Αρχή ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών εκτός του πλαισίου της αγοράς εργασίας

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

Πεδίο εφαρμογής

Η οδηγία ισχύει για αγαθά και υπηρεσίες που προσφέρονται στο κοινό, ανεξαρτήτως της προσωπικής κατάστασης του αποδέκτη των υπηρεσιών, οι οποίες προσφέρονται εκτός του ιδιωτικού και οικογενειακού τομέα. Ο όρος «υπηρεσίες» αναφέρεται σε υπηρεσίες που παρέχονται έναντι αμοιβής.

Η οδηγία δεν εφαρμόζεται σε μέσα ενημέρωσης, σε διαφημιστικό περιεχόμενο ή σε εκπαιδευτικό υλικό.

Απαγόρευση των διακρίσεων στον τομέα των αγαθών και των υπηρεσιών

Η οδηγία απαγορεύει:

• τυχόν λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση των ανδρών ή των γυναικών λόγω του φύλου τους·
• τυχόν λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση των γυναικών λόγω εγκυμοσύνης και μητρότητας·
• παρενόχληση¹, σεξουαλική παρενόχληση² ή τυχόν υποκίνηση σε διάκριση με σκοπό την παροχή αγαθών ή υπηρεσιών.

Η διαφοροποιημένη μεταχείριση μπορεί να γίνει αποδεκτή μόνο εάν δικαιολογείται λόγω θεμιτού σκοπού όπως για την προστασία των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης (π.χ. δημιουργία καταφυγίων γυναικών), τη διασφάλιση της ελευθερίας του συνέρχεσθαι (π.χ. ιδιωτικές λέσχες με μέλη αποκλειστικά γυναίκες ή άνδρες) ή για την οργάνωση αθλητικών δραστηριοτήτων αποκλειστικά για γυναίκες ή άνδρες. Οποιοσδήποτε περιορισμός πρέπει να είναι κατάλληλος και αναγκαίος.

Η αρχή της ίσης μεταχείρισης δεν αποκλείει την πραγματοποίηση θετικών δράσεων προκειμένου να αποφευχθούν ή να αποκατασταθούν ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων στον τομέα των αγαθών και των υπηρεσιών.

Η οδηγία καθορίζει μόνο ελάχιστες απαιτήσεις ώστε να επιτρέπει στα κράτη μέλη της ΕΕ να μπορούν να διατηρούν υψηλότερα ή ευρύτερα επίπεδα προστασίας.

Εφαρμογή στον τομέα των ασφαλίσεων

Η οδηγία απαγορεύει να λαμβάνεται υπόψη το φύλο για τον καθορισμό των ασφαλίστρων και των ασφαλιστικών παροχών στο πλαίσιο ασφαλιστικών συμβολαίων που έχουν υπογραφεί μετά από τις 21 Δεκεμβρίου 2007. Εντούτοις, εμπεριέχει την επιλογή να μην εφαρμόζουν τα κράτη μέλη αυτήν την απαγόρευση σε περιπτώσεις όπου το φύλο αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αξιολόγηση του κινδύνου καθώς και στη βάση σημαντικών και αξιόπιστων αναλογιστικών και στατιστικών δεδομένων.

Ωστόσο, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην απόφασή του για την υπόθεση Test-Achats (C-236/09) κήρυξε άκυρη την παρέκκλιση από την αρχή της ίσης μεταχείρισης που επέτρεπε στα κράτη μέλη να προβούν σε διαφοροποίηση μεταξύ ανδρών και γυναικών σε σχέση με ασφάλιστρα και ασφαλιστικές παροχές, ενώ τέθηκε σε ισχύ από τις 21 Δεκεμβρίου 2012. Για όλα τα νέα συμβόλαια, που υπογράφονται από την εν λόγω ημερομηνία και μετά, στον ασφαλιστικό τομέα, ισχύει η αρχή των ενιαίων τιμολογίων για τους άνδρες και τις γυναίκες. Για να διευκολυνθεί η εφαρμογή της απόφασης του Δικαστηρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή της οδηγίας στον ασφαλιστικό τομέα. Σε κάθε περίπτωση, οι δαπάνες που συνδέονται με την εγκυμοσύνη και τη μητρότητα δεν πρέπει να συνεπάγονται διαφορές όσον αφορά τα ασφάλιστρα και τις ασφαλιστικές παροχές.

Φορείς που προάγουν την ίση μεταχείριση

Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2024/1499 αποσαφηνίζει το ρόλο των φορέων που καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο για την προώθηση της ίσης μεταχείρισης και την καταπολέμηση των διακρίσεων (φορείς ισότητας). Καθορίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις που πρέπει να εφαρμόζουν τα κράτη μέλη όσον αφορά τον ρόλο και τη λειτουργία των εν λόγω φορέων, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο θα πρέπει να βοηθούν τα θύματα μετά την παραλαβή της καταγγελίας τους. Οι εν λόγω φορείς πρέπει:

• να είναι ανεξάρτητοι όσον αφορά τη νομική τους δομή, τη λογοδοσία, τον προϋπολογισμό, το προσωπικό και τα οργανωτικά τους θέματα·
• να διαθέτουν επαρκείς πόρους για την εκτέλεση όλων των καθηκόντων τους και την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων τους·
• να είναι σε θέση να διερευνούν πιθανές περιπτώσεις διακρίσεων και είτε να εκδίδουν μη δεσμευτική γνώμη είτε να λαμβάνουν δεσμευτική απόφαση·
• να ζητείται η γνώμη τους από την κυβέρνηση και άλλους δημόσιους φορείς τακτικά σχετικά με τη νομοθεσία και τις πολιτικές οι οποίες να περιλαμβάνουν πτυχές ισότητας και απαγόρευσης των διακρίσεων·
• να συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τις δραστηριότητές τους·
• να σχεδιάζουν και να υποβάλλουν δημόσια έκθεση για το έργο τους και την κατάσταση ίσης μεταχείρισης και απαγόρευσης των διακρίσεων, σε τακτική βάση.

Με βάση την τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2024/1499, τα κράτη μέλη πρέπει επίσης:

• να προβλέπουν κανόνες που να επιτρέπουν τη δυνατότητα εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών·
• να διασφαλίζουν ότι οι φορείς ισότητας έχουν το δικαίωμα να ενεργούν στο πλαίσιο αστικών και διοικητικών υποθέσεων όσον αφορά την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης·
• να διασφαλίζουν ότι οι φορείς ισότητας παρέχουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν στους καταγγέλλοντες σε ολόκληρη την επικράτειά τους, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών·
• να απαιτούν από τους φορείς ισότητας να εγγυώνται την προσβασιμότητα και να παρέχουν εύλογες προσαρμογές για άτομα με αναπηρία όσον αφορά όλες τις υπηρεσίες και τις δραστηριότητές τους.

Υπεράσπιση των δικαιωμάτων των θυμάτων

Η οδηγία απαιτεί από τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν ότι τα θύματα έχουν πρόσβαση σε δικαστική και/ή διοικητική διαδικασία για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων τους, και ότι τα θύματα μπορούν να λάβουν κατάλληλη αποκατάσταση ή αποζημίωση.

Ενώσεις, οργανώσεις και άλλα νομικά πρόσωπα με έννομο συμφέρον μπορούν επίσης να συμμετέχουν σε δικαστική και/ή διοικητική διαδικασία με στόχο να παρέχουν στα θύματα τη δυνατότητα να διαφυλάσσουν τα δικαιώματά τους και να λαμβάνουν αποκατάσταση ή αποζημίωση.

Όταν από τα πραγματικά περιστατικά που παρουσιάζονται ενώπιον δικαστηρίου τεκμαίρονται την ύπαρξη διάκρισης, ο εναγόμενος πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξει ότι δεν υπήρξε παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης (αντίκρουση της κατηγορίας).

Τα κράτη μέλη πρέπει να επιβάλουν κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης της αρχής της ίσης μεταχείρισης.