Postępowanie w sprawach karnych - odzyskiwanie i konfiskata mienia

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

Dyrektywa ma zastosowanie do szeregu przestępstw zawartych w prawodawstwie Unii Europejskiej (UE), od terroryzmu i handlu narkotykami i ludźmi po pranie pieniędzy i przestępczość zorganizowaną.

Namierzanie i identyfikacja

Państwa członkowskie UE muszą:

• systematycznie wszczynać dochodzenia w sprawie śledzenia mienia równolegle z dochodzeniami karnymi w sprawie przestępstw generujących wysokie dochody, popełnianych przez przestępczość zorganizowaną;
• zapewnić szybkie wykrywanie i identyfikację narzędzi¹, dochodów² lub mienia³, które podlega lub może podlegać nakazowi zabezpieczenia⁴ lub nakazowi konfiskaty⁵, nawet po prawomocnym wyroku skazującym;
• ustanowić urzędy ds. odzyskiwania aktywów z uprawnieniami do:
  • wspierania i współpracy z innymi organami krajowymi, Prokuraturą Europejską (EPPO) i jej odpowiednikami w państwach trzecich;
  • wykonywać czynności wynikające z nakazu zabezpieczenia lub konfiskaty wydanego w innym państwie członkowskim;
  • w razie potrzeby zwrócić się o współpracę do odpowiednich organów;
  • namierzać i identyfikować mienie należące do osób lub organów podlegających unijnym środkom ograniczającym;
  • uzyskiwać dostęp do informacji przechowywanych w różnych krajowych bazach danych i rejestrach oraz w aplikacji Secure Information Exchange Network Application;
  • udzielać odpowiedzi na wnioski innego państwa członkowskiego o udzielenie informacji w określonych terminach.

Zamrożenie i konfiskata mienia

Państwa członkowskie muszą podjąć działania w celu umożliwienia

• zamrożenia mienia;
• agencjom ds. odzyskiwania mienia pilnego zamrażania mienia w sprawach transgranicznych, w których żaden inny właściwy organ nie może podjąć działań i w których istnieje bezpośrednie ryzyko, że mienie może zniknąć;
• konfiskaty, w całości lub w części, narzędzi, dochodów lub mienia:
  • z przestępstwa podlegającego prawomocnemu wyrokowi skazującemu,
  • o takiej samej wartości jak transfer, którego podejrzany lub oskarżony dokonał na rzecz osoby trzeciej,
  • od osoby trzeciej, która wiedziała lub powinna była wiedzieć, że transfer został dokonany w celu uniknięcia konfiskaty,
  • gdy przestępstwo może skutkować bezpośrednią lub pośrednią korzyścią gospodarczą, a mienie pochodzi z czynu zabronionego („konfiskata rozszerzona”),
  • gdy postępowanie karne nie mogło zostać zakończone z powodów takich jak choroba, zaginięcie lub śmierć oskarżonego („konfiskata bez uprzedniego wyroku skazującego”), ale mogłoby doprowadzić do skazania, gdyby nie jedna z wymienionych okoliczności,
  • gdy sąd krajowy jest przekonany, że nieudokumentowany majątek pochodzi z przestępstwa.
• Państwa członkowskie muszą dopilnować, by roszczenia ofiar przestępstwa były uwzględniane w postępowaniach dotyczących wykrywania, zamrażania i konfiskaty mienia. Państwa członkowskie mogą również w stosownych przypadkach wykorzystywać skonfiskowane mienie do celów interesu publicznego lub celów społecznych.

Zarządzanie

Państwa członkowskie muszą zapewnić:

• ustanowienie biur zarządzania aktywami, które zarządzają zamrożonym i skonfiskowanym mieniem lub wspierają inne właściwe organy w zarządzaniu mieniem;
• skuteczne zarządzanie zamrożonym i skonfiskowanym mieniem do czasu jego zbycia;
• planowanie zarządzania aktywami przed lub wkrótce po zamrożeniu mienia;
• Zamrożone mienie może zostać przekazane lub sprzedane przed faktyczną konfiskatą (sprzedaż tymczasowa), jeżeli aktywa są nietrwałe, szybko tracą na wartości, wiążą się z nieproporcjonalnymi kosztami lub wymagają specjalistycznej wiedzy.

Gwarancje bezpieczeństwa

Państwa członkowskie muszą zapewnić osobom, których dotyczą nakazy zamrożenia i konfiskaty mienia oraz nakazy sprzedaży tymczasowej, niezbędne gwarancje, w tym prawo do rzetelnego procesu sądowego i skutecznego środka odwoławczego.

Dodatkowe przepisy

Państwa członkowskie muszą:

• przyjąć krajową strategię odzyskiwania mienia do 24 maja 2027 roku i aktualizować ją co najmniej co pięć lat;
• zapewnić, aby biura ds. odzyskiwania mienia i zarządzania nim dysponowały odpowiednio wykwalifikowanym personelem oraz niezbędnymi zasobami finansowymi, technicznymi i technologicznymi;
• gromadzić i prowadzić kompleksowe statystyki dotyczące swoich systemów konfiskaty, a także przesłać je do Komisji Europejskiej do końca następnego roku;
• powiadomić Komisję, która zapisuje dane w rejestrze online, o swoich właściwych organach i punktach kontaktowych do dnia 24 maja 2027 roku;
• dostosować swoje przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne do dyrektywy do dnia 23 listopada 2026 roku.

Komisja:

• ustanawia sieć współpracy w zakresie odzyskiwania i konfiskaty mienia obejmującą biura ds. odzyskiwania mienia, biura ds. zarządzania mieniem oraz Agencję Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol);
• przedłoży Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej sprawozdanie z wykonania do dnia 24 listopada 2028 roku oraz sprawozdanie z oceny do dnia 24 listopada 2031 roku.

Dyrektywa zastępuje decyzję ramową 2005/212/WSiSW, decyzję 2007/845/WSiSW oraz dyrektywę 2014/42/UE.

Dyrektywa nie ma zastosowania w Danii i Irlandii.