό» της στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Επιτροπή θα πρέπει να διευκολύνει περισσότερο τους μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών για την προώθηση της διασυνοριακής στήριξης, που σήμερα χρησιμοποιούνται ελάχιστα. Ο «εξευρωπαϊσμός» της στήριξης είναι δύσκολο να υλοποιηθεί όσο τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να αναπτύσσουν χωριστές πολιτικές, να «παρασιτούν» εις βάρος των άλλων ή να επιβάλλουν αρνητικούς περιορισμούς σε γειτονικές χώρες (π.χ. η στήριξη για την ταχεία ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Γερμανία δημιουργεί κυκλικές ροές στην Πολωνία και στη Δημοκρατία της Τσεχίας, με αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτές τις χώρες για την εξισορρόπηση και την ασφάλεια του εφοδιασμού). Είναι ευκολότερο να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα τώρα, όσο το σύστημα είναι ακόμη σχετικά πρόσφατο, παρά αργότερα, όταν θα έχει γίνει εντονότερη η εξάρτηση από την πεπατημένη.

3.9

Ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό στοιχείο όσον αφορά τη διασύνδεση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι το γεγονός ότι η παραγωγή τους είναι διαλείπουσα και απαιτεί δυναμικότητες εξισορρόπησης, εφεδρείας ή αποθέματος. Στην ανακοίνωση τονίζεται ότι, υπάρχει κίνδυνος, τα κράτη μέλη να στηρίζουν στην πραγματικότητα μη αποδοτικές μονάδες παραγωγής ή να επιδοτούν τα ορυκτά καύσιμα. Το πρόβλημα θα πρέπει να αμβλυνθεί, κατ’ αρχάς, με την ανάπτυξη αποτελεσματικών ενδοημερησίων αγορών, αγορών εξισορρόπησης και αγορών βοηθητικών υπηρεσιών. Αν οι αγορές αυτές είναι πράγματι αποτελεσματικές και λειτουργούν διασυνοριακά, με σωστά μηνύματα και ως προς τις τιμές, μπορεί τελικά να ρυθμίσουν την αγορά σε βαθμό που να μην χρειάζεται πια μηχανισμός πρόσθετης δυναμικότητας. Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί αξιοποίησης των αποθεμάτων και της εφεδρικής δυναμικότητας πρέπει να είναι «στραμμένοι προς την αγορά, τεχνολογικά ουδέτεροι, χωρίς διακρίσεις και ανοιχτοί σε διασυνοριακή συμμετοχή» (3).

3.10

Τα πρότυπα και οι μηχανισμοί για την εξασφάλιση επάρκειας παραγωγής ποικίλλουν σήμερα μεταξύ των κρατών μελών, ακριβώς όπως διαφέρουν και τα προβλήματα σχετικά με την εξισορρόπηση μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Η δημόσια παρέμβαση είναι απαραίτητη για να υπάρχει ασφάλεια εφοδιασμού και να δημιουργηθούν αποθέματα σε εθνική κλίμακα. Ωστόσο, καθώς οι αγορές γίνονται όλο και πιο διασυνδεδεμένες και αλληλεξαρτώμενες και προκειμένου να αποφευχθεί η συνύπαρξη διαφορετικών κατακερματισμένων συστημάτων, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η διαβούλευση και η συνεργασία μεταξύ των χωρών, ιδίως στους κόλπους της ομάδας συντονισμού για την ηλεκτρική ενέργεια, και η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσο είναι εφικτή μια ευρωπαϊκή αγορά δυναμικότητας παραγωγής, με βάση τις θετικές εμπειρίες που υπάρχουν μέχρι σήμερα.

3.11

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι οι δημόσιες παρεμβάσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της πολιτικής της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα. Εκτιμά πως η μεγαλύτερη αξιοποίηση των δημόσιων παρεμβάσεων δεν συνίσταται απαραίτητα στη συστηματική μείωση ή επέκτασή τους, αλλά στη βελτιστοποίηση των δημόσιων προσπαθειών. Πιστεύει ότι οι παρεμβάσεις αυτού του είδους πρέπει να διαδραματίσουν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Θεωρεί ότι πρέπει να αξιοποιηθούν περισσότερο οι δημόσιες παρεμβάσεις σε αυτό το πεδίο και καλεί την Επιτροπή να παρουσιάσει σχετικές προτάσεις και πρωτοβουλίες.

3.12

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε, ωστόσο, να τονίσει πόσο σημαντικό είναι να εξασφαλιστεί η συνεκτικότητα των δημόσιων παρεμβάσεων εθνικού, περιφερειακού και τοπικού επιπέδου στην Ευρώπη· σε ορισμένες περιπτώσεις, οι παρεμβάσεις αυτές ενδέχεται να αποδειχθούν αντιπαραγωγικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.13

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το ενεργειακό μείγμα αποτελεί τμήμα της εθνικής κυριαρχίας, εφόσον δεν στρεβλώνει σημαντικά τον ανταγωνισμό και συνάδει με τους κανονισμούς περί κρατικών ενισχύσεων. Επειδή αυτού του είδους οι παρεμβάσεις έχουν αντίκτυπο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία και ο συντονισμός μεταξύ των κρατών μελών, ιδίως στους κόλπους της ομάδας συντονισμού για την ηλεκτρική ενέργεια, προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερη συνεκτικότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.14

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει εν προκειμένω ότι θα ήταν σκόπιμο να κάνει η Επιτροπή σαφή διάκριση μεταξύ δημόσιων παρεμβάσεων και κρατικών ενισχύσεων.

3.15

Οι δημόσιες παρεμβάσεις έχουν αντίκτυπο στο κόστος και στις τιμές της ενέργειας. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι είναι δύσκολο να προσδιοριστεί το κόστος της κάθε ενεργειακής τεχνολογίας σε συγκρίσιμη βάση και να εκτιμηθεί έτσι το απαιτούμενο επίπεδο της δημόσιας στήριξης. Η ΕΟΚΕ θα εξετάσει προσεκτικά σε μελλοντική γνωμοδότηση την έκθεση και την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις τιμές και το κόστος της ενέργειας στην Ευρώπη που δημοσιεύθηκαν στις 22 Ιανουαρίου 2014. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της να συμπεριλάβει η Επιτροπή σε αυτήν την έκθεση μία ανάλυση της ενεργειακής φτώχειας στην ΕΕ, καθώς και μία ευρωπαϊκή στρατηγική και έναν χάρτη πορείας για την καταπολέμησή της.

3.16

Όσο πιο ενοποιημένη, πιο στέρεα και πιο ευέλικτη θα είναι η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο πιο εξασφαλισμένη θα είναι η σταθερότητά της και τόσο μικρότερη ανάγκη θα υπάρχει για διάφορες μορφές ειδικής ή προσωρινής δημόσιας παρέμβασης, οι οποίες σήμερα δημιουργούν προβλήματα συντονισμού.

3.17

Η Επιτροπή ορθώς υπογράμμισε ζητήματα όπως η ασφάλεια εφοδιασμού ή η μείωση της ανταγωνιστικότητας των τιμών στην οικονομία της ΕΕ, τα οποία δεν είναι πάντοτε συμβατά με τους στόχους «20-20-20» ή τους στόχους για το 2050. Πιο συγκεκριμένα, η επίτευξη των στόχων της δέσμης για το κλίμα αυξάνει το κόστος της ενέργειας για τους ιδιώτες και τη βιομηχανία, μειώνοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα. Η στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, από την άλλη πλευρά, μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικά χαμηλές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά χονδρικής και να στρεβλώσει τα μηνύματα για επενδύσεις σε εφεδρική δυναμικότητα. Τα μέσα για την επίτευξη των στόχων «20-20-20» πρέπει να παρακολουθούνται δεόντως, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι στρεβλώσεις δεν υπερκαλύπτουν τα οφέλη.

3.18

Ταυτόχρονα, η πρόταση της Επιτροπής να προωθηθούν μακροπρόθεσμες συμβάσεις μεταξύ παραγωγών και μελλοντικών τελικών καταναλωτών για την κατασκευή νέων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα των βιομηχανιών υψηλής έντασης ενέργειας, εγείρει πρόσθετες ανησυχίες. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι υπάρχει κίνδυνος αποκλεισμού από την αγορά, καθώς και ότι αυτές οι συμβάσεις θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά για να εξακριβωθεί κατά πόσον τα οφέλη υπερβαίνουν το κόστος και κατά πόσον πλήττουν τον ανταγωνισμό. Εξάλλου, οι καταναλωτές υψηλής έντασης ενέργειας συνήθως ενδιαφέρονται περισσότερο για τους σταθμούς που λειτουργούν με συμβατικά καύσιμα, οι οποίοι εξασφαλίζουν αξιόπιστο ενεργειακό εφοδιασμό. Η στήριξη των τελευταίων μπορεί να αντιστρατεύεται άλλες πολιτικές της ΕΕ, από τη στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέχρι τη συμμόρφωση με την οδηγία περί βιομηχανικών εκπομπών. Σε ακραίες καταστάσεις, ο υπεύθυνος για τη λήψη της απόφασης θα περιέλθει σε πολύ αμήχανη θέση αν, για οποιονδήποτε λόγο, ο βιομηχανικός καταναλωτής αποφασίσει τελικά να μετεγκατασταθεί.

3.19

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως ότι η εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να ωφελεί τους πάντες, ιδίως δε τους πιο ευάλωτους. Η ολοκλήρωσή της είναι αναγκαία, καθότι η αγορά είναι σήμερα εξαιρετικά κατακερματισμένη. Αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ελευθερία των Ευρωπαίων καταναλωτών να επιλέξουν προμηθευτή και στον προϋπολογισμό τους (επειδή οι τιμές είναι υπερβολικά υψηλές), καθώς και στην ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης και στις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την ενεργειακή μετάβαση. Η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει τις προσπάθειες για την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας.

3.20

Η ανταπόκριση στη ζήτηση και η ενεργειακή απόδοση, οι οποίες παρέχουν τεράστιες δυνατότητες για τη μείωση των περιόδων αιχμής της κατανάλωσης, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητες παρά την τεχνολογική πρόοδο. Η ΕΟΚΕ συνιστά εντόνως την ενθάρρυνση της ανάληψης πρωταγωνιστικού ρόλου από τους καταναλωτές για τη διαμόρφωση του «ενεργειακού βίου» τους. Τεχνολογίες όπως οι έξυπνοι μετρητές πρέπει να σχεδιάζονται πραγματικά για όλους τους καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των πιο ευάλωτων, και να είναι πλήρως αποτελεσματικές και χρήσιμες, παρέχοντας σαφείς και διαφανείς πληροφορίες χωρίς πρόσθετο κόστος και συμβάλλοντας έτσι στην έξυπνη προσαρμογή της ενεργειακής ζήτησης (εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ασφάλεια και την εμπιστευτικότητα των δεδομένων). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την προώθηση της έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της ενέργειας (πρωτίστως δε όσον αφορά τα νοήμονα εργαλεία και την αποθήκευση ενέργειας).

3.21

Η δημόσια παρέμβαση έχει επίσης ζωτική σημασία επειδή η ανταπόκριση από την πλευρά της ζήτησης και η διαχείριση της ζήτησης συχνά επιβαρύνουν υπέρ το δέον τους ευάλωτους καταναλωτές. Ο τύπος στήριξης που παρέχεται στους ευάλωτους καταναλωτές πρέπει, συνεπώς, να είναι προσαρμοσμένος στην ιδιαίτερη κατάσταση του καθενός τους και τα κριτήρια επιλεξιμότητας να είναι δίκαια και προβλέψιμα.

3.22

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι τεχνολογίες διαχείρισης της ζήτησης/ανταπόκρισης από την πλευρά της ζήτησης δεν αρκούν από μόνες τους για την προσαρμογή και τη μείωση της ζήτησης. Η ΕΟΚΕ έχει συστήσει να αυξηθούν οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενεργοποίησης του κοινού σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω διαφόρων πρωτοβουλιών υποστηριζόμενων από ένα ταμείο ενεργειακής αλληλεγγύης (4). Στηρίζει δε τα έργα που αποσκοπούν στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων (με επαγγελματική ενεργειακή πιστοποίηση), ώστε να αντιμετωπιστεί η «διαρροή ενέργειας» από τα κτίρια και να καταργηθεί σταδιακά η πώληση ή η ενοικίαση αυτών των κτιρίων.

3.23

Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές ενέργειας περιλαμβάνονται μεταξύ των πλέον δυσαρεστημένων από την αγορά. Μερικά από τα σημαντικότερα ζητήματα που πρέπει να διευθετηθούν από την πλευρά των καταναλωτών, για να υποστηριχθεί η ανάπτυξη μιας εύρυθμα λειτουργούσας αγοράς ενέργειας, είναι: η πρόσβαση στην ενέργεια· η αντικειμενική και αξιόπιστη ενημέρωση για τις προσφορές, συμπεριλαμβανομένων ανεξάρτητων συγκρίσεων· η διαφάνεια ως προς τους όρους των συμβάσεων· η προστασία από παραπλανητικές και επιθετικές εμπορικές πρακτικές· η καθιέρωση ενιαίου κέντρου πληροφόρησης,· η παροχή κατανοητών πληροφοριών στους καταναλωτές· η αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση· η ευκολία αλλαγής παρόχου· τα αποτελεσματικά ένδικα μέσα για τις περιπτώσεις δικαιολογημένων διαμαρτυριών (5)·και τα μέτρα για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Η ανεξάρτητη παρακολούθηση των ενεργειακών αγορών έχει επίσης θεμελιώδη σημασία για την εγγύηση του υγιούς ανταγωνισμού και το όφελος των καταναλωτών. Η πρόοδος σε αυτά τα θέματα ίσως να αυξήσει την ευρύτερη κοινωνική και πολιτική υποστήριξη των ενεργειακών πολιτικών της ΕΕ.

3.24

Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της τοπικής παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από τους καταναλωτές («παραγωγούς-καταναλωτές» ή «prosumers» (6)). Το φαινόμενο αυτό αναπτύσσεται ραγδαία σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, και είναι μείζονος σημασίας για το ενεργειακό ισοζύγιο, τον φθηνότερο ενεργειακό εφοδιασμό και τη μείωση των εκπομπών CO2 στην Ευρώπη. Ο ρόλος των «prosumers» στην αγορά ενέργειας συνδέεται με την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Χάρη στα έξυπνα δίκτυα και στους έξυπνους μετρητές ηλεκτρισμού, ένας «prosumer» μπορεί να ανταλλάσσει τις ενεργειακές υπηρεσίες που παράγονται από έναν μικρό σταθμό. Μέχρι το τέλος του 2020 στο Ηνωμένο Βασίλειο θα υπάρχουν γύρω στα 8 εκατομμύρια εγκαταστάσεις αυτού του τύπου, που θα παράγουν περίπου 40 GW ηλεκτρικής ενέργειας. Ο αριθμός των απασχολούμενων θα υπερβαίνει τις 1 00  000. Οι «prosumers» θα πρέπει να λάβουν δημόσια στήριξη για την άρση των νομοθετικών εμποδίων και χρηματοδοτική/επιχειρησιακή στήριξη με τη μορφή υπηρεσιών συναρμολόγησης και συντήρησης, ιδίως όσον αφορά τις επενδύσεις. Θα πρέπει ωστόσο να θεσπιστούν επίσης αποτελεσματικές ρυθμίσεις οι οποίες θα εγγυώνται πως οι «prosumers» θα λογοδοτούν δεόντως για κάθε ανισορροπία που προκαλούν ενδεχομένως κατά την παροχή ενέργειας στο σύστημα και, ταυτόχρονα, θα θέτουν αγορακεντρικά μέσα και μηχανισμούς τιμολόγησης που θα τους ενθαρρύνουν να μειώσουν αυτές τις ανισορροπίες.

3.25

Η ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι ένα αγαθό σαν τα άλλα· είναι ζωτικό δημόσιο αγαθό που πρέπει να έχει την ανάλογη διαχείριση. Για λόγους γενικού οικονομικού συμφέροντος, τα κράτη μέλη μπορούν να συνδέσουν την ηλεκτρική ενέργεια με κάποιες υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας. Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει επανειλημμένα να συμπεριληφθεί η καθολική πρόσβαση στην ενέργεια στους στόχους της πολιτικής της ΕΕ για την ενέργεια και να κατοχυρωθεί από τη Συνθήκη. Η ΕΟΚΕ τονίζει, συνεπώς, ότι πρέπει να υπάρξει μέριμνα ώστε να διασφαλιστεί ότι, όταν επιβάλλονται υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας από τα κράτη μέλη χάριν του κοινού συμφέροντος και δυνάμει της οδηγίας 2009/72/EΚ (οι οποίες, όπως ορίζεται στο άρθρο 3 παράγραφοι 2 και 3 της εν λόγω οδηγίας, είναι ιδίως η ασφάλεια, η πρόσβαση στην ενέργεια και δη σε προσιτές τιμές, η τακτική παροχή, η ποιότητα και η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και η προστασία του περιβάλλοντος), οι υποχρεώσεις αυτές δεν θα αποδυναμώνονται κατά τη διαδικασία εξορθολογισμού των δημόσιων παρεμβάσεων, σύμφωνα με τις αρχές του ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επαγρυπνεί πλήρως για την παρακολούθηση αυτού του θέματος και να υποβάλλει κάθε χρόνο αναφορά για αυτή τη ζωτική πτυχή, όχι μόνο συμπεριλαμβάνοντας στην ετήσια έκθεσή της για την εσωτερική αγορά λεπτομερέστερη και βαθύτερη αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο τα κράτη μέλη εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας, αλλά και προωθώντας ειδικές πρωτοβουλίες για τη μεγαλύτερη εγγύηση –ή ακόμη και για την ενίσχυση– αυτών των υποχρεώσεων στην Ευρώπη.

3.26

Τέλος, η διαφάνεια και η ακεραιότητα στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας έχουν καθοριστική σημασία για την προστασία των συμφερόντων των πάντων, για να αποφευχθεί η υπερβολική επιβάρυνση των τελικών καταναλωτών και να υποστηριχθεί η χρηστή διακυβέρνηση των εταιρειών παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, είτε κρατικές είναι αυτές είτε ιδιωτικές. Η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει την εφαρμογή της κατάστασης εφαρμογής του κανονισμού για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στην ενεργειακή αγορά («κανονισμός REMIT») και να προτείνει λύσεις εάν αυτό είναι απαραίτητο. Η διαφάνεια της αγοράς χονδρικής θα καθιστούσε δυνατό τον ταχύ εντοπισμό προβλημάτων όπως οι καταχρηστικές εμπορικές πρακτικές ή οι αντι-ανταγωνιστικές συμπεριφορές και θα επέτρεπε την παρέμβαση των αρχών ανταγωνισμού.