EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 16.1.2023

COM(2023) 24 final

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S

Voortgangsverslag Nieuw Europees Bauhaus

Inhoudsopgave

Table of Contents

1.    Samenvatting    

2. NEB-financiering    

3. Uitvoering door de lidstaten    

4. Invloed van het NEB op de EU-beleidsomgeving    

4.1 Het NEB in de beleidsvorming van de EU    

4.2 De Commissie voegt de daad bij het woord    

5. Onderwijs en vaardigheden    

6.    Groeiende gemeenschap van pleitbezorgers en uitvoerders    

6.1    Partners    

6.2    Vrienden    

6.3    Rondetafelconferentie op hoog niveau    

6.4    Nationale contactpunten    

7.    Nieuw Europees Bauhaus-lab    

7.1    Door de Commissie aangestuurde projecten    

7.2 Door de gemeenschap aangestuurde projecten    

8. De Nieuw Europees Bauhaus-prijzen 2021 en 2022    

9. Voorlichting, betrokkenheid van burgers, evenementen    

9.1 Voorlichting en betrokkenheid van burgers    

9.2 NEB-evenementen    

9.2.1. Nieuw Europees Bauhaus-festival 2022    

9.2.2 Andere NEB-gerelateerde evenementen van de Europese Commissie    

9.2.3 NEB-gerelateerde evenementen buiten Europa    

1.Samenvatting

Het Nieuw Europees Bauhaus (NEB) werd opgezet om de Europese Green Deal te vertalen in tastbare veranderingen op zo’n manier dat ons dagelijks leven wordt verbeterd, in gebouwen, in openbare ruimten, maar ook op het gebied van mode en meubilair. Het Nieuw Europees Bauhaus wil een nieuwe levensstijl creëren die duurzaamheid combineert met goed design, waarbij minder koolstof nodig is en die inclusief en betaalbaar is voor iedereen, met respect voor de diversiteit die bestaat binnen Europa en daarbuiten.

Slechts twee jaar na de lancering is het NEB uitgegroeid tot een aanjager voor de transformatie van de Europese Green Deal, die borg staat voor sociale inclusie en participatie. Het initiatief is uitgegroeid tot een beweging met een actieve en groeiende gemeenschap in alle EU-lidstaten en daarbuiten.

Tegelijkertijd is het NEB, dankzij een ruime financiering uit verschillende EU-programma’s, begonnen met het doorvoeren van concrete veranderingen in het veld. In 2022 werden de eerste zes NEB-demonstratieprojecten geselecteerd en werd begonnen met de uitvoering ervan. In 2023 komen daar nog tien projecten bij. Hoewel het NEB niet over een specifiek EU-programma beschikt, werd al ruim 100 miljoen EUR geïnvesteerd in NEB-projecten die worden ondersteund door verschillende MFK-programma’s zoals Horizon Europa, het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), LIFE, het programma voor de interne markt en Digitaal Europa. Het NEB besteedde bijzondere aandacht aan de ondersteuning van kleinere initiatieven en projecten, bijvoorbeeld met de NEB-prijzen die reeds aan 38 projecten zijn toegekend.

Met 600 officiële partnerorganisaties, van EU-brede netwerken tot lokale initiatieven, bereikt het NEB miljoenen burgers. Het initiatief wist mensen met verschillende achtergronden samen te brengen – van kunstenaars en ontwerpers, de culturele en creatieve sectoren en instellingen voor cultureel erfgoed, tot onderwijzers, wetenschappers en innovatoren, lokale en regionale overheden en burgerinitiatieven – en zij spelen stuk voor stuk een cruciale rol bij de verwezenlijking van het NEB. Zo steunen de vrienden (bedrijven en overheidsinstanties) het initiatief op vele manieren, onder meer door particuliere investeringen. Het netwerk van nationale contactpunten verspreidt het NEB rechtstreeks ter plaatse. In het desbetreffende hoofdstuk vindt u voorbeelden van de uitvoering in de lidstaten.

Naast de acties, evenementen en projecten die de Commissie zelf op poten heeft gezet, heeft het NEB ook een groot aantal lokale, regionale en nationale actoren aangemoedigd en geïnspireerd om hun eigen NEB-initiatieven op te zetten. Het is onmogelijk om ze allemaal in het verslag te vermelden, maar de meeste NEB-projecten en -gemeenschappen zijn opgenomen in het NEB-dashboard 1 , een interactieve kaart die zal evolueren naarmate de NEB-gemeenschap verder groeit.

Het NEB heeft niet alleen een eigen beweging gecreëerd, maar ook anderen geïnspireerd om de handen ineen te slaan rond de NEB-waarden. Zo heeft de Europese houtsector Wood4Bauhaus 2 gelanceerd, een open platform om de bouwsector en alle betrokken belanghebbenden te bereiken. De onlangs opgerichte European Fashion Alliance 3 is een ander voorbeeld van een grensoverschrijdend initiatief dat is geïnspireerd op het NEB.De toonaangevende Europese creatieve modeorganisaties hebben een alliantie gevormd om een bloeiend, duurzaam en inclusief Europees mode-ecosysteem te bevorderen.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de bijdrage die het NEB levert aan de transformatie van onze economie en samenlevingen en aan het verwezenlijken van onze klimaatdoelstellingen. Het NEB ondersteunt ook andere beleidsinitiatieven van de Commissie, zoals de herziening van de verordening inzake bouwproducten of de transformatietrajecten van verschillende ecosystemen. In 2023 zal het NEB ter gelegenheid van het Europees Jaar van de Vaardigheden de NEB Academy ontwikkelen, met opleidingen op het gebied van duurzaam bouwen, circulariteit en biogebaseerd materiaal om de transformatie van de sector te versnellen.

Het NEB is uitgegroeid tot een geloofwaardig en krachtig verhaal van een transformatie waarbij niemand achteropraakt. Het NEB communiceert via verschillende communicatiekanalen rechtstreeks met de burgers. Om zijn invloed verder uit te breiden, krijgt het NEB in 2023 een eigen LinkedIn-account.

Om het NEB concreet te maken, zijn duidelijke criteria voor de beoordeling van projecten en initiatieven nodig. Samen met dit verslag publiceert de Commissie het NEB-kompas, een eerste evaluatie-instrument waarmee projectleiders het NEB-niveau van hun projecten kunnen controleren. Het kompas licht toe waar de drie NEB-waarden duurzaam, inclusief en mooi voor staan en hoe ze kunnen worden geïntegreerd en gecombineerd met de werkingsprincipes van participatie en transdisciplinariteit. Op basis van dit kompas zullen meer gedetailleerde beoordelingsinstrumenten worden ontwikkeld, in eerste instantie voor de bebouwde omgeving. De eerste resultaten zullen naar verwachting in 2024 beschikbaar komen.

De Commissie zal blijven werken aan het wegnemen van belemmeringen, onder meer van bureaucratische en juridische aard, voor mensen die ter plaatse lokale initiatieven ontplooien. In dit verband zal de regelgevingsanalyse van het NEB-lab in 2023 de eerste resultaten opleveren, bijvoorbeeld met een workshop over biogebaseerde bouwmaterialen, waarbij ook een verband zal worden gelegd met de NEB Academy. De Commissie zal via het NEB-lab-project voor innovatieve financiering blijven zoeken naar nieuwe oplossingen om kleinere structuren te financieren die moeite hebben om toegang te krijgen tot bestaande EU-financieringsregelingen.

Het NEB wil burgers inspireren en hen alle vertrouwen geven om hun stem te laten horen en zich te laten gelden. Een van de belangrijke taken van het NEB blijft dan ook om regio’s en landen die tot dusver weinig NEB-activiteiten ontplooien, nauwer te betrekken en in de gemeenschap ondervertegenwoordigde sectoren, waaronder de sociale economie en de jongere generaties, te benaderen. Het NEB zal ook nog nauwer gaan samenwerken met de creatieve en culturele sectoren vanwege hun cruciale rol bij het initiatief, met name bij de integratie van de waarde “mooi” en de verspreiding van nieuwe betekenissen.

De Commissie zal het NEB daarnaast ook blijven mainstreamen in EU-programma’s, eventueel onder gedeeld beheer in het kader van het cohesiebeleid, en meer financiering vrijmaken voor het initiatief. In 2023 en 2024 zal uit hoofde van de missies en clusters van Horizon Europa 106,3 miljoen EUR aan financiering worden toegewezen via specifieke oproepen in het kader van het NEB. In het kader van het Europees Jaar van de Vaardigheden zullen de NEB-prijzen in 2023 vooral in het teken staan van onderwijs, en kan er niet alleen worden meegedongen vanuit de lidstaten van de EU, maar ook vanuit de landen van de Westelijke Balkan.

Het NEB zal zijn vleugels steeds verder uitslaan en op zoek gaan naar partners elders in de wereld.

De Europese Commissie zal het NEB blijven stimuleren en promoten, in het volste vertrouwen dat de enthousiaste NEB-gemeenschap de beweging organisch zal laten groeien en dat de EU-instellingen en nationale autoriteiten die ontwikkeling zullen ondersteunen en faciliteren, zodat de nieuwe Europese Green Deal iedereen een toekomst biedt die inclusief, mooi en duurzaam is.

2. NEB-financiering

Een van de belangrijkste uitdagingen voor het NEB-initiatief was het mobiliseren van middelen om innovatieve en transdisciplinaire projecten te ondersteunen en te stimuleren die de NEB-waarden belichamen en ter plaatse uitvoering geven aan de Green Deal. Er is bijzondere aandacht besteed aan innovatie, het verband tussen cultuur en technologie en de financiering van kleinere initiatieven en projecten.

Verschillende EU-programma’s hebben de krachten gebundeld voor de uitvoering van het initiatief. De twee belangrijkste pijlers zijn Horizon Europa en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO). Ook het programma voor de interne markt, het programma Digitaal Europa en het LIFE-programma 4 dragen hun steentje bij. Dankzij de succesvolle mobilisatie van de verschillende EU-programma’s werd de uitvoering van het NEB in 2021 en 2022 ondersteund door een reeks specifieke oproepen, voor een totaalbedrag van 106,3 miljoen EUR. Het NEB-initiatief fungeerde als een spil en pleitbezorger van de reeds bestaande financieringsmechanismen en beleidsprogramma’s. Een overzicht van de oproepen is te vinden in de onderstaande tabellen, uitgesplitst naar transformatiegebied 5 .

Zoals beschreven in de mededeling over het Nieuw Europees Bauhaus, streeft het NEB naar tastbare veranderingen in het veld, een faciliterend ecosysteem voor innovatie, alsook naar producten en diensten die de levenskwaliteit van onze burgers verbeteren en tegelijkertijd bijdragen tot mentaliteitsveranderingen op lange termijn. Deze ambities komen ook tot uiting in de doelstellingen van de eerste generatie specifieke oproepen. De zes lighthouse-demonstratieprojecten van het NEB zullen worden uitgevoerd op 14 locaties (12 EU-lidstaten: België, Denemarken, Duitsland, Griekenland, Italië, Kroatië, Letland, Nederland, Portugal, Slovenië, Tsjechië en Zweden, alsmede in Noorwegen en Turkije). De initiatieven hebben betrekking op renovatie van gebouwen, circulariteit, kunst, cultureel erfgoed, onderwijs, slimme steden, kustgebieden, stads- en plattelandsvernieuwing enz. Met de zes demonstratieprojecten worden ingrijpende transformaties nagestreefd, met tastbare resultaten die kunnen worden aangepast en waaruit lering kan worden getrokken in andere contexten, hetgeen langetermijnvoordelen oplevert.

De tweede generatie demonstratieprojecten zal volgen in het kader van het Stedelijk Europa-initiatief, dat onderdeel vormt van het Cohesiebeleid. Voor de in het najaar van 2022 gelanceerde oproep zal tot 50 miljoen EUR uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling worden vrijgemaakt om innovatieve NEB-oplossingen voor stedelijke uitdagingen te ondersteunen, onder meer op het gebied van: bouw en renovatie in een geest van circulariteit en koolstofneutraliteit, behoud en transformatie van cultureel erfgoed, aanpassing en transformatie van gebouwen met het oog op betaalbare huisvestingsoplossingen, en vernieuwing van stedelijke ruimten.

In juli 2022 hebben de Commissie en de Europese Investeringsbank bovendien een nieuw financieel instrument gelanceerd: het “territoriale ontwikkelingsmodel voor het Nieuw Europees Bauhaus”. Dit vrijwillige instrument zal beheersautoriteiten van het cohesiebeleid helpen bij het opzetten van financiële instrumenten en het mobiliseren van cohesieprogramma’s om publieke en private middelen vrij te maken ter ondersteuning van NEB-projecten.

Met de oproep Steun voor lokale Nieuw Europees Bauhaus-initiatieven komt het cohesiebeleid tegemoet aan de noodzaak om lokale overheden beter toe te rusten om lokale transformatieprocessen via het NEB te faciliteren. Deze oproep richt zich tevens op NEB-transformaties van fysieke ruimten, ook in plattelandsgebieden. Twintig kleine en middelgrote gemeenten krijgen nu op maat gesneden, multidisciplinaire ondersteuning door deskundigen om hun NEB-ideeën in de praktijk om te zetten, met projecten die uiteenlopen van nieuwe kunstcentra en creatieve werkplekken, de inclusie van de Roma, tot de regeneratie van in onbruik geraakte industrieterreinen.

Naast rechtstreekse financiering voor NEB-projecten in het kader van het cohesiebeleid heeft de Commissie onder leiding van commissaris Ferreira met alle 27 lidstaten partnerschapsovereenkomsten en programma’s ondertekend voor de uitvoering van de cohesiefondsen voor de periode 2021-2027, die specifieke verwijzingen naar het NEB bevatten. Deze verdergaande toezeggingen van de lidstaten voor de ondersteuning van het Nieuw Europees Bauhaus in cohesiebeleidsprogramma’s maakt de weg vrij voor een brede implementatie van het NEB op regionaal en lokaal niveau in de periode 2021-2027. Specifieke operationele programma’s voorzien reeds in steun voor concrete NEB-projecten, zoals het Fonds voor een rechtvaardige transitie in een van de Duitse steenkoolgebieden in de regio Saksen-Anhalt.

Een andere belangrijke dimensie voor de transformatie van onze leefruimten en levensstijlen houdt verband met industriële ecosystemen. Het NEB ondersteunt ook de ontwikkeling van innovatieve producten en diensten, waaronder digitale oplossingen voor het NEB.Het aanwenden van digitale oplossingen ter ondersteuning van NEB-initiatieven wordt steeds belangrijker en maakt deel uit van het project digiNEB.eu, dat de digitale en de NEB-gemeenschappen nader tot elkaar wil brengen en alle NEB-belanghebbenden in de EU vertrouwd maakt met digitale oplossingen door een pan-Europees digitaal NEB-ecosysteem tot stand te brengen.

Het NEB-initiatief ondersteunt niet alleen innovatie in de zin van nieuwe technische en technologische ontwikkeling, maar buigt zich ook over mengvormen van nieuwe en traditionele technologieën of een aanpassing van lokale ambachten en kennis. Zo werden bij de eerste specifieke NEB-oproep van het Worth Partnership Project II 65 partnerschappen met bedrijven gesloten voor het ontwikkelen van nieuwe ontwerpgerichte bedrijfsideeën 6 . Een andere oproep, de EIT Community Booster 2021, biedt twintig veelbelovende startende en doorgroeiende ondernemingen elk financiële steun ter waarde van 50 000 EUR.

Het NEB ondersteunt ook burgers en gemeenschappen om een actieve rol te vervullen bij het versnellen van de groene transitie in hun eigen omgeving. Door zijn participatieve aanpak wil het NEB het maatschappelijk middenveld en mensen van alle leeftijden en alle mogelijke achtergronden bereiken. Twee specifieke NEB-oproepen van de EIT Community NEB waren nadrukkelijk gericht op het samen met burgers creëren van oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen via kleinschalige projecten. Na het succes van het eerste proefproject in 2021 werden bij de in 2022 gelanceerde oproepen voor Nieuw Europees Bauhaus-cocreatie van publieke ruimten en Nieuw Europees Bauhaus-burgerinitiatieven 18 burgerparticipatieprojecten uit 14 landen geselecteerd.

Naast de specifieke oproepen en acties in het kader van het NEB wordt het initiatief tevens ondersteund door een aantal oproepen tot bijdragen en acties die het NEB opnemen als een contextueel element of als prioriteit (zonder specifiek NEB-budget). Dit is bijvoorbeeld het geval voor de onlangs gelanceerde aanbesteding voor een regeling voor intercollegiaal onderwijs over hoogwaardige architectuur en de bebouwde omgeving of de toekomstige oproepen voor artiestenresidenties in het kader van Culture Moves Europe.

Tot slot hebben verschillende NEB-acties bijgedragen aan het Europees Jaar van de jeugd in 2022: zo heeft de Commissie in het kader van het Erasmus+ Discover EU-initiatief 7 een NEB-traject gelanceerd om 18-jarigen op milieuvriendelijke wijze door Europa te laten reizen.

Tabel 1: specifieke oproepen en acties voor de transformatie van plekken ter plaatse om de bebouwde omgeving en levensstijl op lokaal niveau te transformeren

Tabel 2: specifieke oproepen en acties die gericht zijn op het transformeren van het innovatieklimaat, ter bevordering van innovatie die gericht is op het integreren van duurzaamheid, inclusie en esthetiek in nieuwe oplossingen en producten

Tabel 3: oproepen en acties voor de verspreiding van nieuwe betekenissen, waarbij kanttekeningen worden geplaatst bij onze zienswijzen en mentaliteit omtrent de kernwaarden esthetiek, duurzaamheid en inclusie

3. Uitvoering door de lidstaten

Steeds meer lidstaten integreren het NEB in hun eigen activiteiten en beleidsprogramma’s. Dit gebeurt deels via de nationale contactpunten, maar ook via andere ministeries in de lidstaten, evenals via NEB-partners en vrienden. In dit hoofdstuk worden enkele voorbeelden gegeven van specifieke acties van de lidstaten.

·In november 2022 organiseerde de Finse regering in samenwerking met de Europese Commissie, de regering van Zweden en de regering van Estland de bijeenkomst op hoog niveau New European Bauhaus Goes Into the Woods 8 in Espoo (Finland). De bijeenkomst spitste zich toe op het duurzame beheer van de Europese bossen en op het potentieel van materialen van biologische oorsprong om de bouwsector koolstofneutraler te maken. In aanwezigheid van de premiers van Finland en Estland, de vicepremier van Zweden en commissaris Sinkevičius kondigde voorzitter Von der Leyen de oprichting van een NEB Academy aan. Dit initiatief ter gelegenheid van het Europees Jaar van de Vaardigheden 2023 heeft tot doel groene en digitale vaardigheden in de bouwsector te bevorderen.

·De Zweedse raad voor duurzame steden en zes steden in het noorden van Zweden hebben daarnaast ook “Visions of the North” 9 gelanceerd, waarbij elf creatieve teams werken aan de transitie naar klimaatneutrale en duurzame steden aan de hand van NEB-benaderingen, uitgaande van de unieke kenmerken en processen van deze zes steden.

·In Spanje was het NEB een van de factoren die hebben bijgedragen tot de snelle goedkeuring van een nieuwe wet inzake hoogwaardige architectuur 10 , die uitgaat van duurzaamheid, kwaliteit, inclusie en toegankelijkheid. Het wetgevingsproces werd voorbereid door een participatief proces dat gelijk opging met de cocreatiefase van het NEB en voortbouwde op het EU-initiatief.

·Het NEB is opgenomen in het nieuwe Ierse nationale beleid inzake architectuur (Irish National Policy on Architecture, Places for People 11 ), dat in mei 2022 van start is gegaan.

·Het NEB stond model voor de nieuwe strategie voor de culturele en creatieve sector van de Slowaakse Republiek 2030 12 .

·Het NEB verschafte het conceptuele kader voor het Slowaakse en Oostenrijkse jaar van de klimaatzorg 2022 13 , dat plaatsvond onder auspiciën van de president van de Slowaakse Republiek en werd georganiseerd door Mária Beňačková Rišková van de NEB-rondetafelconferentie op hoog niveau. Het evenement bestond uit een aantal evenementen die gericht waren op klimaatverandering en de gevolgen daarvan voor gemeenschappen, waaronder de creatieve sector.

·De Griekse overheid heeft onlangs een transdisciplinaire NEB-werkgroep opgezet binnen de regering. De multilevelgroep bestaat uit leden van zowel het Ministerie van Milieu en Energie als het Ministerie van Cultuur, hoogleraren van alle architectenopleidingen in Griekenland, civiel ingenieurs, vertegenwoordigers van de Technische Kamer van Griekenland en de Griekse vereniging van architecten, alsmede vertegenwoordigers van de lokale overheid.

·In Duitsland heeft het Duitse milieuagentschap (UBA) een intern onderzoeksproject opgezet dat moet uitmonden in aanbevelingen voor stedelijke ruimten: “Advancing the New European Bauhaus: Sustainable Mobility and Resilient Urban Spaces for a Better Quality of Life (AdNEB)” 14 .

·In Frankrijk werden in het kader van een oproep tot verbetering van de huisvesting van de toekomst 15 97 gerealiseerde projecten door het Ministerie van Cultuur en het Ministerie van Huisvesting onderscheiden met een excellentiekeurmerk voor betaalbare en duurzame kwaliteitswoningen die in overeenstemming zijn met de NEB-beginselen, en ontvingen 20 projecten op maat gesneden ondersteuning.

·Tijdens een informele conferentie van de EU-ministers van Huisvesting, die in maart 2022 onder het Franse voorzitterschap werd georganiseerd, zegden de EU-ministers van huisvesting toe het NEB en andere instrumenten en initiatieven van de Commissie (zoals de renovatiegolf) te zullen aanwenden om overmatig ruimtebeslag tegen te gaan en zich te zullen inspannen om een inclusieve, toegankelijke en passende leefomgeving tot stand te brengen 16 .

·Daarnaast werden in 2022 in talloze lidstaten bij de lancering van de cohesiebeleidsprogramma’s voor de periode 2021-2027 evenementen op hoog niveau georganiseerd waaraan werd deelgenomen door commissaris Ferreira en vertegenwoordigers van regeringen, regionale en lokale overheden, die onder meer ingingen op NEB-ambities en -ideeën in de nieuwe programmeringsperiode.

4. Invloed van het NEB op de EU-beleidsomgeving

4.1 Het NEB in de beleidsvorming van de EU

Zoals uiteengezet in de mededeling over het Nieuw Europees Bauhaus, bouwt het initiatief voort op een uitgebreid EU-beleidskader. Het NEB richt zich niet op regelgeving, maar op het inspireren van andere initiatieven van de Commissie en het integreren van de NEB-waarden en -beginselen in de beleidsvorming van de EU. Dit gebeurt deels door de financiering in het kader van een aantal EU-programma’s en deels door nauwe samenwerking tussen het NEB-team en andere diensten van de Commissie. Om deze uitwisseling te bevorderen, brengt een stuurgroep meer dan 20 directoraten-generaal en vertegenwoordigers van de kabinetten van 15 commissarissen bijeen.

In het kader van de follow-up van de industriestrategie van de EU zijn diverse transitietrajecten gaande of in de maak, met verschillende verwijzingen naar het NEB:

·In november 2022 werd het transitietraject voor de nabijheid en de sociale economie 17 gelanceerd, een routekaart die bedoeld is om de sociale economie en lokale bedrijven van de EU veerkrachtiger, groener en digitaler te maken. In totaal namen meer dan 400 belanghebbenden bij het ecosysteem deel aan het cocreatieproces, waaronder de NEB-gemeenschap, die individueel of via een speciale in het voorjaar van 2022 georganiseerde workshop aan het definitieve document hebben bijgedragen. In het transitietraject wordt het NEB aangemerkt als een initiatief om verschillende gemeenschappen aan de basis te mobiliseren voor de ontwikkeling van duurzame, verrijkende en inclusieve projecten. Wat met name het belang van investeringen in sociale infrastructuur betreft, wordt in het document verwezen naar het initiatief voor betaalbare huisvesting 18 , dat een vlaggenschipinitiatief van het NEB is. Daarnaast onderstreept het transitietraject het belang van digitale sociale innovatie en Tech For Good 19 om sociale projecten van onderaf te ondersteunen.

·De EU-strategie voor duurzaam en circulair textiel 20 , die in maart 2022 werd gepubliceerd, voorziet in acties voor de hele levenscyclus van textielproducten, die tegelijkertijd de groene en de digitale transitie van het ecosysteem ondersteunen. In de strategie wordt naar het NEB verwezen voor de vertaling van de Europese Green Deal in tastbare initiatieven die duurzame levensstijlen bevorderen, waaronder mode, en tegelijkertijd voldoen aan eisen op het gebied van esthetiek en inclusiviteit.

·Het transitietraject voor een veerkrachtiger, groener en digitaler bouwecosysteem 21 biedt verdere mogelijkheden om de krachten te bundelen met het NEB.Een werkdocument van de diensten van de Commissie uit december 2021 om het cocreatieproces op gang te brengen 22 bevat verschillende verwijzingen naar het Nieuw Europees Bauhaus, waaronder het vergroten van het jaarlijkse aantal grondige renovatieprojecten. Het NEB-lab is een mogelijk instrument om een faciliterend kader te creëren om de veerkracht van de bouwsector te ondersteunen, waaronder het verminderen van strategische afhankelijkheden.

Daarnaast werd in het voorstel voor een herziening van de richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen, dat deel uitmaakt van de nieuwe regelgevingsinitiatieven van de Commissie ter ondersteuning van de Green Deal, naar het NEB verwezen als een contextueel element 23 , en het NEB werd tevens nauw betrokken bij de herziening van de verordening inzake bouwproducten.

Met het oog op de ontwikkeling van een toekomstgerichte onderzoeks- en innovatieagenda voor het NEB heeft de Commissie een workshop op hoog niveau georganiseerd over “Onderzoek en innovatie voor het Nieuw Europees Bauhaus”, die in februari 2022 uitmondde in de publicatie van het “Horizon Europe and new European Bauhaus NEXUS report” 24 . In de workshop werden deskundigen op het gebied van architectuur, de bebouwde omgeving, ontwerp, klimaat en energie bijeengebracht. De aanbevelingen en suggesties in het verslag dragen bij tot de ontwikkeling van werkprogramma’s van Horizon Europa die beter aansluiten bij de doelstellingen van het NEB. Verschillende oproepen in het werkprogramma van Horizon 2023/2024 hebben zich door dit verslag laten inspireren.

Op interinstitutioneel niveau was een van de belangrijkste beleidsontwikkelingen de aanneming in november 2021 van de Conclusies van de Raad over cultuur, architectuur van hoge kwaliteit en gebouwde omgeving als kernelementen van het Nieuw Europees Bauhaus-initiatief 25 . In de conclusies wordt de lidstaten verzocht in de nationale sociaaleconomische en territoriale ontwikkelingsstrategieën meer rekening te houden met de beginselen en de aanpak van het NEB-initiatief en de circulaire economie. In overeenstemming met de conclusies van de Raad en het verslag van de OCM-groep van deskundigen uit de EU-lidstaten over investeren in een architectuur en leefomgeving van hoge kwaliteit voor iedereen (2021) bevat het onlangs goedgekeurde werkplan voor cultuur 2023-2026 een specifieke actie ter bevordering van het NEB-initiatief. Via overleg binnen deskundigennetwerken na de OCM en regelmatige bijeenkomsten van de Europese directeuren voor architectuurbeleid (EDAP), zal worden gekeken naar mogelijke initiatieven om te komen tot een hoogwaardige leefomgeving voor iedereen, waaronder bewoners van landelijke en afgelegen gebieden, zoals ultraperifere gebieden.

Bovendien heeft de Raad in juni 2022 een aanbeveling betreffende leren voor ecologische duurzaamheid 26 vastgesteld. Onder uitdrukkelijke verwijzing naar de culturele en creatieve dimensie die het NEB toevoegt aan de Europese Green Deal beveelt de Raad aan te investeren in groene en duurzame apparatuur, hulpbronnen en infrastructuur (gebouwen, terreinen en technologie) voor leren, sociale activiteiten en recreatie om te zorgen voor gezonde en veerkrachtige leeromgevingen.

In september 2022 heeft het Europees Parlement zijn verslag over het Nieuw Europees Bauhaus aangenomen 27 . In het verslag spreekt het Parlement zijn steun uit voor het initiatief en roept met name op meer financiële middelen vrij te maken voor het initiatief. Ook het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) 28 en het Comité van de Regio’s (CvdR) 29 brachten positieve adviezen uit.

4.2 De Commissie voegt de daad bij het woord

De Europese Commissie werkt aan de uitvoering van NEB-initiatieven, ook in het kader van haar eigen vastgoedstrategie en haar verantwoordelijkheid als belangrijke actor in de Europese wijk in Brussel. Sinds februari 2021 hanteert de Commissie een nieuwe vastgoedstrategie voor de lange termijn. Deze strategie omvat een mededeling en een actieplan over de vergroening van de Commissie 30 , waarin de beginselen van de Green Deal en de ervaringen met de wereldwijde pandemie die tot de nieuwe hybride manieren van werken hebben geleid, zijn verwerkt. Met de mededeling presenteert de Commissie een routekaart om tegen 2030 klimaatneutraliteit te bereiken.

Het Nieuw Europees Bauhaus is onderdeel van deze nieuwe strategie en vormt een nieuw interactiekanaal in de relaties van de Commissie met de lokale partners in Brussel, zowel op regionaal als stadsniveau, aangezien participatie altijd centraal staat in de NEB-activiteiten. Zo organiseerde het NEB een workshop in het kader van de ontwikkeling door het Brussels Gewest van een nieuw plan voor de Europese wijk, om na te gaan wat andere buurtbewoners verwachten van een publieke actor als de Commissie.

Het NEB inspireerde ook het mensgerichte ontwerp van het nieuwe bezoekerscentrum van de Commissie in het Karel de Grote-gebouw, waar circulaire en duurzame materialen werden toegepast.

De nieuwe vestiging van het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek van de Europese Commissie in Sevilla is het eerste EU-gebouw waarvan het ontwerp volledig gebaseerd is op het conceptuele kader van het NEB 31 . De Europese Commissie selecteerde het bouwkundig ontwerp voor de toekomstige locatie door een internationale architectuurwedstrijd uit te schrijven. Het dak van het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek zal volledig worden bedekt met zonnepanelen, die de binnenplaats, de tuin en het onderzoeksgebouw tegen de zon beschermen, net als de “pergola’s” die veel voorkomen in Sevilla.

Straatbeeld © PLAYTIME

Deze voorbeelden vormen slechts het begin van een nieuwe duurzame aanpak. Gezien het huidige gebouwenbestand en de lopende projecten die gericht zijn op de Europese wijk, zal de transformatie de komende jaren worden voortgezet.

5. Onderwijs en vaardigheden

Tijdens de cocreatiefase van het NEB werd het heel duidelijk dat vaardigheden en kennis voor degenen die de Europese Green Deal aansturen, zowel op nationaal als op EU-niveau, van cruciaal belang zijn om de transformatie van onze samenlevingen en de economie te versnellen. Het NEB heeft verschillende projecten ontwikkeld die verband houden met vaardigheden en kennis, en de Commissie zal zich blijven richten op deze sector, mede in het kader van het Europees Jaar van de Vaardigheden in 2023. Zoals in november 2022 aangekondigd door voorzitter Von der Leyen tijdens de conferentie “Bauhaus in the Woods”, zullen we de NEB Academy opzetten die opleiding en kennisdeling zal aanbieden, met de nadruk op duurzaam bouwen, materialen van biologische oorsprong en circulariteit. Het project zal worden ondersteund met een subsidie van 1 miljoen EUR door de gemeenschappelijke onderneming “Een circulair biogebaseerd Europa”.

Nu al stellen verschillende onderwijsinstellingen nieuwe leerplannen voor op basis van NEB-waarden of werven zij jonge onderzoekers om NEB-projecten te bevorderen. De Technische Universiteit Delft opende een positie voor een junior onderzoeker om in het kader van het NEB aan het lighthouse-demonstratieproject NEB STAR te werken. Door de Ierse Onderzoeksraad is een speciale doctoraatsbeurs toegekend aan een onderzoeker van het University College Dublin die tot taak krijgt na te gaan in hoeverre het NEB in staat is een rechtvaardige en koolstofarme transitie, wenselijk geacht in Ierse steden, te bevorderen. Aanvullende NEB-onderzoeksprojecten aan het University College Dublin, in partnerschap met lokale overheden en het bedrijfsleven, hebben betrekking op thema’s als cultureel erfgoed, adaptief hergebruik van leegstaande religieuze gebouwen, koolstofarm ontwerp en cocreatie van klimaatbestendige wijken. Ook de Noorse Universiteit voor Wetenschap en Technologie heeft een positie opengesteld voor een doctoraat in artistiek onderzoek gewijd aan het NEB. De European Association of Creative Industries werkt momenteel aan een Europese Master of Arts die de NEB-beginselen belichaamt. Het doel ervan is de NEB-ideeën bij grote modebedrijven onder de aandacht te brengen en groene en digitale innovatie te stimuleren. Het NEB staat volop in de belangstelling binnen eCAADe (Education and Research in Computer-Aided Architectural Design in Europe), de belangrijkste onderwijs- en onderzoeksgemeenschap in Europa die zich richt op de digitale transformatie van architectuur. Dit jaar werd de jaarlijkse conferentie georganiseerd door de KU Leuven in Gent, en het thema was “Cocreating the future: inclusion in and through design”, waarbij een sessie specifiek gewijd was aan het NEB 32 . Het Nieuw Europees Bauhaus staat ook steeds hoger op de agenda voor architectuuronderwijs in Europa. De jaarlijkse conferentie van de European Association for Architecture Education (EAAE) in Madrid, met als titel “Towards a New European Bauhaus” 33 , stond dit jaar geheel in het teken van de beweging. De strijd tegen de klimaatverandering en de verwezenlijking van duurzame ontwikkelingsdoelstellingen vormen momenteel een kader voor het wetenschappelijke debat over de opleiding en beroepspraktijk van architecten. Daarnaast werkt het NEB-lab-project Bauhaus goes South aan de ontwikkeling van een NEB-opleiding binnen universiteiten.

In het voorjaar van 2022 lanceerde het NEB-lab een oproep over de transformatie van kenniscentra. De oproep heeft tot doel nieuwe samenlevingsvormen te bevorderen zonder verdere milieuschade aan te richten, kleine projecten zichtbaarder te maken als onderdeel van het Nieuw Europees Bauhaus-initiatief en een transnationaal netwerk van gelijkgestemde projectleiders en potentiële partners op te zetten. Dit vereist niet alleen dat de komende generaties wordt bijgebracht de biodiversiteit te eerbiedigen en te beschermen, maar ook de bereidheid om schadelijk gedrag af te leren en onze mentaliteit te veranderen. Onze onderwijsinstellingen spelen hierbij een belangrijke rol. De oproep is bedoeld om initiatieven met elkaar te verbinden die bepalend zijn voor waar en hoe mensen leren — van in de klas tot op straat, in de speeltuin of in de bibliotheek 34 . De oproep werd in februari 2022 samen met de “Education for Climate Coalition” gelanceerd en eind 2022 gesloten 35 . De oproep mobiliseerde meer dan 190 deelnemers van binnen en buiten de EU, onder meer uit Mexico, Turkije en Oekraïne. De projecten lopen sterk uiteen qua omvang en aard, van universiteiten die studenten willen betrekken bij de renovatie van hun campus, tot kunstenaars die workshops over klimaateducatie voor kinderen opzetten.

Een van de projecten die in het kader van de oproep zijn ingediend, “De vluchtelingenschool”, maakt deel uit van het Poolse project “Otwieramy szkoły” ( De scholen gaan open) — een reeks sociale acties om de huidige problemen in het onderwijs op te lossen via ontwerp 36 . Het doel ervan is om Oekraïense minderjarige vluchtelingen weer een gevoel van veiligheid en verbondenheid te geven. In oktober 2022 kreeg de school bezoek van de Oekraïense First Lady Olena Zelenska, en tijdens de expositie van de vereniging van Poolse architecten kreeg het initiatief lof toegezwaaid als een project dat inspeelt op crisissituaties, net als het Paper Partition System van de Japanse architect Shigeru Ban (zie ook het NEB-lab “Acties voor Oekraïne”).

6.Groeiende gemeenschap van pleitbezorgers en uitvoerders

Het NEB heeft zich ontpopt tot een beweging die met een doelgroep van miljoenen mensen in de hele Unie nog enorme groeimogelijkheden bezit. De rol van deze gemeenschap was niet alleen om boodschappen rond het NEB uit te dragen, maar ook om kennis over te dragen aan de bredere gemeenschap en samen oplossingen te ontwikkelen. Lokale en internationale organisaties in heel Europa, onder meer op het gebied van cultuur, onderwijs, architectuur, erfgoed, bosbouw, bouw en huisvesting of mode, komen bijeen om hun werk te presenteren en na te gaan hoe ze hun krachten kunnen bundelen. Een netwerk van gelijkgestemde organisaties met verschillende expertisegebieden, achtergronden en schaalgrootten kan meer bewerkstelligen dan afzonderlijke entiteiten alleen.

6.1Partners

Partners zijn non-profitorganisaties en bestaan uit ngo’s, stichtingen en onderwijs- en onderzoeksinstellingen zoals universiteiten en scholen voor hoger onderwijs. Van meet af aan fungeren de partners als klankborden en ambassadeurs voor het initiatief. Zij vervullen de hoofdrol in het cocreatieproces van het NEB. Gaandeweg hebben zij belangrijke instrumenten van het initiatief mede vormgegeven, zoals het NEB-lab, waar partners het voortouw nemen bij diverse NEB-projecten met verschillende thematische prioriteiten. Zij zijn ook betrokken geweest bij het ontwerpen van het NEB-kompas (zie bijlage) en bij belangrijke evenementen zoals het NEB-festival.

Partnerorganisaties zijn afkomstig uit alle lidstaten en bereiken miljoenen mensen. Verschillende entiteiten uit niet-EU-landen, zoals Oekraïne, de Verenigde Staten en Turkije, hebben zich ook bij het netwerk aangesloten. Sommige partners vertegenwoordigen grote netwerken, andere zijn kleinschalige initiatieven. Sinds de publicatie van de mededeling over het Nieuw Europees Bauhaus in september 2021 is het aantal partners meer dan verdubbeld.

Aantal NEB-partners 37

In landen als België, Duitsland, Spanje en Italië is het netwerk van NEB-partnerorganisaties sneller gegroeid dan in andere regio’s van Europa. Veel in België gevestigde partners zijn Europese netwerken.

Het NEB ziet het als een van zijn belangrijke taken om de aanwezigheid in regio’s en landen te vergroten, waaronder in plattelandsgebieden 38 , waar het NEB-partnernetwerk vooralsnog vrij beperkt is. Minder partners betekent niet automatisch minder NEB-activiteiten. Er zijn ook lidstaten waar het NEB zeer populair is, maar waar we slechts een handvol partnerorganisaties hebben, zoals Estland.

Landen van herkomst van NEB-partners (9.10.2022)

Het NEB heeft niet alleen een eigen beweging gecreëerd, maar ook anderen geïnspireerd om de handen ineen te slaan rond de NEB-waarden. Zo heeft de Europese houtsector Wood4Bauhaus 39 gelanceerd, een open platform om de bouwsector en alle betrokken belanghebbenden te bereiken. De onlangs opgerichte European Fashion Alliance 40 is een ander voorbeeld van een grensoverschrijdend initiatief dat is geïnspireerd op het NEB.Tijdens een tweedaagse modetop in Duitsland in maart 2022 bracht NEB-partner Fashion Council Germany de toonaangevende Europese modeorganisaties bijeen om gezamenlijk aan de weg te timmeren in de Europese modesector, waarbij het accent ligt op duurzaamheid en creativiteit. Vijfentwintig Europese modeorganisaties sloten zich aan bij de alliantie, die tot doel heeft een bloeiend, duurzaam en inclusief Europees mode-ecosysteem te bevorderen.

NEB-partners zorgen ook op lokaal niveau voor tastbare transformaties. Een centrum voor techniek en ontwikkeling stond aan de wieg van de NEBbyAYR-beweging 41 in de Portugese stad Matosinhos. Het centrum betrekt jongeren vroegtijdig bij het ontwerp, het ontwikkelen van prototypen en de toepassing van innovatieve stedelijke oplossingen, en werd bekroond met de NEB-prijs 2021.

In Spanje neemt de gezondheidsdienst van Galicië als officiële NEB-partner het voortouw bij een regionaal project dat de gezondheidssector beschouwt als een drijvende kracht achter culturele en sociale transformatie op basis van duurzaamheid. In Frankrijk wil de beweging Unisson(s) 42 een nieuwe interdisciplinaire architectuurstroming in de geest van het NEB op gang brengen; dit moet zorgen voor een collectieve ambitie om praktijken te veranderen en toe te werken naar een koolstofarme en organische architectuur. Verschillende Nederlandse NEB-partners hebben samen met Oekraïense ontwerpers in Nederland een netwerk van beroepsbeoefenaren op het gebied van ruimtelijke inrichting voor de wederopbouw van Oekraïne 43 opgezet. Het netwerk richt zich op capaciteitsopbouw, in de vorm van arbeidsbemiddeling voor Oekraïners, lezingen, conferenties, bijeenkomsten en studiobezoeken.

6.2    Vrienden

Toen de grondslagen van de gemeenschap eenmaal waren vastgesteld, werd al snel duidelijk dat het NEB baat zou hebben bij een actievere betrokkenheid van het bedrijfsleven en de overheid, met name in de regio’s en steden. Daarom werd in het voorjaar van 2022 een nieuwe permanente oproep gelanceerd voor vrienden van het Nieuw Europees Bauhaus. Sindsdien zijn meer dan tachtig vrienden tot het netwerk toegetreden. In de gemeenschap spelen vrienden een cruciale rol. Zij kunnen zichzelf aanbieden als gastheer of sponsor van NEB-projecten: zij financieren of verwelkomen projecten in hun stad of regio en helpen bij de uitvoering van projecten.

Zo heeft het ontwerpcollectief Arup bijstand verleend aan NEB-partner Concomitentes bij een project dat artistieke en culturele praktijken ontwikkelt om duurzaamheid en participatie van burgers te bevorderen. Drees&Sommers, een belangrijke speler in de vastgoedsector, heeft het “Re-Building Europe”-initiatief gelanceerd, waarbij talloze bedrijven betrokken zijn. In een aantal workshops buigen ondernemingen, investeerders, vastgoedondernemingen, architecten, ingenieurs, gemeenten en inwoners zich over oplossingen die een voortrekkersrol wegleggen voor Europa als het gaat om duurzaamheid, digitalisering en paraatheid.

Vrienden nemen ook het initiatief om de lokale gemeenschappen van belanghebbenden bijeen te brengen en te activeren, bijvoorbeeld door middel van ontbijtbijeenkomsten, zoals die welke worden georganiseerd door de Finse NEB-vriend Maptionnaire waar Finse NEB-belanghebbenden van gedachten kunnen wisselen over inspraakpraktijken 44 .

Het NEB wil concrete veranderingen in de praktijk teweeg brengen, en deze veranderingen vinden grotendeels plaats in lokale en regionale contexten. Daarom spelen plattelandsgebieden, steden en regio’s een centrale rol bij het toegankelijker maken van het NEB en het betrekken van burgers bij het transformatieproces. Enkele overheidsinstanties die als vrienden tot de NEB-gemeenschap zijn toegetreden, zijn de autonome provincie Bolzano, projectcoördinator van het NEB-lab-project “New European Bauhaus of the mountains”, en de regio Hauts-de-France, die het Stedelijk Europa-initiatief (EUI) 45 uitvoert in het kader van het cohesiebeleid. Meer regio’s en lokale overheidsactoren die vrienden worden, zijn van cruciaal belang voor de verspreiding van lokale NEB-projecten in heel Europa en voor bloeiende lokale NEB-gemeenschappen. 

De geografische spreiding van vrienden is vergelijkbaar met die van partners. De helft van alle vrienden is gevestigd in vier lidstaten (Duitsland, Spanje, Frankrijk en Italië). Veel vrienden zijn actief op het gebied van architectuur, ontwerp en stedelijke ontwikkeling. Het verbreden van de geografische spreiding van vrienden en het uitbreiden van de gemeenschap met meer entiteiten op lokaal en regionaal niveau en met jongeren, inclusie, kunst en cultuur is een uitdaging die binnen afzienbare tijd moet worden aangegaan. Het NEB zal ook formats ontwikkelen voor actievere uitwisseling en netwerkvorming tussen de leden van de gemeenschap.

6.3Rondetafelconferentie op hoog niveau

Vanaf de oprichting tot aan de uitvoeringsfase heeft het initiatief sterk geprofiteerd van de inbreng van de 19 leden van de rondetafelconferentie op hoog niveau (High-Level Roundtable, HLRT), die tot doel hebben het initiatief buiten de beleidsinstrumenten van de EU verder op weg te helpen 46 . Hun uiteenlopende culturele en geografische achtergronden (Europa, Azië en Afrika) voegen waardevolle perspectieven toe aan het NEB. De leden vervullen uiteenlopende rollen en taken: als groep droegen zij met een verslag bij aan de cocreatiefase van het NEB en speelden zij tevens een belangrijke rol bij het opstellen van de mededeling over het Nieuw Europees Bauhaus van september 2021. Zij fungeren als klankbord voor de voorzitter van de Commissie en de commissarissen om ideeën te testen en het initiatief verder te ontwikkelen.

Individueel fungeren de leden als NEB-ambassadeurs in hun landen en gemeenschappen en nemen zij deel aan NEB-activiteiten en -evenementen. Zo waren bij het NEB-festival 2022 veel leden actief betrokken, als spreker of als organisator van nevenevenementen. De HLRT-leden nemen ook actief deel aan NEB-lab-projecten. Meer recentelijk zijn zij begonnen met het opzetten van hun eigen werkgroepen binnen de NEB-gemeenschap. Zo werkt Pia Maier Schriever het esthetische aspect van het NEB verder uit met een groep deskundigen met verschillende achtergronden.

6.4 Nationale contactpunten 

Om de inspanningen op nationaal niveau rondom het initiatief nauwer op elkaar af te stemmen en te coördineren, hebben alle lidstaten nationale contactpunten (NCP’s) aangewezen. De NCP’s verzamelen informatie over relevante ontwikkelingen op het nationale grondgebied en nemen deel aan een informeel EU-netwerk voor de uitwisseling van informatie en ervaringen. Zij zijn van cruciaal belang voor de verspreiding van informatie over het NEB in de lidstaten.

Deze nieuwe taak is aan verschillende soorten entiteiten toevertrouwd: van nationale innovatieagentschappen en nationale architectuurcentra tot Ministeries van Cultuur en Sport, Ministeries van Milieu en Energie en een Ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze institutionele diversiteit weerspiegelt goed de transdisciplinaire en sectoroverschrijdende dimensies van het initiatief en verrijkt de uitwisselingen binnen het netwerk. De NCP’s komen regelmatig online en één keer onder elk voorzitterschap in de respectieve lidstaat bijeen. Na een eerste succesvolle bijeenkomst in Parijs zal de volgende vergadering onder het Zweedse voorzitterschap in juni 2023 in Malmö plaatsvinden. Het Zweedse voorzitterschap zal ook een NEB-evenement organiseren tijdens het grootste beleidsevenement voor cultuur van het land, “Mensen en cultuur”. Onder het Tsjechische voorzitterschap heeft een aantal NEB-evenementen plaatsgevonden, waaronder twee evenementen in Brno.

7.Nieuw Europees Bauhaus-lab

Het NEB-lab is de “denk-en-doetank” van het initiatief om samen de instrumenten, oplossingen en beleidsmaatregelen te creëren, te ontwikkelen en te testen die de gewenste veranderingen in de praktijk zullen faciliteren.

NEB-lab-projecten worden voorgesteld en aangestuurd door de Commissie of door consortia van verschillende leden van de NEB-gemeenschap 47 . Projectpartnerschappen moeten verschillende disciplines en relevante competenties combineren, en deelnemers uit verschillende EU-lidstaten omvatten. De projecten worden geacht een veranderingsproces op gang te brengen en met hun resultaten een basis voor beleidsvorming te vormen, opensource-mogelijkheden te bieden voor leden van de NEB-gemeenschap en in verschillende contexten te kunnen worden getest en gerepliceerd.

Het lab verstrekt geen rechtstreekse financiering, maar ondersteunt de ontwikkeling van de projecten en faciliteert de contacten met potentieel geïnteresseerde partijen (diensten van de Commissie, regionale of lokale overheden, bedrijven, deskundigen enz.).

In november 2022 heeft het NEB-lab gestalte gekregen in vijf door de Commissie aangestuurde en drie door de gemeenschap aangestuurde projecten.

7.1Door de Commissie aangestuurde projecten 

Tot door de Commissie aangestuurde projecten is besloten op basis van de resultaten van de cocreatiefase. Financiering, regelgeving, vaardigheden/onderwijs en etikettering zijn door de gemeenschap aangemerkt als belangrijke facilitatoren voor de transformatie van de bebouwde omgeving en voor de uitvoering van NEB-projecten.

Dit hoofdstuk richt zich op drie initiatieven die deel uitmaken van de door de Commissie aangestuurde projecten en die reeds in 2022 resultaten hebben opgeleverd: de etiketteringsstrategie – een project voor de ontwikkeling van instrumenten voor het kenschetsen en herkennen van de elementen die specifieke initiatieven “NEB” maken, een project inzake innovatieve financieringsoplossingen en een project om de noodsituatie in Oekraïne het hoofd te bieden 48 . Het project over Oekraïne werd na het begin van de Russische agressie aan het Lab toegevoegd en illustreert de bereidheid van de NEB-gemeenschap om Oekraïne te steunen.

De etiketteringsstrategie is ontwikkeld om de algemene criteria voor de selectie en evaluatie van NEB-projecten en -initiatieven te verduidelijken 49 . Deze “etiketteringsstrategie” wordt uitgevoerd in het kader van de voorbereidende actie inzake het “NEB-kennismanagementplatform” van het Europees Parlement. De etiketteringsstrategie bestaat uit twee niveaus: ten eerste uit het NEB-kompas, een kaderdocument met duidelijkere definities van de drie NEB-waarden en de NEB-beginselen die kunnen worden gebruikt voor projecten uit verschillende sectoren; en ten tweede uit gedetailleerde criteria voor specifieke groepen projecten, zoals de bebouwde omgeving of textiel.

Het Nieuw Europees Bauhaus-kompas 50 wordt gepubliceerd als bijlage bij dit verslag. Hierin worden de ambitieniveaus bepaald voor initiatieven die zich in de beginfase bevinden en het biedt beleidsmakers die de NEB-filosofie op hun grondgebied willen toepassen een concreet, participatief en transdisciplinair kader. Het kompas baseert zich niet alleen op de recente literatuur over elk van de waarden en beginselen van het NEB, maar ook op het gebruik ervan in andere EU-programma’s, publicaties en toezeggingen, zoals het OMC-verslag “Towards a shared culture of architecture: Investing in a high-quality living environment for everyone” 51 , de Verklaring van Davos, of de talloze pijlers van de Europese Green Deal, met name de renovatiegolf. De definities worden aangevuld met voorbeelden, leidende beginselen en beoordelingsinstrumenten. Het NEB-kompas heeft ook tot doel de ontwikkeling van overheidsbeleid en financieringsinitiatieven in verband met het NEB te faciliteren, zowel op EU-niveau als in de lidstaten.

Op basis van het kompas zullen in de komende jaren specifiekere evaluatiekaders worden ontwikkeld. Ten eerste zullen criteria voor gebouwen en de bebouwde omgeving worden ontwikkeld die rekening houden met de drie dimensies van het NEB: duurzaamheid, schoonheid en inclusie. Vervolgens zullen wij ons richten op de textielsector. Deze NEB-keurmerken zullen worden ontwikkeld in nauwe samenhang met bestaande kaders zoals Level(s) of het keurmerk voor duurzaam textiel. De eerste resultaten moeten vóór het einde van het huidige mandaat van de Commissie zichtbaar worden.

In 2022 werd de eerste fase van het NEB-lab-project Innovative Funding Solutions afgerond. Het doel van dit project is het financieel ondersteunen van kleinere begunstigden in Europa die moeite hebben om toegang te krijgen tot de gangbare, vaak complexe kanalen voor EU-financiering via oproepen en programma’s van de EU. In 2023 zal de NEB Funding Solutions Hub worden ontwikkeld, een proefproject dat gekenmerkt wordt door zowel filantropie als crowdfunding. De hub moet gaan fungeren als één loket voor zowel filantropen als projectpromotoren, hetgeen de efficiëntie en sectorgerichtheid ten goede komt.

Het NEB-lab-project Acties voor Oekraïne is ontwikkeld naar aanleiding van de Russische agressie. Als onderdeel van een ecosysteem van Europese programma’s om Oekraïne bij te staan, was de rol van het NEB primair om verschillende lopende initiatieven met elkaar te verbinden, wederom gebruikmakend van de kracht en collectieve intelligentie van zijn netwerk. In het kader van het NEB-lab en in samenwerking met Oekraïense partners werd het project opgetuigd met drie thematische zwaartepunten: woningnood, circulaire huisvesting en webinars voor capaciteitsopbouw. 

In een eerste proefproject hebben de HLRT-leden Shigeru Ban (Japan), Hubert Trammer (Polen) en Mária Beňačková Rišková (Slowakije) samen met NEB-partners het “ Paper Partition System ” ingevoerd, een eenvoudige maar efficiënte oplossing om de privacy te vergroten in opvangcentra (bv. openbare gebouwen of sportcentra) waar mensen die onderdak zoeken tijdelijk worden opgevangen.

In een volgende stap zal het NEB-lab voor Oekraïne samen met de belanghebbenden doorgaan met het opbouwen van capaciteit in lokale gemeenten. Uit de eerste beoordelingen door deskundigen van de meest dringende prioriteiten die moeten worden aangepakt, is gebleken dat er behoefte is aan uitwisseling en aanpassing van kennis en kunde, onder meer op het gebied van duurzame wederopbouw en energie-efficiëntie, maar ook participatieve processen en stadsplanning. In het voorjaar van 2023 zal een reeks webinars over verschillende aspecten van de wederopbouw worden georganiseerd voor gemeenten in Oekraïne.

Naast de door de Commissie aangestuurde projecten worden drie NEB-lab-projecten aangestuurd door de NEB-gemeenschap. Bij deze projecten organiseren de leden van de NEB-gemeenschap zichzelf om in specifieke plaatsen of contexten verandering te bewerkstelligen.

7.2 Door de gemeenschap aangestuurde projecten

·NEB goes South 52 is een project dat is opgezet door zes architectuuropleidingen in Zuid-Europa (Porto, Valencia, Toulouse, Bologna, Zagreb en Athene). In het kader van het initiatief wordt van gedachten gewisseld over de specifieke problemen waarmee Zuid-Europese regio’s worden geconfronteerd in verband met de ecologische en maatschappelijke crises, en worden wijzigingen in onderwijsprogramma’s voorgesteld teneinde een nieuwe professionele cultuur te bevorderen die bijdraagt aan een duurzamere bebouwde omgeving, conform de NEB-waarden.

·Het Noordse koolstofneutrale Bauhaus 53 is erop gericht creativiteit te benutten om de bebouwde omgeving en steden van de toekomst vorm te geven. Het wordt aangestuurd door de overheden van vijf Scandinavische landen (Denemarken (en de autonome regio Faeröer) Finland, Zweden, IJsland en Noorwegen). In november 2022 trad Estland toe tot het Noords Bauhaus.

·Het project New European Bauhaus of the mountains 54 is gericht op de uitvoering van het NEB op regionaal niveau, met bijzondere aandacht voor Zuid-Tirol. Het project is een drijvende kracht achter de transformatie van plaatsen, openbare ruimten en gebouwen in berggebieden.

Aanvullende door de NEB-gemeenschap in gang gezette projecten zullen begin 2023 in het NEB-lab worden opgenomen. Entiteiten uit lidstaten die tot op heden ondervertegenwoordigd zijn in het NEB-lab-project, worden aangemoedigd deel te nemen.

8. De Nieuw Europees Bauhaus-prijzen 2021 en 2022

De NEB-prijzen zijn een speciale manier om initiatieven ter plaatse te ondersteunen. Dankzij de prijzen krijgen bestaande verwezenlijkingen de aandacht die ze verdienen, en krijgt de jongere generatie steun om nieuwe concepten en ideeën uit te werken. Zij geven zichtbaarheid aan voorbeelden en concepten die illustreren dat er in onze gebieden, in onze gemeenschappen en in onze praktijken mooie, duurzame en inclusieve plaatsen bestaan, waardoor de weg wordt geëffend voor de toekomst.

De in 2021 en 2022 toegekende NEB-prijzen (in totaal werden meer dan 3 000 aanvragen ontvangen) zijn de meest zichtbare en tastbare aspecten van het initiatief tot dusver 55 . De NEB-prijzen belonen projecten en ideeën die zijn afgestemd op de NEB-beginselen en een impact hebben op lokale gemeenschappen in de gehele EU, waaronder in plattelandsgebieden. Bij de twee edities kwamen in totaal 38 winnaars uit de bus, met een totaal van 795 000 EUR aan prijzengeld. Tijdens beide edities werden de prijzen toegekend voor afgeronde projecten, NEB Awards, en voor concepten en ideeën van jonge talenten van 30 jaar of jonger, Rijzende sterren van het Nieuw Europees Bauhaus. In 2022 werd het concept van de prijzen afgestemd op de belangrijkste thematische zwaartepunten die voortvloeien uit de NEB-ontwerpfase, zoals vastgelegd in de NEB-mededeling: opnieuw verbinding maken met de natuur, een gevoel van saamhorigheid hervinden, voorrang voor plekken en mensen die dit het hardst nodig hebben, en de behoefte aan langetermijndenken en een levenscyclusbenadering in het industriële ecosysteem. Ook werd aangemoedigd om bij het toekennen van prijzen te zorgen voor een evenwichtige geografische vertegenwoordiging. In 2022 won een project uit Cyprus een van de publieksprijzen, hetgeen erop wijst dat het NEB geleidelijk ingang vindt en publieke erkenning krijgt in kleinere lidstaten.

Voor veel finalisten en prijswinnaars was de prijs een aanmoediging om hun inspanningen voort te zetten in overeenstemming met de NEB-waarden. Een prima voorbeeld is het programma “Bauhaus in Residence Vienna 2023” dat in 2022 door de Oostenrijkse winnaar van de NEB Award (Gleis 21, einszueins Architektur — Schwarzatal) werd voorgelegd aan de 52 finalisten van de NEB-prijsvraag 2022. Tijdens dit programma zullen vier finalisten van de NEB-prijsvraag 2022 worden uitgenodigd om zich in Wenen een maand lang te buigen over het thema “mooi, duurzaam, samen”. Ook de Griekse Odyssea Academy, die in 2022 een prijs won voor haar project ter bevordering van de professionele integratie van kwetsbare bevolkingsgroepen, wil andere winnaars van de NEB-prijs uitnodigen naar Griekenland te komen.

Een van de winnende projecten in 2021, het Spaanse NEST-project dat werd bekroond in de categorie “Oplossingen voor de gezamenlijke ontwikkeling van de bebouwde omgeving en natuur”, is vervolgens ook geselecteerd voor de EIT-accelerator voor startersbedrijven. Dit is de aanzet tot een NEB-trechterbenadering, van ideeën tot commerciële activiteiten en van start-ups tot groei op schaal, waarbij synergieën met bestaande EU-instrumenten tot stand worden gebracht.

Veel begunstigden van de eerste twee edities van de NEB-prijsvraag bevestigden dat de prijs een positief en blijvend effect op hun projecten had. Zij wezen op de voordelen om deel uit te maken van een gemeenschap die dezelfde waarden deelt en op de impuls die de NEB-prijs en de daaraan gekoppelde financiering aan hun projecten hebben gegeven, waardoor de eerste transformaties ter plaatse zichtbaar worden. De NEB-prijswinnaars zijn bovenal pioniers die aantonen dat hoogwaardige, duurzame en inclusieve oplossingen mogelijk zijn en vele anderen inspireren om dit voorbeeld te volgen.

De commissarissen Mariya Gabriel en Elisa Ferreira met finalisten van de prijsvraag 2022 tijdens de prijsuitreiking in juni 2022, in het kader van het NEB-festival. © Europese Unie, 2022

Aangezien het NEB-initiatief onze leefomgeving en onze manier van dingen doen verandert, zijn de NEB-prijzen afgestemd op deze transformatie. De NEB-prijsvraag 2023 zal voor het eerst betrekking hebben op projecten die behalve in de EU ook in de Westelijke Balkan worden uitgevoerd, overeenkomstig een langetermijndoelstelling van het NEB om een wereldwijd gesprek op gang te brengen, samen te werken en van elkaar te leren bij het aandragen van lokale oplossingen voor wereldwijde uitdagingen. Bovendien zal in het Europees Jaar van de Vaardigheden naast projecten in het kader van “New European Bauhaus Champions” en uitmuntende ideeën in het kader van “Rijzende sterren van het Nieuw Europees Bauhaus”, een extra onderdeel “New European Bauhaus Education Champions” worden gewijd aan initiatieven die gericht zijn op onderwijs en leren 56 . De wedstrijd zal in totaal 345 000 EUR toekennen aan 15 initiatieven om hun projecten en concepten verder te ontwikkelen en te promoten. De winnaars zullen bekend worden gemaakt tijdens een officiële, door de Europese Commissie georganiseerde ceremonie in juni 2023.

9. Voorlichting, betrokkenheid van burgers, evenementen

9.1 Voorlichting en betrokkenheid van burgers

Het NEB roept op tot collectieve actie op meerdere niveaus en burgerparticipatie bij het tot stand brengen van een mooie, duurzame en inclusieve toekomst. Sinds de lancering van het initiatief staat voorlichting centraal bij de pogingen om de betrokkenheid van burgers te bevorderen.

In 2022 waren de voorlichtingsacties rond het NEB gericht op:

1.Het initiatief toelichten en mensen inspireren door lokale voorbeelden van positieve veranderingen onder de aandacht te brengen 57 .

2.Contacten leggen met professionals binnen relevante vakgebieden die geïnteresseerd zijn in deelname aan het groeiende initiatief.

3.Nuttige inhoud en informatie delen over beschikbare projectondersteuning en financieringsmogelijkheden. 

Gedurende het jaar werden via de pers 58 , digitale media (website 59 , nieuwsbrieven 60 , Instagram 61 ) en evenementen 62 (persoonlijk en online) belangrijke boodschappen verspreid onder relevante actoren, leden van de gemeenschap en burgers.

De NEB-prijsvraag (januari-juli) en het NEB-festival (februari-juni) waren de twee belangrijkste en meest impactvolle campagnes die in 2022 in het kader van het initiatief werden gelanceerd. Elke campagne was meerkanalig en meertalig.

Een van de hoogtepunten van het jaar was de lancering van het NEB-lab en de uitbreiding van de gemeenschap 63 met bedrijven en overheidsinstanties in april. Ook de bekendmaking van de winnaar 64 van de door het NEB geïnspireerde internationale architectuurprijsvraag voor een nieuw gebouw in het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek van de Commissie in Sevilla, waar 400 onderzoekers zullen worden ondergebracht, trok veel belangstelling. Tot slot hebben aangekondigde financieringsmogelijkheden en de resultaten van NEB-oproepen het hele jaar door veel aandacht gekregen. Voorbeelden hiervan waren de open oproepen ter ondersteuning van burgers en steden 65 in maart, de lighthouse-demonstratieprojecten 66 in mei, de zestig CrAFT-steden 67 in september en de open oproep van NEB UIA voor innovatieve projecten in steden 68 in oktober.

9.2 NEB-evenementen

In het afgelopen jaar was er op door en voor de NEB-gemeenschap georganiseerde evenementen gelegenheid te over om ideeën uit te wisselen, discussies over NEB-onderwerpen te stimuleren en mogelijkheden voor toekomstige samenwerking te verkennen. NEB-evenementen kunnen ook een nieuw publiek op het initiatief attenderen, lopende werkzaamheden onder de aandacht brengen en verschillende themagebieden en gemeenschappen met elkaar verbinden. Tussen november 2021 en november 2022 werden, voor zover de Commissie weet, meer dan 120 gedecentraliseerde/onafhankelijke NEB-evenementen georganiseerd, waarvan vele gericht waren op de uitwisseling van goede praktijken tussen de leden van de gemeenschap, en zowel grens- als discipline-overschrijdend 69 . De vertegenwoordigingen van de Commissie in de lidstaten organiseerden ook NEB-evenementen en partnerschappen samen met lokale en nationale belanghebbenden en organisaties.

9.2.1. Nieuw Europees Bauhaus-festival 2022

Het eerste Nieuw Europees Bauhaus-festival (9–12 juni 2022) was het grootste evenement voor de NEB-gemeenschap sinds de lancering van het initiatief en bracht meer dan 200 000 mensen in Brussel en in de lidstaten fysiek en virtueel bijeen 70 . Het belangrijkste doel van het festival was het uitwisselen van goede praktijken die onze leefruimten en dagelijkse ervaringen mooi, duurzaam en inclusief maken. Het evenement was opgezet rond drie hoofdpijlers: een FAIR (tentoonstelling van NEB-initiatieven), een FEST (cultureel programma) en een FORUM (discussies over NEB-gerelateerde onderwerpen).

Voorzitter Ursula von der Leyen opende het festival officieel vanuit Rome, terwijl de commissarissen Mariya Gabriel en Elisa Ferreira in Brussel met deelnemers van gedachten wisselden en het evenement afsloten tijdens de NEB-prijsuitreiking 2022.

De inauguratie van het festival en de presentatie van de NEB-prijsvraag trok alleen al meer dan 2 000 deelnemers (fysiek aanwezig of online). In totaal namen verschenen dan honderd sprekers en artiesten ten tonele en volgden circa 200 000 personen de talloze evenementen en sessies.

Het festival bleek een uitstekende gelegenheid voor wetenschappers, kunstenaars, ontwerpers, politici, architecten en technologen om contacten te leggen en het glas te heffen. Een mooi voorbeeld van hoe betrokken de gemeenschap is, was de lancering tijdens het festival van het Europees bouwmeestersnetwerk, een uitvloeisel van een samenwerkingsverband tussen vier bouwmeesters uit Ierland, Nederland, Zweden en het Vlaamse Gewest van België en twee stadsarchitecten uit Brussel en Groningen 71 .

Ook werden nieuwe onderwerpen op de agenda geplaatst, zoals de nijpende situatie in Oekraïne. Het NEB-team organiseerde een reeks bijeenkomsten met de Oekraïense NEB-gemeenschap die het festival bijwoonde.  

Naast de rechtstreekse uitwisselingen in Brussel waren ook de ruim 200 nevenevenementen in heel Europa een belangrijk onderdeel van het festival. Sommigen trokken meer dan 1 000 deelnemers, maar er waren ook kleinere evenementen die een rechtstreekse impact hadden binnen de gemeenschappen.

Sommige nevenevenementen namen de vorm aan van kleine festivals. een Grieks NEB-festival dat werd georganiseerd door het World Human Forum vond plaats in het Ellinikon aan de Atheense Rivièra, het grootste stedelijke herontwikkelingsproject in Europa. Het evenement bracht beleidsmakers op hoog niveau en prominente internationale sprekers op het gebied van ecologie, stedelijke ontwikkeling, toerisme, regeneratieve stedelijke ontwikkeling en duurzaamheid bijeen rond het thema “Ecobuilding the Future”. In verschillende thematische sessies werden nieuwe of innovatieve voorbeelden gepresenteerd rond de drie kernwaarden van het NEB: mooi, duurzaam, samen.

© World Human Forum 2022

Tijdens een ander nevenevenement over “De cultuur van transformatie”, dat plaatsvond in het Duitse Dessau, een van de locaties van het historische Bauhaus, werd nagegaan hoe culturele evenementen structurele veranderingen in de hand kunnen werken 72 . Het evenement spitste zich toe op het concrete voorbeeld van Zeitz, een stad in een plattelandsgebied nabij Dessau, die na de val van de Berlijnse muur grote economische en sociale veranderingen heeft ondergaan en voor nieuwe uitdagingen staat als gevolg van de geplande uitfasering van steenkool.

Tijdens het NEB-festival organiseerde de Commissie ook een nevenevenement in het kader van het initiatief Intelligent Cities Challenge (ICC) 73 , dat bijdraagt tot de doelstellingen van het NEB met creatieve oplossingen die garant staan voor circulariteit in lokale gemeenschappen in 136 steden. Vijf ICC-steden presenteerden hun initiatieven tijdens een sessie genaamd “Developing Circular and Sharing Economy Practices in Cities” 74 . Het NEB-festival bracht vertegenwoordigers van steden bijeen om samen te werken aan schaalbare en duurzame oplossingen.

Het eerstvolgende NEB-festival staat gepland voor april 2024.

9.2.2 Andere NEB-gerelateerde evenementen van de Europese Commissie

Het NEB wil breed vertegenwoordigd zijn in de verschillende beleidsterreinen van de EU. Het initiatief kwam daarom ook prominent aan bod in verschillende andere door de Commissie georganiseerde evenementen en conferenties:

·de eerste grote gelegenheid voor de NEB-gemeenschap om na de publicatie van de mededeling bijeen te komen, was het evenement LIFE in the New European Bauhaus. Op de driedaagse conferentie werden voorbeeldprojecten onder de aandacht gebracht die worden gefinancierd via de programma’s LIFE en Horizon 2020, uitgevoerd in de geest van het NEB en illustratief voor de eerste NEB-acties. Een andere doelstelling was om ideeën aan te reiken over hoe toekomstige projecten de NEB-beginselen ten uitvoer kunnen leggen.

·de Europese Week van regio’s en steden (oktober 2021), met bijzondere aandacht voor de mededeling van de Commissie over het Nieuw Europees Bauhaus en de betrokkenheid van de gemeenschap;

·de beleidsconferentie tijdens de EU-week voor duurzame energie (oktober 2021), met bijzondere aandacht voor de mededeling over het Nieuw Europees Bauhaus en de betrokkenheid van de gemeenschap;

·de workshop over “Nieuw Europees Bauhaus: samenwerking, gemeenschap en cultuur voor innovatie” tijdens de R&I-dagen (september 2022);

·de workshops tijdens Europese Week van regio’s en steden (oktober 2022) over de rol van regio’s en steden in het Nieuw Europees Bauhaus, de eerste oproep voor innovatieve acties in het kader van het Stedelijk Europa-initiatief en het NEB en de Green Deal in onze regio’s en steden;

·het Europeana-initiatief, dat de digitale transformatie van instellingen voor cultureel erfgoed bevordert, heeft in verschillende blogposts, tentoonstellingen en galerijen aandacht besteed aan het NEB 75 ;

·de Commissiedelegaties in de lidstaten organiseerden evenementen in heel Europa, in samenwerking met lokale en nationale entiteiten, waaronder de conferentie “Green Challenges in Spatial Practice”, georganiseerd door de delegatie van de Europese Commissie in Estland, samen met de Estse Vereniging van architecten. In de geest van het Nieuw Europees Bauhaus is tijdens de conferentie in Tallinn gekeken hoe steden, gebouwen en openbare ruimte op duurzame en inclusieve wijze kunnen worden gepland en ontworpen. De delegaties van de Europese Commissie in Oostenrijk en Tsjechië organiseerden een grensoverschrijdend evenement op hoog niveau in de Bauhaus-villa Tugendhat in Brno, Tsjechië, om het NEB-initiatief te promoten, genaamd “The New European Bauhaus: beauty, sustainability and cultural heritage through the prism of Villa Tugendhat”. Tijdens het evenement vond een debat plaats tussen commissaris Mariya Gabriel, Tsjechisch EP-lid Martina Dlabajová, de Tsjechische viceminister van Cultuur Vlastislav Ouroda en conservator-restaurateur Ivo Hammer met politici en ambtenaren uit de architectuur-, stedenbouw-, bouw- en cultuursector.

LIFE in the New European Bauhaus-evenement © Europese Unie 2021

9.2.3 NEB-gerelateerde evenementen buiten Europa

Met het oog op de geleidelijke ontwikkeling van de internationale dimensie was het NEB ook aanwezig op het internationale toneel:

·digitale aanwezigheid bij EXPO Dubai, waarbij de winnende projecten/ideeën van de NEB-prijsvraag 2021 onder de aandacht werden gebracht;

·nevenevenement van de EU tijdens COP26, met bijzondere aandacht voor de mondiale dimensie van het NEB; alsmede

·een sessie over het NEB in het World Urban Forum (WUF), georganiseerd door de NEB-partner Programma van de Verenigde Naties voor menselijke nederzettingen (VN-Habitat).

(1)

Dashboard: https://web.jrc.ec.europa.eu/dashboard/NEB/  

(2)

  https://wood4bauhaus.eu/  

(3)

  https://www.europeanfashionalliance.org/  

(4)

Andere EU-programma’s, zoals Creatief Europa, Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps, nemen het Nieuw Europees Bauhaus op als aanvullend contextueel element of als prioriteit, waardoor geïnteresseerde aanvragers hun projecten aan het initiatief kunnen koppelen.

(5)

Meer informatie over de NEB-oproepen 2021-2022 en een prognose van de voor 2023-2024 beschikbare financiering is te vinden in bijlage 1.

(6)

Meer informatie over de geselecteerde projecten en bedrijfspartnerschappen is te vinden op: https://worth-partnership.ec.europa.eu/worth-partnership-projects/worth-ii-partnership-projects_nl

(7)

  https://youth.europa.eu/discovereu_nl  

(8)

  https://www.nordicbauhaus.eu/into-the-woods#/page=1  

(9)

  https://arkdes.se/slutevenemang-visioner-i-norr/  

(10)

  https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2022-9837  

(11)

  https://www.gov.ie/en/publication/f9879-places-for-people-national-policy-on-architecture/  

(12)

  https://www.culture.gov.sk/ministerstvo/strategia-kultury-a-kreativneho-priemyslu-2030/  

(13)

  https://yearofclimate.care/en  

(14)

  https://www.umweltbundesamt.de/en/research-project-adneb-advancing-the-new-european  

(15)

  https://www.culture.gouv.fr/en/Thematiques/Architecture/Actualites-de-l-architecture/Appel-a-Manifestation-d-Interet-Engages-pour-la-qualite-du-logement-de-demain  

(16)

  https://presidence-francaise.consilium.europa.eu/en/news/the-27-member-states-the-european-commission-and-stakeholders-in-housing-are-committed-to-supporting-the-ecological-transition-in-construction-for-quality-affordable-and-environmentally-friendly-housing/  

(17)

  https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/proximity-and-social-economy/proximity-and-social-economy-transition-pathway_nl  

(18)

  Initiatief voor betaalbare huisvesting (europa.eu) .

(19)

Tech For Good betreft door technologie aangestuurde, betaalbare, betrouwbare oplossingen en diensten die sociale en milieudoelen dienen.

(20)

  https://environment.ec.europa.eu/publications/textiles-strategy_nl  

(21)

  https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/construction/construction-transition-pathway_nl  

(22)

  https://ec.europa.eu/docsroom/documents/47996  

(23)

  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A52021PC0802&qid=1641802763889  

(24)

  https://op.europa.eu/nl/publication-detail/-/publication/9f9acd60-8aec-11ec-8c40-01aa75ed71a1/language-nl  

(25)

  https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14534-2021-INIT/nl/pdf  

(26)

  https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-9242-2022-INIT/nl/pdf  

(27)

  https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2022-0213_NL.html#_section2  

(28)

  https://www.eesc.europa.eu/nl/our-work/opinions-information-reports/opinions/new-european-bauhaus  

(29)

  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021IR5640  

(30)

  https://commission.europa.eu/about-european-commission/organisational-structure/people-first-modernising-european-commission/people-first-greening-european-commission_nl  

(31)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/new-european-bauhaus-inspired-future-jrc-site-seville_nl  

(32)

  https://kuleuven.ecaade2022.be/  

(33)

  Home — EAAE (eaaemadrid2022.es) .

(34)

  https://europa.eu/new-european-bauhaus/get-inspired/inspiring-projects-and-ideas/neb-lab-transformation-places-learning_nl  

(35)

  https://education-for-climate.ec.europa.eu/_en  

(36)

  https://otwieramyszkoly.pl/  

(37)

De open uitnodiging tot inschrijving als partner werd in de zomer van 2021 en 2022 tijdelijk opgeschort.

(38)

Er kan bijvoorbeeld worden gekeken naar mogelijke synergieën met de gemeenschap van het plattelandspact, dat is opgericht in het kader van de langetermijnvisie voor plattelandsgebieden in de EU, met meer dan 1 200 leden uit plattelandsgebieden in heel Europa: https://rural-vision.europa.eu/index_nl  

(39)

  https://wood4bauhaus.eu/  

(40)

  https://www.europeanfashionalliance.org/  

(41)

  https://www.ceiia.com/ayr  

(42)

  https://www.construction21.org/france/data/sources/users/19148/20220810143309-mouvement-unissons---manifeste-anglais.pdf  

(43)

  https://unun.nu/  

(44)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/events/independent-event-building-better-places-people-examples-efficient-stakeholder-engagement-and-2022-10-13_nl  

(45)

  Stedelijk Europa-initiatief | EUI (urban-initiative.eu) .

(46)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/about/high-level-roundtable_nl  

(47)

Projecten met de ambitie om deel te nemen aan het NEB-lab kunnen worden voorgesteld door NEB-partners , leden van de rondetafelconferentie op hoog niveau , NEB-prijswinnaars en finalisten , nationale NEB-contactpunten en begunstigden van EU-financiering bij specifieke oproepen in het kader van het NEB.  NEB-vrienden kunnen een idee of voorstel aandragen en bijdragen aan projecten als host of sponsor, maar mogen geen projectvoorstellen indienen. 

(48)

In hoofdstuk 5 (Onderwijs en vaardigheden) en hoofdstuk 1 (Samenvatting) wordt verwezen naar twee aanvullende projecten die betrekking hebben op respectievelijk de transformatie van kenniscentra en een analyse van het regelgevingskader.

(49)

  https://europa.eu/new-european-bauhaus/get-inspired/inspiring-projects-and-ideas/neb-lab-labelling-strategy_nl  

(50)

De volledige documentatie over het kompas is bij dit verslag gevoegd en kan tevens worden geraadpleegd op: https://new-european-bauhaus.europa.eu/document/405245f4-6859-4090-b145-1db88f91596d_nl  

(51)

  https://op.europa.eu/nl/publication-detail/-/publication/bd7cba7e-2680-11ec-bd8e-01aa75ed71a1/language-nl  

(52)

  https://www.up.pt/neb-goes-south/  

(53)

  https://www.nordicbauhaus.eu/#/page=1  

(54)

  http://mountainbauhaus.eu/  

(55)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/2022-prizes_nl  

(56)

In toekomstige edities van de wedstrijd kunnen andere thematische onderdelen worden voorgesteld.

(57)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-inspired/inspiring-projects-and-ideas_nl  

(58)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/press-media_nl  

(59)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/index_nl  

(60)

  https://europa.eu/new-european-bauhaus/stay-touch/e-zine_nl  

(61)

  https://www.instagram.com/neweuropeanbauhaus/  

(62)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/events_nl  

(63)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_22_2285  

(64)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/new-european-bauhaus-inspired-future-jrc-site-seville_nl  

(65)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_22_2141  

(66)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_22_2780  

(67)

  https://craft-cities.eu/wp-content/uploads/2022/09/Sixty-cities-join-CrAFt_-press-release-29.09.22.pdf  

(68)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_22_6003  

(69)

Een overzicht van de onafhankelijke evenementen is te vinden op https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/events_nl . Hierin zijn niet meegerekend de ruim 200 nevenevenementen die in het kader van het Nieuw Europees Bauhaus-festival in juni 2022 werden georganiseerd.

(70)

  https://new-european-bauhaus-festival.eu/home  

(71)

  https://www.collegevanrijksadviseurs.nl/projecten/new-european-bauhaus/bouwmeestersnetwerk/start-van-europees-bouwmeestersnetwerk  

(72)

  https://new-european-bauhaus-festival.eu/side-events/TPp2GonPu07ym1XoARpkW  

(73)

  https://www.intelligentcitieschallenge.eu/

(74)

  https://www.intelligentcitieschallenge.eu/news/icc-cities-share-circular-solutions-festival-new-european-bauhaus  

(75)

  https://www.europeana.eu/nl/new-european-bauhaus  

EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 16.1.2023

COM(2023) 24 final

BIJLAGE

bij het

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ VAN DE REGIO'S

Voortgangsverslag Nieuw Europees Bauhaus

EU-financiering en -acties voor het Nieuw Europees Bauhaus 1

1.Acties in verband met transformaties ter plaatse

Het Nieuw Europees Bauhaus (NEB) heeft tot doel projecten te bevorderen die leiden tot tastbare transformatie ter plaatse, van woningen en wijken tot stedelijke en plattelandsgebieden, tot fysieke en virtuele vergaderruimten. In 2021 en 2022 zijn de volgende acties uitgevoerd:

1)Het meest in het oog springende NEB-initiatief tot nu toe zijn de missieoverschrijdende lighthouse-demonstratieprojecten in het kader van Horizon Europa (tot 25 januari 2022) 2 . De zes projecten op de shortlist — CULTUURCAMPUS, NEB-STAR (New European Bauhaus STAvangeR), NEBourhoods, DESIRE (Designing the Irresistible Circular Society, EHHUR (EYES HEARTS HANDS Urban Revolution) en Bauhaus of the Seas Sails — ontvangen elk circa 5 miljoen EUR voor de uitvoering van hun plannen in twaalf lidstaten (België, Tsjechië, Duitsland, Denemarken, Griekenland, Kroatië, Italië, Letland, Nederland, Portugal, Zweden en Slovenië) en in Noorwegen en Turkije. De initiatieven hebben betrekking op renovatie van gebouwen, circulariteit, kunst, cultureel erfgoed, onderwijs, slimme steden, kustgebieden, stads- en plattelandsvernieuwing enz.

2)De lighthouse-demonstratieprojecten zullen worden ondersteund door de coördinatie- en ondersteuningsactie CRAFT 3 (CReating Actionable FuTures), een NEB-specifiek project ter waarde van 2 miljoen EUR dat is geselecteerd in het kader van de EU-missie “Klimaatneutrale en slimme steden” en gericht is op samenwerkingsmodellen van lokaal bestuur voor de renovatie van het stedelijke milieu. Voor de specifieke Horizon Europa-oproep om “vorm te geven aan een groenere en eerlijkere manier van leven in creatieve en inclusieve samenlevingen door middel van architectuur, ontwerp en kunst” zijn twee projecten geselecteerd waarvoor momenteel een subsidieovereenkomst wordt opgesteld. De projecten zullen naar verwachting in de eerste helft van 2023 van start gaan.

3)De Commissie pleit ervoor om het thema sociale, betaalbare en duurzame huisvesting hoger op de agenda te plaatsen. Betaalbaarheid is een belangrijk element van wat de Commissie voor ogen heeft als het gaat om huisvesting, met name gezien de economische instabiliteit, stijgende inflatie, klimaaturgentie, maar ook de energie- en huisvestingscrisis in Europa. In dit verband is de bouw en renovatie van sociale en betaalbare huisvesting van cruciaal belang. Met het NEB draagt de Commissie ertoe bij deze uitdaging het hoofd te bieden. “Prioriteit geven aan de plaatsen en mensen die er het meest behoefte aan hebben” is een van de thematische zwaartepunten bij de uitvoering van het NEB in de komende jaren. Als vlaggenschip van het NEB is het initiatief voor betaalbare huisvesting 4  erop gericht de doelstellingen van de Green Deal en de renovatiegolf te verwezenlijken door de nadruk te leggen op mensen en innovatie. Eén project, dat in maart 2022 van start is gegaan en wordt ondersteund in het kader van het programma voor de interne markt (1,2 miljoen EUR), beoogt een Europees consortium voor betaalbare huisvesting 5 op te richten en twintig modelwijken voor renovatie en nieuwbouw te testen. Drie andere door Horizon Europa voor een bedrag van 10 miljoen EUR ondersteunde demonstratieprojecten (SUPERSHINE, ProLight en drOp) 6 zijn in oktober en november 2022 van start gegaan. Deze projecten gaan nog een stap verder bij het testen en uitvoeren van nieuwe benaderingen en methoden voor renovatie- en nieuwbouwprojecten van betaalbare woningen (bv. op het gebied van gemeenschapsparticipatie, wijkherstel en het welzijn van bewoners, samenwerking en financiering met meerdere actoren, gebruik van digitale technologieën, of verspreiding van resultaten). De twee eerste NEB-oproepen tot het indienen van voorstellen voor sociale en betaalbare renovatie en bouw van woningen zijn gebaseerd op een geïntegreerde en slimme wijkbenadering. Dit maakt het bijvoorbeeld mogelijk om aspecten van hernieuwbare energie, architectuur en groene infrastructuur samen in aanmerking te nemen, waarbij het belang van economische vernieuwing in deze wijken wordt onderstreept. Bij deze renovatieprojecten zullen door het AHI aangekondigde “gidswijken” een blauwdruk vormen voor replicatie, leefbaarheid en de nieuwste technologische en sociale innovaties. Op basis van een aanpak met meerdere actoren zullen de projecten sectoroverschrijdende industriële partnerschappen op lokaal niveau mobiliseren om nieuwe processen en technologieën te ontwikkelen, aan te passen en te ontwerpen (bv. energie-efficiëntie, circulaire materialen, modulair bouwen, slim wonen, ecologisch ontwerp, ondersteunende domotica) voor renovatie en nieuwbouw van sociale en betaalbare woningen op wijkniveau.

4)De Commissie herziet haar EU-criteria voor groene overheidsopdrachten voor kantoorgebouwen, en baseert deze op Level(s), het Europees kader voor de beoordeling van de duurzaamheidsprestaties van gebouwen. Dit is een actie in het kader van de renovatiegolf en draagt bij tot NEB-waarden in verband met milieuduurzaamheidsaspecten, die centraal staan in de criteria. Wat Level(s) betreft, zijn de ontwikkeling van digitale instrumenten voor e-learning en de evaluatie om de toepassing van het kader te faciliteren in de loop van 2022 afgerond, en deze zijn beschikbaar in meerdere talen.

5)De Commissie werkt aan richtsnoeren op EU-niveau voor klimaatbestendige gebouwen. Deze richtsnoeren zullen in de eerste helft van 2023 worden gepubliceerd.

6)Ook in dit verband worden de kernwaarden van het NEB opgenomen in de Horizon Europa-thema’s van de bestemming inzake efficiënt, duurzaam en inclusief energieverbruik (cluster 5, bestemming 4, inzake gebouwen), die ook zijn opgenomen in de visie en missie van het medegeprogrammeerde partnerschap Built4People. Zo is NEBULA, het themaproject dat het NEB en Built4People in het werkprogramma 2021-2022 van Horizon Europa met elkaar verbindt en waarmee een bedrag van 1 miljoen EUR gemoeid is, inmiddels opgestart. NEBULA slaat de handen ineen met innovatieclusters voor de bebouwde omgeving, waarbij kwesties als toegang tot medefinanciering, intercollegiaal leren en grensoverschrijdende samenwerking worden verkend.

7)In 2022 bleef het cohesiebeleid aan de weg timmeren voor wat betreft het NEB door:

·het NEB te integreren in de sociaaleconomische en territoriale ontwikkelingsstrategieën van de lidstaten;

·nieuwe initiatieven te lanceren ter ondersteuning van de realisatie van concrete NEB-projecten; en

·de aandacht te vestigen op een aantal van de beste NEB-praktijken (via de NEB-prijzen en andere initiatieven).

In de eerste plaats heeft de Commissie de lidstaten nauwer betrokken bij de ondersteuning van het NEB in de cohesiebeleidsprogramma’s, om zo de weg te effenen voor de breed gedragen uitvoering ervan in de periode 2021-2027. Alle lidstaten hebben verwijzingen naar het NEB-initiatief opgenomen in de programma’s voor deze periode.

Specifieke toezeggingen om het NEB te ondersteunen zijn bijvoorbeeld het opnemen van de NEB-waarden in maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie of duurzame stedelijke ontwikkeling.

Bovendien heeft de Commissie verschillende concrete manieren voorgesteld om de beheersautoriteiten te ondersteunen bij het ontwikkelen van NEB-investeringen in de praktijk.

In juli 2022 werden twintig kleine en middelgrote gemeenten geselecteerd in het kader van het aanbestedingsbericht voor steun aan lokale NEB-initiatieven 7 , en momenteel ontvangen zij op maat gesneden, multidisciplinaire ondersteuning door deskundigen ter plaatse om hun NEB-ideeën om te zetten in concrete projecten. De tijdens de ondersteuningsperiode opgedane inzichten zullen worden vertaald in een “toolbox” van stageplaatsen die beschikbaar kan worden gesteld aan andere gemeenten en aan het bredere publiek dat geïnteresseerd is in het opzetten van nieuwe NEB-projecten.

In juli 2022 hebben de Commissie en de Europese Investeringsbank een financieel modelleringsinstrument geïntroduceerd: het territoriale ontwikkelingsmodel voor het NEB 8 . Dit vrijwillige instrument zal beheersautoriteiten helpen financiële instrumenten en cohesieprogramma’s op te zetten teneinde publieke en private middelen ter ondersteuning van NEB-projecten te mobiliseren.

Op 11 oktober 2022 is in het kader van het Stedelijk Europa-initiatief (EUI) 9 een eerste oproep gedaan voor stedelijke innovatieve acties ter ondersteuning van het NEB. In het kader van deze oproep zal maximaal 50 miljoen EUR worden toegekend om rechtstreekse steun te verlenen voor de uitvoering van toonaangevende projecten bij de transformatie van stedelijke plaatsen in overeenstemming met de waarden en beginselen van het NEB.

Bovendien heeft de Commissie reeds twee keer NEB-prijzen 10 toegekend, in 2021 en 2022. De NEB-prijzen vestigen de aandacht op projecten en ideeën die stroken met de NEB-beginselen en impact hebben op lokale gemeenschappen. Ze kunnen als inspiratiebron dienen voor burgers en lokale overheden, in het kader van het cohesiebeleid 2021–2027. In 2021 werd een NEB-prijs toegekend aan 20 projecten, die in totaal 450 000 EUR ontvingen en in 2022 werd bij de uitreiking van de NEB-prijzen in totaal 345 000 EUR verdeeld onder 18 winnaars. In het kader van het Europees Jaar van de Vaardigheden zullen de NEB-prijzen in 2023 vooral in het teken staan van onderwijs en kan ook worden meegedongen vanuit de landen van de Westelijke Balkan. In totaal zal een bedrag van 345 000 EUR worden toegekend aan 15 initiatieven om projecten en concepten verder te ontwikkelen en te promoten. De winnaars worden bekendgemaakt tijdens een officiële ceremonie die door de Europese Commissie wordt georganiseerd.

2. Acties in verband met transformatie van het innovatieklimaat

Innovatie speelt, naast technologie en marktgestuurde benaderingen, een belangrijke rol bij het verwezenlijken van de NEB-doelstellingen. In 2021 en 2022 zijn de volgende acties uitgevoerd om de transformatie van een innovatieklimaat te bevorderen:

1)In 2021 heeft het Europees Instituut voor innovatie en technologie (EIT) de EIT Community NEB opgericht, waarin vijf kennis- en innovatiegemeenschappen worden samengebracht. Het EIT heeft een reeks oproepen gepubliceerd om het NEB te ondersteunen, waaronder:

·de oproep “EIT Community Booster 2021” om twintig innovatieve bedrijven en startende ondernemingen beter toe te rusten om de duurzaamheid, esthetiek en inclusie van hun activiteiten te verbeteren. Op 5 april 2022 maakte de EIT Community Booster bekend twintig Nieuw Europees Bauhaus-initiatieven te hebben geselecteerd. Deze zeer innovatieve Europese startende en doorgroeiende ondernemingen, die werden gekozen uit een grote pool van 1 029 aanvragen, zullen elk bedrijfsondersteunende diensten ter waarde van 50 000 EUR ontvangen.

·de oproep tot cocreatie van de openbare ruimte (gelanceerd op 30 maart 2022 en afgesloten op 29 mei 2022) is gericht op het oplossen van uitdagingen waarmee zowel steden als peri-urbane en plattelandsgebieden worden geconfronteerd, met bijzondere aandacht voor de thematische zwaartepunten van het NEB. De oproep streeft naar innovatie en actie in openbare ruimten door burgers uit te nodigen voorstellen in te dienen die blijk geven van een grondig inzicht in het lokale ecosysteem (belanghebbenden, cultuur, en sociale interacties), en verstand van zaken als het gaat om burgerparticipatie en innovatie/actie. De oproep werd op dezelfde dag gepubliceerd als de oproep tot burgerinitiatieven om burgers en eindgebruikers in staat te stellen samen mogelijke oplossingen te creëren, voortbouwend op de NEB-aanpak 11 .

De partners van de EIT Community New European Bauhaus organiseerden in september en oktober 2022 zes hackathons ter ondersteuning van innovatieve oplossingen voor belangrijke uitdagingen waarmee gemeenschappen in heel Europa worden geconfronteerd: 

·Impacthub Wenen (Oostenrijk): 20 en 21 september

·Cirka Cph (Denemarken): 29 september en 6 oktober

·Stichting voor technologische innovatie van de Technische Universiteit van Catalonië en de gemeenteraad van Vitoria-Gasteiz (Spanje): 30 september tot en met 2 oktober

·Universiteit van Warschau (Polen): 4 en 5 oktober 

·Regea — Regionalna energetska agencija Sjeverozapadne Hrvatske (Kroatië): 3 en 4 oktober 

·Universiteit van Turijn (Italië): 20 en 21 oktober

Een belangrijk EIT-evenement, Building the New European Bauhaus (Berlijn), vond plaats op 23 september tijdens de INNOVEIT Weeks. Tijdens het evenement werd besproken hoe beleidsmakers, instellingen en bedrijven transformatie kunnen ondersteunen.

Daarnaast zal EIT Culture & Creativity 12 van cruciaal belang zijn om onderwerpen die verband houden met het NEB hoger op de agenda te plaatsen.

2)Het Worth Partnership Project II is het grootste incubatieprogramma van de EU voor ontwerpers en creatieve geesten in de lifestylesector. Via dit programma werken ontwerpers, kmo’s, fabrikanten en technologiebedrijven samen aan de ontwikkeling van innovatieve en ontwerpgestuurde ideeën. Zij vergroten hun innovatievermogen en maken keuzes om hun bedrijfsvoering klimaatneutraler en digitaler te maken. Ontwerp speelt een belangrijke rol bij het duurzamer, esthetisch en inclusiever maken van nieuwe producten en diensten. Daarom was een van de drie oproepen tot het indienen van blijken van belangstelling in het kader van het Worth Partnership Project II in 2021-2022 gewijd aan het NEB. 65 partnerschappen met innovatieve zakelijke ideeën kregen de mogelijkheid het incubatieprogramma te doorlopen, waardoor ze profiteren van: a) financiële steun; b) coaching bij het ontwikkelen van een bedrijfsstrategie en nieuwe technologieën; c) juridisch advies over intellectuele-eigendomsrechten en bescherming van intellectuele eigendom; d) deelname aan tentoonstellingen; en e) netwerken en professionele contacten.

Alle 65 projecten zijn afgestemd op de drie kernwaarden van het NEB: esthetiek, duurzaamheid en inclusie. De projecten zullen het incubatieproces in juni 2023 voltooien 13 .

Ondanks de uiterst zware omstandigheden voor Oekraïense creatieven en bedrijven werden twee partnerschappen met drie Oekraïense deelnemers voor steun geselecteerd. Dit is een signaal dat de EU bereid is de Oekraïense creatieve professionals en kmo’s bij te staan.

3)In het kader van Digitaal Europa is een project gestart dat voorziet in een pan-Europees digitaal ecosysteem voor het NEB-initiatief. digiNEB.eu bevordert digitale oplossingen die de groei van het NEB zullen stimuleren. Dit ecosysteem brengt de digitale en NEB-gemeenschappen nader tot elkaar en maakt alle bij het NEB betrokken partijen vertrouwd met digitale oplossingen van de EU. Bij digiNEB.eu zijn leden van de NEB-gemeenschap en andere deelnemers uit Italië, Nederland, Zweden en België betrokken. Verscheidene HLRT-leden zullen als adviseurs worden betrokken bij de aansturing van het project.

4)Om plaatsen volgens de NEB-beginselen te transformeren, is het tevens zaak bedrijfsmodellen aan te passen en nieuwe benaderingen te ontwikkelen. Hierbij kunnen nabijheid en sociale economie een belangrijke bijdrage leveren aan het initiatief.

In het kader van het programma voor de interne markt 2021 werd een oproep tot het indienen van voorstellen gelanceerd rond het thema “Sociale economie en lokale Green Deals om kmo’s veerkrachtiger te maken”. Het doel was om partnerschappen in regio’s en steden op het gebied van lokale Green Deals en sociale economie te ondersteunen en daarmee de territoriale veerkracht te vergroten, en lokale economische groei nieuw leven in te blazen met het oog op de dubbele transitie. Diverse projecten die streven naar capaciteitsopbouw voor steden/lokale overheden en ondernemingen van de sociale economie, participatie en empowerment van burgers hebben zich laten inspireren door het NEB 14 .

5)Het door de Europese Commissie ten uitvoer gelegde initiatief Intelligent Cities Challenge (ICC) 15 brengt 136 bruisende Europese steden uit 21 landen samen, die 34 miljoen EU-burgers vertegenwoordigen en voorop lopen bij de groene en de digitale transitie en het bevorderen van de veerkracht van gemeenschappen door gebruik te maken van baanbrekende technologieën. Het initiatief geeft een duidelijke impuls aan de ontwikkeling van ecologisch duurzame, sociaal rechtvaardige en kennisintensieve bedrijfstakken. Het ICC biedt strategische richtsnoeren voor duurzame en inclusieve lokale ontwikkeling en instrumenten voor capaciteitsopbouw (blauwdruk voor lokale Green Deals, bij- en omscholing van werknemers in steden, een Tech4Good-platform met oplossingen voor sociale, ecologische en economische kwesties).

6)Het Enterprise Europe Network 16 heeft het NEB-initiatief door middel van speciale voorlichtingsbijeenkomsten onder de aandacht gebracht van kleine en middelgrote bouwbedrijven in de EU en andere deelnemende landen, in het kader van de door zijn duurzaamheids- en innovatieadviseurs aangeboden diensten.

7)Het Europees platform voor clustersamenwerking 17 heeft het NEB-initiatief onder de aandacht gebracht van Europese clusters, met name die welke actief zijn in de bouw, de digitale, culturele en creatieve sector en ecosystemen voor hernieuwbare energie. Clusterorganisaties helpen kmo’s dan ook om kansen in kaart te brengen en samen nieuwe producten, diensten en projecten te ontwikkelen die aan de ambities van het NEB voldoen. Daarnaast verbinden Euroclusters clusterorganisaties uit verschillende industriële ecosystemen om mee te denken, ideeën uit te wisselen, te vernieuwen en processen en technologieën toe te passen om de transformatie naar een groenere en digitalere economie te bevorderen. Zo telt SUSTAIN Eurocluster vijf leden uit drie EU-landen om energie-efficiëntiemaatregelen en innovatie in de bouwsector te bevorderen.

8)Voor een LIFE-oproep (LIFE-2021-SAP-ENV-ENVIRONMENT) was tevens een bedrag van 13 miljoen EUR voorzien, maar de aanvragen kwamen niet door de evaluatie.

3. Acties in verband met de verspreiding van nieuwe betekenissen

De verspreiding van nieuwe betekenissen is het derde transformatieniveau waarop gerichte acties ten uitvoer zijn gelegd. Een beweging inspireren begint met waarden. Het is essentieel om samen te werken met degenen die over onze waarden nadenken en ze bestuderen en uitdragen, zoals kunstenaars, sociale wetenschappers, docenten, onderwijsinstellingen en jongerenorganisaties. In 2021 en 2022 is het volgende bereikt:

1)Oproepen tot het indienen van voorstellen in het kader van het jaarlijkse werkprogramma 2022 voor de uitvoering van Creatief Europa hadden betrekking op onderwerpen en thematische prioriteiten die relevant zijn voor het NEB. De oproep tot ondersteuning van Europese samenwerkingsprojecten is begin februari 2022 van start gegaan. Er werden een recordaantal van bijna 700 aanvragen ingediend, waaruit blijkt dat de culturele en creatieve sectoren veel belangstelling hebben voor samenwerking en financiële steun nodig hebben. Van de voor financiering in aanmerking komende projecten zijn ongeveer twintig projecten sterk geïnspireerd op de NEB-beginselen.

2)Ook wordt eind 2022 een nieuwe mobiliteitsregeling voor kunstenaars en culturele actoren gelanceerd, die naar verwachting zal bijdragen tot de verwezenlijking van de NEB-prioriteiten. Culture Moves Europe zal residenties van kunstenaars en andere soorten plaatsgebonden activiteiten ondersteunen. Het bevorderen van maatschappelijke transformatie in overeenstemming met de beginselen en waarden van het NEB is een van de prioriteiten die hosts zouden kunnen kiezen voor hun residenties. Oproepen voor residenties zullen in 2023 worden gepubliceerd.

3)In december 2022 is een aanbesteding gepubliceerd voor de ontwikkeling van een actie voor intercollegiaal leren (peer-learning), zoals aangekondigd in de mededeling van de Commissie over het NEB 18 . Doel van de actie is om lokale overheden te helpen in de bebouwde omgeving de kwaliteitsbeginselen te integreren en toe te passen zoals ontwikkeld in het Davos-proces en door de deskundigengroep van de lidstaten voor hoogwaardige architectuur en bebouwde omgeving voor iedereen, die is opgericht in het kader van de nieuwe Europese agenda voor cultuur.

4)De algemene oproep van Erasmus+ voor 2022 moedigt zowel de sectoren hoger onderwijs als beroepsonderwijs en -opleiding aan om Allianties voor innovatie aan te gaan die bijdragen aan het NEB-initiatief en innovatieve, creatieve en duurzame onderwijsbenaderingen mogelijk maken.

5)In het jaarlijkse werkprogramma 2022 van het Europees Solidariteitskorps 19  (goedgekeurd op 8 november 2021) en de oproep 20 (gepubliceerd op 17 november 2021) worden projecten voor jonge vrijwilligers op het gebied van milieuduurzaamheid en het NEB aangemoedigd.

6)De oproep tot het indienen van projecten in het kader van Erasmus+ Europese jongeren samen 2022 ondersteunt transnationale partnerschappen voor jongerenorganisaties die uitvoering geven aan de Europese Green Deal en het NEB.

7)In 2022 wordt een Nieuw Europees Bauhaus-traject ontwikkeld in het kader van de programma-actie Erasmus+ DiscoverEU (voor 18-jarige jongeren die door Europa reizen). Het traject moet begin 2023 worden vrijgegeven.

8)De Europese prijs voor innovatief onderwijs 2022 21 werd in het leven geroepen om de passie en toewijding van leerkrachten en studenten in de Europese onderwijsstelsels te belonen. In de tweede editie viel 98 projecten de Europese prijs voor innovatief onderwijs ten deel in vier categorieën: voorschoolse educatie en opvang, primair onderwijs, secundair onderwijs en scholen voor beroepsonderwijs en -opleiding. Het thema van de prijs is dit jaar gekoppeld aan het NEB-initiatief “Samen leren en creativiteit en duurzaamheid bevorderen”.

9)Het jaarlijkse thema voor eTwinning van 2022 is “Onze toekomst: mooi, duurzaam, samen. Scholen en het Nieuw Europees Bauhaus: naar een creatieve leeromgeving in groene en inclusieve scholen”. Leerkrachten en medewerkers van scholen worden uitgenodigd om samen met hun leerlingen na te denken over de kenmerken van de ideale school (mooi, duurzaam, samen).

Van 26 september tot en met 20 oktober 2022 vond de campagne eTwinning Weeks plaats, die tot doel had eTwinners aan te moedigen nieuwe kwaliteitsprojecten rond het jaarlijkse thema op te zetten. De campagne richtte zich op een specifieke doelgroep (beperkt tot eTwinners) en ondersteunde deelnemers met een breed scala aan activiteiten rondom dit thema, zoals interactieve webinars, partnerbeurzen, galerie van projectactiviteiten of een Q&A-forum.

Van 20 tot en met 22 oktober 2022 vond de jaarlijkse eTwinning-conferentie plaats. Het doel van het evenement was om de deelnemers voor te lichten over hoe eTwinning leerkrachten kan helpen het thema van dit jaar — Nieuw Europees Bauhaus — in hun scholen te introduceren.

10)Een oproep voor de transformatie van kenniscentra liep op 31 december 2022 ten einde. In aanmerking komende projecten streven naar de transformatie van concrete kenniscentra die innovatieve pedagogische methoden beschikbaar stellen voor de lokale gemeenschap. De Commissie was geïnteresseerd in toepassingen van lopende of nieuwe projecten op het gebied van onderwijs, opleiding, jeugd en kennis die de NEB-waarden weerspiegelen (duurzaamheid, esthetiek, inclusie) en gericht zijn op de transformatie van:

·een fysieke plek voor onderwijs en kennisoverdracht;

·manieren om te leren of kennis te vergaren en/of de educatieve en pedagogische aanpak; en

·de relatie met de lokale gemeenschap.

4. EU-financiering voor het NEB — overzichtstabellen

Voor het initiatief beschikbaar gestelde financiering, voornamelijk via specifieke oproepen in het kader van het NEB voor de periode 2021-2022

·Tot dusver wordt de voor het initiatief beschikbaar gestelde EU-financiering verstrekt via bestaande EU-programma’s. Deze mainstreaming van het NEB heeft geresulteerd in oproepen die specifiek betrekking hebben op het initiatief (zie de onderstaande tabel).

Indicatieve financiering voor het initiatief, voornamelijk via specifieke oproepen in het kader van het NEB voor de periode 2023-2024

·In 2023-2024 zal de mainstreaming van het Nieuw Europees Bauhaus worden voortgezet. Momenteel heeft de beschikbare informatie grotendeels betrekking op Horizon Europa (zie onderstaande tabel).

Aanvullende financiering beschikbaar gesteld via oproepen tot bijdragen in het kader van het NEB

·Oproepen tot bijdragen ondersteunen het NEB door het initiatief op te nemen als contextueel element of als prioriteit (zonder specifiek NEB-budget).

·In 2023 zijn niet alleen oproepen tot het indienen van bijdragen gepland binnen Horizon Europa, maar ook in het kader van Erasmus+, Creatief Europa, het Europees Solidariteitskorps en LIFE (zie onderstaande tabel).

Aanvullende financiering — Voorbereidende actie (voorgesteld door het Europees Parlement)

(1)

 Het doel van deze bijlage is een overzicht te geven van de acties ter uitvoering of ondersteuning van het NEB, met name die welke EU-middelen ontvangen. Het is niet de bedoeling een uitputtende lijst van deze acties te verstrekken, maar de belangrijkste te presenteren en relevante en representatieve voorbeelden van andere acties te noemen.

(2)

Het werkprogramma van Horizon Europa 2021-2022 omvatte een aantal thema’s in de clusters 2, 4, 5 en 6, en het onderdeel “missies” van het werkprogramma dat rechtstreeks heeft bijgedragen aan het NEB. Deze thema’s zullen in de komende jaren vruchten beginnen af te werpen. Dit vertegenwoordigt 44 miljoen EUR aan specifieke financiering voor het NEB, nog afgezien van thema’s waarbij het NEB zijdelings betrokken was en waarmee een bedrag van 123 miljoen EUR gemoeid is.

(3)

  https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/eu-missions-horizon-europe/climate-neutral-and-smart-cities_nl

(4)

  https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/proximity-and-social-economy/social-economy-eu/affordable-housing-initiative_nl

(5)

  https://shape-affordablehousing.eu/  

(6)

https://cordis.europa.eu/

(7)

  https://c.ramboll.com/local-support-new-european-bauhaus?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=twit1  

(8)

  https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/communications/2022/new-european-bauhaus-territorial-development-model-neb-tdm-financial-instrument  

(9)

  https://www.urban-initiative.eu/new-european-bauhaus-topic-first-call  

(10)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/2022-prizes_nl  

(11)

De 18 projecten die als winnaar uit de bus kwamen bij beide oproepen zijn hier te vinden: https://eit.europa.eu/news-events/news/eit-community-announces-new-european-bauhaus-citizen-engagement-projects

(12)

  https://eit.europa.eu/news-events/news/multi-million-euro-partnership-culture-and-creativity-launched-eit-culture  

(13)

 Meer informatie over de geselecteerde projecten en bedrijfspartnerschappen is te vinden op de website van het programma:  WORTH Partnership Project (europa.eu) .

(14)

 Enkele voorbeelden: SEA4NEB-project: Financiering en aanbestedingen (europa.eu)  en het eLabHauSE-project: Financiering en aanbestedingen (europa.eu) .

(15)

  https://www.intelligentcitieschallenge.eu/  

(16)

  https://een.ec.europa.eu/  

(17)

  https://clustercollaboration.eu/  

(18)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/IP_21_4626  

(19)

  https://www.solidaritaetskorps.at/wp-content/uploads/2021/11/2022-annual-work-programme_esk.pdf  

(20)

  https://europa.eu/youth/sites/default/files/european_solidarity_corps_guide_2022.pdf  

(21)

  https://innovative-teaching-award.ec.europa.eu/european-innovative-teaching-award-2022_nl  

EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 16.1.2023

COM(2023) 24 final

BIJLAGE

bij het

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S

Voortgangsverslag Nieuw Europees Bauhaus

Nieuw Europees Bauhaus

Kompas

Het Nieuw Europees Bauhaus

Het Nieuw Europees Bauhaus-initiatief is een katalysator voor de groene transitie van onze samenlevingen en economie. Het roept alle Europeanen op om samen te werken aan een duurzame en inclusieve toekomst die in het teken staat van schoonheid en welzijn. Het heeft tot doel verschillende economische sectoren, met name de bebouwde omgeving, te transformeren, zodat deze bijdragen tot onze klimaatdoelstellingen en tot een verbetering van de levenskwaliteit van alle burgers.

Het Nieuw Europees Bauhaus (NEB) activeert diverse actoren op verschillende niveaus, van grote bedrijven tot burgerinitiatieven, van nationale regeringen tot gemeenteraden. Het is een project van hoop en perspectieven dat een culturele en creatieve dimensie geeft aan de Green Deal — de Europese klimaatagenda — om duurzame innovatie, technologie en economie te bevorderen. Het initiatief belicht de voordelen van de milieutransitie aan de hand van concrete ervaringen op lokaal niveau. Het biedt ruimte voor creatie en experimenten op basis van:

·esthetiek, kwaliteit van de ervaring en stijl, naast loutere functionaliteit;

·duurzaamheid, van klimaatdoelstellingen tot circulariteit, nulvervuiling en biodiversiteit;

·inclusie, van het waarderen van diversiteit en gelijkheid voor iedereen tot het waarborgen van toegankelijkheid en betaalbaarheid.

Mooi, duurzaam, samen

Om de doelstellingen van de Europese Green Deal en de transitie naar een duurzame samenleving te verwezenlijken, moet op vele niveaus een fundamentele verandering plaatsvinden.

Duurzaamheid is alleen mogelijk door de collectieve inspanning van talloze actoren.

Op maatschappelijk niveau zullen milieu-innovaties staan of vallen met veranderingen in het economische kader of de machtsverhoudingen. De technologische verschuiving moet worden ondersteund door diepgaandere veranderingen die gericht zijn op gedrag, wereldbeelden en paradigma’s.

Op individueel niveau hangt duurzaamheid in belangrijke mate af van medeleven, empathie, eenheid, creativiteit en het vermogen om paradigma’s op de schop te nemen. Mensen zullen veranderingen omarmen of bevorderen als ze dat inzien. De kwaliteit van onze leefomgeving is van essentieel belang, en kunst en cultuur spelen een belangrijke rol bij de verbetering ervan. Daarom bouwen we voort op bestaande kaders zoals het kwaliteitssysteem Davos Baukultur.

Van verwachtingen naar ambities

Om samen een leefbare toekomst tot stand te brengen, moeten we onze verwachtingen vertalen in duidelijke ambities en coherente trajecten uitstippelen om deze te bereiken. In haar mededeling van 2021 over het Nieuw Europees Bauhaus heeft de Europese Commissie aangegeven hoe de waarden en beginselen van het initiatief in concrete projecten kunnen worden omgezet. De NEB-etiketteringsstrategie, een door de Commissie aangestuurd NEB-lab-project, zal deze belofte inlossen door een reeks instrumenten aan te reiken voor de erkenning, karakterisering en beoordeling van de kwaliteit met betrekking tot het Nieuw Europees Bauhaus. De NEB-etiketteringsstrategie zal op twee verschillende, maar onderling verbonden niveaus actief zijn: het NEB-kompas en de NEB-(zelf)beoordelingsinstrumenten.

·Het kompas beschrijft de belangrijkste kenmerken van NEB-voorbeeldprojecten. Het kan worden toegepast op een breed scala aan typologieën: gebouwen, producten, diensten, onderwijsmodellen enz. Het geeft ook mogelijke richtingen aan voor verandering, met drie oplopende ambitieniveaus, om beleidsmakers en projectverantwoordelijken in de vroegste fase van hun activiteiten te ondersteunen.

·De (zelf)beoordelingsinstrumenten zullen dit kader vervolgens nuanceren en specifieke lijsten van meetbare criteria voor specifieke soorten projecten invoeren.

Het in dit document opgenomen kompas is daarom de eerste stap om beleidsmakers/projectontwikkelaars te helpen hun project vanuit meerdere invalshoeken te bekijken en na te gaan waar hun NEB-ambities kunnen worden versterkt.

Wat is het kompas?

Het Nieuw Europees Bauhaus-kompas is een leidraad voor beleidsmakers en projectleiders die de NEB-beginselen en -criteria op hun activiteiten willen toepassen. Het kompas biedt richtsnoeren voor de ontwikkeling van NEB-projecten en legt de basis voor gedetailleerdere beoordelingsinstrumenten.

Het NEB-kompas beschrijft de drie kernwaarden van het initiatief en geeft aan langs welke weg een project echt “NEB” kan worden. Om dit te bereiken, bevat het kompas ook drie werkingsprincipes die op alle waarden van toepassing zijn.

Meer in het bijzonder doet het kompas het volgende:

·het laat zien wat mooi, duurzaam en samen betekent, op drie ambitieniveaus;

·het bouwt voort op de drie grondbeginselen die een NEB-manier van werken definiëren: het hanteert een participatieve aanpak, een multilevelaanpak en een transdisciplinaire aanpak;

·het richt zich op NEB-projecten die in staat zijn nieuwe zienswijzen en processen te beproeven en te bevorderen, met een langetermijnvisie;

·het is gebaseerd op bestaande theorieën en modellen, maar kan evolueren al naar gelang het experimentele karakter van het initiatief;

·het zal worden getest door interactie met de NEB-gemeenschap; het NEB wil van het begin af aan leren van ervaringen en zich gaandeweg verbeteren;

·het kompas komt niet in de plaats van criteria voor financieringsaanvragen.

Hoe werkt het kompas?

Voor elke waarde en voor elk werkingsprincipe bevat het NEB-kompas drie ambitieniveaus om het ontwerp van een project van meet af aan te inspireren en te sturen. Het doet dit voornamelijk aan de hand van vragen en voorbeelden. Het kompas beoogt een werkbaar en duidelijk referentiekader tot stand te brengen, dat onderscheid maakt tussen ambitieuze en minder ambitieuze inspanningen. Beleidsmakers en projectleiders kunnen hun NEB-ambities testen aan de hand van de projectvoorbeelden en sturende vragen.

Het eerste ambitieniveau vormt de basis. Op dit niveau beschrijft het kompas de basiskenmerken van een Nieuw Europees Bauhaus-project. Alleen als dit niveau wordt bereikt, komt een project in aanmerking voor het predicaat “NEB”. Het tweede en derde niveau bouwen voort op de basisdefinities en voegen daar verdergaande ambities aan toe. Hoe hoger de ambitie, hoe meer de waarden en werkingsprincipes van het project onderling verbonden zijn en elkaar overlappen.

Het hoogste ambitieniveau laat zien wat de ideale eindtoestand van een waarde of beginsel is. Elk project heeft een specifieke mix van ambities, al naar gelang de context en de beschikbare middelen.

Voor elk ambitieniveau van alle waarden en beginselen zijn sturende vragen ontwikkeld. Sommige daarvan hebben enkel betrekking op het begin van een project, maar de meeste kunnen ook worden toegepast op projecten die reeds in gang gezet of zelfs voltooid zijn. Al naar gelang de aard van het project kunnen andere vragen worden toegevoegd, op basis van de beschrijving van de waarden en beginselen. De vragen moeten niet alleen met ja of nee worden beantwoord, maar nodigen ook uit om na te denken over hoe de ambitie kan worden verwezenlijkt.

De kracht van voorbeelden 

Om de verschillende niveaus beter te begrijpen, wordt elke ambitiebeschrijving geïllustreerd aan de hand van een voorbeeldproject, hetzij van NEB-prijswinnaars, hetzij van andere begunstigden van de specifieke oproep in het kader van het NEB. Deze voorbeelden worden gekozen omdat zij het best illustreren hoe een bepaald ambitieniveau van een waarde of beginsel in de praktijk wordt toegepast. Daarnaast worden van zes projecten alle waarden en werkingsprincipes geanalyseerd om aan te tonen hoe het kompas op een project kan worden toegepast. Net als het Nieuw Europees Bauhaus-initiatief heeft dit kompas ook betrekking op een aantal beleidsinstrumenten en wetgevingsmaatregelen. Onder aan dit document vindt u een overzicht van deze referenties en een lijst van wetenschappelijke bronnen die zijn gebruikt om tot een systematisch overzicht van de ambitieniveaus te komen.

De integratie van de waarden en beginselen

De waarden en beginselen zijn als zodanig niet nieuw, maar de ambitie is om ze in alle NEB-projecten te integreren, ten minste op het basisniveau.

De hoogste ambitieniveaus voor elke waarde en elk beginsel omvatten altijd het woord transformatie. Voor de waarde duurzaamheid is dit een paradigmaverschuiving in de richting van regeneratie en het creëren van nieuwe positieve relaties met de natuur. Voor de waarde mooi gaat het om zinvolle ervaringen die bijdragen tot een breder “wij”-gevoel, en voor wat betreft samen, tot het uit de wereld helpen van onrecht op lokaal en mondiaal niveau en verouderde maatschappijmodellen.

De werkingsprincipes vormen een leidraad voor de uitvoering van transformatieprojecten. Projecten met de hoogste ambitie op het gebied van participatieve processen stellen gemeenschappen in staat besluiten te nemen en zichzelf te besturen. Transdisciplinaire initiatieven zijn gericht op samenwerking bij kenniscreatie tussen lokale, traditionele en academische kennisdragers. Zij bestrijken meerdere niveaus en koppelen lokale plaatsgebonden strategieën aan een wereldwijd netwerk van actoren, waarbij rekening wordt gehouden met de bredere mondiale impact van de initiatieven.

Door elke waarde en elk beginsel zo ambitieus mogelijk te benaderen, brengt het kompas een ingrijpende transformatie op gang van de manier waarop we onze samenlevingen organiseren. De verschillende waarden en beginselen kunnen niet tegen elkaar worden ingeruild. Zij versterken elkaar juist om te komen tot een nieuwe manier van leven waarin alle aspecten zijn geïntegreerd. Dit kan gevolgen hebben voor economische modellen, bestuursstructuren en een mentaliteitsverandering teweegbrengen, wat door veel projecten wordt nagestreefd.

Dit is een paradigmaverschuiving van winning, vervuiling en uitbuiting naar het collectief creëren van een rechtvaardige samenleving voor iedereen, die de grenzen van onze planeet respecteert. De klimaatcrisis, het verlies van biodiversiteit, de toenemende ongelijkheid in de wereld, conflicten en oorlogen treffen met name de meest kwetsbare bevolkingsgroepen. Het is dan ook zaak deze onderling verbonden crises gelijktijdig op te lossen. Het kompas leidt tot een wenselijk en positief transformatietraject waarbij de drie waarden — duurzaam, samen en mooi — elkaar versterken om een nieuwe manier van leven tot stand te brengen.

Veel initiatieven die in de afgelopen twee jaar werden gedeeld, hebben niet alleen projecten, maar ook de organisaties en partners om hen heen — en in sommige gevallen zelfs de samenleving in het algemeen — een ander aanzien gegeven. Door nieuwe manieren van bankieren te vinden die de mensen die er het meest behoefte aan hebben, respecteren. Door het organiseren van via crowdfunding gefinancierde projecten die van onderaf worden versterkt. Door op de natuur gebaseerde oplossingen te vinden die een stadsstructuur veerkrachtiger maken.

Of door anders te kijken naar wat waardevol is.

Het kompas is een inspiratiebron om de waarden en beginselen van het Nieuw Europees Bauhaus tot leven te brengen door een transformatie te bewerkstelligen die mooi en duurzaam is en mensen en gemeenschappen nader tot elkaar brengt.

Mooi

Wat maakt een dienst, een onlineplatform, een straat of een beeldhouwwerk mooi?

Kunst en cultuur in al hun diversiteit spelen een belangrijke rol bij het mooi en betekenisvol maken van ons leven. Het kompas bevat drie elkaar versterkende ambities voor een mooi project: de kwaliteiten van een bepaalde context (her)activeren en tegelijkertijd bijdragen tot ons lichamelijk en geestelijk welzijn, verschillende plaatsen en mensen met elkaar verbinden en een gevoel van verbondenheid bevorderen door zinvolle, collectieve ervaringen, en nieuwe duurzame culturele en sociale waarden integreren door creatie.

Volgens de Nieuw Europees Bauhaus-filosofie maakt vooral het creatieve proces een project mooi, en dat reikt verder dan persoonlijke voorkeuren. Een mooi project ontstaat wanneer de auteurs ervan collectieve gevoeligheid, intelligentie en vaardigheden aanwenden om een positieve en verrijkende ervaring voor mensen tot stand te brengen, die verder gaat dan louter functionaliteit. Een project dat echt oog heeft voor de context en gebruikers stimuleert wederzijdse zorg en kan een krachtige aanjager van verandering zijn.

Mooi

AMBITIE I: activeren

Heractivering van de context • Zintuiglijke ervaring • Esthetiek

Een mooi project verbetert het fysieke en mentale welzijn van personen door naast hun behoeften ook hun zintuigen en emoties in aanmerking te nemen. Het activeert de culturele, sociale en natuurlijke kwaliteiten van een plek om unieke en positieve ervaringen te creëren. Het project belicht plaats en erfgoed in al zijn diversiteit, en heeft zijn eigen esthetiek.

VOORBEELD

Hoe moet de architectuur inspelen op een landschap met een enorme visuele aantrekkingskracht? De grotten van Caño de Hierro (Spanje) waren al decennialang bedolven onder puin, afval en struikgewas. Het project in Caño de Hierro maakt deel uit van een operatie die tot doel heeft het erfgoed van Hornachuelos voor de omwonenden in ere te herstellen en de geweldige natuurlijke, historische en architecturale rijkdom van de stad te benadrukken. Er wordt voorgesteld een wandelpad aan te leggen. De gebruikte bekisting gemaakt van natuurlijk riet is een knipoog naar het onregelmatige reliëf van de rotswanden. De kleur is afgestemd op die van de rotsen.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN: 

·Houdt het project rekening met het comfort van de gebruikers (bv. ten aanzien van materialen, licht, lucht, geluid)? Hoe wordt het geïntegreerd?

·Houdt het project rekening met zintuiglijke waarnemingen (visueel, auditief, tactiel en olfactorisch) en emotionele gevoeligheid? Welke ervaring biedt het?

·Is het project een weerspiegeling van de regionale/lokale bijzonderheden en wordt een beroep gedaan op plaatselijke materialen en vaardigheden? Hoe?

·Maakt het project zijn eigen esthetische keuzes (bv. qua samenstelling, kleuren, balans of materiaalcompatibiliteit)? Hoe?

_______________________________________

AMBITIE II: verbinden

Verbinding tussen contexten • Collectieve ervaring • Gevoel van verbondenheid

Een mooi project biedt meer mogelijkheden voor zinvolle sociale interacties en collectieve ervaringen. Het versterkt het gevoel van verbondenheid en verrijkt het bestaan door verschillende plaatsen en mensen met elkaar te verbinden. De nieuwe banden die in het kader van het project ontstaan, bevorderen openheid en wederzijdse zorg.

VOORBEELD

Het Multisensory Museum (Nederland) is een project op het raakvlak van onderzoek en architectuur. Het project geeft architectuurprocessen een nieuwe sociale dimensie door mensen met een handicap en architecten te laten cocreëren. Het resultaat is een ruimte die de museumbezoeker via alle zintuigen (horen, voelen, ruiken, zien, bewegen) aantrekt, op architecturale wijze uitdrukking geeft aan inclusie en dialoog, en een museumbezoek tot een geheel nieuwe ervaring maakt.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Biedt het project aantrekkelijke en comfortabele ruimten waar mensen elkaar in verschillende omgevingen kunnen ontmoeten? Hoe?

·Geeft het project mensen met verschillende achtergronden en zienswijzen een gevoel van saamhorigheid? Hoe versterkt het dit gevoel van saamhorigheid?

·Biedt het project mogelijkheden om nieuwe ideeën, plaatsen of mensen te leren kennen? Hoe?

·Is het project interactief? Biedt het mogelijkheden voor ontmoetingen of ontdekkingen? Hoe kunnen de deelnemers met het project interageren?

_______________________________________

AMBITIE III: integreren

Creatie mogelijk maken • Herstructurering van waarden • Duurzame beweging

Een mooi project maakt het mogelijk om de plaatsen, levensstijlen en gemeenschappen waar we ons mee vereenzelvigen, te creëren en samen opnieuw uit te vinden. Het integreert nieuwe culturele en sociale waarden, met name via de betekenisvolle ervaring van een breder “wij”-gevoel (met inbegrip van de niet-menselijke wereld). Daarbij loopt het vooruit op toekomstige transformaties, en kan het uitmonden in een duurzame beweging.

VOORBEELD

Baubotanik (Duitsland) is een innovatieve vorm van duurzame architectuur die technische bouwmaterialen gedeeltelijk vervangt door levende, groeiende bomen. Baubotanik-structuren blijven zich gedurende hun hele leven ontwikkelen. Zij ontwikkelen zich samen met de natuur en vervagen de scheidslijn tussen de bebouwde en de levende omgeving. Zorg en onderhoud worden hier beschouwd als een creatief, op samenwerking gebaseerd proces dat de toekomst vormgeeft. Deze wisselwerking tussen menselijk handelen en plantengroei versterkt het gemeenschapsgevoel en brengt een ode aan de esthetiek — schouwspel, geuren, geluiden en gevoel — van de natuur.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Kunnen de deelnemers hun manier van leven via het project tegen het licht houden en heroverwegen? Hoe kunnen ze dat doen?

·Genereert het project nieuwe bevredigende gewoonten? Wat zijn deze gewoonten en hoe ontstaan ze?

·Wordt stilgestaan bij de toekomstige behoeften van de gebruikers van het project? Hoe zou het project aan deze langetermijnvisie gestalte kunnen geven?

·Heeft het project een positief transformerend effect op het leven van de deelnemers? Hoe verandert het levens?

Duurzaam

Het NEB-kompas legt de nadruk op de te verwezenlijken einddoelen (de ambities) en op milieuduurzaamheid, omdat het sociale aspect ook onder de derde NEB-waarde valt, nl. “Samen”.

Het kompas gaat dan ook uit van de definitie die wordt gebruikt in het Europese GreenComp-competentiekader, namelijk: “duurzaamheid betekent dat prioriteit wordt gegeven aan de behoeften van alle levensvormen en van de planeet door ervoor te zorgen dat de planetaire grenzen niet worden overschreden door menselijke activiteiten”.

Waar de fundamentele duurzaamheidsambitie in het kompas betrekking heeft op gangbare kenmerken zoals het vermogen om de bruikbaarheid te behouden of te verlengen, wordt op het volgende ambitieniveau het hele ecosysteem van een project in aanmerking genomen. De hoogste ambitie is het herstellen van en weer voeling krijgen met de natuur.

Wat het nastreven van de drie waarden (bv. impact op levensstijl, relaties en economie, soms ook opgenomen in de bredere definitie van duurzaamheid) concreet inhoudt, wordt aan het eind van het document vermeld, waar de waarden samenkomen.

Duurzaam

AMBITIE I: herbestemmen

Behoud • Repareren, hergebruiken, verminderen • Moderniseren, vernieuwen

Een duurzaam project streeft naar herbestemming om milieueffecten te vermijden en te verminderen en duurzaamheid, aanpasbaarheid en recyclebaarheid te bevorderen. Het streeft ernaar diensten, producten en plaatsen opnieuw vorm te geven om vervuiling en koolstofuitstoot tegen te gaan en het gebruik van hulpbronnen, materialen en energie tot een minimum te beperken. De hele levenscyclus van een product wordt in aanmerking genomen. Projecten die herbestemmen, zijn zich bewust van de gevolgen van hun initiatief voor het milieu en hebben de ambitie om hun ecologische voetafdruk te verkleinen.

VOORBEELD

Het BUGA Wood Pavilion (Duitsland) belichaamt een nieuwe benadering van digitale houtbouw. Het prachtige houten dak strekt zich over 30 meter uit boven een evenementenhal, waarbij zo weinig mogelijk materiaal wordt gebruikt en tegelijkertijd een unieke architecturale ruimte wordt gecreëerd. Dankzij het innovatieve constructiesysteem kan het hele paviljoen elders opnieuw worden opgebouwd en aan het einde van de levensduur volledig worden gerecycled.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Hoe kan het project op minder materiaalintensieve wijze aan zijn specificaties voldoen, bijvoorbeeld door hulpmiddelen te delen?

·Kan de gebruiksduur worden verlengd, bijvoorbeeld door renovatie of door het repareren of moderniseren van het dak mogelijk te maken? Hoe zou dit in zijn werk gaan?

·Kan het milieueffect van het project worden verminderd, bijvoorbeeld door het gebruik van energie, water, pesticiden, CO2 of andere schadelijke stoffen te verminderen? Hoe?

·Kunnen componenten of elementen worden vervangen door natuurlijke materialen of andere minder schadelijke hulpbronnen? Hoe?

·Zou prioriteit kunnen worden gegeven aan oplossingen voor hernieuwbare energie die gunstig zijn voor de biodiversiteit? Hoe? _______________________________________

AMBITIE II: de cirkel rond maken

(Industrieel) systeem • Circulariteit • Afvalomzetting

Een duurzaam project streeft ernaar de cirkel rond te maken, lineaire processen te beperken of om te zetten in circulaire processen om de verontreiniging tot nul terug te dringen. De hele levenscyclus van een (industrieel) ecosysteem wordt in aanmerking genomen. Bij projecten die de cirkel rond maken, worden alle andere actoren actief betrokken bij de levenscyclus, van ontwerp, productie en gebruik tot verwijdering van hun initiatief.

VOORBEELD

Het modulaire bouwsysteem Vivihouse (Oostenrijk) maakt bouwen voor een breder publiek toegankelijk. Dit duurzame en aanpasbare bouwpakket bestaat uit modulaire houten panelen die zijn geassembleerd met duurzame materialen zoals strobalen voor de isolatie. Het project nodigt gebruikers, planners, vakmensen en bedrijven uit om met gebruikmaking van het modulaire systeem samen nieuwe vormen van stadsontwikkeling binnen de circulaire economie te verkennen.

MOGELIJKE ORIËNTERENDE VRAGEN

·Berust het initiatief op beginselen van de circulaire economie? Is er bijvoorbeeld sprake van een volledig gesloten materialenkringloop of afvalomzetting? Hoe?

·Werken alle belanghebbenden in de cyclus samen? Op welke manier?

·Is er een overzicht van de CO2-, materiaal-, energie- of afvalwaterstromen vóór, tijdens en na het gebruik van een product, gebouw of interventie? Hoe?

·Is er een actieplan om de verontreiniging van bijvoorbeeld lucht, water en bodem tot nul terug te brengen? Hoe zal dit werken?

·Heeft het project oog voor indirecte effecten in de loop van de tijd en in de ruimte en worden compromissen gevonden tussen verschillende duurzaamheidsmaatregelen? Hoe wordt daarmee omgegaan?

_______________________________________

AMBITIE III: regenereren

Koolstofopslag • Verbetering van de biodiversiteit • Herstel en uitbreiding van natuurlijke landschappen • Paradigmaverschuiving, gedragsverandering

Een duurzaam project streeft ernaar meer aan de natuur terug te geven dan eraan wordt onttrokken, de biodiversiteit te verbeteren in plaats van uit te putten, en het herstel en de uitbreiding van de natuur te stimuleren.

Bij regeneratieve duurzaamheid wordt ook rekening gehouden met de invloed van contexten en omgevingen op wereldbeelden, paradigma’s en gedragingen. De hele levenscyclus van een ecosysteem wordt in aanmerking genomen.

Initiatieven op dit gebied nemen het volledige ecosysteem waarin zij opereren in aanmerking, en hebben oog voor de gevolgen van hun project, in de tijd en in de ruimte, voor de biodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen.

VOORBEELD

Het project voor de vernieuwing van strandduinsystemen (Spanje) heeft betrekking op stranden in en rond Barcelona die deel uitmaken van een dichtbevolkt gebied dat zwaar onder druk staat door het grote logistieke, stedelijke en toeristische belang ervan. Het project heeft tot doel strandduinen te beschermen en te regenereren door middel van een aantal acties om het belang van duinen voor het milieu onder de aandacht te brengen. Het heeft ook betrekking op verbetering van de infrastructuur en toegang tot de stranden, zodat iedereen van deze waardevolle natuurgebieden kan blijven genieten.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Geeft het initiatief meer terug aan de natuur dan het eraan onttrekt, bijvoorbeeld door koolstofopslag in gebouwen? Hoe?

·Is er enig zicht op de werking van een (natuurlijk) ecosysteem dat het landschap of de biodiversiteit zou kunnen herstellen? Welk invloed heeft het project hier op?

·Is er een visie op maatschappelijke verandering door gedragsverandering, of wordt er verwezen naar een paradigmaverschuiving? Hoe zal dit handen en voeten worden gegeven?

Samen

De derde kernwaarde van het Nieuw Europees Bauhaus bouwt voort op het concept van inclusie en verrijkt het met de begrippen gelijkheid, toegankelijkheid en betaalbaarheid. Uitgaande van deze fundamentele kenmerken stelt het kompas oplopende ambitieniveaus vast, waarbij de nadruk blijft liggen op het basisidee van gelijke toegang tot kansen en middelen voor iedereen en het aanmoedigen van contacten tussen culturen, mannen en vrouwen, en generaties.

In de geest van saamhorigheid hanteert het NEB-kompas een positieve, open en niet-discriminerende aanpak die verder reikt dan het inventariseren of indelen van sociale groepen op basis van hun verschillen. Het kompas verwijst daar dus niet expliciet naar.

Samen

AMBITIE I: opnemen

Gelijkheid • Toegankelijkheid • Prioritering van kansarme personen

Een inclusief project garandeert toegankelijkheid (fysiek, cognitief, psychologisch enz.) en betaalbaarheid voor iedereen, ongeacht geslacht, ras of etnische afkomst, godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele gerichtheid. Gelijke behandeling en gelijke kansen zijn essentieel, maar kunnen niet als vanzelfsprekend worden beschouwd. Daarom is het belangrijk prioriteit toe te kennen aan ondervertegenwoordigde personen, groepen en gemeenschappen.

VOORBEELD

De groene straat Cristóbal de Moura (Spanje) is een parkproject in Barcelona. Het project omvat betaalbare volkshuisvesting en biedt mensen met minder economische middelen ook de kans om in een parkachtige omgeving te wonen. Het omvat tevens kleuterscholen, sociale centra, een sportschool, co-working en andere sociale, culturele en educatieve voorzieningen voor verschillende doelgroepen.

MOGELIJKE ORIËNTERENDE VRAGEN

·Is het project gemakkelijk en in gelijke mate toegankelijk? In welke zin?

·Is het project betaalbaar? Hoe kan een project betaalbaarder worden?

·Houdt het project rekening met de behoeften van minder sterk vertegenwoordigde gemeenschappen? Welke? Hoe?

_______________________________________

AMBITIE II: consolideren

Verkokering tegengaan • Vertegenwoordiging en sociale stabiliteit • Middelen en mogelijkheden delen

Een inclusief project bevordert relaties tussen gebruikers en/of gemeenschappen en schoeit deze op dezelfde leest, waardoor het beginsel van gelijke behandeling en sociale rechtvaardigheid in de loop van de tijd wordt gewaarborgd. Inclusie en open toegang tot diensten worden gewaarborgd door formele, structurele mechanismen zoals financieringsinstrumenten, bedrijfsmodellen, planning, beleid, regelgeving en andere institutionaliseringsprocessen.

VOORBEELD

De gemeentelijke school voor architectuur in Borlänge (Zweden) is een instrument voor democratie. Op de school krijgen kinderen en jongeren tekst en uitleg over zowel de fysieke leefomgeving als het proces van gemeenschapsvorming. Na hun toelating worden de kinderen lid van een deskundigengroep die planologen helpt bij het ontwikkelen van de gemeente. Deze methode betrekt kinderen niet alleen bij stadsplanning, maar stelt tevens het recht van elk kind vast om vrijelijk hun mening te geven over alle zaken die hen aangaan, zoals de bebouwde omgeving.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Zorgt het project uiteindelijk voor sociale rechtvaardigheid? Hoe?

·Biedt het project gelijke middelen en mogelijkheden? Op welke manieren?

·Helpt het project verkokering tussen verschillende gemeenschappen tegen te gaan? Wat voor soort instrumenten kunnen worden ingezet om deze doelstelling te bereiken?

_______________________________________

AMBITIE III: transformeren

Gedeelde sociale waarden • Maatschappelijke ontwikkeling en collectieve groei • Nieuwe samenlevingsvormen

Inclusie inspireert nieuwe samenlevingsvormen, voortbouwend op solidariteit en samenwerking, en geeft voorlichting over

discriminatie en onrechtvaardigheid. Een inclusief project vervult een voorbeeldfunctie, kan worden gereproduceerd, stapt af van verouderde sociale modellen, creëert waarde en transformatieve voordelen op maatschappelijk niveau, en beïnvloedt wereldbeelden, paradigma’s en sociaal gedrag.

VOORBEELD

Borgo Sostenibile Figino (Italië) is een van de eerste sociale, op samenwerking gebaseerde huisvestingsprojecten in Italië. Het experiment, dat werd uitgevoerd voor het ontwerp en de bouw, heeft de sociale woningbouwsector in Milaan mede vormgegeven, en niet alleen betaalbare woonwijken tot stand gebracht, maar ook bijgedragen aan de ontwikkeling van op samenwerking gebaseerde en duurzame gemeenschappen. Door middel van gemeenschappelijke ruimten en diensten kunnen bewoners hun dagelijkse activiteiten organiseren en delen met hun eigen buren, waardoor zij worden omgevormd tot belangrijke actoren bij het verbeteren van hun leefomstandigheden en woonomgeving.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Bevordert het project nieuwe samenlevingsvormen? Welke instrumenten kunnen worden ingezet om deze doelstelling te bereiken?

·Heeft het project de ambitie om af te stappen van verouderde en onrechtvaardige sociale modellen? Hoe denkt het dit te doen? 

Werkingsprincipes

Een NEB-project moet berusten op drie werkingsprincipes: een participatieve aanpak, een multilevelaanpak en een transdisciplinaire aanpak. Deze principes beschrijven hoe een project te werk moet gaan om het hoogste ambitieniveau ten aanzien van de drie waarden te bereiken.

Door in alle disciplines, sectoren en bestuursniveaus te werken en iedereen op transparante en gelijke wijze te betrekken, moet een project een eerlijke transformatie teweegbrengen die niet alleen kan rekenen op steun, maar ook voor iedereen voordelen oplevert en rekening houdt met de systemische en nauwe samenhang tussen complexe sociale, ecologische en structurele factoren.

Een project dat aangrijpt op het snijvlak van de drie beginselen moet ook kennis en inzichten opleveren die kunnen worden overgedragen naar andere projecten of kennisgebieden.

Participatieve aanpak

Dit beginsel heeft betrekking op de mate waarin de gemeenschappen die de gevolgen van het project ondervinden, betrokken worden bij de ontwerp-, besluitvormings- en uitvoeringsfase. Het uitgangspunt is dat een NEB-project altijd zijn oor te luister legt bij het maatschappelijk middenveld of vertegenwoordigers van sociale groepen (de “belanghebbenden”) binnen een zeer participatief kader.

Het proces moet gelijkwaardige relaties bevorderen bij het definiëren en uitvoeren van een project, en de lokale gemeenschap in staat stellen belangrijke processen in goede banen te leiden of toekomstige acties op gang te brengen en op langere termijn zelfstandig aan te sturen.

Participatieve aanpak

AMBITIE I: raadplegen

Voorlichting • Dialoog • Raadpleging

Een participatief project maakt gebruik van reeds bestaande communicatiekanalen en vraagt belanghebbenden naar hun mening. Op dit eerste ambitieniveau varieert de inbreng van informatie-uitwisseling over het project tot inspraak in de besluitvorming. De informatiestroom is statisch en meestal eenzijdig: de informatie stroomt van de projecteigenaar naar zijn doelgroep en weer terug.

VOORBEELD

Bij een project om de open ruimten van de Weimar Bauhaus-campus (Duitsland) opnieuw vorm te geven is bijzondere aandacht besteed aan de verschillende behoeften van de studenten, de gebruikers van het project, door wekelijkse voorlichtings- en inspraakbijeenkomsten te organiseren om tijdens het bouwproces op transparante wijze informatie uit te wisselen.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Houdt het project belanghebbenden op de hoogte? Hoe?

·Weet men wie van het project kan worden uitgesloten? Zo ja, wie?

·In hoeverre zal het project belanghebbenden in staat stellen hun stem te laten horen?

_______________________________________

AMBITIE II: samen ontwikkelen

Uitwisseling • Gezamenlijke projectstappen • Cocreatie

Bij een participatief project worden belanghebbenden als belangrijke partners en adviseurs betrokken bij de vaststelling en/of totstandbrenging van de regels en doelstellingen van het project. De ideeën die ontstaan, worden door de projectverantwoordelijken en de belanghebbenden gezamenlijk uitgewerkt. De informatiestroom is dynamisch, informatie wordt op gelijke voet uitgewisseld en gecocreëerd.

VOORBEELD

Bij een cocreatieproces om de toekomst van het hertogelijk paleis (Palazzo Ducale) in het Italiaanse Rivalta vorm te geven, werd een participatieve aanpak gevolgd die verder ging dan traditionele raadplegingen en waarbij het publiek en een breed scala aan belanghebbenden en deskundigen werden betrokken. Dit viel samen met cocreatieproces tussen beleidsmakers en onderzoekers.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Zal het project rekening houden met de input van belanghebbenden? Hoe?

·Worden mensen die de gevolgen van het project ondervinden, betrokken bij de besluitvorming? Hoe en op welke manier?

·Streeft het project naar samenwerking met belanghebbenden? Hoe?

·Benadert het project degenen die uitgesloten worden van deelname? Hoe denkt het dit te doen?

_______________________________________

AMBITIE III: zelfsturing

Partnerschap • Gezamenlijk optreden • Zelfsturing van de gemeenschap

Een participatief project stelt belanghebbenden in alle fasen van de levenscyclus van het project (ontwerp, beheer, uitvoering, monitoring en evaluatie) in de gelegenheid met gezagsdragers te onderhandelen en compromissen te sluiten en machtigt de gemeenschap om besluiten te nemen en het project aan te sturen.

VOORBEELD

Het “Learning Via Participation”-model van Arkki (Finland) heeft tot doel kinderen in staat te stellen een positieve verandering in hun omgeving teweeg te brengen en het stedenbouwkundig ontwerpproces te democratiseren. De meest in het oog springende uitkomst is dat sommige kinderen doorgingen met conceptualiseren, modelleren, ontwerpen presenteren en

fondsen werven om de ideeën in hun omgeving uit te voeren. Ze gebruikten de kennis die ze hadden verworven om hun ideeën voor te leggen aan beleidsmakers, en ontvingen politieke en financiële steun voor een project.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Geeft het project initiatieven een kans die verder gaan dan de uitvoering van het project? Hoe?

·Stelt het project belanghebbenden in staat (juridische) verantwoordelijkheid te nemen? Hoe?

·Zijn de projecteigenaren bereid een gemeenschap zelf de verantwoording te laten nemen? Op welke manier?

·Welke maatregelen neemt het project om degenen die gevolgen ondervinden van een ontwerp inspraak te geven in de besluitvorming?

Multilevelaanpak

Om in te spelen op de effecten die mondiale vraagstukken kunnen hebben op de lokale dimensie, en omgekeerd (bv. de gevolgen van nationale luchtkwaliteitsvoorschriften voor lokale omgevingen, de impact van een op wijkniveau opgezette activiteit voor het schoonmaken van de oceanen enz.), is een multilevelaanpak vereist, ongeacht de omvang, het thema en de duur van projecten.

Een NEB-project op meerdere niveaus moet zowel horizontaal (met collega’s) als verticaal (waarbij anderen op een andere schaal actief zijn) een doeltreffende uitwisseling tot stand brengen en vervolgens een welomschreven samenwerkingskader tot stand brengen waarin beide partijen zijn geïntegreerd. De hoogste ambitie voor een NEB-project op meerdere niveaus is om manieren te vinden om een transformerend effect teweeg te brengen dat verder reikt dan de oorspronkelijke schaal, en een brug te slaan tussen lokale en mondiale belanghebbenden die op verschillende niveaus dezelfde doelen nastreven. Daarbij wordt een plaatsgebonden aanpak gecombineerd met systeemdenken.

Doeltreffende samenwerking op meerdere niveaus moet leiden tot overdraagbare en schaalbare oplossingen om kennis op sectoroverschrijdende wijze te verspreiden en grensoverschrijdende experimenten met nieuwe ideeën in gang te zetten.

Multilevelaanpak

AMBITIE I: lokaal werken

Samenwerking tussen gemeenten • Netwerk, coalities • Informele samenwerking

Een NEB-project op meerdere niveaus verbindt horizontale informele netwerken (bv. groepen individuen, buurten enz.) en/of formele instellingen (bv. sectorale afdelingen, politieke fracties enz.) en/of onderhoudt daarmee contacten om de plaatselijke leefomgeving te beïnvloeden met een plaatsgebonden aanpak.

VOORBEELD

Het Community Arts Network van Santa Maria da Feira (Portugal) werd door de gemeentelijke diensten voor sociale actie, onderwijs en cultuur ontwikkeld om “lokale entiteiten en diensten, maatschappelijke organisaties, lokale gemeenschappen en vele andere relevante belanghebbenden” te betrekken bij een participatief lokaal governancenetwerk om hen te helpen samen te werken en kunst toegankelijker te maken voor iedereen.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN:

·Werkt het project samen met lokale netwerken en collectieven? Welke activiteiten heeft het hiertoe opgezet?

·Heeft het project tot doel de plaatselijke leefomgeving te beïnvloeden? Hoe?

·Hanteert het project een plaatsgebonden aanpak? Hoe gaat het daarbij te werk?

______________________________________

AMBITIE II: op meerdere niveaus werken

Supranationale instellingen • EU-lidstaten • Lokale en regionale overheden

Een NEB-project op meerdere niveaus verbindt informele netwerken (bv. groepen mensen, wijken enz.) en/of formele instellingen (bv. overheid, lagere overheden enz.) op verschillende schaalgrootten (bv. afzonderlijke gemeenten met regionale overheden, lokale studies met internationale onderzoeksprogramma’s), en probeert initiatieven op een bepaalde schaal (bv. lokaal, regionaal, nationaal enz.) samen met hen naar een hoger plan te tillen.

VOORBEELD

Het nieuwe wetenschapscentrum Immaginario Scientifico (Italië) is een nieuw museum dat tot doel heeft “het publiek een kijkje te gunnen in het leven van de internationale gemeenschap die Triëst tot de ‘stad van de wetenschap’ heeft gemaakt”. De regionale en gemeentelijke instanties en het Italiaanse Ministerie van Universiteit en Onderzoek waren nauw betrokken bij het ontwerp en de opzet van het project.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Werkt het project samen met netwerken en/of instellingen die op grotere schaal actief zijn dan de projecten zelf (bv. van lokaal tot regionaal, van nationaal tot internationaal enz.)? Welke activiteiten heeft het daartoe opgezet?

·Is het project actief op verschillende niveaus (bv. wijk en stad, één school met een netwerk van nationale scholen enz.)? Hoe maakt het dit mogelijk?

·Wil het project invloed uitoefenen op verschillende schaalgrootten? Hoe wil het dit bewerkstelligen?

AMBITIE III: wereldwijd werken

Impact op meerdere niveaus • Sectoroverschrijdende samenwerking • Wereldwijde betrekkingen tussen noord en zuid

Een NEB-project op meerdere niveaus dat op mondiaal niveau actief is, beoogt een breder transformerend effect dat verder reikt dan het oorspronkelijke lokale toepassingsgebied en verbindt netwerken en/of (inter)gouvernementele instellingen die op verschillende niveaus dezelfde doelen nastreven voor de toekomst van het hele ecosysteem.

VOORBEELD

Het VITA Erasmus+-project (Roemenië) is gebaseerd op transnationale samenwerking tussen drie universiteiten in Roemenië, Italië en Noorwegen, met als doel meer inzicht te verwerven in interculturele veranderingen en culturele verschillen tussen onderwijstradities. Bij dit project werkt een aantal regionale en nationale instanties samen met een team van universiteitsmedewerkers uit Europese landen die te maken hebben met soortgelijke kwesties. Het project is tevens gericht op de verspreiding van de bevindingen en methoden binnen Europa, maar ook naar andere gebieden en sectoren.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Wil het project een wereldwijd transformerend effect teweegbrengen? Hoe?

·Zet het project de lokale impact af tegen de toekomst van het hele ecosysteem? Welke acties wil het hiertoe nemen?

Transdisciplinaire aanpak

NEB-projecten moeten gericht zijn op het samenbrengen van kennis en mensen uit verschillende vakgebieden. Zij werken aan oplossingen die van invloed zijn op verschillende aspecten van een project: sociaal, economisch, cultureel, artistiek, architectonisch, ecologisch enz. Transdisciplinaire werkwijzen stimuleren daarnaast ook oplossingen die in verschillende disciplines en gebieden kunnen worden toegepast en niet beperkt zijn tot één gebied.

Een NEB-project dat multidisciplinaire samenwerking nastreeft, moet de resultaten uit verschillende disciplines gaandeweg samenvoegen. Uiteindelijk moet het wetenschappelijke expertise in de samenleving onderbouwen met de kennis van niet-academici en burgers.

Transdisciplinaire aanpak

AMBITIE I: multidisciplinair te werk gaan

Diversiteit van disciplines • Diverse onderwijsachtergronden • Gemeenschappelijke probleemdefinitie

Een multidisciplinair NEB-project heeft tot doel een gemeenschappelijk probleem binnen één kennisgebied aan te pakken. Multidisciplinair te werk gaan, betekent onafhankelijk actief zijn naast andere disciplines die zich bezighouden met vergelijkbare onderwerpen.

VOORBEELD

Een project voor de transformatie van een woongebouw uit de jaren 1960 in Papagos (Griekenland) bevordert op samenwerking gebaseerde processen tussen leidinggevenden van het Griekse Instituut voor passiefbouw (HPHI), gecertificeerde ontwerpers van passieve gebouwen, ingenieurs en technici uit alle sectoren en commerciële en technische afdelingen van bedrijven.

MOGELIJKE ORIËNTERENDE VRAGEN

·Werkt het project met verschillende disciplines? Hoe worden deze met elkaar verbonden?

·Werken de verschillende belanghebbenden met een gemeenschappelijke probleemomschrijving? Hoe is deze omschrijving tot stand gekomen?

·Hoeveel verschillende onderwijsachtergronden zijn bij het project vertegenwoordigd? Zouden er meer bij kunnen worden betrokken?

·Wat is de afstand tussen disciplines, bv. stedenbouwkundigen die samenwerken met architecten (kleine afstand) of biologen die samenwerken met kunstenaars (grote afstand)? Welk systeem hanteert het project om deze afstand te overbruggen? 

_______________________________________

AMBITIE II:    interdisciplinair te werk gaan

Kenniscreatie • Intensiteit van de communicatie • Integratie van resultaten

Een interdisciplinair NEB-project houdt zich bezig met een gemeenschappelijk probleem of vraagstuk waarbij twee of meer

academische disciplines of kennisgebieden betrokken zijn. Interdisciplinair te werk gaan betekent samenwerken met andere disciplines om een gemeenschappelijk doel te verwezenlijken.

VOORBEELD

Bij het project Barcelona Superblocks (Spanje) was de bestuurlijke coördinatie in handen van verschillende afdelingen en interdisciplinaire teams, samengesteld uit specialisten op het gebied van stadsplanning, groene zones, mobiliteit, geografen, ingenieurs, kunstenaars en architecten.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Hoe intensief wordt er gecommuniceerd? Hoe wordt het project beheerd?

·Is er sprake van kenniscreatie?

·Worden resultaten geïntegreerd? Hoe? 

_______________________________________

AMBITIE III:    disciplineoverschrijdend te werk gaan

Niet-academische partnerschappen • Interactie met niet-academici • Betrokkenheid van burgers • Op samenwerking gebaseerd proces • Interactieniveau(s)

Een interdisciplinair NEB-project heeft tot doel zowel formele als informele kennis te integreren om een gemeenschappelijk doel te bereiken. Het project streeft ernaar om mensen uit politieke, sociale en economische sectoren samen te brengen met burgers om mogelijkheden te verkennen en nieuwe geluiden te laten horen. Door voort te bouwen op zowel lokale als traditionele kennis en culturele normen en waarden wil het project wetenschappelijke inzichten aanvullen en transformeren ten gunste van de samenleving.

VOORBEELD

De internationale, interdisciplinaire masterprogramma’s die worden aangeboden door de afdeling Internationale Programma’s voor Duurzame Ontwikkeling (IPSD) van de Universiteit voor Toegepaste Kunsten in Wenen (Oostenrijk) brengen studenten bij hoe zij mondiale uitdagingen kunnen benaderen door een transdisciplinaire aanpak waarbij niet-academische partnerschappen, samenwerkingspartners en belanghebbenden uit alle lagen van de samenleving van meet af aan bij een project betrokken worden.

MOGELIJKE STURENDE VRAGEN

·Worden informele kennispartners betrokken bij het creëren van kennis? Hoe?

·Wordt aan formele en informele kennis gelijke waarde toegekend? Hoe?

·Is er een gemeenschappelijk doel? Wat is het plan om dit doel collectief te bereiken?

·Is er een op samenwerking gebaseerd proces dat de samenvoeging van verschillende kennisgebieden faciliteert? Hoe gaat dit proces in zijn werk?

Toepassing van het kompas

Elke waarde die en elk werkingsprincipe dat in het kompas wordt gedefinieerd, kan worden toegepast op een breed scala aan transformatieve acties. Het specifieke karakter van dit instrument — en van het Nieuw Europees Bauhaus — ligt echter in de combinatie van de drie waarden en werkingsprincipes. Een volwaardig NEB-project moet de drie waarden en werkingsprincipes ten minste op niveau 1 bevatten.

Op de volgende bladzijden presenteren we een reeks casestudy’s, die uiteenlopen qua aard (bebouwde omgeving, product, onderwijsmodel, betrokkenheid van de gemeenschap), schaal, en ontwikkelingsstadium. De projecten worden gepositioneerd op het kompas al naar gelang de ambities waaraan de projectverantwoordelijken in verschillende media uitdrukking geven (aanvragen, persberichten enz.). Het hoogste ambitieniveau heeft altijd betrekking op eerder genoemde kwaliteiten; een project kan derhalve niet naar het derde ambitieniveau “springen” zonder de ambities van de niveaus 1 en 2 te hebben gerealiseerd. Voor elke casestudy wordt kort vermeld hoe het project de drie opeenvolgende ambitieniveaus haalt, of niet haalt. Het evoluerende logo van het kompas geeft de algemene positie van het project op het kompas weer.

Korzo Zálesie

Revitalisering van de oeverzone

van de kleine Donau voor vrijetijdsactiviteiten

Slowakije (2022)

Beschrijving van het project

Korzo Zálesie is het verhaal van de herontdekking van de kleine Donau in Zálesie. Een meerjarenproject om een verwaarloosde rivierdijk om te vormen tot een levendige dorpspromenade. Ruimte voor wandelingen in de natuur, ontdekken van fauna en flora, ontspanning voor kanoërs, toeristen, fietsers en plaatselijke bewoners. Wat ooit een schroothoop op de oevers van de rivier was, is uitgegroeid tot een regionale trekpleister. De esthetiek van de interventie zal in de loop der tijd één worden met de omringende natuur.

Alle afbeeldingen: Korzo Zálesie © Europese Unie, 2022

Korzo Zálesie

Revitalisering van de oeverzone

van de kleine Donau voor vrijetijdsactiviteiten

Slowakije (2022)

Mooi

AMBITIE III: integreren

De combinatie van verschillende architecturale elementen creëert een synergetisch effect, zodat de promenade zich heeft ontpopt tot een magneet die een gestage stroom nieuwe bezoekers aantrekt, en uitnodigt tot vermaak en ontspanning [ambitie I]. Een belangrijk doel van het project was de promenade visueel en esthetisch af te stemmen op het natuurlijke karakter van de rivier en mensen samen te brengen om te genieten van de prachtige, ongerepte natuur [II]. De revitalisering heeft de esthetiek en de kwaliteit van de oeverzone verbeterd en een nieuwe functie gegeven aan de plek, waar ook culturele evenementen (tentoonstellingen, concerten, milieueducatiebijeenkomsten enz.) kunnen worden georganiseerd [III].

Duurzaam

AMBITIE I: herbestemmen

Het beschermen van de natuur is de topprioriteit van het Kleine Donauproject, met als voornaamste doel een duurzame en harmonieuze langetermijnrelatie tot stand te brengen tussen het dorp en de natuur, om ervoor te zorgen dat na de jarenlange verwoesting en verwaarlozing nu het herstel doorzet [I].

Samen

AMBITIE I: opnemen

Het project is drempelvrij vormgegeven en is vrij en open toegankelijk voor diverse groepen mensen, met bijzondere aandacht voor kinderen en ouderen [I]. Het project streeft er ook naar een ontmoetingsplaats tot stand te brengen waar verschillende groepen vreedzaam kunnen samenkomen en contacten kunnen leggen [III]. Het project omvat tevens innovatieve zienswijzen op de relatie tussen mens en natuur, het dorp en het beschermde gebied. Het wijst de gemeenschap op haar verantwoordelijkheid voor de toestand van het milieu en creëert een positief en gemakkelijk te volgen voorbeeld van bodemregeneratie [III].

Korzo Zálesie

Revitalisering van de oeverzone

van de kleine Donau voor vrijetijdsactiviteiten

Slowakije (2022)

Participatieve aanpak

AMBITIE III: zelfsturing

Het project voorziet in een systeem van actieve deelname van onderaf, te beginnen met de inwoners van het dorp Zálesie. In de eerste plaats moeten actieve mensen en creatieve geesten het project bedenken, samenwerken met de gemeenschap [I], samen steun van de gemeente zoeken, financiële middelen zoeken [II], hun gezamenlijke werkzaamheden in de gemeenschap uitvoeren en verzorgen [III] en andere projecten ontwikkelen.

Multilevelaanpak

AMBITIE II: op meerdere niveaus werken

De lokale activisten voeren op vrijwillige basis de doelstellingen uit die zij in het begin [I] hebben vastgesteld, maar vervolgens wordt het project beheerd in samenspraak met deskundigen en vertegenwoordigers van de overheid, beroepsorganisaties, dorpsvertegenwoordigers en de autonome regio [III]. Het ontvangt ook uitvoeringsmiddelen uit verschillende overheidsregelingen, stichtingen, donoren, maar ook uit EU-bronnen (het Interreg-programma) [II].

Transdisciplinaire aanpak

AMBITIE III: disciplineoverschrijdend te werk gaan

Een stabiele gemeenschap van actieve mensen van alle leeftijden verenigt zich rond het project, met uiteenlopende kennis, ervaringen en vaardigheden [II]. Het project combineert gemeenschap, cultuur, natuurbescherming, onderwijs en toerisme op innovatieve wijze tot een harmonieus geheel [III].

Hal5

Buurtcentrum voor gemengd gebruik

België (2017)

Beschrijving van het project

​Hal5 is een project voor de tijdelijke herontwikkeling van een verlaten stationshal, dat zichzelf financieel kan bedruipen. Het project werd op poten gezet door de wijkbewoners. Het biedt betaalbare woonruimte en stimuleert interactie tussen maatschappelijke organisaties, ondernemers en buren. Het project omvat een foodcourt met een bar, een sociale kruidenier, evenementenzalen, parkourhallen voor volwassenen en peuters, maatschappelijke organisaties, een koffiebrander, een korte-keten-bakker, stadslandbouw en een bloemenpluktuin. ​

Hal5

Buurtcentrum voor gemengd gebruik

België (2017)

Mooi

AMBITIE III: integreren

Het project creëert een warme, gastvrije en mooie stedelijke omgeving, ondanks het geringe ontwikkelingsbudget [I]. De rol van architectuur is hier om een gastvrije, collectieve ruimte te bieden voor mensen [II], mogelijkheden te identificeren en onder de aandacht te brengen, een gebouw bewoonbaar te maken, het weer in de stad te integreren en er volop gebruik van te maken. Het getuigt van de kwaliteit van het stadsleven [III].

Duurzaam

AMBITIE III: regenereren

Om het milieu te ontzien, werd het project voornamelijk gebouwd met hergebruikte materialen (bakstenen, containers enz.). Dankzij het gebruik van nieuwe warmtepompen ligt het totale elektriciteits- en gasverbruik onder het gemiddelde [I]. Daarnaast wordt water van het dak hergebruikt in de biologische stadslandbouw en de bloemenpluktuin [II], die tevens de biodiversiteit in de wijk ten goede komen [III].

Samen

AMBITIE III: transformeren

Het project streeft ernaar betaalbare ruimten en diensten te bieden [I] aan een breed scala aan stedelingen (mensen uit de lokale gemeenschap, ondernemers, vrijwilligers enz.) met verschillende inkomensniveaus (“hipsters”, gezinnen in nood enz.), en een nieuwe samenlevingsvorm te creëren [III]. Sommige activiteiten in de hal (kruidenier, sportclubs, culturele centra) hanteren voordelige tarieven voor kansarme gebruikers en voeren systemen in zoals dubbele prijsstelling. Maatschappelijk werkers hebben lokale jongeren met problemen op de reguliere arbeidsmarkt geholpen om binnen Hal5 een baan te vinden [II].

Hal5

Buurtcentrum voor gemengd gebruik

België (2017)

Participatieve aanpak

AMBITIE III: zelfsturing

Het project zag het licht dankzij de betrokkenheid van burgers. Een non-profitorganisatie schaarde zich achter dezelfde doelstellingen en bracht de verschillende huurders en andere belanghebbenden (sociale en culturele partners, ondernemers, buurtbewoners) bijeen. Dit heeft geleid tot een sterk (wettelijk erkend) netwerk dat de afgelopen jaren is uitgebreid en versterkt met investeerders, leveranciers en nieuwe partnerschappen, waaronder een partnerschap met de lokale overheid. Bij Hal5 vervagen de scheidslijnen tussen architect, opdrachtgever en aannemer.

Multilevelaanpak

AMBITIE II: op meerdere niveaus werken

Een groep buurtbewoners [I] stond aan de wieg van dit project: zij zagen het potentieel van de plek en hadden de verbeelding en de ontwerpkennis, en wisten bewoners, verenigingen en autoriteiten aan te sturen. Op het gebied van culturele ontwikkeling hebben Hal5 en de stad Leuven ook samengewerkt om betaalbare evenementenruimte aan te bieden aan lokale organisaties [II]. De actieve betrokkenheid van burgers (en de lokale overheid) heeft daarnaast ook een faciliterende kennisbasis voor de permanente herontwikkeling van dit beschermde monument gecreëerd, dat derhalve ook elders in Europa kan worden gerepliceerd [III].

Transdisciplinaire aanpak

AMBITIE III: disciplineoverschrijdend te werk gaan

Het succes van het project schuilt in de samenwerking tussen verschillende beroepsbeoefenaren: burgers, architecten, ondernemers, leerkrachten, musici, levensmiddelenproducenten enz. Deze heterogene groep mensen wist formele en informele kennis aan te wenden om een gemeenschappelijk doel te bereiken [III].

MadreProject

Broodnodige school met plek voor iedereen

Italië (2021)

Beschrijving van het project

MadreProject is een unieke school die deelnemers uitnodigt om brood te benaderen als een manier om lokale gemeenschappen, plaatsen en praktijken met elkaar te verbinden. Het idee is om leden van de gemeenschap bij te brengen hoe ze het milieu kunnen beschermen, toekomstige ondernemers in staat te stellen sociaal een duit in het zakje te doen en voeling te houden met de omgeving waarin zij actief zijn, en broodmakers voor te lichten over het netwerk waarvan zij deel uitmaken en over de voordelen van veelzijdig zijn.

MadreProject

Broodnodige school met plek voor iedereen

Italië (2021)

Mooi

AMBITIE III: integreren

MadreProject (her)activeert een ecosysteem van plaatsen in Chiaravalle [I]; de lessen vinden plaats in diverse gerenoveerde en herbestemde gebouwen (een voormalige boerderij, het Padiglioni-monument enz.). Het brengt deelnemers samen [II] tijdens de creatieve en collectieve ervaring van het maken van brood [III] en moedigt hen aan betrokkenheid te tonen met hun culturele, sociale en natuurlijke omgeving en zo hun gevoel van saamhorigheid te bevorderen [II]. Ten slotte is het project opgezet als een participatieve artistieke prestatie die de studenten in de gelegenheid stelt te cocreëren (bijvoorbeeld een pop-upbakkerij) [III].

Duurzaam

AMBITIE III: regenereren

MadreProject is een onderwijsmodel dat mensen bijbrengt hoe ze zorg kunnen dragen voor hun omgeving [I]. Het gaat echter nog verder door inzichten te verschaffen in systeemdenken en menselijke ecologie, die, samen met concrete activiteiten, de wereldbeelden en gedragingen van de deelnemers zouden kunnen veranderen [III]. Daarnaast omvat het project een plan voor de regeneratie van 10 hectare in onbruik geraakte landbouwgrond [III], dat de toeleveringsketen zou verkorten [II] en voor meer werkgelegenheid in het plattelandsdistrict Chiaravalle (Milaan) zou zorgen.

Samen

AMBITIE II: consolideren

Het project is aangewezen op solidariteit en samenwerking [I] om de doelstellingen ervan te verwezenlijken: dankzij een crowdfundingcampagne zal uiteindelijk een bakkersopleiding worden gestart, met het potentieel om de wijk cultureel en sociaal nieuw leven in te blazen. Het ingezamelde geld zal tevens worden gebruikt om beurzen te financieren, zodat ook kansarme studenten kunnen worden toegelaten [II].

MadreProject

Broodnodige school met plek voor iedereen

Italië (2021)

Participatieve aanpak

AMBITIE III: zelfsturing

Tijdens een proefweek heeft MadreProject deelnemers bijeengebracht in een cocreatieproces [II] om een “in collectieve intelligentie gewortelde” school handen en voeten te geven. Elke leerling stippelt zijn eigen lesprogramma uit al naar gelang diens behoeften en interesses [II]. De school presenteert zichzelf als een horizontaal, zelfreflectief onderwijsmodel [III]. MadreProject werd ook gesteund door de particuliere crowdfundingcampagne in de stad Milaan, een innovatief financieringsmechanisme voor bottom-upprojecten waarbij non-profitorganisaties en inwoners betrokken zijn. De crowdfundingcampagne heeft de steun gekregen van 360 donoren, die het project financieel gaan optuigen [III].

Multilevelaanpak

AMBITIE I: lokaal werken

MadreProject bouwt voort op een breed samenwerkingsverband van actoren (non-profitorganisaties, start-ups) die actief zijn op lokaal, regionaal en nationaal niveau. Het werd door de stad Milaan uitverkoren om deel te nemen aan een innovatief financieringsmechanisme, terwijl het sterk verankerd was op districtsniveau in Chiaravalle. De 360 donoren die het project hebben gefinancierd en de vele betrokken organisaties vormen een formeel en informeel netwerk dat lokaal stevig verankerd is [I].

Transdisciplinaire aanpak

AMBITIE III: disciplineoverschrijdend te werk gaan

Het project kwam tot stand door de gezamenlijke inspanningen van (...) een non-profitorganisatie die gespecialiseerd is in regeneratie door middel van cultuur, een sociaal geëngageerde start-up, en een meesterbakker, graanteler, medeoprichter van PAU (Panificatori Agricoli Urbani — stedelijke landbouwkundige broodbakkers). Deze entiteiten brengen hun sectoroverschrijdende deskundigheid in [II] om gemeenschappelijke uitdagingen aan te gaan [II]. De inbreng van deelnemers met verschillende achtergronden en met uiteenlopende vakkundigheid als het gaat om broodmaken maakt intercollegiaal leren en de verspreiding van zowel formele als niet-formele kennis mogelijk [III].

Flaux

Flower Matter

Duitsland (2022)

Beschrijving van het project

Een innovatief textiel dat wordt gemaakt van bloemafval biedt een oplossing voor het verminderen van bloemafval. Dit gebeurt door bloemafval niet op de stortplaats terecht te laten komen, maar om te vormen tot ecologisch verantwoorde materialen, zodat het recyclebare afval van bloemen terecht komt in de juiste recycleprocessen, waardoor alternatieven worden geboden voor niet-duurzame materialen en circulariteit in de industrie mogelijk wordt gemaakt.

Flaux

Flower Matter

Duitsland (2022)

Mooi

AMBITIE I: activeren

Flaux — Flower Matter heeft tot doel een unieke ervaring [I] voor gebruikers te creëren door met natuurlijke processen en materialen te ontwerpen.

Duurzaam

AMBITIE II: de cirkel rond maken

Het project is gericht op het verminderen van bloemafval door middel van een circulaire economie, een “cradle-to-cradle”-benadering om het verlies van biodiversiteit tegen te gaan. Het project beoogt de negatieve gevolgen van niet-duurzame alternatieven [II] voor het gebruik van bloemafval te beperken, in plaats van ecosystemen te regenereren.

Samen

AMBITIE I: opnemen

Het project streeft naar bewustmaking en wil de gendergelijkheid in het ecosysteem voor start-ups verbeteren voor etnische zakenvrouwen, die momenteel ondervertegenwoordigd zijn [II]. De oprichters zijn zich ook bewust van kinderarbeid en dwangarbeid in andere delen van de wereld, en streven ernaar een bedrijfsstructuur tot stand te brengen die de gelijkheid, transparantie en traceerbaarheid van het proces waarborgt.

Flaux

Flower Matter

Duitsland (2022)

Participatieve aanpak

AMBITIE I: raadplegen

Momenteel bevindt het project zich in het stadium van de verspreiding van het concept en het bedrijfsmodel dat het tot stand wil brengen [I]. Het project is echter gericht op de opbouw van een sterke gemeenschap van belanghebbenden op de markt voor lokale snijbloemen, waarbij alle partijen in gelijke mate en op eerlijke wijze betrokken worden bij de upcycling.

Multilevelaanpak

AMBITIE III: wereldwijd werken

Het project zal in eerste instantie in Thailand worden getest; vervolgens wordt het concept toegepast in Europa en wordt een netwerk van belanghebbenden opgezet, waaronder bloemenmarkten en potentiële investeerders en pleitbezorgers.

Transdisciplinaire aanpak

AMBITIE I: multidisciplinair te werk gaan

Het intrasectorale en intradisciplinaire project wordt in goede banen geleid door twee toekomstige ondernemers, deskundigen uit het bedrijfsleven, een non-gouvernementele organisatie (ngo) en incubatoren die in dezelfde sector actief zijn.

BUGA Wood Pavilion

door ICD/ITKE & Universiteit van Stuttgart

Duitsland (2019)

Beschrijving van het project

Het BUGA Wood Pavilion belichaamt een nieuwe benadering van digitale houtbouw. Het prachtige houten dak strekt zich over 30 meter uit boven een evenementenhal, waarbij zo weinig mogelijk materiaal wordt gebruikt en tegelijkertijd een unieke architecturale ruimte wordt gecreëerd. Het paviljoen werd ontwikkeld door een interdisciplinair team van architecten, ingenieurs, wetenschappers, vakmensen en publieke belanghebbenden. Dankzij het innovatieve constructiesysteem kan het hele paviljoen elders opnieuw worden opgebouwd en aan het einde van de levensduur volledig worden gerecycled.

BUGA Wood Pavilion

door ICD/ITKE & Universiteit van Stuttgart

Duitsland (2019)

Mooi

AMBITIE III: integreren

Het paviljoen is ontworpen op een manier die de gebruikers een positieve zintuiglijke ervaring biedt en bijzondere aandacht besteedt aan licht, akoestiek, atmosfeer en ruimtelijke kwaliteit [I]. De structuur is geïnspireerd op de schelp van zee-egels. De flexibiliteit van de locatie maakt het geschikt om grote groepen mensen te ontvangen en staat garant voor een hoogwaardige collectieve ervaring [II]. Bovendien kan de architectuur hier worden beschouwd als “cultureel instrument”, dat de mogelijkheid biedt om meer te weten te komen over levenscyclusdenken en hergebruik in het ontwerp [III].

Duurzaam

AMBITIE II: regenereren

Bij het ontwerp van het paviljoen wordt rekening gehouden met recyclebaarheid [I], maar ook met de beginselen van hergebruik en circulariteit [II]: het kan meerdere malen worden gedemonteerd en elders weer worden opgebouwd, of worden gebruikt om nieuwe energie op te wekken door warmteterugwinning. De elementen waaruit de structuur bestaat, zijn gemaakt van hout en worden op verantwoorde wijze geproduceerd om een negatieve koolstofvoetafdruk te verwezenlijken [III].

Samen

AMBITIE I: opnemen

Het paviljoen is inclusief vormgegeven: het heeft geen fysieke drempels en is voor iedereen toegankelijk, ook voor mensen met een handicap [I].

BUGA Wood Pavilion

door ICD/ITKE & Universiteit van Stuttgart

Duitsland (2019)

Participatieve aanpak

AMBITIE I: raadplegen

Het projectteam stond voortdurend in contact met het publiek en communiceerde actief over de voortgang van het onderzoek door middel van presentaties, publicaties en gesprekken [I]. Het paviljoen werd van meet af aan ontwikkeld in overleg met burgers, lokale timmerlieden en roboticadeskundigen.

Multilevelaanpak

GEEN DUIDELIJKE REFERENTIE

De projectbeschrijving verwijst niet openlijk naar de multilevelaanpak zoals die in het kompas is gedefinieerd.

Transdisciplinaire aanpak

AMBITIE III: disciplineoverschrijdend te werk gaan

Het project brengt academici in contact met bedrijven en lokale vakmensen door een innovatieve benadering van cocreatie, waarbij digitale productie wordt geïntegreerd in de traditionele cultuur van ambachtelijk bouwen [III]. De samenwerking tussen robots en mensen brengt nieuwe mogelijkheden met zich mee op het gebied van ontwerp, engineering en fabricage.

“Learning Via Participation”-model van Arkki

Finland (2007)

Beschrijving van het project

Het “Learning Via Participation”-model van Arkki is een participatief onderwijsmodel uit Finland dat kinderen in staat moet stellen deel te nemen aan het stadsplanningsproces. Het in Vietnam (2018) en Bangkok (2020) beproefde model betrekt kinderen bij de ontwikkeling van kindvriendelijke stadsideeën.

“Learning Via Participation”-model van Arkki

Finland (2007)

Mooi

AMBITIE III: integreren

Het project tracht ethische, sociale en ecologische kwesties binnen het leerproces met elkaar in overeenstemming te brengen door middel van ontwerpideeën. In het proces beoordelen de deelnemers wat voor hen van belang is in het leven. De hoofddoelstelling van het project is om kinderen te helpen uit te groeien tot ethisch verantwoorde leden van de samenleving en de mensheid [III]. Bovendien stimuleert het project creativiteit en bezinning op hoe het vormgeven van de omgeving van invloed is op het leven van mensen. Het streeft dit na door volwassenen en kinderen te laten samenwerken [II] en door via interacties een persoonlijke en gemeenschappelijke perceptie te ontwikkelen van wat mooi is.

Duurzaam

AMBITIE I: herbestemmen

Het duurzaamheidsstreven van het project is niet duidelijk gedefinieerd, maar wijst in de richting van een holistische visie op duurzame processen en oplossingen voor stedelijke vraagstukken. De deelnemende kinderen wordt kennis bijgebracht en zij dragen innovatieve en haalbare oplossingen aan voor materialen, zonne-energie en openbaar vervoer.

Samen

AMBITIE II: consolideren

De belangrijkste doelstellingen op het gebied van inclusie zijn: de meningen en voorstellen van kinderen van meet af aan integreren in de stadsplanning [I], vaardigheden opbouwen die kinderen in staat stellen actieve burgers te worden [II] en voor een aantal belangrijke terreinen en disciplines inzicht verwerven in de bebouwde omgeving.

“Learning Via Participation”-model van Arkki

Finland (2007)

Participatieve aanpak

AMBITIE III: zelfsturing

De kern van het model is het vaststellen en testen van een participatieve aanpak waarbij kinderen bij elke fase van de stadsplanning worden betrokken [I], het ontwerpen van projecten en het opbouwen van burgerschapsvaardigheden en het vermogen om invloed uit te oefenen. Kinderen worden niet alleen geraadpleegd, maar ook opgenomen in de cocreatiefase, waarin zij hun eigen oplossingen aandragen en hun ideeën worden gerealiseerd [II]. Dankzij de lessen en ervaringen van de kinderen konden sommigen van hen een transformatieproject in hun wijk uitwerken, dit aan besluitvormers voorleggen en geld ophalen voor de verwezenlijking ervan [III]. ​

Multilevelaanpak
AMBITIE III: wereldwijd werken

Het project werkt op meerdere schaalgrootten en met meerdere belanghebbenden, waarbij de belangrijkste beginselen met succes worden toegepast en lering wordt getrokken uit andere projecten in Vietnam, Thailand en Griekenland. In de twintig jaar dat het model nu bestaat, is het uitgevoerd in samenspraak met lokale overheden, scholen en gemeenschappen uit de respectieve landen, alsook met internationale organisaties zoals Unicef en Save the Children. ​

Transdisciplinaire aanpak

AMBITIE III: disciplineoverschrijdend te werk gaan

Het leermodel van Arkki is disciplineoverschrijdend doordat het architectuur en stadsplanning als multidisciplinaire verschijnselen beschouwt en de STEAM-vakken (wetenschap, technologie, techniek, kunst en wiskunde) holistisch combineert met geesteswetenschappen en sociale wetenschappen, en doordat het een grotere rol weglegt voor vakoverschrijdend leren [II]. Daarnaast is het project gebaseerd op reële processen en bouwt het voort op de kennis en zienswijzen van gemeenschappen, kinderen, verschillende gebruikersgroepen [III] enz.

Krater Creative Laboratory

Slovenië (2021)

Beschrijving van het project

Krater is een door de gemeenschap aangestuurde productielocatie voor ecologisch-sociale werkers, die ontstond op de verwaarloosde, kratervormige bouwplaats nabij het centrum van Ljubljana. Locatiespecifieke productiestations — papierwerkplaats, houtwerkplaats, myco-design lab en het “opvangcentrum” voor verwaarloosde potplanten — gaan milieubewuste materialen, praktijken en allianties voortbrengen die stedelijke gemeenschappen uitnodigen weer oog te krijgen voor het platteland en voor elkaar.

Krater Creative Laboratory

Slovenië (2021)

Mooi

AMBITIE II: verbinden

Krater wilde visueel aantrekkelijke ruimtes creëren die uitdrukking geven aan zijn onderliggende structuren. In het kader van het project hebben ontwerpers en architecten hun creatieve ideeën met betrekking tot afvalvrije, laagtechnologische, participatieve en permacultuurbeginselen ingebracht. Bij het werken aan een verlaten bouwplaats en het plannen van infrastructurele ingrepen door tweedehandsartikelen of restmaterialen te gebruiken, stond Krater voor de uitdaging om een sterke esthetische taal te ontwikkelen waardoor doelgroepen hun stereotiepe perceptie van braakliggende terreinen in de stad wellicht zouden laten varen [I]. Om ervoor te zorgen dat nieuwe ruimtes ook geschikt waren voor niet-menselijke bewoners, sloot Krater zich aan bij de zoönomische beweging [II].

Duurzaam

AMBITIE III: regenereren

De belangrijkste doelstelling van het Krater-project is om nieuwe gebruikstrajecten voor ecologische materialen in stedelijke omgevingen te presenteren. Het braakliggende bouwterrein werd heringericht met het oog op de duurzame winning [I] en verwerking [II] van materiaal, en voor bioculturele regeneratie [III]. Nieuwe productie-eenheden werden opgezet om: mensen kennis te laten maken met productiecycli waar zij normaal gesproken niet veel mee te maken hebben; duurzame procedures voor het ontwerpen met gebruikmaking van vezels, hout en aarde te onderzoeken en ontwikkelen; aan de slag te gaan met activiteiten, zoals de verwerking van invasieve planten tot papierpulp om daarmee handgemaakte papiervellen of plantenpotten te produceren.

Samen

AMBITIE II: consolideren

Krater maakt deel uit van het stedelijk gemeengoed en de besluitvorming wordt aangestuurd door een groep plaatselijke bewoners die de dagelijkse activiteiten van de ruimte coördineren [II]. Vanwege de heterogene groep mensen die bij het project betrokken is, heeft Krater alle kennis en kunde in huis om een gemengd publiek van gebruikers aan zijn programma te laten deelnemen. Creatieve workshops, open dagen, gesprekken en bijeenkomsten in Krater zijn gratis en dus volledig toegankelijk voor het publiek. Krater biedt fietsers een parkeerplaats en er is een oprit waardoor de locatie gemakkelijk bereikbaar is voor personen met verminderde mobiliteit. [I] De activiteiten van Krater zijn via diverse communicatiekanalen onder de aandacht gebracht om het programma toegankelijk te maken voor gebruikers zoals ouderen, lokale bewoners en jongeren.

Krater Creative Laboratory

Slovenië (2021)

Participatieve aanpak

AMBITIE II: samen ontwikkelen

Krater is het resultaat van het vijfjarige onderzoeksproject voor participatieve actie van Trajna, dat zich buigt over het beheer van invasieve soorten in stedelijke landschappen. Het project werd mogelijk gemaakt dankzij een reeks succesvolle partnerschappen die individuen en collectieven samenbrachten om hun interdisciplinaire praktijken te ondersteunen en te kruisbestuiven. Met de belanghebbenden organiseerde Krater in samenwerking met de Sloveense Vereniging voor Permacultuur en prostoRož bijeenkomsten om de locatie te verkennen en van gedachten te wisselen over ruimtelijke inrichting, en meer dan 15 workshops over coöperatief bouwen [II]. Tijdens wekelijkse sessies, die toegankelijk zijn voor het publiek om toekomstige gebruikers naar de locatie te trekken, worden onder meer wandelpaden aangelegd, buitenmeubels ontworpen en een afvalwaterzuiveringsinstallatie gebouwd.

Multilevelaanpak
AMBITIE II: op meerdere niveaus werken

Door participatieve landbeheerprocessen te testen, bracht Krater beleidsmakers, bewoners, creatieve geesten, onderzoekers en ngo’s [I] bijeen om nieuwe benaderingen te ontwikkelen voor de menselijke interactie met de stedelijke natuur. Naar het voorbeeld van Krater wisten lokale overheden hun onderhoudskosten te verlagen door ongebruikte groene ruimten open te stellen voor organisaties die hun materiële en ecologische potentieel willen activeren.

Transdisciplinaire aanpak

AMBITIE III: disciplineoverschrijdend te werk gaan

De projectpartners worden aangemoedigd om hun disciplinaire kennis over te dragen naar nieuwe activiteitengebieden, waarbij de hybride methoden worden ontwikkeld die terug te zien zijn in de projectresultaten. In het licht van de huidige mondiale uitdagingen, die nopen tot het verbinden van sociale en natuurwetenschappen [II], creëert Krater een ruimte voor interactie van interdisciplinaire kennis en benaderingen. Ontwerpers die binnen het project actief zijn, fungeren niet alleen als vertalers van wetenschappelijke bevindingen, maar ook als actieve cocreatoren van onderzoek en innovatieve ideeën [III].
Werkwijze

Het kompas kwam tot stand in drie fasen:

1. beoordeling van een aselecte steekproef van de inzendingen voor de NEB-prijsvraag 2021 om uit verschillende aspecten van de projecten mogelijke ambitieniveaus af te leiden die kunnen worden gekoppeld aan de waarden, werkingsprincipes en de door ons geschetste dimensies;

2. vaststelling voor elke waarde en elk beginsel van drie ambitieniveaus, waarbij de conceptuele grondslag werd vergeleken met bestaande wetenschappelijke modellen en literatuur, en de onderliggende dimensies werden toegelicht;

3. vergelijking van het conceptuele kader van de waarden en beginselen met de strategische beleidsdocumenten uit de mededeling over het Nieuw Europees Bauhaus uit 2021, waarbij formuleringen of concepten waar nodig werden aangepast aan bestaande beleidstermen of -beginselen.

Mooi

WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN EN VERSLAGEN

Beardsley, M. 1982. The Aesthetic Point of View, Cornel University Press, Ithaca, New York, 1982.

Verklaring van Davos, https://davosdeclaration2018.ch/, 2018.

Fisher, B. en Tronto, J., 1990. “Towards a Feminist Theory of Care”, in E. Abel en M. Nelson, red., Circles of Care, State University of New York Press, Albany, New York, 1990.

Kennedy-Reid, S. 2014. Towards Redefining Individual-Collective Transformative Learning: A Duality Approach, 2014.

Kenrick, D. T., e.a., “Renovating the Pyramid of Needs: Contemporary Extensions Built Upon Ancient Foundations”, Perspectives on Psychological Science, een tijdschrift van de Association for Psychological Science, vol. 5, editie 3: blz. 292-314, 2010, doi: 10.1177/1745691610369469.

Koltko-Rivera, M.E., 2006. “Rediscovering the Later Version of Maslow’s Hierarchy of Needs: Self-Transcendence and Opportunities for

Theory, Research, and Unification”, Review of General Psychology, vol. 10 (4): blz. 302-317, 2006, doi: 10.1037/1089-2680.10.4.302.

Lambert, N.M., Stillman, T.F., Hicks, J.A., Kamble, S., Baumeister, R.F., Fincham, F.D., “To Belong Is to Matter: Sense of Belonging Enhances

Meaning in Life”, Personality and Social Psychology Bulletin, blz. 1418-1427, doi:10.1177/0146167213499186.

Marković, S. 2012. “Components of aesthetic experience: aesthetic fascination, aesthetic appraisal, and aesthetic emotion”, i-Perception, vol. 3.1, blz. 1-17, 2012, doi: 10.1068/i0450aap.

Osman, M., Abu Bakar, A., Bachok, S., Ibrahim, M., Abdullah, A., 2015. Sustainable Wellbeing Objective Indicators: Basic Necessities, Complimentary Needs and Desired Opportunities, 2015.

Pallasmaa, J., 2019. “Design for Sensory Reality, From Visuality to Existential Experience”, Architectural Design, Special Issue: The Identity of the Architect: Culture & Communication, vol. 89, 6, blz. 22-27, 2019.

Panksepp, J. en Panksepp, J., 2013. “Toward a cross-species understanding of empathy”, Trends in Neurosciences, vol. 36, 8, blz. 489-496, 2013, doi: 36. 10.1016/j. tins.2013.04.009.

Rural Urban Framework en 51N4E, 2021. The Things Around Us: 51N4E and Rural Urban Framework, CCA/JOVIS Verlag, 2021.

Santayana, G., 1896. The Sense of Beauty, 1896.

Shusterman, R., 2004. “Complexities of Aesthetic Experience: Response to Johnston”, The Journal of Aesthetic Education, vol. 38, 4, blz. 109-112, 2004.

Starr, G.G., 2015. Feeling Beauty, The Neuroscience of Aesthetic Experience, Cambridge Mass., MIT Press, 2015.

Tronto, J.C., “An Ethic of Care”, Generations 22, 3, 1998.

Wong, P., 2021. From Viktor Frankl’s Logotherapy to the Four Defining Characteristics of Self-Transcendence (ST), 2021, doi:10.31234/osf.io/76bm9.

Wu, S., Fan, P. en Chen, J., 2015. “Incorporating Culture into Sustainable Development: A Cultural Sustainability Index Framework for Green Buildings”, Sustainable Development, vol. 24, 2015, 10.1002/sd.1608.

Wuthnow, R., 1978. “Peak Experiences: Some Empirical Tests”, Journal of Humanistic Psychology, vol. 18, blz. 59-76, 1978.

Zumthor, P., 2006. Atmospheres: Architectural Environments, Surrounding Objects, Birkhäuser, 2006.

Dimitrova, E., Lavenir, M-L., McMahon, P., Mūrniece, B., Musso, S.F., Nagy, G., Rauhut, C., Rourke, G.D., Sciacchitano, E. en Selfslagh, B., European Quality Principles for EU-funded Interventions with potential impact upon Cultural Heritage (herziene editie, november 2020), ICOMOS, Charenton-le-Pont, Frankrijk.

Europese Commissie, directoraat-generaal Onderwijs, Jongerenzaken, Sport en Cultuur, Towards a shared culture of architecture: investing in a high-quality living environment for everyone: report of the OMC (Open Method of Coordination) group of EU Member State experts, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2021.

Duurzaam

WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN EN VERSLAGEN

Bakker, C., Hollander, M. den, Hinte, E. van, Zijlstra, Y., Products that Flow, BIS Publishers, 2019.

Brown, M., Haselsteiner, E., Apró, D., Kopeva, D., Luca, E., Pulkkinen, K., Vula Rizvanolli, B., (red.), 2018. Sustainability, Restorative to Regenerative. COST Action CA16114 RESTORE, Working Group One Report: Restorative Sustainability, 2018.

Europese Commissie, directoraat-generaal Onderzoek en Innovatie, 2021. Evaluating the impact of nature-based solutions: a handbook for practitioners, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2021.

Europese Commissie, directoraat-generaal Onderzoek en Innovatie, Schellnhuber, H., Widera, B., Kutnar, A., Organschi, A., Hafner, A., Hillebrandt, A., Murphy, O. Nakicenovic, N., Horizon Europe and New European Bauhaus NEXUS report: conclusions of the High-Level Workshop on ‘Research and Innovation for the New European Bauhaus’, jointly organised by DG Research and Innovation and the Joint Research Centre, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2021.

Gibbons, L.V., “Regenerative — The New Sustainable?”, Sustainability, vol. 12,13, blz. 5483, 2020, https://doi.org/10.3390/su12135483.

Haffmans, S., Gelder, M. van, Hinte, E. van, Zijlstra, Y., Products that Last, BIS Publishers, 2018.

Mang, P., Bill Reed, B., Update Reneregative Development & Design, 2017.

Wereldcommissie voor milieu en ontwikkeling, 1987. Our Common Future, Oxford University Press, Oxford, 1987.

Europese Commissie, Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek, Dodd, N., Cordella, M., Traverso, M. en Donatello, S., Level(s): A common EU framework of core sustainability indicators for office and residential buildings: Part 3: How to make performance assessments using Level(s) (Beta v1.0), Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2017, ISBN: 978-92-79-76907-8, doi: 10.2760/95143, JRC109286.

Samen

WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN EN VERSLAGEN

Collins-Foley, J., Ghorkhmazyan, M., Godfrey, L., Whatley, J., TAAP Toolkit and Guide for Inclusive Development, World Learning, Washington, DC, 2018.

Gehl Institute, Gardner, J., Marpillero-Colomina, A., Begault, L., 2019. Inclusive Healthy Places: A Guide to Inclusion & Health in Public Space: Learning Globally to Transform Locally, 2019.

Gidley, J., Hampson, G., Wheeler, L., Bereded-Samuel, E., Social inclusion: Context, theory and practice — Community Interventions, 2010, afkomstig van https://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/ analyze/where-to-start/participatory-approaches/main, geraadpleegd op 7.4.2022.

Logie, C.H, Lacombe-Duncan, A., Lee-Foon, N., Ryan, S., Ramsay, H., “It’s for us –newcomers, LGBTQ persons, and HIV-positive persons. You feel free to be”: a qualitative study exploring social support group participation among African and Caribbean lesbian, gay, bisexual and transgender newcomers and refugees in Toronto, Canada, 2016.

Metha, V., Evaluating Public Space, 2013.

Mey, E., Using an ecological approach to grasp the complexity of social inclusion around a person with a disability, 2021.

Smart Cities Fellowship, Ravindran, K., Kawale, K., Sinha, S., NaiduIndia, M., 2019. “Design and Assessment Tool for Public Space: A citizen based platform to score & co-create public spaces — Project Report”, Systems, vol. 75, blz. 229-243, 2019.

West Sussex County Council, “West Sussex Inclusion Framework”, Ambio, vol. 48, blz. 515–528, 2021, https://doi.org/10.1007/s13280-018-1109-9.

Zhou Stella, L., Understanding Inclusiveness in Public Space: Learning from Existing Approaches, 2019.

Werkingsprincipes

WETENSCHAPPELIJKE DOCUMENTEN EN VERSLAGEN

Apostel, L., Berger, G., Briggs, A., Michaud, G., 1972. Interdisciplinarity: Problems of Teaching and Research in Universities, OECD Publications, Parijs, 1972.

Arnstein, S.R., “A Ladder of Citizen Participation”, Journal of the American Institute of Planners, vol. 35.4, blz. 216-224, 1969.

Community Tool Box, 1994. Analyzing Community Problems and Designing and Adapting Community Interventions, Chapter 18. Deciding Where to Start, Section 2. Participatory Approaches to Planning Community Interventions, 1994, afkomstig van https://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/analyze/where-to-start/participatory- approaches/main, geraadpleegd op 7.4.2022.

Connor, D.M., “A New Ladder of Citizen Participation”, National Civic Review, vol. 77,3, blz. 249-257, 1988.

Darbellay, F., “Rethinking inter- and transdisciplinarity: Undisciplined knowledge and the emergence of a new thought style”, Futures, vol. 65, blz. 163-174, 2015.

Ford, A., Barra, R., Dawson, R., Virgoa, J., Batty, M., Hall, J., “A

multi-scale urban integrated assessment framework for climate change studies: a flooding application”, Computers, Environment and Urban Systems, vol. 75, blz. 229-243, 2019.

Glaas, E., Hjerpe, M., Storbjork, S., Neset, T., Bohman, A., Muthumanickam, P., Johansson, J., “Developing transformative capacity through systematic assessments and visualization of urban climate transitions”, Ambio, vol. 48, blz. 515-528, 2019, https://doi.org/10.1007/s13280-018-1109-9.

Hassenforder, E., Smajgl A. en Ward, J., “Towards understanding participatory processes: Framework, application and results”, Journal of Environmental Management, vol. 157, blz. 84-95, 2015.

OESO, “Multi-level Governance: A Conceptual Framework”, Cities and Climate Change, OECD Publishing, Parijs, 2010, https://doi.

org/10.1787/9789264091375-11-en.https://doi.org/10.1007/s11625- 021-01080-0.

OESO, 2020. “Addressing societal challenges using transdisciplinary research”, OECD Science, Technology and Industry Policy Papers, nr. 88, OECD Publishing, Parijs, 2020, https://doi.org/10.1787/0ca0ca45-en.

Parés, M., en March, M., Guide to Evaluating Participatory Processes, Generalitat de Catalunya, 2013.

Purvis, B., Mao, Y., Robinson, D., “A multi-scale integrated assessment model to support urban sustainability”, Sustainability Science, vol. 17, blz. 151-169, 2022, https://doi.org/10.1007/s11625-021-01080-0.

Stember, M., “Advancing the social sciences through the interdisciplinary enterprise”, The Social Science Journal, vol. 28(1), blz. 1-14, 1991.

Toomey, A.H., Markusson, N., Adams, E. en Brockett, B., “Inter- and Trans-disciplinary Research: A Critical Perspective”, GSDR 2015 Brief, 2015.

Bijl, M. van der, Transdisciplinary Innovation and Design, Medium.com, 2018.

Visseren-Hamakers, I.J., e.a., “Transformative governance of biodiversity: insights for sustainable development”, Current Opinion in Environmental Sustainability, vol. 53, blz. 20-28, 2021.