EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 14.6.2016

COM(2016) 379 final

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S

over ondersteuning bij de bestrijding van radicalisering die tot gewelddadig extremisme leidt

Inleiding

Door de recente terroristische aanslagen in Europa is eens te meer duidelijk geworden dat dringend maatregelen moeten worden genomen tegen de radicalisering die tot gewelddadig extremisme en terrorisme leidt. De meeste bij deze aanslagen betrokken verdachten zijn Europese, in EU-lidstaten geboren en getogen staatsburgers, die geradicaliseerd zijn en zich met gewelddaden tegen hun medeburgers hebben gekeerd. Zoals in de Europese veiligheidsagenda 1 wordt benadrukt, is het tegengaan van radicalisering een essentieel onderdeel van de strijd tegen het terrorisme.

Maatregelen ter bestrijding van radicalisering worden vooral ter plaatse, op lokaal maar ook op regionaal en nationaal niveau, ontworpen en uitgevoerd, en vallen in de eerste plaats onder de bevoegdheid van de lidstaten. De actoren ter plaatse verkeren doorgaans in de beste positie om radicalisering op korte en lange termijn te bestrijden en te detecteren. Tegelijkertijd heeft de EU een ondersteunende taak, omdat de lidstaten met gelijksoortige uitdagingen geconfronteerd worden, en omdat het probleem omvangrijk en vervlochten is, hetgeen inhoudt dat samenwerking, netwerken, financieren en uitwisselen van goede praktijken op Unieniveau ook een rol spelen.

De EU ondersteunt de inspanningen van de lidstaten op dit gebied al meer dan tien jaar. Het aspect preventie werd in 2005 2 als een van de vier pijlers van de EU-terrorismebestrijdingsstrategieeën onderkend. De Commissie heeft in 2014 aan een specifieke mededeling 3 goedgekeurd waarin prioriteiten voor nadere maatregelen zijn vastgesteld. In de Europese veiligheidsagenda van april 2015 is de preventie van gewelddadige radicalisering in een bredere beleidscontext geplaatst. Na de oproep van de Europese Raad van 12 februari 2015 4 en de oproepen van het Europees Parlement 5 , de Raad Buitenlandse Zaken van 9 februari 2015 6 en de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 20 November 2015 7 en 24 maart 2016 8 , heeft de Commissie nadere maatregelen voorgesteld in haar mededeling van 20 april 2016 9  om de nationale strategieën van de lidstaten tegen radicalisering nog beter te ondersteunen, door middel van: betere coördinatiestructuren op EU-niveau, gebruik van EU-brede netwerken, betere inzet van middelen en projecten op Europese schaal. Deze laatste mededeling vormt ook een aanvulling op het actieprogramma van de Verenigde Naties ter voorkoming van gewelddadig extremisme, dat in januari 2016 werd gepresenteerd 10 .

Gewelddadige radicalisering is geen nieuw verschijnsel, maar de meest recente uitingen en de omvang ervan, en het gebruik van nieuwe communicatiemiddelen stellen ons voor nieuwe uitdagingen die vragen om een aanpak waarin zowel aandacht is voor de onmiddellijke gevolgen van radicalisering voor de veiligheid als voor de onderliggende oorzaken ervan, waarbij alle relevante actoren in de samenleving worden betrokken.

In deze mededeling gaat het om de vraag welke bijdrage de EU kan leveren om de lidstaten te ondersteunen bij het voorkomen van radicalisering die leidt tot gewelddadig extremisme in de vorm van terrorisme. Deze veelzijdige en complexe uitdaging kan slechts worden aangegaan door een combinatie van maatregelen op verschillende beleidsterreinen en door het samenbrengen van de bevoegde autoriteiten en factoren uit de gemeenschap op alle niveaus – lokaal, regionaal, nationaal en Europees. Deze mededeling is toegespitst op de vraag hoe de werkzaamheden op EU-niveau de lidstaten kunnen ondersteunen bij het aangaan van deze uitdaging op zeven specifieke gebieden: i) ondersteunen van onderzoek, documentatiewerk, monitoring en netwerken; ii) tegengaan van terroristische propaganda en haatuitingen op internet; iii) aanpakken van radicalisering in gevangenissen; iv) propageren van op integratie gericht onderwijs en gemeenschappelijke waarden van de EU; v) propageren van een op integratie gerichte, open en weerbare samenleving, en contact zoeken met jongeren; vi) de veiligheidsdimensie van de strijd tegen radicalisering, en vii) de internationale dimensie.

1. Gewelddadige radicalisering, een complex verschijnsel dat vraagt om een grondige kennis en een veelomvattende reactie

Een steeds complexer en veranderend fenomeen

De EU is lange tijd geconfronteerd geweest met verschillende vormen van terrorisme, die vooral zijn gebaseerd op extreme politieke ideologieën. Dit blijft een ernstig probleem in de hele EU, en er zijn tekenen die erop wijzen dat deze ideologieën leiden tot gewelddadig extremisme in de vorm van terrorisme. De oorzaken van de recente terroristische aanslagen in Europa zijn echter anders en complexer dan eerdere verschijnselen van radicalisering. De radicalisering van vandaag heeft andere onderliggende oorzaken, functioneert op basis van andere rekruterings- en communicatietechnieken en heeft geglobaliseerde en bewegende doelwitten binnen en buiten Europa. Deze radicalisering neemt toe in steden en voorsteden, en wordt aangewakkerd en geïnspireerd door tot geweld aanzettende ideologieën die zich richten tot nieuwe doelgroepen zoals vrouwen en zeer jonge mensen met verschillende sociale achtergronden. Bovendien is gewelddadige radicalisering een complexe kwestie, die samenhangt met een complexe mix van push- en pullfactoren. Radicalisering heeft niet één enkele "trigger", heeft niet één enkele oorzaak en gebeurt niet langs één uitgestippeld pad, maar komt doorgaans voort uit een combinatie van factoren.

Factoren die kunnen leiden tot radicalisering zijn onder meer een sterk gevoel van persoonlijke of culturele vervreemding, een perceptie van onrechtvaardigheid of vernedering, versterkt door sociale marginalisering, xenofobie en discriminatie, een lage opleiding of weinig kans op werk, criminaliteit, politieke factoren en een ideologische en religieuze dimensie, ongestructureerde familiebanden, een persoonlijk trauma of andere psychische problemen. Deze factoren kunnen worden uitgebuit door ronselaars die met manipulaties gebruikmaken van kwetsbaarheid en ontevredenheid, of kunnen juist worden versterkt door een zelfgekozen isolement. Sociale media verschaffen connectiviteit, virtuele participatie en een klankbord voor extremistische standpunten van gelijkgestemden. Bovendien hebben deskundigen uit de praktijk en de wetenschap opgemerkt dat het radicaliseringsproces in bepaalde omstandigheden in een steeds korter tijdsbestek kan verlopen. Naar schatting 4 000 EU-onderdanen zijn toegetreden tot terroristische organisaties in conflictlanden zoals Syrië en Irak.

Door de recente terroristische aanslagen is het islamitisch extremisme onder de aandacht gekomen. Ideologische en religieuze factoren behoren tot de vele mogelijke oorzaken van radicalisering. Ronselaars en extremistische predikers zijn bedreven geworden in het uitbuiten van gevoelens van onvrede, en maken daarbij misbruik van religieuze verhalen en symbolen om gewelddaden te rechtvaardigen. Anderzijds kan religie een belangrijke rol spelen bij het voorkomen of bestrijden van radicalisering: religie kan gemeenschappen verbinden, het saamhorigheidsgevoel versterken en mensen in een positieve richting begeleiden.

Andere onderzoeksprioriteiten zijn onder meer: systematisering van de beschikbare kennis en deskundigheid om strategische besluitvorming te ondersteunen; verbetering van interdisciplinair veldonderzoek naar de redenen van aanwerving, socialisatie en technieken van terroristen; gebruik van "big data" voor het analyseren van de informatie over de communicatiepraktijken van gewelddadige radicalisering; verbetering van de bestaande banden tussen academici, waaronder onderzoekers buiten de EU, beleidsmakers en andere belanghebbenden; en onderzoek en onderwijs op het gebied van talen, culturen, godsdiensten en ideologieën.

Belangrijkste maatregelen: 

Het RAN-kenniscentrum ondersteunt lidstaten bij het ontwerpen en uitvoeren van doeltreffende preventiewerkzaamheden, het verschaffen van richtsnoeren en handboeken voor het opzetten van structuren van instanties, het creëren van een platform voor de uitwisseling van ervaringen en praktijken en door onderzoek naar radicalisering nader in kaart te brengen.

Opzetten van een register van preventiestrategieën op nationaal, regionaal of lokaal niveau, netwerken van praktijkmensen en nationale/regionale contactpunten in de lidstaten.

Mobiliseren van onderzoek in het kader van Horizon 2020 naar de complexe onderliggende oorzaken van gewelddadige radicalisering, om concrete instrumenten te verschaffen die beter geïnformeerde beleidsmaatregelen mogelijk maken. 

2. Tegengaan van terroristische propaganda en haatuitingen op internet: bedreigingen bestrijden, een kritische instelling bevorderen en maatschappelijke betrokkenheid aanmoedigen.

Terroristen maken steeds meer misbruik van internet om hun doelen te bereiken. Er zijn nu terroristische groeperingen die aanzienlijke middelen investeren in de productie van grote hoeveelheden geavanceerd terroristisch materiaal, waaronder bedreigingen, opleidingshandleidingen, praktisch advies over het verkrijgen en importeren van wapens, het fabriceren van bommen, het kiezen van doelwitten en het plannen en uitvoeren van aanvallen. Via geavanceerde versleutelde kanalen publiceren zij video's van gelukte aanvallen en van foltering en executie van slachtoffers en verspreiden zij boodschappen waarin terroristische aanvallen en gewelddaden worden aangemoedigd. Internet biedt radicale ronselaars meer gelegenheid om in contact te komen met mensen die met conventionele middelen niet bereikbaar zouden zijn. Internetcontacten met gelijkgestemden kunnen als vervanging voor iemands fysieke entourage dienen en een sociale omgeving creëren waarin afwijkend gedrag en geweld aanvaardbaar zijn. Dit online materiaal leidt op zichzelf niet noodzakelijkerwijs tot radicalisering van individuen, maar lijkt wel bij te dragen aan de versnelling van het radicaliseringsproces. Contacten met anderen via internetkanalen geven een gevoel van saamhorigheid en het idee een gemeenschappelijk doel te hebben.

Om de dieperliggende oorzaken van extremisme bij de wortel aan te pakken, moeten daarom maatregelen worden genomen die zowel haatuitingen als de verspreiding van extremistisch of terroristisch materiaal via internet voorkomen. Ook zijn er maatregelen nodig om de weerbaarheid van individuen tegen dit soort propaganda te verbeteren.

In december 2015 heeft de EU heeft het EU-internetforum opgezet, waarin vertegenwoordigers van de bedrijfstak, lidstaten, rechtshandhavingsinstanties en het maatschappelijk middenveld worden bijeengebracht om te onderzoeken hoe het probleem van terroristische en extremistische propaganda moeten worden aangepakt via een versterkte samenwerking op vrijwillige basis, zonder afbreuk te doen aan fundamentele rechten zoals de vrijheid van meningsuiting.

Wat de terroristische inhoud op internet betreft, worden de inspanningen nu gericht op twee gebieden: in de eerste plaats de toegankelijkheid tot terroristisch materiaal beperken, en in de tweede plaats de partners van het maatschappelijk middenveld in staat stellen om de gewelddadige extremistische propaganda te bestrijden met positieve verhalen. De EU-eenheid voor de melding van internetuitingen bij Europol speelt een cruciale rol bij het ondersteunen van de hoofddoelstelling. Deze helpt terroristische online-inhoud te identificeren, en leidt het materiaal door aan de onderneming op wiens site het materiaal wordt gehost, wanneer het wordt aangemerkt als strijdig met de voorwaarden van de onderneming. Uiteindelijk beslist de onderneming of het materiaal verwijderd wordt. Het RAN-kenniscentrum, en vooral de werkgroep "Communicatie en verhalen" zal blijven voortbouwen op zijn ervaring met het werken met partners van het maatschappelijk middenveld aan de tweede doelstelling, en inzicht te verschaffen in de ontwikkeling van alternatieve en tegenverhalen 14 .

De Commissie, Europol, de lidstaten, het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven werken aan een reeks gerichte acties die de komende maanden van start moeten gaan. Deze acties omvatten een gemeenschappelijk meldingsplatform dat moet worden ontwikkeld door de internetbranche met de medewerking van verschillende belanghebbenden. Doel is het meldingsproces te versterken en te voorkomen dat verwijderd materiaal weer wordt ge-upload naar andere platforms. Bovendien moet een EU-breed programma tot versterking van het maatschappelijk middenveld – dat gezamenlijk door het RAN-kenniscentrum en partners uit het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld in de lidstaten wordt gecoördineerd – opleidingen, technische ondersteuning en analyses van de effecten van de campagnes met tegenverhalen verschaffen. In dit verband verkeren slachtoffers van terrorisme, maar ook religieuze leiders en gemeenschappen in een goede positie om voor alternatieven en tegengeluiden te zorgen. De uitvoering van de verschillende initiatieven in het kader van de EU-internetforum zal worden ondersteund door gericht onderzoek naar internetgebruik door terroristen.

Bovendien heeft de Commissie samen met Facebook, Twitter, YouTube en Microsoft een gedragscode opgesteld om de verspreiding van onrechtmatige haatuitingen op internet in Europa te bestrijden 15 . Overeenkomstig de gezamenlijke verklaring van de buitengewone Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 24 maart 2016 zorgt dit ervoor dat IT-ondernemingen haatuitingen die in strijd zijn met nationaal recht waarin EU-recht wordt omgezet, snel en doeltreffend beoordelen en zo nodig weghalen 16 , en stelt dit het maatschappelijke middenveld en de autoriteiten van de lidstaten beter in staat om onrechtmatige inhoud te rapporteren. Verdere maatregelen zullen zijn gericht op de bevordering van transparantie bij de toepassing van de "notice and take down"-procedures en op het propageren van tegenverhalen en alternatieve verhalen.

Lopende initiatieven tegen haatuitingen, zoals de campagne van de "No Hate Speech Movement", ondersteund door de Raad van Europa en andere lokale initiatieven, zijn van cruciaal belang voor het bevorderen van gelijkheid en het voorkomen van racisme en radicalisering. Met het programma "Rechten, gelijkheid en burgerschap" zal de Commissie het maatschappelijk middenveld ondersteunen bij het toezicht houden op en het verminderen van de aantrekkingskracht en de impact van haatuitingen 17 .

De Commissie gaat door met het financieren van het adviseringsteam voor strategische communicatie en het strategisch communicatienetwerk. De expertise die in het kader van het project is opgebouwd, staat ter beschikking van de lidstaten, het maatschappelijk middenveld en EU-instellingen om het geschikte beleidskader, voorlichtingscampagnes of individuele initiatieven te ontwikkelen. Naast de creatie van een netwerk voor het delen en uitwisselen van beste praktijken, verleent het project praktische steun en advies dat kan bijdragen aan de ontwikkeling van doeltreffende tegenverhalen.

Op grond van de Richtlijn audiovisuele mediadiensten 18 zijn de lidstaten nu al verplicht erop toe te zien dat audiovisuele mediadiensten – zoals tv-uitzendingen en video-op-aanvraag-diensten – geen oproepen tot haat op basis van ras, geslacht, godsdienst of nationaliteit bevatten. Omdat haatuitingen op videoplatforms steeds meer reden tot zorg geven, streeft de Commissie er in haar voorstel tot wijziging van de richtlijn 19 naar dat videoplatforms worden verplicht om passende maatregelen te nemen om burgers tegen oproepen tot geweld of haat te beschermen. Tot deze maatregelen behoren bijvoorbeeld rapportage en markering. In het voorstel wordt bepaald dat de door de sector ontwikkelde gedragscodes aan de Commissie moeten worden voorgelegd, dat de Europese groep van regelgevende instanties voor audiovisuele mediadiensten om advies over deze codes mag worden gevraagd, en dat de nationale toezichthouders op de audiovisuele sector worden gemachtigd om deze te handhaven. Bovendien zal de Commissie de doeltreffendheid van de zelfreguleringsmaatregelen regelmatig beoordelen om ze zo nodig te ondersteunen, onder meer door eventueel kaders te scheppen om rechtszekerheid te verschaffen. De Commissie zal ook als tussenpersoon optreden voor een nieuwe Alliantie om de kinderen op internet beter te beschermen 20 , in het kader van haar inspanningen om de bedrijfstak aan te moedigen om gedragscodes te ontwikkelen om de uitvoering van de voorgestelde aanpassing van de audiovisuele wetgeving van de EU te ondersteunen.

Dankzij de infrastructuur voor digitale dienstverlening voor een veilige internet, die is opgezet in het kader van de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen kunnen nationale Centra voor een Veiliger internet kinderen, ouders en leerkrachten bewust maken van de gevaren die kinderen online lopen en hen in staat stellen het hoofd te bieden aan deze risico’s. Sommige Centra voor een Veiliger internet hebben gereageerd op het opkomende probleem van radicalisering via internet; voor de aanpak hiervan is specifieke deskundigheid nodig. Zo heeft het Centrum voor een Veiliger internet in het Verenigd Koninkrijk richtsnoeren geproduceerd over bescherming van kinderen tegen extremisme op internet. In Oostenrijk werkt het Centrum voor een Veiliger internet aan een strategie om de radicalisering via internet aan te pakken, in samenwerking met gespecialiseerde organisaties. En het Zweedse Centrum voor een Veiliger internet heeft pedagogisch materiaal ontwikkeld dat tieners beter in staat stelt om propaganda te doorzien.

Belangrijkste maatregelen:

In het kader van het EU-internetforum: ontwikkelen van een gemeenschappelijk meldingsplatform om het meldingsproces sneller en doeltreffender te maken; invoeren van een programma voor de versterking van het maatschappelijk middenveld, om opleidingen en de ondersteuning voor partners in het maatschappelijk middenveld duidelijk uit te bouwen, teneinde het aantal doeltreffende positieve alternatieve verhalen op internet te vergroten;    

het RAN-kenniscentrum stelt een platform voor de uitwisseling van ervaringen en beste praktijken op het gebied van de mediavaardigheden en kritisch denken op internet ter beschikking; het centrum werkt aan een EU-brede campagne met als doel de weerstand tegen radicalisering op internet te verbeteren en alternatieve verhalen of alternatieve maatregelen aan te bieden ("Exit Hate"-campagne);

de Commissie en de betrokken IT-ondernemingen controleren de naleving van de in de gedragscode vastgelegde openbare verplichtingen tot bestrijding van onrechtmatige haatuitingen op internet, met inbegrip van de gevolgen ervan; betere transparantie van het gebruik van de procedures om uitlatingen te melden en te verwijderen.

De Europese Commissie ondersteunt reeds de lidstaten – die daarvoor primair verantwoordelijk zijn – bij hun inspanningen om radicalisering in gevangenissen te voorkomen en te bestrijden. Overeenkomstig de conclusies van de Raad van 2015 over de strafrechtelijke reactie op radicalisering 21 volgt Eurojust de tendensen en ontwikkelingen met betrekking tot het toepasselijke wetgevingskader en de toepasselijke jurisprudentie in de lidstaten over terrorisme en gewelddadige radicalisering, met inbegrip van het gebruik van alternatieven voor strafrechtelijke vervolging en detentie, om de beleidsmakers te informeren en om informatie voor de ontwikkeling van toekomstige initiatieven te verschaffen. Dit gebeurt onder meer door middel van de Terrorism Conviction Monitor (TCM) en tactische vergaderingen van Eurojust over terrorisme. In 2015 en 2016 heeft de Commissie bovendien 8 miljoen EUR voor de tenuitvoerlegging van de conclusies van de Raad ter beschikking gesteld; dit geld is bestemd voor de ontwikkeling van de rehabilitatie- en deradicaliseringsprogramma's binnen en buiten de gevangenissen, risicobeoordelingsinstrumenten en de opleiding van vakmensen. 

4. Propageren van op integratie gericht onderwijs en gemeenschappelijke waarden van de EU

meer dan 400 miljoen EUR voor 2016 beschikbaar stellen via het programma Erasmus+ voor transnationale partnerschappen, om innovatieve beleidsbenaderingen en -praktijken aan de basis te ontwikkelen, waarbij prioriteit wordt gegeven aan sociale integratie, de bevordering van gemeenschappelijke waarden en intercultureel begrip. Erasmus+ zal maatregelen die aan de basis zijn ontwikkeld uitbreiden met een hiervoor uitgetrokken totaalbedrag van 13 miljoen EUR in 2016;

een netwerk opzetten dat in scholen, jeugd- en sportclubs en gevangenissen een direct contact met positieve rolmodellen mogelijk maakt;

in het kader van Erasmus+ bevorderen dat studiepunten worden toegekend voor vrijwilligerswerk en dat programma's worden ontwikkeld die academische inhoud met maatschappelijk engagement verbinden.

De EU staat voor maatschappijen die worden gekenmerkt door pluralisme, non- discriminatie, tolerantie, rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkheid tussen vrouwen en mannen 32 . De bestrijding van sociale uitsluiting en discriminatie, en de bevordering van sociale gerechtigheid en bescherming zijn opzichzelfstaande doelstellingen van de EU 33 . Zulke maatschappijen zullen weerbaarder zijn tegen de bedreiging van gewelddadig extremisme.

blijven samenwerken met het Europees Parlement en de Raad aan de goedkeuring van de antidiscriminatierichtlijn;

bevorderen van integratie van kansarmen groepen met behulp van beleidsmaatregelen en het Europees Sociaal Fonds en het programma voor werkgelegenheid en sociale innovatie;

Zoals de Commissie onlangs heeft benadrukt in haar mededeling "Uitvoering van de Europese veiligheidsagenda ter bestrijding van terrorisme en ter voorbereiding van een echte en doeltreffende veiligheidsunie", heeft de voorkoming en bestrijding van radicalisering een sterke veiligheidsdimensie. De lidstaten kunnen veiligheidsmaatregelen nemen om te voorkomen dat jongeren naar conflictgebieden vertrekken om toe te treden tot terroristische groeperingen. Tot deze maatregelen behoren reisverboden, het strafbaar stellen van reizen naar een derde land voor terroristische doeleinden, maar ook maatregelen ten behoeve van families en vrienden die een beroep doen op de hulp van overheidsinstanties, zoals hotlines. Bovendien kunnen verspreiders van haatpreken en terroristische propaganda en degenen die kwetsbare individuen ronselen, strafrechtelijk worden vervolgd. Lidstaten kunnen extremistische predikers de toegang tot de EU ontzeggen, en mogen door middel van administratieve maatregelen optreden tegen de verspreiding van extremistische boodschappen. Deze maatregelen zijn een noodzakelijke aanvulling op de maatregelen die de weerbaarheid tegen radicalisering vergroten.

Uitwisseling van informatie is in dit verband cruciaal. Het beheer van de grenzen van de EU, samenwerkingsverbanden op het gebied van immigratie en veiligheid, en informatieinstrumenten moeten worden samengevoegd, versterkt en volledig worden benut 38 om te voorkomen dat EU-burgers met terroristische doeleinden naar conflictgebieden reizen en om bij terugkeer degenen te detecteren die een gevaar opleveren. Deze en andere kaders en instrumenten moeten worden gebruikt voor de informatie-uitwisseling over radicaliseringsverdachten, zodat de bevoegde autoriteiten gemakkelijker grensoverschrijdend passende maatregelen kunnen nemen tegen personen met een hoog veiligheidsrisico.

Het Schengeninformatiesysteem (SIS) is in dit verband van bijzonder belang. Een waarschuwing in het SIS kan leiden tot verschillende acties, afhankelijk van de beoordeling en de bedoeling van de lidstaat die deze laten opnemen: een persoon kan worden gearresteerd, onder bescherming geplaatst of een discrete of specifieke controle ondergaan. Het SIS is ook nuttig gebleken om het reizen voor terrorisme te vermijden en om de reisroutes van terrorismeverdachten te traceren. Wat buitenlandse terroristische strijders betreft, heeft de Commissie de lidstaten aangemoedigd te signaleren dat de waarschuwing een "met terrorisme verband houdende activiteit" betreft, zonder deze te beperken tot buitenlandse terroristische strijders of criminele activiteiten op zichzelf. Aldus kan het systeem worden gebruikt voor waarschuwingen over personen die ervan worden verdacht, geradicaliseerd te zijn en bereid te zijn tot terroristische daden.

Voorts moeten de lidstaten hun inspanningen opvoeren om ervoor te zorgen dat de juiste informatie wordt uitgewisseld en gedeeld met Europol. Het onlangs opgerichte Europees Centrum voor terrorismebestrijding van Europol is bedoeld als centraal informatieknooppunt voor de terrorismebestrijding in de EU, ook wat radicaliseringsrisico's betreft.

Verder moet het Europol-informatiesysteem (EIS) dienen als centraal register voor rechtshandhavingsgegevens, met inbegrip van de geconsolideerde lijst van alle bekende of vermoedelijke buitenlandse terroristische strijders. De lidstaten moeten hun inspanningen nog duidelijk versterken om Europol de noodzakelijke informatie over buitenlandse terroristische strijders te verschaffen.

De EU moedigt rechtstreekse contacten tussen de mensen aan. Zij zal het eTwinning- platform uitbreiden naar geselecteerde Europese buurlanden, en vooral naar de landen die problemen in verband met gewelddadige radicalisering hebben en waar de culturele dialoog het hardst nodig is 42 . De Commissie zal ook een Erasmus+-project opstarten om studenten en andere jongeren uit de EU en derde landen met elkaar in verbinding te stellen. Deze gemodereerde virtuele uitwisseling zal jonge mensen helpen om begrip en respect voor elkaar op te brengen en de interculturele vaardigheden te verbeteren waar de werkgevers behoefte aan hebben.

het werk van internationale organisaties tegen gewelddadig extremisme ondersteunen;

aanvullende initiatieven om de externe financiële instrumenten van de EU te richten op de preventie van gewelddadige radicalisering;

de initiatieven van het Mondiaal Forum Terrorismebestrijding, bedoeld om gewelddadig extremisme te voorkomen en te bestrijden, verder ondersteunen;

eTwinning Plus-netwerken verder uitbreiden tot geselecteerde buurlanden van de EU;

starten van een haalbaarheidsproject voor virtuele uitwisselingen in het kader van Erasmus+ om het engagement van jongeren te bevorderen met als doel om in 2019 200 000 jongeren te bereiken.

(1)

De Europese veiligheidsagenda, COM (2015)185 van 28 april 2015.

(2)

EU-strategie ter bestrijding van het terrorisme van 30 november 2005,

http://register.consilium.europa.eu/doc/srv?l=NL&f=ST%2014469%202005%20REV%204 . 

(3)

Mededeling van de Commissie getiteld "Radicalisering tot terrorisme en gewelddadig extremisme voorkomen: naar een krachtiger beleidsantwoord van de EU", COM(2013)941 final van 15 januari 2014.

(4)

Informele bijeenkomst van de staatshoofden en regeringsleiders te Brussel, 12 februari 2015 - Verklaring van de leden van de Europese Raad, http://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2015/02/150212-european-council-statement-fight-against-terrorism/ . 

(5)

Resolutie van het Europees Parlement van 25 november 2015 over het voorkomen van de radicalisering en werving van Europese burgers door terroristische organisaties (2015/2063(INI)),

http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+COMPARL+PE-551.967+01+DOC+PDF+V0//NL&language=NL ; zie ook de resolutie van het Europees Parlement van 19 januari 2016 over de rol van interculturele dialoog, culturele diversiteit en onderwijs bij het uitdragen van de fundamentele waarden van de EU, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P8-TA-2016-0005+0+DOC+PDF+V0//NL . 

(6)

 Conclusies van de Raad over terrorismebestrijding van 9 februari 2015, http://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2015/02/150209-council-conclusions-counter-terrorism/ .

(7)

Conclusies van de Raad van de EU en van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over terrorismebestrijding van 20 november 2015, http://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2015/11/20-jha-conclusions-counter-terrorism/ .

(8)

Gezamenlijke verklaring van de EU-ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken en van de vertegenwoordigers van de EU-instellingen over de terreuraanslagen in Brussel op 22 maart 2016, http://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2016/03/24-statement-on-terrorist-attacks-in-brussels-on-22-march/ . 

(9)

 Uitvoering van de Europese veiligheidsagenda ter bestrijding van terrorisme en ter voorbereiding van een echte en doeltreffende Veiligheidsunie, COM (2016) 230 final.

(10)

  https://www.un.org/counterterrorism/ctitf/en/plan-action-prevent-violent-extremism . 

(11)

 KP7-veiligheidsprojecten: www.safire-project.eu ; www.impacteurope.eu ; www.fp7-prime.eu/project ; http://voxpol.eu/ . KP7 sociaal- en geesteswetenschappelijke projecten: "Religious Diversity and Secular Models in Europe-Innovative approaches to Law and Policy"; "Finding a place for Islam in Europe"; "Combating inequalities through innovative social practices of, and for, young people in cities across Europe".

(12)

Oproep ten belope van 8,5 miljoen EUR voor de ontwikkeling van een alomvattende aanpak tegen gewelddadige radicalisering in de EU, vanaf vroegtijdige waarneming tot betere bescherming en oproep ten belope van 5 miljoen EUR over hedendaagse radicaliseringstendensen en de gevolgen ervan voor Europa.

(13)

Oproep ten belope van 2,5 miljoen EUR over religieuze diversiteit in Europa – verleden heden en toekomst.

(14)

  http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/networks/radicalisation_awareness_network/ran-papers/docs/issue_paper_cn_oct2015_en.pdf .

(15)

  http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-1937_en.htm .

(16)

Kaderbesluit 2008/913/JBZ van de EU betreffende de bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat door middel van het strafrecht.

(17)

Programma "Rechten, gelijkheid en burgerschap" – Werkprogramma voor 2016.

  http://ec.europa.eu/justice/grants1/programmes-2014-2020/files/rec_awp_2016/rec_awp_2016_annex_en.pdf .

(18)

Richtlijn 2010/13/EU van het Europees Parlement en de Raad van 10 maart 2010 betreffende de coördinatie van bepaalde wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen in de lidstaten inzake het aanbieden van audiovisuele mediadiensten.

(19)

Voorstel tot wijziging van Richtlijn 2010/13/EU betreffende audiovisuele mediadiensten SWD (2016) 168.

(20)

  https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/commission-broker-new-alliance-better-protect-minors-online .

(21)

Conclusies van de Raad van 20 november 2015 over een krachtiger strafrechtelijke reactie op radicalisering tot terrorisme en gewelddadig extremisme, http://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2015/11/20-conclusions-radicalisation/ .

(22)

http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/networks/radicalisation_awareness_network/ran-news/docs/ran_p_and_p_practitioners_working_paper_en.pdf . 

(23)

Alle cijfers in dit hoofdstuk zijn ontleend aan de onderwijs- en opleidingenmonitor 2015.

(24)

Verklaring van Parijs,: http://ec.europa.eu/education/news/2015/documents/citizenship-education-declaration_en.pdf . 

(25)

Conclusies van de Raad van 12 mei 2009 betreffende een strategisch kader voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding ("ET 2020"), https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/educ/107622.pdf .

(26)

Aanbeveling van de Raad van 28 juni 2011 inzake beleid ter bestrijding van voortijdig schoolverlaten.

(27)

Respectievelijk minstens 28 % en 4,2 % van de totale begroting, d.w.z. 14,7 miljard EUR voor de periode 2014-2020.

(28)

Bijvoorbeeld in de Réserve Citoyenne in Frankrijk, http://www.lareservecitoyenne.fr/ . 

(29)

Dit netwerk, dat in het kader van Erasmus+ is opgericht, zal worden gestart als een proefproject met bijzondere aandacht voor radicalisering in achtergestelde gebieden in enkele lidstaten.

(30)

Met een bereik van 300 000 leerkrachten en in totaal 406 projecten is eTwinning het grootste leerkrachtennetwerk ter wereld, en biedt het reeds velerlei cursussen op alle gebieden van het onderwijs, waaronder burgerschap en interculturele dialoog.

(31)

Het Competentiekader voor democratisch burgerschap dat van start gaat in april en het programma "Teaching controversial issues" (Onderwijs in controversiële kwesties), alsmede de pedagogische richtsnoeren voor onderwijs in wereldburgerschap van de Unesco.

(32)

Artikel 2 VEU.

(33)

Artikel 3 VEU.

(34)

 Voorstel van de Commissie voor een richtlijn van de Raad betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van personen ongeacht godsdienst of levensovertuiging, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid, COM (2008) 426 final.

(35)

Een agenda voor nieuwe vaardigheden voor Europa: samenwerken ter versterking van het menselijk kapitaal, de inzetbaarheid op de arbeidsmarkt en het concurrentievermogen (COM(2016) 381).

(36)

Richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid en beroep.

(37)

Volgens de planning wordt het budget (65 miljoen EUR in 2016) tussen 2017 en 2020 jaarlijks met 15 % verhoogd

(38)

Zie Commissiemededeling van 6 april getiteld Krachtigere en slimmere informatiesystemen voor grenzen en veiligheid, COM (2016) 205.

(39)

Met name het centrum "Hedayah" en het Mondiaal fonds voor de mobilisatie en de weerbaarheid van gemeenschappen (Global Community Engagement Resilience Fund).

(40)

  https://ec.europa.eu/europeaid/strive-development-strengthening-resilience-violence-and-extremism_en .

(41)

De EU heeft maatregelen ter bestrijding van terrorisme door middel van talrijke instrumenten substantieel ondersteund door middel van een reeks instrumenten, met name het instrument voor bijdrage aan stabiliteit en vrede (IcSP), het Europees nabuurschapsinstrument (ENI) en een breder opgezette ontwikkelingssamenwerking.

(42)

Het eTwinning-netwerk is reeds actief in een aantal derde landen, met name in Tunesië, waar inmiddels bijna 300 leerkrachten en 85 scholen zijn geregistreerd op dit online-platform.