17.11.2009

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 277/75

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ενεργειακή απόδοση/τις ενεργειακές επιδόσεις των κτηρίων» (αναδιατύπωση)

COM(2008) 780 τελικό/2 (1) - 2008/0223 (COD).

(2009/C 277/15)

Εισηγητής: ο κ. ŠIUPŠINSKAS

Στις 27 Ιανουαρίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 95 της συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

«Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ενεργειακή απόδοση/τις ενεργειακές επιδόσεις των κτηρίων» (αναδιατύπωση)

COM(2008) 780 τελικό/2 - 2008/0223 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 15 Απριλίου 2009 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. ŠIUPŠINSKAS.

Κατά την 453η σύνοδο ολομέλειάς της, της 13ης και 14ης Μαΐου 2009 (συνεδρίαση της 14ης Μαΐου 2009), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την παρούσα γνωμοδότησης με 147 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 2 αποχές.

1.   Συστάσεις

1.1.   Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη βελτίωση της οδηγίας για τις ενεργειακές επιδόσεις των κτηρίων (ΟΕΕΚ) που προτείνει η Επιτροπή, με ορισμένες ωστόσο επιφυλάξεις. Σύμφωνα με την εν λόγω οδηγία, οι ανακαινίσεις πρέπει να συνδέονται με την απαίτηση για αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων, όχι μόνο για τη μείωση της ενεργειακής ζήτησης αλλά επίσης για τον περιορισμό των ενεργειακών δαπανών.

1.2.   Σύμφωνα με τους στόχους πολιτικής της ΕΕ, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι η ανακαίνιση των κτηρίων με στόχο τη βελτίωση των ενεργειακών τους επιδόσεων μειώνει όχι μόνο την ενεργειακή ζήτηση αλλά και τις ενεργειακές δαπάνες.

1.3.   Στις εθνικές διατάξεις που θεσπίζονται βάσει της οδηγίας OEEK πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά, δηλαδή οι ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση, ψύξη, αερισμό, φωτισμό, μηχανικές εγκαταστάσεις (π.χ. ανελκυστήρες), εφοδιασμό με ζεστό και κρύο νερό καθώς και για συστήματα αποχέτευσης.

1.4.   Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σύσταση ότι πριν από την έναρξη της κατασκευής πρέπει να εξετάζεται η τεχνική σκοπιμότητα των εξής παραμέτρων:

—	παραγωγή θέρμανσης και ηλεκτρισμού που βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,

—	συνδυασμένη παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (συμπαραγωγή) και ενδεχομένως συνδυασμένη παραγωγή ηλεκτρισμού, θερμότητας και ψύξης (τριπλή συνδυασμένη παραγωγή),

—	τηλεθέρμανση και τηλεψύξη,

—	αντλίες θερμότητας,

—	ανιχνευτές και συλλέκτες γεωθερμίας.

1.5.   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους για βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης στον τομέα των δομικών κατασκευών με στόχο τις αειφόρες κατασκευές και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

1.6.   Η ΕΟΚΕ επικροτεί ιδιαίτερα την έμφαση που δίνει η οδηγία OEEK στον καίριο ρόλο που διαδραματίζει ο δημόσιος τομέας στις εξελίξεις στο σύνολο του κατασκευαστικού τομέα.

1.7.   Τα κράτη μέλη και οι τοπικές αρχές καλούνται να αξιοποιήσουν πιο ενεργητικά και αποτελεσματικά τη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την προώθηση της «χρηματοδότησης από τρίτους» (2) μέσω εταιρειών παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (ESCO - Energy Services Companies).

1.8.   Η τακτική επιθεώρηση των συστημάτων θέρμανσης, αερισμού και κλιματισμού πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με τους κανόνες των κρατών μελών και λαμβανομένου υπόψη του συνεπαγόμενου κόστους. Οι εκθέσεις επιθεώρησης δεν πρέπει να περιέχουν μόνο συστάσεις για πιθανές βελτιώσεις αλλά και απαιτήσεις σχετικά με τη λειτουργική ασφάλεια των εγκαταστάσεων.

1.9.   Επιπλέον, στην πρόταση αναδιατύπωσης ζητείται από τα κράτη μέλη να προβλέψουν την επιβολή κυρώσεων και προστίμων. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι κυρώσεις και τα πρόστιμα πρέπει να διαφοροποιούνται ανάλογα με το εάν αφορούν παράγοντες του δημόσιου τομέα ή ιδιώτες καθώς και ότι το ύψος τους θα πρέπει να υπόκειται στην αρχή της επικουρικότητας. Θεωρεί επίσης ότι εάν η μη συμμόρφωση με μια κοινοτικής υπόδειξης συνιστά σφάλμα, τότε πρέπει να έχει κοινοτική διάσταση και να ορίζεται στην οδηγία.

1.10.   Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να παρέχουν στους πολίτες τους τεχνική υποστήριξη σε έργα ανακαίνισης.

1.11.   Στα μεγάλα έργα αστικής ανάπτυξης με τυποποιημένα κτήρια κατασκευασμένα από τσιμεντόλιθους, τα οποία συνιστούν χαρακτηριστικό τύπο δόμησης σε όλα τα νέα κράτη μέλη, θα ήταν δύσκολο για τις ενώσεις ιδιοκτητών να εκδώσουν πιστοποιητικά ενεργειακών επιδόσεων για όλα τα τυποποιημένα κτήρια. Με την έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακών επιδόσεων βάσει της αξιολόγησης ενός άλλου συγκρίσιμου συγκροτήματος διαμερισμάτων (3) θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν οι δαπάνες ανακαίνισης και να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος.

1.12.   Εκτός αυτού, οι δημοτικές αρχές θα μπορούσαν, βάσει της αρχής του ενιαίου σημείου πρόσβασης, να εξασφαλίσουν στους κατοίκους πολυκατοικιών διευκολύνσεις όσον αφορά τη χρηματοδότηση των ανακαινίσεων, τις συμβάσεις κατασκευής, τη συντήρηση, την έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακών επιδόσεων κ.α.

1.13.   Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η αναδιατυπωμένη έκδοση της οδηγίας θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και θα έχει επίσης θετικό κοινωνικό αντίκτυπο βραχυπρόθεσμα, μεταξύ άλλων, μέσω:

—	της μείωσης της ενεργειακής ζήτησης,

—	της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των μειονεκτουσών οικογενειών,

—	της εξασφάλισης απασχόλησης για τους μακροχρόνια άνεργους.

1.14.   Η ΕΟΚΕ συνιστά τον πλήρη συντονισμό της νέας επισήμανσης των πλαισίων παραθύρων και των προϊόντων δομικών κατασκευών με την οδηγία για τις ενεργειακές επιδόσεις των κτηρίων.

1.15.   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι σε περίπτωση κατεδάφισης πολυκατοικιών, στις οποίες δεν είναι πλέον εφικτή η ενεργειακή ανακαίνιση, οι τοπικές αρχές οφείλουν να ενημερώνουν προηγουμένως τους ενδιαφερόμενους και πρέπει να προσφέρονται στους κατοίκους νέες δυνατότητες προσωρινής στέγασης. Γενικότερα, η διαβούλευση με τους εκπρόσωπους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να αποτελεί μέρος της συγγραφής υποχρεώσεων κάθε μέτρου εφαρμογής της οδηγίας και να προβλέπεται, τουλάχιστον στα κράτη μέλη στα οποία λειτουργούν ΟΚΕ, η συστηματική διαβούλευση με τις εθνικές ΟΚΕ (4).

2.   Εισαγωγή

2.1.   Η ΕΟΚΕ έχει ήδη καταρτίσει πολλές σημαντικές γνωμοδοτήσεις σχετικά με τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τη λήψη μέτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας σε σύνδεση με τις κοινές πολιτικές της ΕΕ, καθώς και σχετικά με την ενεργειακή ποιότητα των κτηρίων και του εξοπλισμού τους. Λόγω των απαιτήσεων που θεσπίζει η κοινοτική νομοθεσία για τα νέα κτήρια επιτυγχάνονται απτά αποτελέσματα. Αυτά τα αποτελέσματα γίνονται αισθητά κατά πρώτο λόγο από τους καταναλωτές και, ταυτόχρονα, ωφελούν το σύνολο της χώρας. Στις σχετικές γνωμοδοτήσεις περιλαμβάνονται οι ακόλουθες: TEN/227, 263, 283, 274, 286, 309, 269, 299, 311, 332, 341 (5).

2.2.   Ωστόσο, μετά την ένταξή τους, τα δώδεκα νέα κράτη μέλη ξεκίνησαν να εφαρμόζουν στην πράξη τις νομοθετικές διατάξεις της Κοινότητες πολύ αργότερα, με αποτέλεσμα οι χώρες αυτές να παρουσιάζουν υστέρηση σε θέματα κατοικιών χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης σε σχέση με τα παλαιά κράτη μέλη, και οι κατοικίες και τα δημόσια κτήρια απέχουν κατά πολύ από την πλήρωση των ελάχιστων απαιτήσεων της εν λόγω οδηγίας.

2.3.   Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει τις απόψεις της σχετικά με την οδηγία ΟΕΕΚ στη γνωμοδότησή της τής 17ης Οκτωβρίου 2001 (6). Ως εκ τούτου, η παρούσα γνωμοδότηση εξετάζει μόνο τις διατάξεις της πρότασης αναδιατύπωσης της οδηγίας 2002/91/ΕΚ (COM(2008) 780 τελικό). Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι πρέπει να αναδειχθούν οι ιδιαιτερότητες των νέων κρατών μελών ως προς τα ζητήματα που εξετάζονται στην οδηγία.

2.4.   Είναι θετικό το γεγονός ότι ανάμεσα στους στόχους της πολιτικής της ΕΕ συμπεριλαμβάνεται και η μεγαλύτερη άνεση για τους πολίτες και η μείωση των ενεργειακών τους δαπανών.

2.5.   Η ισχύουσα οδηγία ορίζει τα εξής:

—	τη μέθοδος υπολογισμού της ενεργειακής απόδοσης για τα νέα και τα υφιστάμενα κτήρια που ανακαινίζονται,

—	τις ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά τις ενεργειακές επιδόσεις,

—	την έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακών επιδόσεων,

—	την επιθεώρηση των λεβήτων και των συστημάτων θέρμανσης,

—	την επιθεώρηση των εγκαταστάσεων κλιματισμού.

2.6.   Η αναδιατυπωμένη έκδοση, με βάση τις θέσεις των αρμοδίων φορέων, ορίζει ποιες βελτιώσεις μπορούν να επιτευχθούν μέσω μιας στοχοθετημένης προσέγγισης.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.   Στον τομέα των κτηρίων (δηλαδή κατοικίες και εμπορικά κτήρια) αντιστοιχεί το 40 % περίπου της συνολικής τελικής ενεργειακής κατανάλωσης και των εκπομπών CO2 στην ΕΕ. Ο συγκεκριμένος τομέας παράγει το 9 % περίπου του ΑΕγχΠ (περίπου 1 300 δισεκατομμύρια ευρώ) και αντιπροσωπεύει ποσοστό 7-8 % περίπου (σύνοψη της εκτίμησης των επιπτώσεων) των θέσεων εργασίας στην ΕΕ (περίπου 15-18 εκατομμύρια απασχολούμενοι από τα 225,3 εκατομμύρια του συνολικού ενεργού πληθυσμού σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat). Το 40 % αυτών κτηρίων βρίσκεται στην κυριότητα του δημοσίου και το 74 % των κτηρίων έχουν επιφάνεια μικρότερη από 1 000 τετραγωνικά μέτρα.

3.2.   Η σημερινή κοινωνία εστιάζει όλο και περισσότερο την προσοχή της:

—	σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας,

—	στην υγεία των καταναλωτών (π.χ. ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, δυνατότητα πρόσβασης για τους ηλικιωμένους)

—	στην άνεση των συνθηκών διαβίωσης,

—	στην ενεργειακή απόδοση των ηλεκτρικών συσκευών και των συστημάτων θέρμανσης, (ο εν λόγω τομέας ρυθμίζεται από πλήθος κανόνων, οι οποίοι είναι συχνά αντιφατικοί) (7).

3.3.   Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να αξιολογήσει τον οικονομικό αντίκτυπο της οδηγίας, την καταλληλότητα και τις μελλοντικές συνέπειες των προτάσεων από τη σκοπιά διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών και κοινωνικών ομάδων μιας συγκεκριμένης περιοχής με μακροπρόθεσμες προοπτικές.

3.4.   Η έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακών επιδόσεων για τα κτήρια δεν αποτελεί απλώς μέσο για να συμπεριληφθεί ένα κτήριο σε μια συγκεκριμένη τάξη ενεργειακής απόδοσης, αλλά συνιστά επίσης κίνητρο για την αναζήτηση νέων λύσεων σχεδιασμού.

Λόγω των απαιτούμενων μέτρων προστασίας του κλίματος που πρέπει να αναληφθούν, ο κατασκευαστικός τομέας διαθέτει αξιόλογο δυναμικό δημιουργίας απασχόλησης.

3.5.1.   Βάσει της οδηγίας 2002/91/ΕΚ και της προτεινόμενης αναδιατύπωσής της μπορούν να δημιουργηθούν κατά μέσο όρο 60 000 θέσεις εργασίας ετησίως στα 15 παλαιά κράτη μέλη και περίπου 90 000 θέσεις απασχόλησης στα 12 νέα κράτη μέλη.

3.5.2.   Η εφαρμογή των μέτρων για την εξασφάλιση υψηλής ενεργειακής απόδοσης (κτήρια με ετήσια κατανάλωση έως και 50 kWh/ανά τετραγωνικό μέτρο) θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία 1 000 000 νέων θέσεων εργασίας στην ΕΕ ετησίως (8) (αριθμός που ισοδυναμεί με το 10 % των απασχολούμενων σε αυτόν τον τομέα).

3.5.3.   Σήμερα, ελάχιστοι εργαζόμενοι του κατασκευαστικού τομέα είναι ειδικευμένοι σε τεχνολογίες που αποσκοπούν σε υψηλά επίπεδα ενεργειακής απόδοσης. Η πρόταση οδηγίας συστήνει μέτρα επαγγελματικής κατάρτισης για να διασφαλιστεί η διαθεσιμότητα δεξιοτήτων από τους ειδικευμένους εργαζομένους, οι οποίοι μπορούν να απασχοληθούν στον τομέα των αειφόρων κατασκευών.

3.6.   Η μελλοντική προοπτική είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ΕΟΚΕ· στο σημείο 3.4 της γνωμοδότησης INT/415 (9) η ΕΟΚΕ διατύπωσε μια θέση που αφορά όλες τις νομοθετικές πράξεις. Συγκεκριμένα, οι νομοθετικές πράξεις οφείλουν να πληρούν τις ακόλουθες απαιτήσεις: πρέπει να είναι κατανοητές, προσβάσιμες, αποδεκτές και εφαρμόσιμες. Από τεχνική άποψη, μια οδηγία πρέπει να χαρακτηρίζεται από τον έγκαιρο χαρακτήρα, τη βιωσιμότητα και τη δυνατότητα εφαρμογής.

3.7.   Στο σημείο 2.1.3 της γνωμοδότησης TEN/299 (10) σημειώνεται ότι, σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, η μέση κατανάλωση των κατοικιών με τους συνήθεις εξοπλισμούς αντιστοιχεί, μόνο για θέρμανση, σε 180 kWh/τ.μ./έτος. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους ο εισηγητής και ο εμπειρογνώμονας, η μέση ετήσια κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση στις τυποποιημένες κατοικίες των κρατών της Βαλτικής καθώς και σε αντίστοιχες κατοικίες παρεμφερούς παλαιότητας στις γειτονικές χώρες, ανέρχεται περίπου σε 150 kWh/τ.μ/έτος. Η εμπειρία καταδεικνύει ότι η ενεργειακή κατανάλωση, υπό τις ίδιες κλιματικές συνθήκες, μπορεί να μειωθεί κατά το ήμισυ, μετά από ανακαίνιση και μόνωση.

3.8.   Συναφείς κοινοτικές διατάξεις σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση στην ΕΕ παρουσιάζονται στο σημείο 3.1 της γνωμοδότησης TEN/299 (10).

3.9.   Η ΓΔ Περιβάλλον και η ΓΔ Επιχειρήσεις και Βιομηχανία καταρτίζουν επί του παρόντος σημαντικούς κανόνες σχετικά με την επισήμανση των δομικών προϊόντων, οι οποίοι θα συμβάλλουν στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης (παράθυρα, τοίχοι, συστήματα θέρμανσης, αερισμού και αποχέτευσης), ακόμη και εάν τα προϊόντα αυτά καθαυτά δεν παράγουν ενέργεια.

3.10.   Η αναδιατύπωση ή αναθεώρηση των ισχυουσών διατάξεων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.   Η αναδιατυπωμένη έκδοση της οδηγίας εισάγει τις εξής σημαντικές αλλαγές:

—	Διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας. Η έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακών επιδόσεων καθίσταται υποχρεωτική για όλα τα κτήρια. Πρέπει να σημειωθεί ότι το 74 % του συνόλου των υφιστάμενων κτηρίων στην ΕΕ έχουν συνολική χρήσιμη επιφάνεια μικρότερη των 1 000 τ.μ.

—	Επέκταση και προώθηση της έκδοσης πιστοποιητικών ενεργειακών επιδόσεων για τα κτήρια του δημοσίου τομέα.

—	Ενίσχυση του ρόλου των εμπειρογνωμόνων που εκδίδουν τα πιστοποιητικά ενεργειακών επιδόσεων.

—	Απαίτηση από τα κράτη μέλη να καθορίσουν νέα συγκεκριμένα μέτρα προκειμένου να δημιουργηθούν ευνοϊκότερες χρηματοπιστωτικές συνθήκες για επενδύσεις με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.

—	Μεγαλύτερη προσοχή στα προβλήματα που συνδέονται με τα συστήματα κλιματισμού.

—	Τακτική επικαιροποίηση των προτύπων ενεργειακής απόδοσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης (CEN).

4.2.   Στην αιτιολογική σκέψη 6 της οδηγίας, το ποσοστό τελικής κατανάλωσης ενέργειας των κτηρίων είναι σαφώς υψηλότερο σε χώρες με ψυχρό κλίμα. Ως εκ τούτου, στην αιτιολογική σκέψη 8 της αναδιατυπωμένης οδηγίας προτείνεται να ληφθούν δεόντως υπόψη οι κλιματικές και οι τοπικές συνθήκες, ιδίως σε ό,τι αφορά την κατανομή των επενδύσεων.

4.3.   Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις διατάξεις του άρθρου 10, σύμφωνα με τις οποίες, στα συγκροτήματα διαμερισμάτων με κοινόχρηστο σύστημα θέρμανσης, μπορούν να εκδοθούν πιστοποιητικά ενεργειακών επιδόσεων βάσει ενός γενικού πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης για το σύνολο του κτηρίου ή βάσει της αξιολόγησης ενός άλλου αντιπροσωπευτικού διαμερίσματος του ίδιου συγκροτήματος κτηρίων. Ακόμη, τα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να απλουστεύσουν ακόμη περισσότερο τη διαδικασία έκδοσης πιστοποιητικών ενεργειακών επιδόσεων για τα τυποποιημένα κτήρια.

4.4.   Τα πιστοποιητικά συνολικής ενεργειακής απόδοσης σύμφωνα με το άρθρο 10 - είτε υποχρεωτικού, είτε εκούσιου χαρακτήρα – καθιστούν τις κατοικίες πιο ελκυστικές για τους μελλοντικούς ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές, υπό την προϋπόθεση ότι τα στοιχεία που συμπεριλαμβάνονται στα πιστοποιητικά είναι αξιόπιστα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση που περιέχεται στην επιλογή Β1 σχετικά με την πραγματοποίηση τυχαίων δειγματοληπτικών ελέγχων των πιστοποιητικών, για να εξασφαλιστεί η αξιοπιστία τους, είναι αποδεκτή και σκόπιμη. Ωστόσο αυτό δεν θα πρέπει να οδηγήσει στην επιβολή κυρώσεων δυνάμει του άρθρου 22. Κρίνεται σκόπιμο, το νέο πιστοποιητικό ενεργειακών επιδόσεων των κτηρίων κατοικιών να εκδίδεται σε ένα ενιαίο έγγραφο που εγγυάται τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή ποιότητα. Το πιστοποιητικό για την εγκατάσταση νέου συστήματος θέρμανσης πρέπει να εκδίδεται από ανεξάρτητους ειδικευμένους εμπειρογνώμονες (άρθρο 16) σε συνεργασία με τον τεχνικό εγκατάστασης.

4.5.   Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το ελάχιστο όριο ενεργού ονομαστικής ισχύος εξόδου των 20 kW για τα συστήματα θέρμανσης (άρθρο 13) και το αντίστοιχο όριο των 12 kW (άρθρο 14) για τα συστήματα κλιματισμού που καθορίζει η οδηγία. Ανάλογα με το αν χρησιμοποιούνται ορυκτά καύσιμα ή ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα μπορούσαν να θεσπίσουν στην επικράτειά τους διαφορετικά ελάχιστα όρια και διαφορετική συχνότητα διεξαγωγής επιθεωρήσεων για τα συστήματα θέρμανσης. Η ποιότητα των εκθέσεων επιθεώρησης πρέπει να ελέγχεται σε τακτά διαστήματα δειγματοληπτικά, σύμφωνα με το άρθρο 17. Εντούτοις, δεν είναι σαφές κατά πόσο οι συστάσεις των εμπειρογνωμόνων για τη βελτίωση του συστήματος πρέπει να έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα ή μπορούν να αγνοηθούν, ή εάν οι «οικονομικές επιπτώσεις», όπως αναφέρεται στο άρθρο 19, θεωρούνται κυρώσεις. Στη νομοθεσία των κρατών μελών πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα πρόσβασης των επιθεωρητών σε ιδιωτικές ιδιοκτησίες για την επιθεώρηση των συστημάτων θέρμανσης.

4.6.   Η ενεργειακή απόδοση ενός λέβητα, τον οποίο ο κατασκευαστής σκοπεύει να διαθέσει στην αγορά, πιστοποιείται σε εξειδικευμένο εργαστήριο σύμφωνα με τις τυπικές απαιτήσεις και απεικονίζεται στο σήμα που φέρει ο λέβητας. Έτσι αποφεύγεται η παραπλανητική διαφήμιση και διασφαλίζεται η ποιότητα. Η διατύπωση συστάσεων για μεταγενέστερες τακτικές ή εθελοντικές επιθεωρήσεις του λέβητα κατά τη διάρκεια της πραγματικής του λειτουργίας θα έδινε στον ιδιοκτήτη κίνητρα να λάβει μέτρα για την αποδοτική λειτουργία του λέβητα, σύμφωνα με τις βέλτιστες τεχνικές παραμέτρους απόδοσης.

4.7.   Από τη σύγκριση όλων των διατάξεων που περιέχονται στην αναδιατύπωση της οδηγίας συμπεραίνεται ότι όλες οι επιλογές είναι αξιόλογες και ορθολογικές και ότι οι προτεινόμενες μέθοδοι για αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων δεν έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους και μπορούν να εφαρμοστούν παράλληλα.

4.8.   Είναι απαραίτητο να οριστούν ενδεικτικές τιμές ενεργειακών επιδόσεων σε ολόκληρη την ΕΕ καθώς και σχετική μέθοδος σύμφωνα τόσο με το άρθρο 5 της οδηγίας ΟΕΕΚ όσο και με την επιλογή Δ1 (σύνοψη της εκτίμησης των επιπτώσεων) διότι, επί του παρόντος, είναι δύσκολο να συγκριθούν στις διάφορες χώρες οι τιμές ετήσιας κατανάλωσης σε kWh/τ.μ. λόγω κλιματικών ιδιαιτεροτήτων. Πρέπει να είναι δυνατή η μέτρηση της ενεργειακής απόδοσης των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης χωριστά βάσει των περιφερειακών ενδεικτικών τιμών που έχουν καθοριστεί. Κρίνεται σκόπιμο αυτές οι ενδεικτικές τιμές να καθοριστούν όχι με γνώμονα την εξωτερική θερμοκρασία αλλά σε συνάρτηση με τον χαρακτηριστικό αριθμό βαθμοημερών θέρμανσης και ψύξης (heating degree-days, cooling degree-days) σε κάθε κράτος μέλος, καθότι αυτές οι τιμές αντικατοπτρίζουν καλύτερα την επίδραση του κλίματος στην ενεργειακή κατανάλωση απ’ ό,τι η μέση εξωτερική θερμοκρασία.

4.9.   Ασφαλώς, οι παράμετροι για τον υπολογισμό της ενεργειακής απόδοσης (και όχι των αριθμητικών τιμών της) πρέπει να είναι ενιαίες σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και πρέπει να χρησιμοποιείται μια ενιαία μέθοδος υπολογισμού. Εντούτοις, αυτοί οι υπολογισμοί δεν αντανακλούν την πραγματική επίδοση μιας χώρας. Επίσης, παραμένει ασαφές, κατά πόσον μπορεί να επιτευχθεί το βέλτιστο από πλευράς κόστους επίπεδο διότι αυτό καθορίζεται από πολλές άλλες οικονομικές παραμέτρους (οι οποίες δεν εξαρτώνται από το κλίμα).

4.10.   Τα αποτελέσματα της ανακαίνισης κτηρίων με απηρχαιωμένους, προσωρινούς ή εξαιρετικά ανεπαρκείς δείκτες ενεργειακής απόδοσης σύμφωνα με το άρθρο 4 (επιλογή Δ3), διαπιστώνονται εύκολα. Ωστόσο, τα κτήρια με τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα είναι, συνήθως, παλιά και ερειπωμένα. Τέτοια κτήρια δεν αξίζει να ανακαινιστούν με κρατική χρηματοδότηση, εάν η περίοδος απόσβεσης της επένδυσης προφανώς υπερβαίνει την προβλεπόμενη περίοδο χρήσης του κτηρίου. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας προσέγγισης στον τομέα των ανακαινίσεων θα είχε αρνητικές συνέπειες. Πρέπει να αποδίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή για ανακαίνιση των κτηρίων με τα σοβαρότερα μειονεκτήματα.

4.11.   Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν κατοικίες που να παράγουν μηδενικές εκπομπές (άρθρο 9), οι κανόνες δεν πρέπει να είναι υπερβολικά αυστηροί. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, πρέπει να εφαρμοστεί μια πιο χαλαρή προσέγγιση, η οποία θα παρέχει στα κράτη μέλη ευελιξία στην επιλογή των βέλτιστων επιλογών. Ο στόχος των μηδενικών εκπομπών πρέπει να αποτελέσει μελλοντικό στόχο.

4.12.   Σχετικές είναι και οι λεγόμενες «παθητικές κατοικίες», με απαιτήσεις θέρμανσης έως 15 kWh/τ.μ. ετησίως, καθώς και οι κατοικίες «Κατηγορίας Α», με ετήσιες απαιτήσεις θέρμανσης έως 30 kWh/τ.μ. κατά μέγιστο όριο.

5.   Συμπεράσματα

5.1.   Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της εκτίμησης των επιπτώσεων, η αναδιατυπωμένη οδηγία παρέχει καλές προοπτικές για εξοικονόμηση ενέργειας. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας θα συμβάλει στην πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού εξοικονόμησης ενέργειας στα κτήρια.

5.2.   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι δύσκολο να επιτευχθούν ο στόχος και ο οικονομικός αντίκτυπος που καθορίζονται στην αναδιατυπωμένη οδηγία με εκτιμώμενες ετήσιες επενδύσεις ύψους 8 δισεκατομμυρίων ευρώ. Μόνον στα νέα κράτη μέλη εκτιμάται ότι ο όγκος των ανακαινίσεων είναι πολύ μεγαλύτερος. Το κόστος και ο όγκος των ανακαινίσεων επηρεάζονται από ορισμένους παράγοντες ανεξάρτητους από τις διατάξεις της παρούσας οδηγίας.

5.3.   Ο βαθμός και η ανάγκη για ανακαινίσεις στη Λιθουανία διαφαίνεται από τα ακόλουθα στοιχεία: υπάρχουν περίπου 40 000 παλιές πολυκατοικίες, οι οποίες είναι μη οικονομικές από άποψη ενεργειακών επιδόσεων. Σε 600 περίπου κτήρια πραγματοποιήθηκαν βελτιώσεις για τη μείωση των ενεργειακών δαπανών (στις περισσότερες περιπτώσεις με την αλλαγή των παραθύρων), ενώ 60 κτήρια επισκευάστηκαν πλήρως. Μολονότι τα δεδομένα των διαφόρων πηγών ποικίλλουν, όλα τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι τα έργα παρουσιάζουν μεγάλες καθυστερήσεις. Αν διατηρηθεί αυτός ο ρυθμός, οι εργασίες ανακαίνισης θα ολοκληρωθούν ύστερα από 100 χρόνια. Οι ανακαινίσεις σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ισχύουσας οδηγίας δεν έχουν καν ξεκινήσει.

5.4.   Οικονομικοί λόγοι. Ένα τυπικό παράδειγμα: σύμφωνα με τα στοιχεία της επιχείρησης Vilniaus energija, η οποία προμηθεύει με θέρμανση την πρωτεύουσα της Λιθουανίας Βίλνα, ένα διαμέρισμα επιφάνειας 60 τ.μ. καταναλώνει περίπου 200 kWh/τ.μ. ετησίως για θέρμανση και ζεστό νερό, εκ των οποίων τα 140 kWh/τ.μ. προορίζονται για τη θέρμανση (11). Με τη θερμομόνωση ενός κτηρίου, το κόστος θέρμανσης μειώνεται κατά το ήμισυ. Οι κάτοικοι θα μπορούσαν έτσι να εξοικονομήσουν 5,07 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο κατ’ έτος, ή 304,20 ευρώ συνολικά, αν η τιμή της κιλοβατώρας υπολογιστεί στα 0,072 ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του δήμου της Βίλνας, το κόστος της πλήρους ανακαίνισης μιας πολυκατοικίας ανέρχεται σε 165 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο (12). Αν τα δάνεια για την ανακαίνιση πρέπει να αποπληρωθούν μέσα σε 20 χρόνια, στους κατοίκους μιας τέτοιας πολυκατοικίας θα αναλογούσαν περίπου 41,30 ευρώ μηνιαίως. Έρευνες καταδεικνύουν ότι μόνο το 5 % των κατοίκων είναι πρόθυμοι να το πράξουν.

Η κυβέρνηση δεν μπορεί να συγχρηματοδοτήσει την ανακαίνιση των συστημάτων θέρμανσης των κτηρίων. Από την υιοθέτηση του προγράμματος εκσυγχρονισμού των πολυκατοικιών το 2004 έως τον Νοέμβριο του 2008 διατέθηκαν για τέτοια έργα 37,3 εκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 0,5 % του ετήσιου προϋπολογισμού (13). Επομένως, η υιοθέτηση της αναδιατυπωμένης οδηγίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, βάσει της πρότασης της κ. Silvia-Adriana Țicău (RO), μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θα δώσει νέα ώθηση στη διαδικασία ανακαίνισης χάρη στην καλύτερη κατανομή των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων.

5.5.   Ψυχολογικοί και νομικοί λόγοι. Η δραστική μείωση των ενεργειακών δαπανών μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη θερμομόνωση, αλλά η περίοδος απόσβεσής της εκτείνεται σε πολλές δεκαετίες. Πρόκειται για μεγάλο χρονικό διάστημα, λαμβανομένου υπόψη του προσδόκιμου ζωής των ανθρώπων. Οι νέοι δεν γνωρίζουν που θα κατοικούν σε 20 χρόνια, ενώ όσοι πλησιάζουν τα 60 χρόνια δεν γνωρίζουν καν αν θα ζουν ακόμη σε 20 χρόνια, συνεπώς, αυτές οι δύο πληθυσμιακές ομάδες (συνολικά το 20 % του πληθυσμού (14)) δεν δείχνουν ενδιαφέρον για ανακαίνιση. Σε αυτές τις ομάδες προστίθενται και οι άποροι κάτοικοι που λαμβάνουν επίδομα θέρμανσης. Με αυτόν τον τρόπο, το επιχείρημα ότι η ανακαίνιση αυξάνει την αξία της κατοικίας αποδυναμώνεται. Εάν ένα κτήριο κατεδαφιστεί, ο ιδιοκτήτης μένει άστεγος και συχνά δεν έχει δικαίωμα κτήσης στο οικόπεδο όπου ήταν χτισμένη η κατοικία, εκτός και αν το είχε ήδη αγοράσει προηγουμένως. Το άρθρο 19 της αναδιατυπωμένης οδηγίας βελτιώνει αυτή την κατάσταση, καθότι προβλέπει μέτρα για την ενημέρωση των ιδιοκτητών και των εκμισθωτών κτηρίων μέσω εκστρατειών πληροφόρησης στο πλαίσιο κοινοτικών προγραμμάτων.

5.6.   Η ανακαίνιση των συστημάτων θέρμανσης αποθαρρύνεται από την άποψη που επικρατεί μεταξύ των καταναλωτών ότι η ανακαίνιση επιβαρύνει τους ιδιοκτήτες των κατοικιών με μακροχρόνια δάνεια, τα οποία, ενδεχομένως, να αδυνατούν να αποπληρώσουν σε περιπτώσεις επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης, ενώ, αντιθέτως, τα έσοδα των προμηθευτών ενέργειας από τα ανακαινισμένα κτήρια δεν μεταβάλλονται ή αυξάνονται μάλιστα με την αναπροσαρμογή των τιμολογίων, η οποία επηρεάζεται από παράνομες ομάδες πίεσης και από τη διαφθορά. Αυτή η άποψη στοιχειοθετείται εν μέρει από το γεγονός ότι οι προμηθευτές αστικής θέρμανσης, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή θέρμανσης στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ, επιδιώκοντας υπερβολική αύξηση των κερδών τους, αυξάνουν τις τιμές θέρμανσης για όλους, μολονότι η ζήτηση για θέρμανση μειώνεται, ακόμη και για τα ανακαινισμένα κτήρια. Αυτό το πρόβλημα είναι δύσκολο να επιλυθεί. Οι φόβοι των καταναλωτών μπορούν να μετριαστούν με τη λήψη τεχνικών και διοικητικών μέτρων, εάν η μεταφορά της νέας αναδιατυπωμένης οδηγίας κατορθώσει να συμβάλει στη βελτίωση της τιμολόγησης μέσω της απαιτούμενης ενεργειακής πιστοποίησης και εάν επιβληθούν κυρώσεις για παραβάσεις σύμφωνα με το άρθρο 22.

5.7.   Οι μεγάλης κλίμακας εργασίες ανακαίνισης μπορούν να αποφέρουν εξοικονόμηση του κόστους θέρμανσης των κτηρίων, ωστόσο, η προσδοκώμενη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα ενδεχομένως να μην επιτευχθεί. Η πλεονάζουσα θερμότητα που προκύπτει από την παραγωγή ηλεκτρισμού χρησιμοποιείται για την παραγωγή θέρμανσης από σταθμούς συνδυασμένης παραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας. Εάν μειωθεί η κατανάλωση θερμότητας, τότε μέρος της μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θέρμανση νέων κτηρίων, ούτως ώστε να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

5.8.   Χωρίς κρατικές εγγυήσεις, στήριξη και έργα, οι καταναλωτές αισθάνονται απαισιοδοξία. Επιπλέον, ούτε η ισχύουσα αλλά ούτε και η αναδιατυπωμένη οδηγία δεν προβλέπουν την αρχή της μονοαπευθυντικής θυρίδας για τη διαδικασία ανακαίνισης, κάτι που θα επιθυμούσαν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς και οι καταναλωτές. Οι καταναλωτές εκφράζουν ενδοιασμούς σχετικά με την απαίτηση που προβλέπεται στο άρθρο 11, παράγραφοι 3 και 4, ότι, κατά την αγορά ή μίσθωση ενός διαμερίσματος σε ένα συγκρότημα διαμερισμάτων, οφείλουν να προσκομίζεται ενεργειακή πιστοποίηση, ακόμη και στην περίπτωση στην οποία οι ενεργειακές δαπάνες φαίνονται μέσω πληρωμένων λογαριασμών για τους οποίους έχουν συμφωνήσει αμφότερα τα συμβαλλόμενα μέρη.

5.9.   Υπάρχει πλήθος δομικών υλικών (15)  (16), κατασκευασμένα από τον άνθρωπο, από τα οποία μπορούν να επιλεγούν τα καταλληλότερα. Αν όμως διοχετευτούν ξαφνικά στην αγορά τεράστιες επενδύσεις για ανακαινίσεις με στόχο την αναζωογόνηση του οικοδομικού τομέα, εγκυμονεί ο κίνδυνος, στον αγώνα ταχύτητας για την εξασφάλιση αυτών των πόρων, να παραμεληθεί η καταλληλότητα των προϊόντων που επιλέγονται. Ωστόσο, οι διατάξεις της οδηγίας (άρθρα 16 και 17), σχετικά με τις αρμοδιότητες των ανεξάρτητων ειδικευμένων εμπειρογνωμόνων και το πεδίο εφαρμογής του ανεξάρτητου συστήματος ελέγχου, θα εμποδίσουν τη χρήση ποιοτικά κατώτερων προϊόντων, εφόσον διευρυνθούν οι αρμοδιότητες των εμπειρογνωμόνων αυτών.

---

(1)  Αφορά μόνον την αγγλική έκδοση.

(2)  Βλέπε την οδηγία 93/76/ΕΟΚ, ΕΕ L 237 της 22.9.1993, σ. 28-30

(3)  Επέκταση των διατάξεων του άρθρου 10, παράγραφος 5, στοιχείο β (της αναδιατύπωσης).

(4)  Έτσι εξασφαλίζεται η τήρηση του άρθρου 1 (Ανθρώπινη αξιοπρέπεια) και του άρθρου 34, παράγραφος 3 (δικαίωμα στεγαστικής βοήθειας) του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(5)  Ενημερωτικό φυλλάδιο του ειδικευμένου τμήματος TEN: «Ποια είναι η ενδεδειγμένη ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη; Κύρια σημεία πρόσφατων γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ» (και άλλες πηγές της ΕΟΚΕ).

(6)  «Ενεργειακή απόδοση των κτιρίων». ΕΕ C 36 της 8.2.2002, σ. 20.

(7)  Μια πρωτοβουλία για πρωτοπόρους αγορές στην Ευρώπη, COM(2007) 860.

(8)  Μελέτη της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος (Οργανισμός για την Κοινωνική Ανάπτυξη – Social Development Agency).

(9)  CESE 1905/2008 «Η προσέγγιση της προορατικής νομοθεσίας».

(10)  «Ενεργειακή απόδοση των κτηρίων – Συμβολή των τελικών χρηστών», ΕΕ C 162 της 25.6.2008, σ. 62.

(11)  K. Nėnius, πρόγραμμα του δήμου της Βίλνας «Let‘s renovate habitation - renovate town» (Ας ανακαινίσουμε τις κατοικίες – ας αναπλάσουμε την πόλη) (στα λιθουανικά), http://www.krea.lt/uploads/Busto_progr_bendrijos_EAIP.ppt#22.

(12)  E. Levandraitytė, Hard fiest politics imminent (Η εφαρμογή σκληρής πολιτικής είναι αναπόφευκτη), Statyba ir architektūra (περιοδικό «Οικοδόμηση και αρχιτεκτονική», στα λιθουανικά), 2008/12, σελ. 26-29.

(13)  V. Martinaitis, Energy state of Lithuanian multiflat buildings and challenges for Lithuanian economy (Οι ενεργειακές ανάγκες των πολυκατοικιών στη Λιθουανία και οι προκλήσεις για την λιθουανική οικονομία), 22.10.2008, Υλικό από ένα εργαστήριο με θέμα «The most expensive heating season» (Η ακριβότερη περίοδος θέρμανσης).

(14)  Στατιστική Υπηρεσία, «Οι κάτοικοι της Βίλνας και ο χώρος κατοικίας» (στα λιθουανικά), http://www.stat.gov.lt/uploads/docs/Vilniaus_saviv.pdf.

(15)  CESE 329/2009 «Θέσπιση εναρμονισμένων όρων εμπορίας των προϊόντων του τομέα των δομικών κατασκευών»

(16)  Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η τήρηση του άρθρου 1 και του άρθρου 34, παράγραφος 3, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το δικαίωμα στεγαστικής βοήθειας.

---