This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52012DC0571
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENT on the comprehensive risk and safety assessments ("stress tests") of nuclear power plants in the European Union and related activities
KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO dotyczący kompleksowych ocen ryzyka i bezpieczeństwa („testów wytrzymałościowych”) elektrowni jądrowych w Unii Europejskiej oraz działań powiązanych
KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO dotyczący kompleksowych ocen ryzyka i bezpieczeństwa („testów wytrzymałościowych”) elektrowni jądrowych w Unii Europejskiej oraz działań powiązanych
/* COM/2012/0571 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO dotyczący kompleksowych ocen ryzyka i bezpieczeństwa („testów wytrzymałościowych”) elektrowni jądrowych w Unii Europejskiej oraz działań powiązanych /* COM/2012/0571 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO dotyczący kompleksowych ocen ryzyka i
bezpieczeństwa („testów wytrzymałościowych”) elektrowni
jądrowych w Unii Europejskiej oraz działań powiązanych 1. Wprowadzenie W Unii Europejskiej działają obecnie 132
reaktory jądrowe, zgrupowane w 58 obiektach. Jeśli chodzi o ich
dotychczasowe bezpieczeństwo, to mimo że incydenty miały i nadal
mają miejsce, nigdy nie doszło do dużego wypadku. Chociaż
sytuacja pod tym względem jest więc dobra, zaufanie obywateli UE do
europejskiego przemysłu jądrowego jest uzależnione od
ciągłego doskonalenia unijnych ram bezpieczeństwa jądrowego
i ochrony fizycznej obiektów jądrowych według najwyższych
standardów, tak aby pozostały one najskuteczniejsze na świecie. Wypadek w elektrowni Fukushima w Japonii w
następstwie trzęsienia ziemi i tsunami w marcu 2011 r. uwypuklił
wyzwania związane z zapewnianiem bezpieczeństwa jądrowego.
Wydarzenie to pokazało, że reaktory jądrowe muszą być
chronione nawet przed wypadkami, które zostały ocenione jako wysoce
nieprawdopodobne. Wydarzenia w Fukushimie uwidoczniły dobrze znane i
powracające problemy: wady konstrukcyjne, niedoskonałe systemy
rezerwowe, błędy ludzkie, nieodpowiednie plany awaryjne oraz
słabą komunikację. UE musi wyciągnąć wnioski z
tego, co stało się w Fukushimie, aby bardziej ograniczyć ryzyko
incydentów jądrowych w Europie. Wypadek w Fukushimie dał impuls do
bezprecedensowych działań w zakresie kontroli bezpieczeństwa
obiektów jądrowych w Europie i na świecie. Podejmowano inicjatywy na
poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym. W UE Rada Europejska ustaliła w marcu 2011 r.[1], że „należy
dokonać przeglądu bezpieczeństwa wszystkich unijnych elektrowni
jądrowych na podstawie kompleksowych i przejrzystych ocen ryzyka i
bezpieczeństwa („testy warunków skrajnych”); Europejska Grupa Organów
Regulacyjnych ds. Bezpieczeństwa Jądrowego (ENSREG) oraz Komisja
są proszone o jak najszybsze opracowanie zakresu i warunków
przeprowadzania tych testów w skoordynowanych ramach w świetle wniosków
wyciągniętych z wypadku w Japonii i z pełnym udziałem
państw członkowskich, w całej rozciągłości
wykorzystując dostępną wiedzę fachową (w
szczególności Stowarzyszenia Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru
Instalacji Jądrowych); oceny te będą przeprowadzane przez
niezależne organy krajowe oraz w ramach wzajemnej oceny, a informacje na
temat ich wyniku oraz wszelkich późniejszych środków, które
zostaną podjęte, powinny być udostępniane Komisji i na
forum ENSREG oraz podawane do wiadomości publicznej”. Ponadto Rada
Europejska poprosiła Komisję o zaproszenie krajów
sąsiadujących z UE do uczestnictwa w testach
wytrzymałościowych w celu dokonania „przeglądu istniejących
ram prawnych i regulacyjnych dotyczących bezpieczeństwa instalacji
jądrowych” oraz zaproponowania przed końcem 2011 r. ewentualnych
koniecznych ustaleń. Dzięki ścisłej współpracy
między operatorami elektrowni, organami regulacyjnymi i Komisją
możliwe było udane przeprowadzenie testów
wytrzymałościowych w latach 2011 i 2012. Komisja może teraz przedstawić
odpowiedź na udzielony jej przez Radę Europejską mandat –
niniejsze sprawozdanie zawiera wnioski i zalecenia Komisji sformułowane na
podstawie testów wytrzymałościowych i powiązanych
działań. Uwzględniono w nim również międzynarodowy
wymiar bezpieczeństwa jądrowego i ochrony fizycznej obiektów
jądrowych oraz określono, w jaki sposób ramy bezpieczeństwa
jądrowego w UE mogą zostać ulepszone przy uwzględnieniu
dynamicznego charakteru bezpieczeństwa jądrowego: zwiększanie
bezpieczeństwa jądrowego nie jest działaniem jednorazowym, a
proces ten musi być stale poddawany przeglądom i aktualizacjom.
Przede wszystkim zaś w komunikacie zebrano kwestie objęte
przeglądem w celu opracowania wniosków legislacyjnych, pozalegislacyjnych
i wniosków dotyczących projektów. Wszystkie te środki mają
przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa elektrowni oraz
zarządzania nimi na szczeblu unijnym i krajowym oraz do propagowania
unijnych wartości dotyczących bezpieczeństwa jądrowego i
ochrony fizycznej obiektów jądrowych w kontekście
międzynarodowym. Szczegóły dotyczące ustaleń
technicznych i metodologii testów wytrzymałościowych przedstawiono w
dołączonym dokumencie roboczym służb Komisji. 2. Proces, główne ustalenia i
natychmiastowe działania następcze po ocenach ryzyka i bezpieczeństwa 2.1. Bezprecedensowy przegląd
bezpieczeństwa jądrowego i ochrony fizycznej obiektów jądrowych W reakcji na wypadek w elektrowni Fukushima oraz
na mandat udzielony Komisji przez Radę Europejską, przeprowadzono
jednocześnie wiele równoległych działań. Działania te
krótko opisano poniżej. ENSREG i Komisja opracowały zakres i warunki
testów, natomiast ocena bezpieczeństwa elektrowni jądrowych wchodzi w
zakres kompetencji operatorów obiektów jądrowych i krajowych organów
regulacyjnych, które uczestniczyły w testach wytrzymałościowych
na zasadzie dobrowolności. Komisja nie może zagwarantować
bezpieczeństwa jądrowego i ochrony fizycznej obiektów jądrowych,
ponieważ odpowiedzialność prawna spoczywa na organach krajowych.
Niniejszy komunikat powinien być odczytywany z uwzględnieniem tej
sytuacji. Oceny bezpieczeństwa prowadzone przez Europejską Grupę
Organów Regulacyjnych ds. Bezpieczeństwa Jądrowego (ENSREG) Testy określono jako celowane testy
wytrzymałościowe marginesów bezpieczeństwa elektrowni
jądrowych w świetle wniosków wyciągniętych z wydarzeń
w Fukushimie, związanych z ekstremalnymi zjawiskami naturalnymi,
stanowiącymi zagrożenie dla funkcji bezpieczeństwa elektrowni.
Testy zorganizowano z należytym uwzględnieniem podziału
uprawnień w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego między
różne zainteresowane podmioty[2].
W ocenach tych uczestniczyło na zasadzie dobrowolności wszystkie
czternaście państw członkowskich UE, w których
działają elektrownie jądrowe[3]
oraz Litwa[4].
132 reaktory jądrowe[5]
działające w UE opierają się na różnych technologiach
i typach, ale w większości są to reaktory wodne ciśnieniowe
(PWR), reaktory wodne wrzące (BWR) lub reaktory chłodzone gazem.
Testy wytrzymałościowe rozpoczęto od samoocen przeprowadzonych
przez operatorów obiektów jądrowych oraz przygotowania sprawozdań
krajowych przez krajowe organy regulacyjne zgodnie z podziałem
odpowiedzialności w zakresie bezpieczeństwa elektrowni
jądrowych. Zespoły ds. wzajemnej oceny, złożone
głównie z ekspertów z państw członkowskich i wspierane przez
Komisję Europejską odwiedziły 23 obiekty, przy czym
uwzględniany był typ reaktora, jak również jego
położenie geograficzne. Wizyty zespołów w wybranych obiektach w
każdym kraju zorganizowano w celu ostatecznego potwierdzenia realizacji
testów wytrzymałościowych, bez wkraczania w kompetencje organów
krajowych w dziedzinie kontroli bezpieczeństwa jądrowego; po wypadku
w Fukushimie organy krajowe przeprowadziły kontrole każdej
działającej elektrowni jądrowej w UE. Informacje na temat
każdej elektrowni jądrowej można znaleźć w
dołączonym dokumencie roboczym służb Komisji, jak
również w podanych w tym dokumencie odniesieniach do informacji
udostępnionych przez operatorów elektrowni, krajowe organy regulacyjne lub
ENSREG jako całość. Po przedstawieniu przez Komisję sprawozdania
okresowego[6]
przeprowadzony został szeroko zakrojony proces wzajemnej oceny w
całej UE w okresie od stycznia do kwietnia 2012 r. W wyniku tego procesu
komisja wzajemnej oceny ENSREG sporządziła sprawozdanie ogólne
zatwierdzone przez ENSREG, ponadto przygotowano siedemnaście
sprawozdań krajowych[7],
zawierających szczegółowe zalecenia. W lipcu ENSREG uzgodniła
plan działania w celu wdrożenia zaleceń sformułowanych w
wyniku oceny wzajemnej. Na tej podstawie sformułowano ustalenia i
zalecenia dotyczące bezpieczeństwa opisane w niniejszym komunikacie. Prace w zakresie ochrony fizycznej obiektów
jądrowych prowadzone przez Radę (grupa robocza ad hoc ds.
ochrony fizycznej obiektów jądrowych, AHGNS) W Radzie utworzona została nowa grupa ad hoc,
która miała się zająć kwestiami dotyczącymi ochrony
fizycznej elektrowni jądrowych. Grupa robocza spotykała się
regularnie od września 2011 r. pod przewodnictwem polskiej i duńskiej
prezydencji. Składała się ona z ekspertów w dziedzinie ochrony z
państw członkowskich i ściśle współpracowała z
Komisją. Inaczej niż w przypadku oceny bezpieczeństwa ENSREG,
AHGNS nie analizowała poszczególnych instalacji, ale oceniła stan
ochrony fizycznej obiektów jądrowych w całej UE, analizując
metodykę oceny i ochrony elektrowni jądrowych, w tym środki
zapobiegawcze. AHGNS zachęcała do wymiany
dotychczasowych praktyk oraz określiła, co wymaga poprawy pod
względem metodologicznym, korzystając głównie z dobrych praktyk
opisanych w wytycznych Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA).
Grupa zakończyła prace w maju 2012 r. Zaangażowanie krajów sąsiadujących z UE Szwajcaria, Ukraina i Chorwacja w pełni
uczestniczyły w unijnych testach wytrzymałościowych i w procesie
wzajemnej oceny, a inne kraje sąsiadujące (np. Turcja[8], Białoruś i Armenia[9]) które zgodziły się
wykorzystać tę samą metodologię, przyjęły inne
harmonogramy prac. Federacja Rosyjska również przeprowadziła ponowne
oceny i, stosując własną metodykę, wskazała
środki naprawcze dla swoich elektrowni jądrowych. Szwajcaria jest w
pełni zaangażowana w realizację zaleceń wynikających z
testów wytrzymałościowych, a Ukraina włączyła testy
wytrzymałościowe do programu modernizacji swoich elektrowni
jądrowych. Komisja docenia dążenie do harmonizacji z
podejściem unijnym w tej dziedzinie. Przeprowadzona przez Komisję ocena ram instytucjonalnych i
prawnych Poza dokonaniem przeglądu bezpieczeństwa
elektrowni Komisja oceniła strukturę instytucjonalną i ramy
prawne w zakresie bezpieczeństwa jądrowego w Europie, z
uwzględnieniem planu działania MAEA[10]
oraz wyników międzynarodowej debaty na forum Konwencji bezpieczeństwa
jądrowego. Komisja określiła luki, które można
wyeliminować oraz najlepsze praktyki, które można
włączyć do przepisów UE na podstawie obecnego podziału
kompetencji, do rozszerzonej współpracy między państwami
członkowskimi lub do procesu realizacji istniejących programów UE. Skutki katastrof lotniczych W ramach przeglądu wzięto pod uwagę
sytuacje, które mogą wpływać zarówno na bezpieczeństwo, jak
i na fizyczną ochronę elektrowni jądrowych, takie jak katastrofy
lotnicze. Skutki katastrof lotniczych dla bezpieczeństwa elektrowni
jądrowych objętych ENSREG wchodzą w zakres testów
wytrzymałościowych. Jeśli chodzi o ochronę, w sprawozdaniu
AHGNS wskazano dobre praktyki, które powinny stosować państwa
członkowskie w celu zapobiegania atakom z
wykorzystaniem statków lotniczych. W dniu 25 września 2012 r. Komisja
zorganizowała seminarium Safety of Nuclear Power Plants against
Aircraft Impacts („Wpływ statków powietrznych na bezpieczeństwo
elektrowni jądrowych”), mające na celu podniesienie
bezpieczeństwa elektrowni i zbadanie alternatywnych metod ochrony. W
seminarium uczestniczyły organy regulacyjne ds. bezpieczeństwa z
państw członkowskich, a także eksperci z USA i Japonii.
Zaproszeni eksperci rozważali osobno cechy istniejących
urządzeń i nowych projektów. Gotowość poza terenem obiektu na wypadek sytuacji
wyjątkowej Podczas etapu wzajemnej oceny bezpieczeństwa
w ramach testów wytrzymałościowych niektóre organizacje
pozarządowe poprosiły o rozszerzenie zakresu tych testów na
kwestię gotowości poza terenem obiektu na wypadek sytuacji
wyjątkowej. W UE istnieje 47 elektrowni jądrowych (ze 111 reaktorami
łącznie), w przypadku których w promieniu 30 km od każdej z nich
mieszka po 100 000 osób. Oznacza to, że środki zapobiegawcze poza
terenem obiektów jądrowych mają pierwszorzędne znaczenie.
Odpowiedzialność za takie środki jest podzielona między
władze krajowe, regionalne i lokalne. Komisja, z pomocą ENSREG,
rozpoczyna właśnie badanie mające ukazać stan obecnych
ustaleń, dotyczące regionów transgranicznych w UE oraz w razie
potrzeby zawierające zalecenia. Wyniki oczekiwane są przed
końcem 2013 r. Współpraca w ramach organizacji międzynarodowych Umawiające się Strony Konwencji
bezpieczeństwa jądrowego odbyły nadzwyczajne posiedzenie w
sierpniu 2012 r. w celu dokonania przeglądu skuteczności i
adekwatności Konwencji. Komisja przygotowała sprawozdanie w imieniu
Wspólnoty Euratom[11]
i została upoważniona przez państwa członkowskie i
Radę do negocjowania zmian we wdrażaniu Konwencji, a także
wniosków dotyczących zmian proponowanych przez inne Umawiające
się Strony. 2.2. Wyniki ocen
bezpieczeństwa oraz przeglądu instytucjonalnego i prawnego Wyniki zostały szczegółowo opisane w
dokumencie roboczym służb Komisji dołączonym do niniejszego
komunikatu. Najważniejsze ustalenia dotyczące każdego tematu
przedstawiono poniżej. 2.2.1. Ustalenia dotyczące
środków bezpieczeństwa w istniejących elektrowniach
jądrowych Na podstawie testów wytrzymałościowych
krajowe organy regulacyjne stwierdziły, że nie ma technicznych
podstaw do zamknięcia żadnej z elektrowni jądrowych w Europie
oraz wskazały wiele dobrych praktyk. Komisja nie ma uprawnień do
dokonywania tego rodzaju ocen. Jednakże praktycznie we wszystkich
elektrowniach jądrowych konieczne są ulepszenia pod względem
bezpieczeństwa, ponieważ zidentyfikowano setki niezbędnych
aktualizacji technicznych. W następstwie wypadków w Three Mile Island i
Czarnobylu na całym świecie przyjęto środki ochrony
elektrowni jądrowych. Testy wytrzymałościowe wykazały,
że w wielu przypadkach wdrażanie tych środków wciąż
trwa. W załączniku opisano krótko główne
zalecenia sformułowane w wyniku testów wytrzymałościowych.
Więcej informacji na temat koniecznych ulepszeń oraz dobrych praktyk
w poszczególnych elektrowniach jądrowych przedstawiono w dokumencie
roboczym służb Komisji. Przykłady istotnych ustaleń: W
czterech reaktorach (znajdujących się w dwóch różnych krajach),
operatorzy mają niespełna 1 godzinę na przywrócenie funkcji
bezpieczeństwa w przypadku utraty całego zasilania elektrycznego lub
ostatecznego ujścia ciepła. W 10
reaktorach nie zainstalowano przyrządów do pomiaru aktywności
sejsmicznej wykorzystywanych na miejscu. Cztery
kraje stosują obecnie dodatkowe systemy bezpieczeństwa w pełni
niezależne od zwykłych systemów bezpieczeństwa, zlokalizowane w
obszarach dobrze chronionych przed zdarzeniami zewnętrznymi (np. systemy bezpieczeństwa zabezpieczone przed zagrożeniami
zewnętrznymi (ang. bunkered systems) lub
wzmocniony rdzeń systemów bezpieczeństwa (ang. hardened core
systems)). Piąty kraj bierze tę opcję pod uwagę. Sprzęt
przenośny, zwłaszcza generatory dieslowe potrzebne w razie
całkowitej utraty zasilania, zdarzeń zewnętrznych lub
poważnych awarii, są już dostępne w siedmiu krajach, i
będą instalowane w większości innych. Seminarium dotyczące katastrof lotniczych
pokazało, że poszczególne kraje mają bardzo różne metody
prowadzenia oceny skutków dla bezpieczeństwa, jeśli chodzi o
istniejące i nowe elektrownie jądrowe. Zgodnie z wymogami konstrukcyjnymi dla nowych
elektrowni jądrowych po uderzeniu dużego statku powietrznego nie
następuje uwolnienie substancji promieniotwórczych na zewnątrz
obudowy bezpieczeństwa. Ze względów historycznych sytuacja jest inna
w przypadku istniejących elektrowni jądrowych, a stosowane metody i
uwzględnione skutki nie zawsze są zbieżne i spójne w
poszczególnych państwach. Uczestnicy podkreślili potrzebę
wyraźnego oddzielenia kwestii związanych z ochroną fizyczną
ze względu na zróżnicowane poziomy odpowiedzialności
instytucjonalnej i przejrzystości wobec społeczeństwa. 2.2.2. Ustalenia dotyczące
procedur i ram bezpieczeństwa Testy wytrzymałościowe uwypukliły
najlepsze praktyki, a także niedociągnięcia w państwach
członkowskich. Są one wymienione w dokumencie roboczym
służb Komisji. Na podstawie testów wytrzymałościowych i
innych sprawozdań z dochodzeń dotyczących Fukushimy wskazano
następujące kluczowe problemy[12]: ·
Brakuje spójności w zakresie oceny
zewnętrznych zagrożeń dla bezpieczeństwa obiektów i
zarządzania tymi zagrożeniami. Na
przykład wytyczne Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej
dotyczące obciążeń sejsmicznych lub wytyczne dotyczące
powodzi nie są wdrażane przez wszystkie państwa
członkowskie (pierwsze zalecenie komisji wzajemnej oceny ENSREG, zob. pkt 2.3.2.).
·
Zakres i dogłębność
probabilistycznych ocen bezpieczeństwa (PSA),
stosowanych do określania bezpieczeństwa reaktorów jądrowych
są bardzo zróżnicowane i w niektórych państwach
członkowskich istnieje pilna potrzeba dostosowania ich do przyjętych
norm międzynarodowych. ·
Wytyczne dotyczące zarządzania
poważnymi awariami (ang. Severe Accident
Management Guidelines, SAMG), obejmujące wszystkie rodzaje sytuacji,
muszą być dostępne we wszystkich elektrowniach jądrowych.
Testy wytrzymałościowe wykazały, że w kilku państwach
członkowskich istnieje potrzeba aktualizacji i jak najszybszego
pełnego wdrożenia SAMG. ·
Konieczna jest poprawa kultury
bezpieczeństwa. Istnieją luki w
zapewnianiu kompleksowego i przejrzystego systemu identyfikacji oraz
zarządzania kluczowymi kwestiami bezpieczeństwa. Jaskrawy
przykład Fukushimy wskazuje, że zagrożenie ze strony tsunami
było zaniżone, głównie w wyniku działania czynników
ludzkich, systemowych i organizacyjnych. 2.2.3. Ustalenia dotyczące ram
prawnych w zakresie bezpieczeństwa i ich wdrażanie Zidentyfikowano szereg uchybień w
istniejących ramach bezpieczeństwa jądrowego na poziomie
europejskim i na poziomie państw członkowskich. ·
Główne ustalenie odnosi się do utrzymujących
się różnic między państwami członkowskimi, wynikających
z braku spójnego podejścia do regulacji dotyczących
bezpieczeństwa jądrowego. Nie istnieją ujednolicone
unijne mechanizmy służące do uzgadniania norm technicznych i
sposobów przeprowadzania przeglądów bezpieczeństwa. Dyrektywa o
bezpieczeństwie jądrowym nie zawiera takich przepisów. ·
Przepisy dotyczące niezależności
krajowych organów regulacyjnych oraz środków stosowanych w celu
zapewnienia skuteczności ich działań mają minimalny
zakres i mogą być niewystarczające do zapobiegania sytuacjom, w
których nadzór regulacyjny jest podzielony na kilka podmiotów lub jest
bezpośrednio włączony w kompetencje ministerstw (gospodarki,
ochrony środowiska itp.). Ponadto zestaw kompetencji regulacyjnych w
obecnym kształcie nie jest wystarczająco jednoznaczny. ·
Jak wynika z testów wytrzymałościowych, przejrzystość
jest podstawowym warunkiem zapewnienia najlepszych możliwych praktyk w
zakresie bezpieczeństwa. Tymczasem dyrektywa o bezpieczeństwie
jądrowym zawiera jedynie ogólne wymogi dotyczące informacji
publicznej. ·
Mechanizmy monitorowania i weryfikacji na
poziomie UE ograniczają się do oceny
wzajemnej ram bezpieczeństwa jądrowego. 2.3. Główne zalecenia w
zakresie bezpieczeństwa, wynikające z testów
wytrzymałościowych 2.3.1. Zalecenia dotyczące
środków bezpieczeństwa w istniejących elektrowniach
jądrowych Dokument roboczy służb Komisji zawiera
przegląd środków bezpieczeństwa wymaganych w poszczególnych
elektrowniach jądrowych. Działania następcze: Wszystkie kraje uczestniczące
zaczęły podejmować działania operacyjne w celu poprawy
bezpieczeństwa swoich obiektów. Wśród tych środków znalazły
się: dodatkowe urządzenia ruchome do zapobiegania poważnym
wypadkom lub łagodzenia ich skutków, instalowanie stacjonarnego
wyposażenia odpornego na zagrożenia zewnętrzne oraz poprawa
zarządzania poważnymi wypadkami, w tym odpowiednie szkolenia dla
pracowników. Koszty wprowadzenia dodatkowych ulepszeń w zakresie
bezpieczeństwa są szacowane na około 30–200 mln EUR na jeden
reaktor. W związku z tym całkowite szacunkowe koszty na 132 reaktorów
działających w UE wyniosłyby około 10–25 mld EUR na
wszystkie jednostki elektrowni jądrowych w UE w najbliższych latach.
Dane te opierają się na szacunkach opublikowanych przez francuski
organ ds. bezpieczeństwa jądrowego (zajmujący się ponad
jedną trzecią reaktorów w UE) i musza zostać potwierdzone w
krajowych planach działania. Zgodnie z założeniami wspólnej
deklaracji wydanej przez Komisję i ENSREG w dniu 25 kwietnia 2012 r.[13] ENSREG uzgodniła w lipcu
plan działań, który ma zagwarantować spójne i przejrzyste wdrażanie
zaleceń wynikających z procesu wzajemnej oceny. Musi ono
stać się priorytetem wszystkich zainteresowanych państw
członkowskich. Ze względu na dużą liczbę zalecanych
ulepszeń, należy opracować metody i kryteria
służące do oceny znaczenia różnych środków, do
ustalenia priorytetów w zakresie finansowania i do przydziału środków
finansowych w tych obszarach, które przyniosą największe
korzyści pod względem bezpieczeństwa. Jednocześnie podczas oceny elektrowni
będących w trakcie budowy uznano, że prawdopodobieństwo,
iż ulepszenia w zakresie bezpieczeństwa będą miały
znaczny wpływ na projekty nowych reaktorów jest niskie. Z tego powodu
znaczny wzrost kosztów inwestycji w nowe moce wytwórcze elektrowni jądrowych
w Europie jest mało prawdopodobny, jeżeli wybrane zostaną
najlepsze dostępne technologie. Odpowiedzialność za wdrożenie
mechanizmów monitorowania i weryfikacji spoczywa na państwach
członkowskich. 2.3.2. Zalecenia dotyczące
procedur i systemów Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo, w
sprawozdaniu komisji wzajemnej oceny ENSREG określono cztery główne
obszary wymagające dalszej poprawy w całej Europie: ·
Należy opracować europejskie wytyczne
dotyczące oceny zagrożeń naturalnych, w tym trzęsień
ziemi, powodzi i ekstremalnych warunków pogodowych, oraz określić
marginesy bezpieczeństwa w celu zwiększenia spójności
między państwami członkowskimi.
Kompetencje do wykonania tego zadania posiada Stowarzyszenie
Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru Instalacji Jądrowych (WENRA),
dysponujące najlepszą europejską wiedzą
specjalistyczną (zob. pierwsze ustalenie w pkt 2.2.2.). ·
Okresowe przeglądy bezpieczeństwa
każdej elektrowni jądrowej powinny być przeprowadzane co
najmniej raz na 10 lat, co ma na celu utrzymanie oraz
poprawę bezpieczeństwa i odporności elektrowni oraz ponowną
ocenę zagrożeń naturalnych, na które mogą być
narażone elektrownie. ·
Należy wdrożyć uznane środki
ochrony szczelności obudowy bezpieczeństwa jako ostatniej bariery
służącej do ochrony ludzi i środowiska przed uwolnieniami
substancji radioaktywnych. ·
Należy zapobiegać wypadkom
spowodowanym zagrożeniami naturalnymi lub łagodzić ich skutki. Środki, które należy rozważyć, to: dodatkowo
zabezpieczony sprzęt pozwalający zapobiegać poważnym
wypadkom i zarządzać nimi, sprzęt przenośny chroniony przed
ekstremalnymi zagrożeniami naturalnymi, ośrodki reagowania w
sytuacjach wyjątkowych chronione przed ekstremalnymi zagrożeniami
naturalnymi i przed skażeniem, zespoły ratunkowe i sprzęt
ratunkowy dostępne natychmiastowo w celu wspierania lokalnych podmiotów w
przypadku zdarzeń długotrwałych. Działania następcze: Komisja i krajowe organy regulacyjne
uzgodniły, że krajowe plany działania oraz harmonogramy ich
wdrożenia zostaną przygotowane i udostępnione do końca 2012
r. Na początku 2013 r. zostanie do nich zastosowana metodologia wzajemnej
oceny w celu sprawdzenia, czy zalecenia wynikające z testów
wytrzymałościowych są wdrażane w sposób spójny i
przejrzysty w całej Europie. W obszarach, gdzie potrzebne są
dodatkowe analizy i wytyczne techniczne, krajowe organy regulacyjne
będą ściśle współpracować w ramach WENRA. Występowanie incydentów w elektrowniach
jądrowych, nawet w państwach członkowskich mających dobre
wyniki pod względem bezpieczeństwa, potwierdza potrzebę
regularnego przeprowadzania wnikliwych przeglądów bezpieczeństwa
oraz oceny doświadczenia operacyjnego, a także uwypukla
potrzebę ścisłej współpracy i wymiany informacji
między operatorami, sprzedawcami, organami regulacyjnymi i instytucjami
europejskimi, takimi jak europejskie repozytorium informacji na temat
doświadczeń operacyjnych w zakresie elektrowni jądrowych,
prowadzone przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji (JRC). Ponadto ENSREG
może odgrywać kluczową rolę w niezwłocznym
przekazywaniu informacji o doświadczeniach i wnioskach z każdego
incydentu jądrowego, dzięki czemu inne państwa członkowskie
będą mogły wykorzystywać je w spójny sposób. Na
przykład wyniki ostatnich badań dotyczących reaktora Doel 3 w
Belgii wskazały na potrzebę ciągłej kontroli stanu
elektrowni za pomocą najnowocześniejszych technik i wymiany
informacji w jak najszerszym zakresie. Ponadto Komisja zaleca, aby krajowe organy
regulacyjne zawierały w swoich przyszłych przeglądach
bezpieczeństwa bardziej szczegółową analizę
dotyczącą skutków wypadków z udziałem wielu jednostek, z uwzględnieniem
również starzenia się sprzętu i materiałów, ochrony
przechowalników wypalonego paliwa oraz możliwości zmniejszenia
ilości wypalonego paliwa znajdującego się w przechowalnikach w
celu ograniczenia zagrożeń związanych z utratą
chłodzenia. Komisja uważa, że rozszerzenie oceny
bezpieczeństwa o ustalenia w zakresie gotowości i reagowania poza
terenem obiektu na wypadek sytuacji wyjątkowej stanowi istotne
dodatkowe działanie na rzecz poprawy bezpieczeństwa obywateli. W
związku z tym, w pierwszej kolejności Komisja rozpoczyna badanie
dotyczące „Przeglądu ustaleń w zakresie gotowości i
reagowania poza terenem obiektu na wypadek sytuacji wyjątkowej w
państwach członkowskich UE i krajach sąsiadujących”. Celem
jest ocena możliwości państw członkowskich UE i krajów
sąsiadujących w zakresie gotowości i reagowania poza terenem
obiektu na wypadek sytuacji wyjątkowej oraz określenie
niespójności i braków, a także opracowanie wniosków (legislacyjnych
lub nielegislacyjnych) dotyczących możliwych ulepszeń. Jeżeli chodzi o skutki katastrof lotniczych
dla bezpieczeństwa elektrowni jądrowych, Komisja zaleca, aby ENSREG
niezwłocznie opracowała europejskie podejście w zakresie
bezpieczeństwa w celu stworzenia spójnej metodyki i uzyskania porównywalnych
wysokich norm w całej Unii Europejskiej. 2.4. Najważniejsze ustalenia
i zalecenia zawarte w ocenach ochrony fizycznej[14] W sprawozdaniu końcowym grupy roboczej ad
hoc ds. ochrony fizycznej obiektów jądrowych[15] przedstawiono wnioski
dotyczące pięciu omówionych obszarów tematycznych, a mianowicie:
ochrony fizycznej, ataków z wykorzystaniem statków lotniczych, ataków
cybernetycznych, planowania na wypadek sytuacji wyjątkowych oraz
ćwiczeń i szkoleń. Ponieważ za bezpieczeństwo narodowe
odpowiadają państwa członkowskie, a wrażliwość i
poufność tej kwestii w oczywisty sposób narzuca ścisłe
ograniczenia, sprawozdanie zawiera kilka zaleceń dla państw
członkowskich, mających na celu wzmocnienie poziomu ochrony fizycznej
obiektów jądrowych w UE.
W sprawozdaniu podkreślono w szczególności: ·
pilną potrzebę, aby państwa
członkowskie, które jeszcze tego nie uczyniły, ukończyły
proces ratyfikacji zmienionej Konwencji o ochronie fizycznej materiałów
jądrowych; ·
wartość dodaną wytycznych i
usług MAEA, w tym misji IPPAS[16]
regularnie przeprowadzanych we wszystkich państwach członkowskich, w
których są elektrownie jądrowe; ·
znaczenie systematycznej i ścisłej
współpracy między państwami członkowskimi oraz z
krajami sąsiadującymi; ·
konieczność określenia zasad i forów
dla dalszych prac UE w dziedzinie ochrony fizycznej obiektów jądrowych. 2.5. Zalecenia dotyczące
powiązania prac w zakresie kwestii bezpieczeństwa i ochrony fizycznej Należy dołożyć starań,
aby powiązać prace w zakresie bezpieczeństwa jądrowego z
kwestiami ochrony fizycznej i wyeliminować ewentualne luki. Na
przykład ani testy wytrzymałościowe w zakresie
bezpieczeństwa, ani sprawozdanie dotyczące ochrony fizycznej obiektów
jądrowych, nie dają odpowiedzi na wszystkie istotne pytania
dotyczące takich kwestii, jak katastrofy lotnicze lub odporność
elektrowni jądrowych na zdarzenia zewnętrzne. Jednak testy
wytrzymałościowe w znacznym stopniu objęły skutki katastrof
lotniczych dzięki gruntownym pracom w zakresie całkowitej utraty
zasilania i utraty chłodzenia reaktora. Chociaż jest to obszar, w
którym kompetencje są podzielone między różne organy, Komisja
zamierza prowadzić dalsze badania w tej dziedzinie, organizując
specjalne konsultacje z ekspertami. W innych dziedzinach ochrony fizycznej
obiektów jądrowych należy uwzględnić konkretne projekty w ramach
planu działania UE w obszarze CBRN oraz działania w zakresie
bezpieczeństwa cybernetycznego w ścisłej współpracy z
państwami członkowskimi. ENSREG w swoim planie działań
przewidziała dalszą współpracę w zakresie katastrof
lotniczych w stopniu, w jakim umożliwiają ją kompetencje prawne
krajowych organów regulacyjnych. 3. Wzmocnienie unijnych ram
bezpieczeństwa jądrowego 3.1. Wdrożenie
obowiązujących ram legislacyjnych w dziedzinie bezpieczeństwa
jądrowego Termin wdrożenia przez państwa
członkowskie UE dyrektywy o bezpieczeństwie jądrowym[17] do krajowych
porządków prawnych upłynął dnia 22 lipca 2011 r. Komisja
Europejska wszczęła postępowania w sprawie uchybienia
zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko dwunastu
państwom członkowskim, które nie dotrzymały tego terminu[18]. Dwa państwa
członkowskie[19]
wciąż jeszcze nie posiadają gotowych środków transpozycji.
Komisja rozpocznie teraz dogłębną analizę jakości
środków transpozycji ustanowionych przez państwa członkowskie. 3.2. Udoskonalenie ram
legislacyjnych w zakresie bezpieczeństwa jądrowego 3.2.1. Zmiany dyrektywy o
bezpieczeństwie jądrowym Należy koniecznie zagwarantować, aby
wnioski wyciągnięte z wypadku w Fukushimie oraz z wyników testów
wytrzymałościowych były właściwie i systematycznie
wdrażane w UE i uwzględniane w ramach prawnych. Testy
wytrzymałościowe, sprawozdania z Japonii i wysiłki
społeczności międzynarodowej w ramach Międzynarodowej
Agencji Energii Atomowej (MAEA) potwierdziły, że istnieją nie
tylko znaczne różnice między państwami członkowskimi, ale
także luki w zapewnianiu kompleksowego i przejrzystego systemu
identyfikacji kluczowych zagadnień związanych z bezpieczeństwem
i zarządzania nimi. Ponadto stwierdzono, że istniejące
unijne ramy bezpieczeństwa jądrowego charakteryzują się
szeregiem słabości (zob. pkt. 2.2.3). Aby im zaradzić, konieczne
jest zmienienie dyrektywy o bezpieczeństwie jądrowym w
następujących dziedzinach: 1) Procedury i ramy bezpieczeństwa.
Zakres istniejącej dyrektywy o bezpieczeństwie jądrowym
ogranicza się do ogólnych zasad – ustanawiających głównie
podział kompetencji między operatorami obiektów jądrowych,
krajowymi organami regulacyjnymi i innymi podmiotami krajowymi – przez co nie
pozwala on uwzględnić technicznych kwestii związanych z
bezpieczeństwem, których znaczenie uwidoczniło się w wypadku
jądrowym w Fukushimie oraz podczas testów wytrzymałościowych.
Główne ramy zaleceń wynikających z testów
wytrzymałościowych (np. okresowa aktualizacja oceny zewnętrznych
zagrożeń, wdrożenie uznanych technik minimalizowania skutków
wypadków itp.) powinny zostać przełożone na uzgodnione
mechanizmy umocowane w zmienionej dyrektywie, na których krajowe organy
regulacyjne będą mogły oprzeć swoje niezależne
decyzje. Konieczna jest poprawa w zakresie gotowości i reagowania na
poważne zagrożenia jądrowe lub radiologiczne. Zmieniona
dyrektywa powinna zawierać przepisy zobowiązujące państwa
członkowskie do wdrożenia stosownych miejscowych środków
gotowości i reagowania w sytuacji wyjątkowej. Szczególną
uwagę należy zwrócić na bezpieczeństwo nowych obiektów
jądrowych. W zmienionej dyrektywie można określić
podstawowe parametry i cele w zakresie bezpieczeństwa; jednocześnie
jednak – jak pokazały ostatnie wydarzenia wokół reaktora w Doel –
konieczne jest zdefiniowanie roli Europejskiej Grupy Organów Regulacyjnych ds.
Bezpieczeństwa Jądrowego (ENSREG) w zakresie tworzenia wytycznych dla
wdrażania tych parametrów i celów. Wspomniane wydarzenia jeszcze bardziej
uwypukliły potrzebę dialogu między podmiotami gospodarczymi i
organami ds. bezpieczeństwa w celu wymiany i wdrożenia najlepszych
praktyk i najnowocześniejszych technologii. W odniesieniu do nowych
reaktorów, w dyrektywie należy uwzględnić cele w zakresie
bezpieczeństwa Stowarzyszenia Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru
Instalacji Jądrowych (WENRA). 2) Rola krajowych organów regulacyjnych
ds. bezpieczeństwa jądrowego i środki, jakimi dysponują.
Obecne przepisy dotyczące rozdzielności regulacyjnej i
skuteczności organów regulacyjnych ds. bezpieczeństwa jądrowego
muszą zostać wzmocnione w celu zapewnienia faktycznej
niezależności tych organów i zagwarantowania, aby dysponowały
one odpowiednimi środkami do działania. 3) Otwartość i
przejrzystość. Należy rozszerzyć i doprecyzować
kwestie przejrzystości decyzji regulacyjnych i regularnego informowania
społeczeństwa przez operatorów obiektów jądrowych, na
przykład poprzez nałożenie obowiązków na posiadaczy
zezwoleń, lub poprzez określenie rodzaju informacji, które
właściwy organ regulacyjny powinien podać, jako minimum, do
wiadomości publicznej. 4) Monitorowanie i weryfikacja.
Przepisy w sprawie monitorowania i weryfikacji, na przykład poprzez
szersze wykorzystanie wzajemnej oceny, powinny zostać rozszerzone na inne
dziedziny niż przegląd krajowych ram regulacyjnych. 3.2.2. Ubezpieczenia i odpowiedzialność
w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego W obowiązujących ramach prawnych UE w
żadnym stopniu nie uwzględniono analizy przepisów o odszkodowaniach
dla ofiar w przypadku incydentów lub wypadków jądrowych. Kwestia ta nie
została osobno uwzględniona w ramach procesu testów
wytrzymałościowych. Jednakże art. 98 traktatu EURATOM przewiduje
dyrektywy Rady ustanawiające wiążące środki w tej
kwestii. Dlatego też – opierając się na ocenie skutków – Komisja
przeanalizuje, w jakim stopniu należy poprawić sytuację
potencjalnych ofiar wypadku jądrowego w Europie w granicach kompetencji
UE. Komisja zamierza zaproponować wiążące przepisy
dotyczące ubezpieczenia i odpowiedzialności w dziedzinie
bezpieczeństwa jądrowego. W tym kontekście należy
także uwzględnić odszkodowanie za szkody dla środowiska
naturalnego. 3.2.3. Przegląd prawodawstwa w
zakresie żywności i pasz Zarządzanie żywnością i
paszami, które zostały skażone w wyniku zagrożenia
jądrowego, jest objęte zarówno dyrektywą o podstawowych normach
bezpieczeństwa (dyrektywa 96/29/Euratom), jak i szczegółowymi
przepisami w odniesieniu do ich wprowadzania do obrotu z rozporządzenia
Rady (Euratom) nr 3954/87 ustanawiającego maksymalne dozwolone poziomy
skażenia radioaktywnego. Drugi z wymienionych przepisów został
objęty procedurą przekształcenia[20]. Obecnie jednak Komisja
zamierza wycofać wniosek dotyczący przekształcenia i
dostosować przedmiotowe rozporządzenie do rozporządzenia
dotyczącego procedury komitetowej[21],
które weszło w życie w marcu 2011 r. Doświadczenie zdobyte w wyniku wydarzeń
w Fukushimie i w Czarnobylu wskazuje na potrzebę rozróżnienia
między instrumentami regulującymi przywóz żywności z
państw trzecich a instrumentami dotyczącymi wprowadzania do obrotu
żywności w razie wypadku w UE. Na podstawie tego doświadczenia,
należy poddać rozporządzenie przeglądowi w celu stworzenia
bardziej elastycznego narzędzia, które umożliwi podejmowanie
konkretnych, celowych działań w odpowiedzi na ewentualne wypadki
jądrowe lub zagrożenia radiologiczne (w UE, w sąsiedztwie UE lub
w odległym kraju). 3.3. Zwiększenie nacisku na
zasoby ludzkie i szkolenia Niezależnie do
tego czy dany kraj zdecydował się kontynuować wykorzystanie
energii jądrowej, zaprzestać jej używania czy też
zacząć korzystać z tego źródła energii po raz pierwszy,
priorytet powinno stanowić zapewnienie dostępności
doświadczonej siły roboczej. Na szczeblu europejskim Wspólne Centrum Badawcze
WE – we współpracy z unijnymi organami regulacyjnymi ds.
bezpieczeństwa jądrowego i organizacjami ds. bezpieczeństwa
technicznego – zarządza inicjatywą wymiany doświadczeń
operacyjnych (ang. Operating Experience Feedback). Wspólne Centrum
Badawcze umożliwi uczestnictwo w działaniach w ramach tej inicjatywy
wszystkim krajowym organom regulacyjnym ds. bezpieczeństwa jądrowego,
które zechcą wziąć w nich udział, tak aby ustanowić
Europejskie Laboratorium ds. Bezpieczeństwa Jądrowego (ang. European
Nuclear Safety Laboratory) służące stałemu podnoszeniu
poziomu bezpieczeństwa. Laboratorium to będzie dostarczało
naukowego i technicznego wsparcia w ramach realizowanych prac,
umożliwiając stałe podnoszenie poziomu bezpieczeństwa
jądrowego, w szczególności poprzez analizy i oceny incydentów
potwierdzonych przez Komisję lub ENSREG. W ramach działań na rzecz badań i
innowacji Euratom („Horyzont 2020”) szczególną uwagę należy
poświęcić nauce wyniesionej z wydarzeń w Fukushimie;
jednocześnie w tym obszarze potrzebna jest poprawa koordynacji
działań podejmowanych na szczeblu krajowym, europejskim i międzynarodowym.
Należy wspierać kolejne wymiany najlepszych praktyk jako sposób na
systematyczne podnoszenie i harmonizowanie kultury bezpieczeństwa
jądrowego. 3.4. Wzmocnienie współpracy
międzynarodowej Komisja będzie nadal zachęcać
wszystkie kraje sąsiadujące z UE – poprzez stosowne zachęty i
instrumenty – do dzielenia się wynikami testów
wytrzymałościowych, uczestniczenia we wzajemnej ocenie, a także
dbania, aby doświadczenia we wdrażaniu zaleceń były
przedmiotem wymiany w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa
jądrowego zarówno wewnątrz UE jak i na jej granicach. W celu
przyspieszenia wdrażania kompleksowego programu podnoszenia
bezpieczeństwa, rozpatrywane jest obecnie udzielenie pożyczki
Ukrainie. Prowadzone są także rozmowy z
Japonią w celu nawiązania dwustronnej współpracy w zakresie
testów wytrzymałościowych i kwestii regulacyjnych. Do MAEA
przesłano już projekt protokołu ustaleń w celu
nawiązania bliższej współpracy w zakresie bezpieczeństwa
jądrowego. W ogólniejszym wymiarze Komisja będzie
współpracować z Europejską Służbą
Działań Zewnętrznych (ESDZ) w celu jak najlepszego wykorzystania
istniejących w tym obszarze instrumentów współpracy zewnętrznej,
w szczególności Instrumentu Współpracy w dziedzinie
Bezpieczeństwa Jądrowego, Instrumentu na rzecz Stabilności w
zakresie, w jakim jest on poświęcony ograniczaniu ryzyka chemicznego,
biologicznego, radiologicznego i jądrowego, oraz Instrumentu Pomocy
Przedakcesyjnej. 3.5. Udoskonalenie globalnych ram
legislacyjnych w zakresie bezpieczeństwa jądrowego Główne instrumenty regulujące kwestie
bezpieczeństwa jądrowego to uzgodnione w ramach MAEA normy
bezpieczeństwa i konwencje, w szczególności Konwencja
bezpieczeństwa jądrowego oraz Konwencja o wczesnym powiadamianiu o
awarii jądrowej, których umawiającą się stroną jest
Europejska Wspólnota Energii Atomowej. Na posiedzeniu nadzwyczajnym Konwencji
bezpieczeństwa jądrowego w sierpniu 2012 r. uzgodniono ustanowienie
grupy roboczej, której zadaniem byłoby przygotowanie sprawozdania na 2014
r. w sprawie wykazu działań w celu wzmocnienia Konwencji oraz – w razie
potrzeby – w sprawie propozycji zmian do niej. Większość krajów
uczestniczących w tej grupie roboczej wskazała na potrzebę
uwzględnienia norm bezpieczeństwa MAEA, niezależności i
efektywności regulacyjnej, szerszego wykorzystania wzajemnej oceny, a także
zwiększenia otwartości i przejrzystości. Komisja w pełni
uwzględni wymienione zasady i cele. Aby zapewnić jak najszersze
odzwierciedlenie prawa UE w zmianach wprowadzanych w przyszłości w
międzynarodowych ramach bezpieczeństwa jądrowego, potrzebne jest
stałe zaangażowanie państw członkowskich i instytucji UE.
Komisja będzie kontynuować swoje wysiłki, aby
umożliwić to zaangażowanie. 4. Wzmocnienie ochrony fizycznej obiektów
jądrowych Komisja popiera wnioski i zalecenia przedstawione
w sprawozdaniu końcowym grupy roboczej ad hoc ds. ochrony fizycznej
obiektów jądrowych (AHGNS). Aby wnieść wkład w prace
poświęcone kwestiom ochrony fizycznej obiektów jądrowych,
Komisja wykorzysta istniejące możliwości i programy, aby
zachęcić państwa członkowskie do dalszego wdrażania
szczególnych środków. W szczególności Komisja będzie w dalszym
ciągu współpracować z państwami członkowskimi w
zakresie: –
redukcji zagrożenia incydentem chemicznym,
biologicznym, radiologicznym, jądrowym (CBRN) będącym wynikiem
celowych działań, w tym aktów terroryzmu i wykrywania materiałów
radioaktywnych i jądrowych, poprzez realizację planu działania
UE w obszarze CBRN oraz zarządzania programami w obszarze ochrony CBRN; –
zmiany dyrektywy 2008/114/WE w sprawie
rozpoznawania i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej[22] przewidzianej na rok 2013; –
do końca roku Komisja przedstawi wniosek
legislacyjny dotyczący ochrony fizycznej sieci i informacji. Zgodnie z tym
wnioskiem, operatorzy w określonych sektorach krytycznych, silnie
zależnych od technologii informacyjno-komunikacyjnych, zobowiązani
będą do zapewnienia ochrony swoich systemów informacyjnych oraz do
informowania organów publicznych o przypadkach poważnego naruszenia tej
ochrony. Podmioty zajmujące się wytwarzaniem energii jądrowej
będą podlegać tym wymogom; –
przyjęcia wniosku dotyczącego
przeglądu unijnego mechanizmu ochrony ludności[23], który usprawnia
współpracę między państwami członkowskimi w zakresie
interwencji wspierających ochronę ludności w przypadku
poważnych sytuacji wyjątkowych, w tym wypadków radiologicznych i
jądrowych, jak również działań w obszarze gotowości i
prewencji (np. ocen ryzyka i planów zarządzania ryzykiem, modułów,
szkoleń i ćwiczeń dla dużych kataklizmów w obszarze CBRN,
opracowań scenariuszy i planów awaryjnych); –
szybkiej ratyfikacji zmienionej Konwencji o
ochronie fizycznej materiałów jądrowych przez wszystkie państwa
członkowskie. Komisja zakończy proces ratyfikacji przez
Europejską Wspólnotę Energii Atomowej zgodnie z uzgodnieniami Rady z 2006
r. jak tylko państwa członkowskie sfinalizują realizację
procedur wewnętrznych. Komisja uważa również, iż nadal
istnieje potrzeba wyraźniejszego uwzględnienia aspektów
znajdujących się na styku kwestii bezpieczeństwa jądrowego
oraz ochrony fizycznej obiektów jądrowych. Poza granicami UE, możliwości
instytucjonalne wybranych państw i regionów w kontekście
zagrożeń chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych
zwiększone zostaną za pomocą Instrumentu na rzecz Stabilności,
tj. unijnych centrów doskonałości CBRN. 5. Wnioski i dalsze działania Unijne testy wytrzymałościowe obiektów
jądrowych były wydarzeniem bezprecedensowym pod względem ich
zasięgu oraz poziomu współpracy i zaangażowania wszystkich
zainteresowanych stron. Na całym świecie testy te wykorzystywane
były jako punkt wyjściowy lub punkt odniesienia dla oceny
bezpieczeństwa elektrowni jądrowych[24].
Dzięki upublicznieniu wszystkich sprawozdań dotyczących
bezpieczeństwa oraz uczestnictwu państw nieposiadających
źródeł energii jądrowej działanie to stało się
przykładem przejrzystości. Testy wytrzymałościowe zostały
ukończone. Ich skutków jednak nie należy uznawać za jednorazowe,
ale postrzegać jako ciągły proces służący
podniesieniu bezpieczeństwa jądrowego, w ścisłej
współpracy z krajowymi organami regulacyjnymi ds. bezpieczeństwa
jądrowego w ramach Europejskiej Grupy Organów Regulacyjnych ds.
Bezpieczeństwa Jądrowego (ENSREG) oraz Międzynarodowej Agencji
Energii Atomowej (MAEA). UE musi dążyć do opracowania
kompleksowego europejskiego podejścia do kwestii bezpieczeństwa,
które obejmie przegląd prawodawstwa Euratom dotyczącego
bezpieczeństwa jądrowego, uzupełnionego przez instrumenty
legislacyjne i nielegislacyjne dotyczące odpowiedzialności za szkody
jądrowe oraz gotowości na wypadek sytuacji wyjątkowych i reagowania
w takich sytuacjach, a także podejmować działania w dziedzinie
ochrony fizycznej obiektów jądrowych. W ten sposób obywatele w całej
UE zyskają pewność, że energia jądrowa wytwarzana w UE
podlega najbardziej rygorystycznym wymogom bezpieczeństwa na świecie. Testy wytrzymałościowe oraz
związane z nimi działania stanowią znaczące
osiągnięcie UE i organów regulacyjnych w państwach
członkowskich, a ich wyniki są namacalne: ·
we wszystkich uczestniczących państwach
określono istotne i namacalne zmiany, które należy wprowadzić w
elektrowniach; zmiany te są obecnie wdrażane lub planowane; ·
wskazano słabości ram i procedur, jak
również luki w mechanizmach prawnych; w przygotowaniu są obecnie
propozycje mające na celu ich usunięcie; ·
poczyniono pierwsze kroki w zakresie
współpracy między organami odpowiadającymi za
bezpieczeństwo a organami odpowiadającymi za ochronę
fizyczną. Poprawa dialogu między obiema stronami w obszarach, które
łączą w sobie kwestie bezpieczeństwa i ochrony fizycznej,
ma kluczowe znaczenie w kontekście odpowiedzi na obawy społeczne. Aby zapewnić podjęcie
właściwych działań następczych w odniesieniu do testów
wytrzymałościowych, Komisja: ·
wzywa Radę Europejską, aby ta
zobowiązała państwa członkowskie oraz wezwała
uczestniczące państwa trzecie do szybkiego wdrożenia
zaleceń z testów wytrzymałościowych. Komisja zapewni
otwartość i przejrzystość w ramach procesu realizacji
działań następczych po testach wytrzymałościowych,
jednak – zgodnie z obowiązującymi przepisami – nie będzie ona
prawnie zobowiązana do przeprowadzenia oceny operacyjnej
bezpieczeństwa elektrowni jądrowych. Komisja proponuje, aby Rada
Europejska przeanalizowała stan wykonania przedmiotowych zaleceń do
czerwca 2014 r., na podstawie skonsolidowanego sprawozdania Komisji
sporządzonego w ścisłej współpracy z ENSREG. Komisja wzywa
państwa członkowskie do podjęcia natychmiastowych
działań w celu wdrożenia wszystkich zaleceń z testów
wytrzymałościowych, zgodnie z harmonogramem planu działania
ENSREG, oraz w celu wdrożenia znaczącej większości
niezbędnych zmian w dziedzinie bezpieczeństwa do 2015 r.; ·
przedstawi ambitny projekt zmian do unijnej
dyrektywy o bezpieczeństwie jądrowym, który przekaże do
Parlamentu Europejskiego i Rady najpóźniej na początku 2013 r., po
przeprowadzeniu konsultacji ze specjalistami naukowymi i technicznymi z
państw członkowskich przewidzianych w art. 31 traktatu EURATOM.
Obecnie rozpatrywane jest przedstawienie kolejnego wniosku dotyczącego
ubezpieczeń i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa
jądrowego, który ma zostać przedstawiony w 2013 r., podobnie jak
wniosek w sprawie maksymalnych dozwolonych poziomów skażenia
radioaktywnego środków spożywczych i pasz; ·
przeanalizuje wnioski w ramach programu
Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej „Horyzont 2020”, którego celem jest
usprawnienie wymiany pracowników zatrudnionych w obszarze bezpieczeństwa
jądrowego między państwami członkowskimi; ·
zwróci się do Rady z wnioskiem o mandat w celu
wzięcia aktywnego udziału w pracach grupy roboczej ds.
efektywności i przejrzystości w ramach MAEA, którego zadaniem jest
opracowanie zmian do Konwencji bezpieczeństwa jądrowego oraz
wspólnego wniosku europejskiego dotyczącego kolejnego spotkania
przeglądowego w marcu 2014 r. Komisja będzie również
kontynuować trwający dialog z innymi krajami w celu zapewnienia
maksymalnej konwergencji w zakresie europejskich wniosków; ·
będzie nadal wspierać
działalność naukową, które celem jest dalsza harmonizacja
unijnych procedur oceny bezpieczeństwa jądrowego i praktyk w tym
zakresie; ·
będzie w dalszym ciągu działać
na rzecz wzmacniania ochrony fizycznej obiektów jądrowych,
wykorzystując odpowiednio dotychczasowe prace w obszarze CBRN. W tym celu
Komisja – w miarę potrzeb – wykorzysta wzmocnioną
współpracę między państwami członkowskimi i
instytucjami UE, a także instrumenty współpracy zewnętrznej w
ścisłej współpracy z Europejską Służbą
Działań Zewnętrznych. WYKAZ SKRÓTÓW: AHGNS Grupa
robocza ad hoc ds. ochrony fizycznej obiektów jądrowych BWR Reaktor wodny wrzący
(ang. boiling water reactor) CBRN Chemiczny, biologiczny,
radiologiczny i jądrowy CNS Konwencja
bezpieczeństwa jądrowego EEAS Europejska Służba
Działań Zewnętrznych ENSREG Europejska Grupa Organów
Regulacyjnych ds. Bezpieczeństwa Jądrowego MAEA Międzynarodowa Agencja
Energii Atomowej TIK Technologie
informacyjno-komunikacyjne INSC Instrument Współpracy
w dziedzinie Bezpieczeństwa Jądrowego IPPAS Międzynarodowa
służba doradcza ds. ochrony fizycznej JRC Wspólne Centrum Badawcze
Komisji Europejskiej SAM Zarządzanie
poważnymi awariami SAMG Wytyczne dotyczące
zarządzania poważnymi awariami TSO Organizacja ds.
bezpieczeństwa technicznego PSA Probabilistyczna ocena
bezpieczeństwa PSR Okresowe przeglądy
bezpieczeństwa WENRA Stowarzyszenie
Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru Instalacji Jądrowych Załącznik[25]
Podsumowanie głównych
zaleceń zmian będących wynikiem testów
wytrzymałościowych przeprowadzonych w elektrowniach jądrowych w
państwach członkowskich UE Przypadki
zagrożenia bezpieczeństwa przez czynniki zewnętrzne, których
prawdopodobieństwo wystąpienia wynosi mniej niż raz na 10 000
lat, powinny być stosowane w odniesieniu do trzęsień ziemi. (Odpowiedniość miejsca budowy
elektrowni jądrowej należy ocenić w oparciu o analizę
sejsmiczną, która uwzględnia najintensywniejsze trzęsienie ziemi
w ciągu ostatnich 10 000 lat). Przypadki zagrożenia bezpieczeństwa
przez czynniki zewnętrzne, których prawdopodobieństwo
wystąpienia wynosi mniej niż raz na 10 000 lat, powinny być
stosowane w odniesieniu do zalania wodą. (Odpowiedniość miejsca budowy
elektrowni jądrowej należy ocenić w oparciu o analizę,
która uwzględnia najintensywniejszą powódź w ciągu
ostatnich 10 000 lat). Należy wykorzystać maksymalne
obliczeniowe trzęsienie ziemi odpowiadające minimalnej wartości
szczytowej przyspieszenia drgań gruntu w wysokości 0,1 g. Konstrukcja elektrowni jądrowej musi być
w stanie wytrzymać trzęsienie ziemi powodujące szczytowe
przyspieszenie drgań gruntu w wysokości co najmniej 0,1 g. Środki niezbędne do walki ze skutkami
wypadków powinny być przechowywane w miejscach odpowiednio chronionych
przed czynnikami zewnętrznymi. Należy zamontować lub zmodernizować
przyrządy do pomiaru aktywności sejsmicznej wykorzystywane na
miejscu. Czas dla operatora na przywrócenie funkcji
bezpieczeństwa w przypadku utraty całości zasilania lub
ostatecznego odbiornika ciepła powinien wynosić ponad 1 godzinę
(bez ludzkiej interwencji). Awaryjne procedury operacyjne powinny
obejmować wszystkie tryby pracy elektrowni (od pracy przy pełnej mocy
po wyłączenie reaktora). Należy wdrożyć wytyczne dotyczące
zarządzania poważnymi awariami, które powinny obejmować
wszystkie tryby pracy elektrowni (od pracy przy pełnej mocy po
wyłączenie reaktora). Należy wdrożyć pasywne środki
zapobiegania wybuchowi wodoru (lub innych łatwopalnych gazów) w przypadku
wystąpienia poważnego wypadku (takich jak pasywne autokatalityczne
urządzenia do rekombinacji gazów lub inne odpowiednie urządzenia
alternatywne). Należy zamontować układy filtrów
wentylacyjnych obudowy bezpieczeństwa, tak aby ograniczyć
ilość substancji radioaktywnych przedostających się poza
obudowę bezpieczeństwa w razie wypadku. Należy zapewnić
dostępność rezerwowego pomieszczenia kontrolnego na wypadek,
gdyby korzystanie z głównej sterowni stało się niemożliwe
ze względu na awarię, która doprowadziła do wycieku substancji
radioaktywnych, na pożar w głównej sterowni lub ze względu na
ekstremalne zagrożenia zewnętrzne. [1] EUCO 10/11 (pkt 31). [2] Zgodnie z art. 6 dyrektywy o bezpieczeństwie
jądrowym podstawowa odpowiedzialność za bezpieczeństwo
jądrowe obiektów jądrowych spoczywa na „posiadaczu zezwolenia” (tj.
operatorze elektrowni), pozostającym pod nadzorem właściwego
krajowego organu regulacyjnego. Państwa członkowskie są
odpowiedzialne za stanowienie i stosowanie krajowych ram prawnych,
regulacyjnych i organizacyjnych w zakresie bezpieczeństwa jądrowego.
Na mocy traktatu EURATOM Komisja może sporządzać wnioski
legislacyjne w celu tworzenia unijnych ram prawnych w zakresie
bezpieczeństwa jądrowego, nie może przy tym jednak wkraczać
w kompetencje państw członkowskich Zmiana tej sytuacji
wymagałaby zmiany obowiązujących przepisów. [3] Belgia, Bułgaria, Finlandia, Francja, Hiszpania,
Niderlandy, Niemcy, Republika Czeska, Rumunia, Republika Słowacka,
Słowenia, Szwecja, Węgry, Zjednoczone Królestwo. [4] Gdzie elektrownia jądrowa Ignalina jest w trakcie
likwidacji. [5] Ogółem testy wytrzymałościowe
przeprowadzono w 132 działających reaktorach w UE, w 13 reaktorach,
które zostały wycofane z eksploatacji po rozpoczęciu testów
wytrzymałościowych, w 15 reaktorach na Ukrainie i w pięciu
reaktorach w Konfederacji Szwajcarskiej. [6] COM(784) final z 24.11.2011. [7] Dotyczące 14 państw członkowskich, w
których działają elektrownie jądrowe (Belgia, Bułgaria,
Finlandia, Francja, Hiszpania, Niderlandy, Niemcy, Republika Czeska, Republika
Słowacka, Rumunia, Słowenia, Szwecja, Węgry, Zjednoczone
Królestwo), Litwy (gdzie bloki elektrowni Ignalina są wycofywane z
eksploatacji na podstawie zezwoleń na eksploatację) oraz Szwajcarii i
Ukrainy jako krajów sąsiadujących z UE. [8] Sprawozdanie z testu wytrzymałościowego
przedłożono Komisji w maju 2012 r. [9] Pomoc finansowa i techniczna z unijnego Instrumentu
Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa Jądrowego. Sprawozdanie
ma się ukazać na początku 2013 r. [10] http://www.iaea.org/newscenter/focus/actionplan/reports/actionplanns130911.pdf
[11] C(2012) 3196 final z 10.5.2012. [12] Investigation Committee on the Accident at Fukushima
Nuclear Power Stations of Tokyo Electric Power Company (Komitet śledczy
ds. wypadku w elektrowni jądrowej Fukushima, należącej do Tokyo
Electric Power Company), raport końcowy, lipiec 2012 r. (http://icanps.
go.jp/) oraz The Fukushima Nuclear Accident Independent Investigation
Commission (Niezależna komisja śledcza ds. wypadku w elektrowni
jądrowej Fukushima), raport końcowy, lipiec 2012 r.
(http://www.naiic.jp/en/2012/) [13] http://www.ensreg.eu/sites/default/files/EC%20ENSREG%20Joint%20Statement%2026%20April%202012%20-Final%20to%20publish.pdf [14] Niniejsza sekcja oparta jest na sprawozdaniu końcowym
powołanej przez Radę grupy roboczej ad hoc ds. ochrony
fizycznej obiektów jądrowych (AHGNS). [15] http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/12/st10/st10616.en12.pdf, 31.5.2012. [16] Międzynarodowa służba
doradcza ds. ochrony fizycznej. [17] Dyrektywa Rady 2009/71/Euratom z dnia 25 czerwca 2009 r.
ustanawiająca wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego obiektów
jądrowych. [18] Austria, Belgia, Cypr, Dania, Estonia, Grecja, Łotwa,
Polska, Portugalia, Słowacja, Włochy i Zjednoczone Królestwo. [19] Polska i Portugalia. [20] COM(2010)184 wersja ostateczna z 27.4.2010. [21] Rozporządzenie (UE) nr 182/2011. [22] Dyrektywa Rady 2008/114/WE z dnia 8 grudnia 2008 r. w
sprawie rozpoznawania i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz
oceny potrzeb w zakresie poprawy jej ochrony (Dz.U. L 345 z 23.12.2008, s. 75-82). [23] Wniosek COM/2011/0934 będący przedmiotem
negocjacji w Parlamencie i Radzie, którego celem jest uchylenie decyzji Rady 2007/779/WE,
Euratom, ustanawiającej wspólnotowy mechanizm ochrony ludności (przekształcenie). [24] Na przykład Forum organów regulacyjnych ds.
bezpieczeństwa jądrowego Ameryki Łacińskiej (FORO),
Federacja Rosyjska i Japonia z uwagą śledziły unijne testy
wytrzymałościowe i wykorzystały niektóre specyfikacje. [25] Wymienione tu kwestie należy rozpatrywać
wspólnie z towarzyszącym dokumentem roboczym służb Komisji, w
którym zostały one objaśnione bardziej szczegółowo i przypisane
do elektrowni jądrowych, w których stwierdzono ich występowanie.