Prejudiciële procedures — Aanbevelingen aan nationale rechterlijke instanties

KERNPUNTEN

Er moet worden opgemerkt dat het HvJ-EU het Hof van Justitie en het Gerecht omvat. Zij hebben tot doel het garanderen van een uniforme interpretatie en toepassing van EU-wetgeving.

Wijziging van het Statuut van het HvJ-EU

Met Wijzigingsverordening (EU, Euratom) 2024/2019 wordt Protocol (nr. 3) aangepast en wordt getracht de zware werklast van het Hof van Justitie op het gebied van prejudiciële beslissingen te verminderen. Met de wijzigingsverordening wordt vanaf 1 oktober 2024 de rechterlijke bevoegdheid overgedragen van het Hof van Justitie aan het Gerecht om prejudiciële beslissingen te nemen op zes duidelijk omschreven en specifieke gebieden:

• het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde;
• accijnzen;
• het Douanewetboek van de Unie;
• de tariefindeling van goederen volgens de gecombineerde nomenclatuur;
• compensatie en bijstand voor passagiers in geval van vertraagde of geannuleerde vervoersdiensten of instapweigering; en
• het systeem voor de handel in broeikasgasemissierechten.

Betekenis van de prejudiciële verwijzingsprocedure

Deze procedure is nuttig als er, in het geval van een procedure bij een nationale rechterlijke instelling, twijfel is ontstaan over de interpretatie van een nieuwe juridische situatie en die van algemeen belang is voor de uniforme toepassing van de Europese wetgeving of ingeval de bestaande jurisprudentie onvoldoende leidraad is om op te treden in de nieuwe juridische situatie.

Structuur van de aanbevelingen

Een aantal aanbevelingen zijn van toepassing op alle verzoeken om prejudiciële beslissingen en een aantal zijn specifiek van toepassing op versnelde procedures² of spoedprocedures³.

Wie mag er een prejudiciële verwijzing aanhangig maken?

De nationale rechterlijke instantie waaraan het geschil is voorgelegd, heeft de volledige verantwoordelijkheid voor zowel het bepalen van de noodzaak van een prejudiciële verwijzing als de relevantie van de vragen die zij aan het Hof van Justitie willen voorleggen.

Rechterlijke instanties die een verwijzing aanhangig willen maken, moeten onder andere:

• wettelijk zijn vastgesteld en permanent zijn;
• verplichte rechtsmacht hebben;
• de rechtsregels toepassen; en
• onafhankelijk zijn.

Onderwerp en toepassingsgebied

• Een verwijzing moet betrekking hebben op de interpretatie of geldigheid van het EU-recht. De verwijzing mag niet gaan over de interpretatie van nationaal recht of kwesties met betrekking tot feiten die in het hoofdgeding zijn aangebracht.
• Het Hof van Justitie bepaalt of het verzoek uitsluitend binnen een of meerdere van bovengenoemde specifieke gedefinieerde gebieden valt en beslist of het verzoek moet worden ingediend bij het Gerecht.
• Het Hof van Justitie en het Gerecht mogen alleen een beslissing nemen als het EU-recht van toepassing is op de zaak in het hoofdgeding.
• Het Hof van Justitie en het Gerecht passen het EU-recht niet zelf toe op een geschil dat is aangebracht door een verwijzende rechterlijke instantie, omdat hun rol bestaat uit het helpen oplossen. Het is de taak van de nationale rechterlijke instantie om conclusies te trekken uit de verwijzing van het Hof van Justitie of het Gerecht.
• Prejudiciële verwijzingen zijn bindend voor zowel de verwijzende rechterlijke instantie als voor alle rechterlijke instanties in lidstaten.
• Het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Europese Centrale Bank worden in kennis gesteld van alle verzoeken om een prejudiciële procedure, om hen in staat te stellen te beoordelen of zij een bijzonder belang in de kwestie hebben en of zij hun recht willen uitoefenen om memories of schriftelijke opmerkingen in te dienen.

Wisselwerking tussen de prejudiciële verwijzing en de nationale procedure

• Een verwijzing moet aanhangig worden gemaakt zodra duidelijk is dat een nationale rechterlijke instantie een prejudiciële verwijzing nodig heeft om een vonnis te kunnen vellen en zodra deze in staat is om voldoende gedetailleerd de wettelijke en feitelijke context van de zaak en de daarbij gepaard gaande juridische kwesties te beschrijven.
• De nationale procedures worden geschorst tot het Hof van Justitie of het Gerecht uitspraak heeft gedaan.
• De verwijzende rechterlijke instantie moet het Hof van Justitie of het Gerecht in kennis stellen van elke procedurehandeling die van invloed kan zijn op de verwijzing, en in het bijzonder van elke staking of intrekking, of van elke minnelijke schikking van het geschil in het hoofdgeding, en van elke andere gebeurtenis die leidt tot de beëindiging van de procedure. Ze moet het Hof van Justitie of het Gerecht ook in kennis stellen van elke beslissing die in het kader van een beroep tegen de verwijzingsbeschikking wordt genomen en van de gevolgen van die beslissing voor het verzoek om een prejudiciële beslissing.

Vorm en inhoud van de verwijzing

• De verwijzing moet eenvoudig, helder en nauwkeurig worden opgesteld, gegeven het feit dat deze vertaald zal worden, zodat andere lidstaten hun opmerkingen kunnen mededelen.
• Artikel 94 van het Reglement voor de procesvoering van het Hof van Justitie en artikel 199 van het Reglement voor de procesvoering van het Gerecht omschrijven de inhoud waaraan het verzoek van de verwijzende rechterlijke instantie moet voldoen; de kernpunten hiervan zijn samengevat in de bijlage bij de aanbevelingen. Indien aan een of meer van deze voorwaarden niet is voldaan, kan de respectieve rechterlijke instantie zich onbevoegd verklaren om een beslissing over de prejudiciële vragen te geven of het verzoek om een prejudiciële beslissing niet-ontvankelijk verklaren.
• De verwijzende rechterlijke instantie kan in het kort de voornaamste argumenten van de partijen in het hoofdgeding uiteenzetten. Er zij evenwel op gewezen dat alleen het verzoek om een prejudiciële beslissing zal worden vertaald, en niet de eventuele bijlagen bij dat verzoek.
• De verwijzende rechterlijke instantie kan ook kort aangeven welk antwoord op de prejudiciële vragen moet worden gegeven. Deze informatie kan nuttig zijn voor het Hof van Justitie of het Gerecht, met name wanneer het wordt verzocht om een prejudiciële beslissing in het kader van een versnelde of spoedprocedure.
• De prejudiciële vragen moeten in een afzonderlijk en duidelijk onderscheiden deel van de verwijzingsbeschikking worden geformuleerd, bij voorkeur aan het begin of het einde ervan. Zij moeten op zichzelf begrijpelijk zijn, zonder dat de motivering van het verzoek moet worden geraadpleegd.
• Het verzoek om een prejudiciële beslissing moet in uitgetypte vorm worden ingediend en de bladzijden en alinea's van de verwijzingsbeschikking moeten worden genummerd.

Gegevensbescherming en anonimisering van het verzoek om een prejudiciële beslissing

• Om bij de behandeling van de zaak door het Hof van Justitie of het Gerecht een optimale bescherming van persoonsgegevens te waarborgen, wordt de verwijzende rechterlijke instantie verzocht de zaak te anonimiseren door de namen van de in het verzoek genoemde personen te vervangen, bijvoorbeeld door initialen of een lettercombinatie, of door informatie aan de hand waarvan zij kunnen worden geïdentificeerd, weg te laten.

Toezending van het verzoek om een prejudiciële beslissing aan het Hof van Justitie

• Alle verzoeken moeten zijn gedateerd, ondertekend en elektronisch of per post worden verzonden naar de griffie van het Hof van Justitie in Luxemburg.
• Het Hof van Justitie en het Gerecht bevelen de nationale gerechtelijke instanties aan gebruik te maken van de applicatie e-Curia.
• Het verzoek om een prejudiciële beslissing moet de griffie bereiken tezamen met alle relevante stukken en documenten die nuttig zijn voor de behandeling van de zaak door de rechterlijke instantie, en in het bijzonder de precieze contactgegevens van de partijen in het hoofdgeding en hun eventuele vertegenwoordigers, samen met het dossier van de zaak in het hoofdgeding of een kopie daarvan.

Kosten en rechtsbijstand

• Prejudiciële verwijzingsprocedures bij het Hof van Justitie en het Gerecht zijn gratis.
• De verwijzende rechterlijke instantie beslist, indien nodig, over de kosten die partijen hebben gemaakt.
• Indien een partij in het hoofdgeding over onvoldoende middelen beschikt, kan de betreffende rechterlijke instantie deze partij rechtsbijstand verlenen ter dekking van de kosten die zij voor de rechterlijke instantie maakt, met name de kosten van haar vertegenwoordiging. Deze bijstand kan echter slechts worden verleend indien de betrokken partij niet reeds steun geniet krachtens een nationale regeling of voor zover deze steun de voor de rechterlijke instantie gemaakte kosten niet of slechts ten dele dekt.

Rol van de griffie van het Hof van Justitie

• De griffie onderhoudt contact met de verwijzende rechterlijke instantie tijdens de lopende zaak en stuurt kopieën van alle gerechtelijke stukken en verzoeken om informatie.
• Aan het eind van de lopende zaak stuurt de griffie de beslissing van het Hof van Justitie of het Gerecht naar de verwijzende rechterlijke instantie. De verwijzende rechterlijke instantie dient de griffie op de hoogte te houden van alle genomen acties en van haar uiteindelijke vonnis in de betreffende zaak.

Versnelde en spoedverwijzingen

• Zoals in het Statuut en in het Reglement voor de procesvoering van het Hof van Justitie en het Gerecht is bepaald, kan worden beslist dat bepaalde verwijzingen moeten worden behandeld door middel van versnelde of spoedverwijzing.
• De deadlines zijn dan korter, zoals de termijn waarin lidstaten hun opmerkingen kunnen mededelen in het geval van versnelde verwijzingen.
• De verwijzende rechterlijke instantie moet de urgentie kunnen rechtvaardigen en daarbij op de mogelijke risico’s wijzen als de gewone procedure wordt opgevolgd.
• Verzoeken om een versnelde of spoedprocedure moeten worden ingediend via de applicatie e-Curia of per e-mail.