–

w imieniu Prokuratury Europejskiej – J.F. Castillo García, L. De Matteis, w charakterze pełnomocników, oraz I. de Lucas Martín, Fiscal Europeo,

–

w imieniu I.R.O. oraz F.J.L.R. – N. de Dorremochea Guiot, procurador, oraz P. Soriano Mendiara, abogado,

–

w imieniu rządu hiszpańskiego – A. Gavela Llopis oraz P. Pérez Zapico, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu francuskiego – R. Bénard, B. Dourthe oraz B. Fodda, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierał D.G. Pintus, avvocato dello Stato,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego – E.M.M. Besselink, M.K. Bulterman oraz A. Hanje, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – J. Baquero Cruz, F. Blanc oraz H. Leupold, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 42 ust. 1 rozporządzenia Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażającego wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej (Dz.U. 2017, L 283, s. 1), art. 7 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym (Dz.U. 2016, L 65, s. 1), art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 86 ust. 3 TFUE, a także art. 6, 47 i 48 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego przez Prokuraturę Europejską przeciwko I.R.O. i F.J.L.R., wobec których toczy się postępowanie przygotowawcze tego organu dotyczące czynów polegających na defraudacji dotacji i fałszerstwie dokumentów w kontekście finansowania projektu przez Unię Europejską.

3

Motywy 12, 30, 32, 83 i 85–89 rozporządzenia 2017/1939 przewidują:

[…]

[…]

[…]

[…]

4

Artykuł 4 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zadania”, ma następujące brzmienie:

„Prokuratura Europejska jest właściwa do spraw dochodzenia, ścigania i stawiania przed sądem sprawców i współsprawców przestępstw naruszających interesy finansowe Unii […] W tym względzie Prokuratura Europejska wszczyna postępowania przygotowawcze, wnosi akty oskarżenia i sprawuje funkcje oskarżyciela publicznego przed właściwymi sądami państw członkowskich aż do ostatecznego zakończenia sprawy”.

5

Zgodnie z art. 8 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Struktura Prokuratury Europejskiej”:

„1.   Prokuratura Europejska jest niepodzielnym unijnym organem o zdecentralizowanej strukturze, działającym jako jeden urząd.

2.   Prokuratura Europejska jest zorganizowana na szczeblu centralnym i pozacentralnym.

3.   Szczebel centralny stanowi Prokuratura Centralna w siedzibie Prokuratury Europejskiej. W skład Prokuratury Centralnej wchodzą: kolegium, stałe izby, Europejski Prokurator Generalny, zastępcy Europejskiego Prokuratora Generalnego, prokuratorzy europejscy i dyrektor administracyjny.

4.   Szczebel pozacentralny stanowią delegowani prokuratorzy europejscy, którzy działają w państwach członkowskich.

[…]”.

6

Artykuł 13 tego rozporządzenia, zatytułowany „Delegowani prokuratorzy europejscy”, przewiduje w ust. 1:

„Delegowani prokuratorzy europejscy działają w imieniu Prokuratury Europejskiej w swoich państwach członkowskich i […] mają takie same uprawnienia jak prokuratorzy krajowi, jeśli chodzi o prowadzenie postępowań przygotowawczych, wnoszenie i popieranie oskarżeń oraz doprowadzenie do osądzenia sprawcy.

Delegowani prokuratorzy europejscy odpowiadają za prowadzenie postępowań przygotowawczych oraz wnoszenie i popieranie oskarżeń w tych sprawach, które sami wszczęli, które zostały im przydzielone lub które przejęli, korzystając z prawa do przejęcia sprawy. […]

[…]”.

7

Artykuł 28 rozporządzenia 2017/1939, zatytułowany „Prowadzenie postępowania przygotowawczego”, w ust. 1 stanowi:

„Delegowany prokurator europejski prowadzący sprawę może, zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i prawem krajowym, samodzielnie przeprowadzić czynności w ramach postępowania przygotowawczego i inne czynności […]”.

8

Artykuł 30 rozporządzenia 2017/1939, zatytułowany „Czynności w ramach postępowania przygotowawczego i inne czynności”, w ust. 1, 4 i 5 stanowi:

„1.   Przynajmniej w przypadkach, w których maksymalny wymiar kary za przestępstwo będące przedmiotem postępowania przygotowawczego wynosi co najmniej cztery lata pozbawienia wolności, państwa członkowskie zapewniają, by delegowani prokuratorzy europejscy byli uprawnieni do zarządzenia lub złożenia wniosku w sprawie przeprowadzenia następujących czynności w ramach postępowania przygotowawczego:

[…]

4.   Oprócz przeprowadzania czynności, o których mowa w ust. 1, delegowani prokuratorzy europejscy są uprawnieni do składania wniosków o przeprowadzenie w ich państwach członkowskich wszelkich innych czynności, jakie mogą podejmować prokuratorzy na mocy prawa krajowego w podobnych sprawach krajowych, lub do zarządzenia takich czynności.

5.   Delegowani prokuratorzy europejscy mogą zarządzać czynności, o których mowa w ust. 1 i 4, tylko wtedy, gdy istnieją uzasadnione podstawy, by sądzić, że konkretne czynności mogą doprowadzić do uzyskania informacji lub dowodów przydatnych do celów postępowania przygotowawczego, i jeśli nie są dostępne inne mniej inwazyjne czynności, które mogłyby doprowadzić do osiągnięcia tego samego celu. Procedury i tryb podejmowania tych czynności są określone przez mające zastosowanie prawo krajowe”.

9

Artykuł 41 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres praw przysługujących podejrzanym i oskarżonym”, stanowi:

„1.   Działania Prokuratury Europejskiej prowadzone są z pełnym poszanowaniem praw przysługujących podejrzanym i oskarżonym, które zapisano w Karcie, w tym prawa do rzetelnego procesu sądowego i prawa do obrony.

2.   Każdemu podejrzanemu lub oskarżonemu w postępowaniu karnym prowadzonym przez Prokuraturę Europejską przysługują co najmniej następujące prawa procesowe przewidziane w transponowanym do prawa krajowego prawie Unii, w tym w dyrektywach dotyczących praw przysługujących podejrzanym i oskarżonym w postępowaniu karnym:

[…]

[…]

3.   Bez uszczerbku dla praw, o których mowa w niniejszym rozdziale, podejrzanym i oskarżonym oraz innym osobom uczestniczącym w postępowaniu prowadzonym przez Prokuraturę Europejską przysługują wszelkie prawa procesowe dostępne na mocy mającego zastosowanie prawa krajowego, w tym możliwość przedstawiania dowodów, wnoszenia o wyznaczenie biegłych lub przeprowadzenie analizy przez biegłych i o wysłuchanie świadków oraz zwrócenia się o to, aby Prokuratura Europejska uzyskała takie środki w imieniu obrony”.

10

Artykuł 42 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Kontrola sądowa”, przewiduje:

„1.   Akty proceduralne Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich, podlegają kontroli przez właściwe sądy krajowe zgodnie z wymogami i procedurami określonymi w prawie krajowym. To samo ma zastosowanie w przypadku nieprzyjęcia przez Prokuraturę Europejską aktów proceduralnych, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich i których przyjęcie było na mocy niniejszego rozporządzenia wymagane prawem.

2.   Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy, zgodnie z art. 267 TFUE, do orzekania w trybie prejudycjalnym o:

3.   Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 niniejszego artykułu decyzje Prokuratury Europejskiej o umorzeniu postępowania, o ile są one zaskarżane bezpośrednio na podstawie prawa Unii, podlegają kontroli przeprowadzanej przez Trybunał Sprawiedliwości zgodnie z art. 263 akapit czwarty TFUE.

4.   Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy zgodnie z art. 268 TFUE do orzekania w sporach dotyczących odszkodowań w związku ze szkodami wyrządzonymi przez Prokuraturę Europejską.

5.   Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy zgodnie z art. 272 TFUE do orzekania w sporach dotyczących klauzul arbitrażowych umieszczonych w umowach zawartych przez Prokuraturę Europejską.

6.   Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy zgodnie z art. 270 TFUE do orzekania w sporach w sprawach pracowniczych.

7.   Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w sprawie odwołania Europejskiego Prokuratora Generalnego lub prokuratorów europejskich […].

8.   Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla kontroli sądowej przeprowadzanej przez Trybunał Sprawiedliwości zgodnie z art. 263 akapit czwarty TFUE względem decyzji Prokuratury Europejskiej mających wpływ na przewidziane w rozdziale VIII prawa osób, których dane dotyczą, oraz decyzji Prokuratury Europejskiej, które nie są aktami proceduralnymi, np. decyzji Prokuratury Europejskiej w sprawie prawa do publicznego dostępu do dokumentów lub decyzji w sprawie odwołania delegowanych prokuratorów europejskich, które przyjęto zgodnie z art. 17 ust. 3 niniejszego rozporządzenia, lub innych decyzji administracyjnych”.

11

Ley Orgánica 9/2021 de aplicación del Reglamento (UE) 2017/1939 del Consejo, de 12 de octubre de 2017, por el que se establece una cooperación reforzada para la creación de la Fiscalía Europea [ustawa organiczna 9/2021 wykonująca rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej] z dnia 1 lipca 2021 r. (BOE nr 157 z dnia 2 lipca 2021 r., s. 78523, zwana dalej „LO 9/2021”) wprowadza przy każdym właściwym sądzie funkcję Juez de garantías (sądu gwarantującego prawa stron postępowania), który zgodnie z preambułą tej ustawy jest organem, który nie jest związany z kierowaniem postępowaniem, lecz jest odpowiedzialny za wykonywanie zadań z zakresu kontroli sądowej wyraźnie przewidzianych w tej ustawie organicznej.

12

Artykuł 42 LO 9/2021 przewiduje:

„1.   Delegowani prokuratorzy europejscy, zgodnie z przepisami niniejszej ustawy organicznej, rozporządzenia [2017/1939] oraz przepisami ich regulaminu, kierują postępowaniem przygotowawczym, zarządzając wykonanie wszystkich czynności postępowania przygotowawczego i podejmując tymczasowe środki zabezpieczające określone w Ley de Enjuiciamiento Criminal [kodeksie postępowania karnego], z wyjątkiem tych, które są zastrzeżone na rzecz sądów na podstawie konstytucji i innych przepisów prawa, a na które zgodę wyraża sąd gwarantujący prawa stron postępowania.

[…]

3.   Postępowanie przygotowawcze jest prowadzone zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego, z wyjątkiem przypadków szczególnych, o których jest w sposób wyraźny mowa w niniejszej ustawie organicznej”.

13

Artykuł 43 LO 9/2021 ma następujące brzmienie:

„1.   Delegowany prokurator europejski może wezwać i przesłuchać w charakterze świadka każdą osobę, która posiada wiedzę na temat faktów i okoliczności istotnych dla stwierdzenia, że popełniono czyn zabroniony, i wskazania osoby odpowiedzialnej, lub która może dostarczyć w tym celu użytecznych informacji.

Z wyjątkiem osób zwolnionych z obowiązku stawiennictwa i złożenia zeznań w charakterze świadka na ustnym etapie postępowania sądowego każda osoba wezwana przez europejskiego prokuratora delegowanego jest obowiązana stawić się i złożyć zeznania w charakterze świadka, podając w odpowiedzi na zadawane pytania wszystko, co jest jej wiadome.

2.   Przesłuchanie świadka odbywa się w sposób określony w kodeksie postępowania karnego.

Strony postępowania mogą, poprzez swoich adwokatów, uczestniczyć w przesłuchaniu świadka, w którym to przypadku, po zakończeniu przesłuchania, należy im umożliwić zwrócenie się do świadka o wyjaśnienia, jakie uznają za niezbędne”.

14

Artykuł 90 LO 9/2021 przewiduje:

„Decyzje wydane przez europejskiego prokuratora delegowanego w toku postępowania przygotowawczego mogą zostać zaskarżone przed sądem gwarantującym prawa stron postępowania jedynie w przypadkach, o których jest w sposób wyraźny mowa w niniejszej ustawie organicznej”.

15

Artykuł 91 LO 9/2021 reguluje przebieg procedury odwoławczej.

16

Na podstawie LO 9/2021 osoba, która broni się w postępowaniu przygotowawczym, może wnieść środek zaskarżenia przeciwko następującym decyzjom delegowanego prokuratora europejskiego:

17

Artykuł 311 kodeksu postępowania karnego jest zredagowany następująco:

„Sędzia śledczy przeprowadza czynności w ramach postępowania przygotowawczego postulowane przez prokuraturę lub którąkolwiek ze stron postępowania, chyba że uzna je za zbędne lub szkodliwe.

Od postanowienia o odmowie przeprowadzenia wnioskowanych czynności można wnieść do organu nadrzędnego środek zaskarżenia, który jest dopuszczany w celu przekazania właściwemu sądowi.

[…]”.

18

Artykuł 766 ust. 1 kodeksu postępowania karnego ma następujące brzmienie:

„Postanowienia sędziego śledczego i sądu karnego, w odniesieniu do których nie wyłączono możliwości zaskarżenia, mogą być przedmiotem wniosku o ponowne rozpoznanie przez ten sam sąd lub środka zaskarżenia do organu nadrzędnego. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, te wnioski i środki nie mają skutku zawieszającego”.

19

I.R.O. i F.J.L.R. byli dyrektorami hiszpańskiej spółki, która otrzymała dotację na realizację projektu finansowanego ze środków Unii. Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) poinformował Fiscalía de área de Getafe-Leganés (prokuraturę dla okręgu Getafe-Leganés, Hiszpania), że bezpośrednie koszty osobowe, o które fundacja ta wystąpiła w odniesieniu do dwóch badaczy zatrudnionych przez nią w celu realizacji tego projektu, mianowicie Y.C. i I.M.B., nie zostały odpowiednio uzasadnione.

20

Fiscalía de área de Getafe-Leganés (prokuratura dla okręgu Getafe-Leganés) zawiadomiła Juzgado de Primera Instancia e Instrucción n.° 1 de Getafe (sąd pierwszej instancji i śledczy nr 1 w Getafe, Hiszpania) o popełnieniu przestępstwa defraudacji dotacji. W dniu 20 kwietnia 2021 r. sąd ten wszczął dochodzenie przeciwko I.R.O. W ramach tego postępowania został on przesłuchany w dniu 21 maja 2021 r. i skorzystał z prawa do odmowy składania wyjaśnień. W dniu 2 lipca 2021 r. ów sąd przesłuchał Y.C. w charakterze świadka.

21

Decyzją z dnia 26 lipca 2022 r. delegowani prokuratorzy europejscy prowadzący sprawę w Hiszpanii skorzystali z przysługującego im prawa do przejęcia sprawy i wszczęli postępowanie przygotowawcze, które leży u podstaw rozpatrywanego odesłania prejudycjalnego.

22

Decyzjami z dni 22 sierpnia i 25 października 2022 r. wspomniani delegowani prokuratorzy europejscy wezwali, zgodnie z art. 27 LO 9/2021, odpowiednio I.R.O. i F.J.L.R. do stawienia się na pierwszym przesłuchaniu w celu poinformowania każdego z nich, że są objęci postępowaniem przygotowawczym dotyczącym defraudacji dotacji i fałszerstwa dokumentów, na podstawie odpowiednio art. 308 lub, w stosownym przypadku, art. 306 Código Penal (kodeksu karnego) oraz art. 390 i 392 tego kodeksu.

23

Decyzją z dnia 2 lutego 2023 r. (zwaną dalej „decyzją z dnia 2 lutego 2023 r.”), wydaną na podstawie art. 43 LO 9/2021, wspomniani delegowani prokuratorzy europejscy wezwali Y.C. i I.M.B. do stawienia się przed nimi w charakterze świadków. W dniu 7 lutego 2023 r., na podstawie art. 90 LO 9/2021, adwokaci reprezentujący I.R.O. i F.J.L.R. zaskarżyli tę decyzję do Prokuratury Europejskiej w zakresie, w jakim Y.C. został w niej wezwany do stawiennictwa w charakterze świadka. Podnieśli oni, że przeprowadzenie tej czynności w ramach postępowania przygotowawczego nie było ani odpowiednie, ani konieczne, ani użyteczne, ponieważ Juzgado de Primera Instancia e Instrucción n.° 1 de Getafe (sąd pierwszej instancji i śledczy nr 1 w Getafe) przesłuchał już Y.C. w tym charakterze. W dniu 8 lutego 2023 r. ten środek zaskarżenia wpłynął do Juzgado Central de Instrucción n.° 6 de Madrid (centralnego sądu śledczego nr 6 w Madrycie, Hiszpania), który występuje w postępowaniu w charakterze sądu gwarantującego prawa stron postępowania i jest sądem odsyłającym.

24

Sąd ten zwraca się do Trybunału o udzielenie wskazówek w przedmiocie wykładni prawa Unii, tak aby mógł on ocenić wpływ rozporządzenia 2017/1939 na kompetencje sądu gwarantującego prawa stron postępowania do kontroli niektórych aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich. Zauważa on, że zgodnie z art. 42 i 43 LO 9/2021 w związku z art. 90 tej ustawy kontrola sądowa aktów proceduralnych tego organu jest możliwa tylko wówczas, gdy wyraźnie zezwala na nią ta ustawa organiczna. Ponieważ wśród aktów, na których kontrolę zezwala ta ustawa organiczna, nie wymieniono wezwań do stawiennictwa w charakterze świadka, nie istnieje środek zaskarżenia decyzji z dnia 2 lutego 2023 r. do sądu gwarantującego prawa stron postępowania.

25

Tymczasem sąd odsyłający podkreśla, że art. 42 rozporządzenia 2017/1939 zezwala na kontrolę sądową aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich, i uważa, że dotyczy to decyzji z dnia 2 lutego 2023 r.

26

W pierwszej kolejności sąd odsyłający uważa, że decyzja ta jest bezpośrednio skuteczna wobec osób wezwanych do stawiennictwa, ponieważ narusza ona, po pierwsze, ich prawo podstawowe do wjazdu na terytorium Unii i jego opuszczenia oraz swobodnego przemieszczania się po nim, chronione na mocy art. 6 Karty, a po drugie, ich prawo do obrony, zapisane w art. 48 tej Karty, w zakresie, w jakim istnieje racjonalna możliwość, że ich zeznania mogą ujawnić jakąś formę udziału w rozpatrywanych czynach i że można z nich wyprowadzić poszlaki wskazujące na zachowanie przestępne, podczas gdy kodeks postępowania karnego nie przewiduje obecności adwokata przy składaniu zeznań przez świadka.

27

W drugiej kolejności, zdaniem tego sądu, wezwanie Y.C. i I.M.B. do stawiennictwa wywołuje skutki wobec osób objętych toczącym się postępowaniem przygotowawczym. Po pierwsze, uważa on, że wezwanie Y.C. w charakterze świadka, w sytuacji gdy złożył on już w tym charakterze zeznania przed Juzgado de Primera Instancia e Instrucción n.° 1 de Getafe (sądem pierwszej instancji i śledczym nr 1 w Getafe), mogłoby mieć wpływ na prawo tych osób do postępowania prowadzonego bez nieuzasadnionej zwłoki, ponieważ oznaczałoby to powtórzenie już dokonanych aktów proceduralnych. Po drugie, sąd ten zauważa, że zeznania Y.C. i I.M.B. mogą pozwolić na uzyskanie dowodów obciążających mogących zaszkodzić osobom objętym postępowaniem przygotowawczym.

28

W świetle tych rozważań sąd odsyłający staje na stanowisku, że niemożność wniesienia środka zaskarżenia na decyzję z dnia 2 lutego 2023 r. może prowadzić do nieuzasadnionego, w świetle zasad równoważności i skuteczności, ograniczenia prawa podmiotowego wywodzonego z prawa Unii.

29

Co się tyczy zasady równoważności, sąd ten wskazuje, że gdyby rozpatrywane czyny zostały zbadane przez hiszpańskiego sędziego śledczego, który jest odpowiednikiem delegowanego prokuratora europejskiego na poziomie krajowym, należałoby przeprowadzić dochodzenie, ponieważ dane przestępstwa są zagrożone karą niższą niż pięć lat pozbawienia wolności. Zgodnie zaś z art. 766 kodeksu postępowania karnego decyzje, którymi sędzia śledczy zarządza przeprowadzenie czynności w ramach tego postępowania, mogą być przedmiotem zaskarżenia do sędziego, który wydał decyzję, a także do sądu wyższej instancji.

30

Ponadto sąd odsyłający zauważa, że prawdą jest, iż – zgodnie z jedną z linii orzecznictwa krajowego – w ramach procedury śledczej zwanej „Procedimiento Sumario Ordinario” (postępowanie w sprawie przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności powyżej pięciu lat) art. 311 kodeksu postępowania karnego przewiduje, że postanowienie, którym dopuszcza się wnioskowane przez strony czynności w ramach postępowania przygotowawczego, nie podlega zaskarżeniu. Niemniej jednak ta linia orzecznicza, która rozszerza na dochodzenie stosowanie właściwego dla śledztwa przepisu Procedimiento Sumario Ordinario, nie została potwierdzona przez Tribunal Supremo (sąd najwyższy, Hiszpania), nie jest jednomyślna i nie doprowadziła do reformy legislacyjnej.

31

Sąd odsyłający uważa zatem, że doszło do naruszenia zasady równoważności, ponieważ LO 9/2021 nie umożliwia wniesienia środka zaskarżenia na akty wzywające świadków do stawiennictwa, podczas gdy kodeks postępowania karnego nie ustanawia żadnego rodzaju ograniczeń co do możliwości zaskarżenia decyzji sędziego śledczego dotyczących przeprowadzenia lub odmowy przeprowadzenia czynności w ramach postępowania przygotowawczego.

32

Co się tyczy zasady skuteczności, sąd ten stwierdza, że LO 9/2021 ogranicza kontrolę sądową aktów delegowanych prokuratorów europejskich do enumeratywnie wyliczonych przypadków. Uważa on, że ograniczenie uprawnień kontrolnych sądu gwarantującego prawa stron postępowania wynikające z tej ustawy, w szczególności z jej art. 90, utrudnia wykonywanie prawa do skutecznego środka prawnego i prawa do obrony, których posiadanie przez jednostki uznaje rozporządzenie 2017/1939 i które wynikają z Karty, a także narusza nieodłączne wartości państwa prawnego, na którym opiera się Unia. Ponadto środek zaskarżenia przewidziany w art. 42 ust. 1 tego rozporządzenia wpisuje się w ramy postępowania, którego zasadniczym celem jest zwalczanie oszustw podatkowych i uchylania się od opodatkowania w Unii. W konsekwencji, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy, istnieje uzasadniony interes i nadrzędny wzgląd interesu ogólnego w tym, aby przewidziane na szczeblu krajowym zasady proceduralne dotyczące tego środka zaskarżenia nie skutkowały pozbawieniem znaczenia lub ograniczeniem korzystania z takiego środka zaskarżenia, który wynika z prawa Unii.

33

W tych okolicznościach Juzgado Central de Instrucción n.° 6 de Madrid (centralny sąd śledczy nr 6 w Madrycie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

34

Prokuratura Europejska, rządy hiszpański, francuski i niderlandzki oraz Komisja twierdzą, że pytanie drugie jest niedopuszczalne, ponieważ jest czysto hipotetyczne. Postępowanie główne dotyczy bowiem zaskarżenia przez osoby objęte postępowaniem przygotowawczym Prokuratury Europejskiej decyzji tej ostatniej o wezwaniu osób trzecich do złożenia zeznań w charakterze świadków, podczas gdy pytanie drugie dotyczy możliwości zaskarżenia takiej decyzji przez samych świadków.

35

Ponadto Prokuratura Europejska podnosi, że pytania trzecie i czwarte mają również charakter hipotetyczny, ponieważ jej zdaniem art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 nie przyznaje automatycznie prawa do kontroli sądowej aktów proceduralnych tego organu w braku podstawy prawnej w prawie krajowym.

36

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny i którego prawidłowość nie podlega ocenie Trybunału, korzystają z domniemania, iż mają znaczenie dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie złożonego przez sąd krajowy wniosku jest możliwa tylko wtedy, gdy oczywiste jest, iż wykładnia prawa Unii, o którą wnioskowano, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje elementami stanu faktycznego lub prawnego, które są niezbędne do udzielenia użytecznej odpowiedzi na przedstawione mu pytania (wyrok z dnia 24 października 2018 r., XC i in., C‑234/17, EU:C:2018:853, pkt 16 i przytoczone tam orzecznictwo).

37

W niniejszej sprawie z jednej strony poprzez pytanie drugie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 6 i 48 Karty oraz art. 7 dyrektywy 2016/343 stoją na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego, który nie przewiduje możliwości zaskarżenia przez osoby trzecie decyzji Prokuratury Europejskiej wzywającej je do stawiennictwa w charakterze świadków, zważywszy na naruszenia ich praw podstawowych, które mogą wynikać z tej decyzji.

38

Tymczasem należy zauważyć, że o ile spór w postępowaniu głównym rzeczywiście dotyczy środka zaskarżenia od decyzji z dnia 2 lutego 2023 r., na mocy której delegowani prokuratorzy europejscy prowadzący sprawę w postępowaniu głównym wezwali Y.C. i I.M.B. do stawienia się przed nimi w charakterze świadków, o tyle środek ten został wniesiony nie przez te osoby, lecz przez I.R.O. i F.J.L.R., objętych postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez tych delegowanych prokuratorów europejskich, w ramach którego decyzja ta została wydana. W konsekwencji, ponieważ sąd odsyłający nie przedstawił powodów, dla których, pomimo tego kontekstu, konieczne byłoby jednak udzielenie przez Trybunał odpowiedzi na pytanie drugie, pytanie to jest niedopuszczalne.

39

Z drugiej strony pytania trzecie i czwarte zmierzają w istocie do ustalenia, czy zasady równoważności i skuteczności stoją na przeszkodzie przepisom krajowym, które ograniczają możliwości zaskarżenia aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej do pewnej liczby enumeratywnie wyliczonych przypadków i które, w związku z tym, nie zapewniają ochrony równoważnej ochronie zapewnianej przez krajowe przepisy procesowe mające zastosowanie do środków zaskarżenia przeciwko wydawanym w ramach wykonywania ich uprawnień dochodzeniowych decyzjom sędziów śledczych, którzy są na szczeblu krajowym odpowiednikami delegowanych prokuratorów europejskich.

40

W tym względzie, jak wynika z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, sąd odsyłający uważa, że w obecnym stanie prawa krajowego decyzja Prokuratury Europejskiej o wezwaniu Y.C. i I.M.B. do stawiennictwa w charakterze świadków, która stanowi przedmiot sporu w postępowaniu głównym, nie podlega zaskarżeniu. Ponadto uważa on, że wbrew twierdzeniom Prokuratury Europejskiej prawo krajowe należy interpretować w ten sposób, że decyzje sędziego śledczego nakazujące przeprowadzenie czynności w ramach postępowania przygotowawczego w kontekście dochodzenia podlegają zaskarżeniu.

41

W świetle tych rozważań, których prawidłowości Trybunał nie może kwestionować, pytania trzecie i czwarte wydają się istotne dla rozstrzygnięcia sporu zawisłego przed sądem odsyłającym, ponieważ dopuszczalność środka zaskarżenia w postępowaniu głównym może zależeć od odpowiedzi Trybunału na te pytania. Ponadto zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Prokuraturę Europejską dotyczy wykładni art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939, a zatem dotyczy istoty zadanych pytań, a nie ich dopuszczalności.

42

Pytania trzecie i czwarte są zatem dopuszczalne.

43

Poprzez pytania pierwsze, trzecie i czwarte, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 w świetle art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 i 48 Karty oraz zasad równoważności i skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, które nie zezwalają osobom objętym postępowaniem przygotowawczym Prokuratury Europejskiej na zaskarżenie bezpośrednio przed właściwym sądem krajowym decyzji, którą – w ramach tego postępowania przygotowawczego – delegowany prokurator europejski prowadzący daną sprawę wzywa świadków do stawiennictwa.

44

Zgodnie z art. 4 rozporządzenia 2017/1939 „Prokuratura Europejska jest właściwa do spraw dochodzenia, ścigania i stawiania przed sądem sprawców i współsprawców przestępstw naruszających interesy finansowe Unii”. W tym względzie Prokuratura Europejska wszczyna postępowania przygotowawcze, wnosi akty oskarżenia i sprawuje funkcje oskarżyciela publicznego przed właściwymi sądami państw członkowskich aż do ostatecznego zakończenia sprawy.

45

Artykuł 8 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia przewiduje, że Prokuratura Europejska jest niepodzielnym unijnym organem o zdecentralizowanej strukturze, działającym jako jeden urząd. Artykuł 8 ust. 2–4 stanowi, że Prokuratura Europejska jest zorganizowana na dwóch poziomach, a mianowicie, po pierwsze, na szczeblu centralnym, który stanowi Prokuratura Centralna w siedzibie Prokuratury Europejskiej, i po drugie, na szczeblu pozacentralnym, który stanowią delegowani prokuratorzy europejscy, działający w państwach członkowskich.

46

Zgodnie z art. 13 ust. 1 tego samego rozporządzenia, rozpatrywanym w świetle jego motywów 30 i 32, postępowania przygotowawcze Prokuratury Europejskiej muszą być co do zasady prowadzone przez delegowanych prokuratorów europejskich, działających w imieniu Prokuratury Europejskiej w swoich państwach członkowskich [wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., G.K. i in. (Prokuratura Europejska), C‑281/22, EU:C:2023:1018, pkt 42].

47

Zgodnie z art. 28 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 delegowany prokurator europejski prowadzący sprawę może, zgodnie z tym rozporządzeniem i prawem krajowym, samodzielnie przeprowadzić czynności w ramach postępowania przygotowawczego i inne czynności. W szczególności delegowani prokuratorzy europejscy są uprawnieni do podejmowania nie tylko czynności dochodzeniowych, o których mowa w art. 30 ust. 1 tego rozporządzenia, przynajmniej w przypadkach, w których maksymalny wymiar kary za przestępstwo będące przedmiotem postępowania przygotowawczego wynosi co najmniej cztery lata pozbawienia wolności, ale również, zgodnie z tym art. 30 ust. 4, do składania wniosków o przeprowadzenie wszelkich innych czynności, jakie mogą podejmować prokuratorzy w ich państwach członkowskich na mocy prawa krajowego w podobnych sprawach krajowych, lub do zarządzenia takich czynności. Ponadto, jak stanowi wspomniany art. 30 ust. 5, procedury i tryb podejmowania tych czynności są określone przez mające zastosowanie prawo krajowe.

48

W tym kontekście, jak wskazano w motywie 86 rozporządzenia 2017/1939, w celu uwzględnienia szczególnego charakteru zadań i struktury Prokuratury Europejskiej, który różni się od charakteru wszystkich pozostałych organów i jednostek organizacyjnych Unii, art. 86 ust. 3 TFUE pozwala prawodawcy Unii na ustanowienie zasad szczególnych mających zastosowanie do sądowej kontroli aktów proceduralnych podjętych przez nią przy wypełnianiu jej funkcji.

49

Prawodawca Unii skorzystał z tego uprawnienia, przyjmując art. 42 tego rozporządzenia, którego ustęp 1 przewiduje, że akty proceduralne Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich, podlegają kontroli przez właściwe sądy krajowe zgodnie z wymogami i procedurami określonymi w prawie krajowym.

50

W celu ustalenia, czy ten art. 42 ust. 1 stoi na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, które nie zezwalają osobom objętym postępowaniem przygotowawczym Prokuratury Europejskiej na zaskarżenie bezpośrednio przed właściwym sądem krajowym decyzji, na mocy której delegowany prokurator europejski prowadzący daną sprawę wzywa świadków do stawiennictwa, należy zbadać, czy taka decyzja wchodzi w zakres pojęcia „aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich” w rozumieniu tego art. 42 ust. 1.

51

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem z wymogów zarówno jednolitego stosowania prawa Unii, jak i zasady równości wynika, że pojęciom w danym przepisie prawa Unii, który nie zawiera żadnego wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich w celu określenia ich znaczenia i zakresu, należy zazwyczaj nadawać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię, której należy dokonywać z uwzględnieniem nie tylko treści tego przepisu, ale także jego kontekstu i celów realizowanych przez uregulowanie, którego stanowi on część [wyrok z dnia 30 kwietnia 2024 r.M.N. (EncroChat), C‑670/22, EU:C:2024:372, pkt 109 i przytoczone tam orzecznictwo].

52

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że prawdą jest, że zgodnie z brzmieniem art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 właściwe sądy krajowe przeprowadzają kontrolę sądową aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich „zgodnie z wymogami i procedurami określonymi w prawie krajowym”.

53

Niemniej jednak z samego brzmienia tego art. 42 ust. 1 wynika, że to odesłanie do „wymogów i procedur określonych w prawie krajowym” dotyczy wyłącznie trybów przeprowadzania przez właściwe sądy krajowe kontroli sądowej danych aktów, a nie zakresu pojęcia „aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich”, w odniesieniu do którego przepis ten nie odsyła do prawa państw członkowskich w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 51 niniejszego wyroku.

54

Ponadto, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 39–43 opinii, z brzmienia i systematyki art. 42 rozporządzenia 2017/1939 w świetle jego motywów 86, 87 i 89 oraz z kontekstu, w jaki wpisuje się ten przepis, wynika, że ma on na celu w szczególności ustanowienie podziału kompetencji między sądami krajowymi a sądami Unii do celów sprawowania kontroli sądowej działalności Prokuratury Europejskiej.

55

I tak, o ile, jak przypomniano w pkt 49 i 52 niniejszego wyroku, art. 42 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia przyznaje sądom krajowym właściwość do kontrolowania aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej mających wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich, o tyle art. 42 ust. 2–8 wymienia przypadki, w których kontrola sądowa działalności Prokuratury Europejskiej wchodzi natomiast w zakres właściwości sądów Unii.

56

W szczególności art. 42 ust. 3 rozporządzenia 2017/1939 przyznaje sądom Unii właściwość do kontrolowania, zgodnie z art. 263 akapit czwarty TFUE, decyzji Prokuratury Europejskiej o umorzeniu postępowania, o ile są one zaskarżane bezpośrednio na podstawie prawa Unii. Ponadto zgodnie z art. 42 ust. 8 sądy Unii kontrolują również, zgodnie ze wspomnianym art. 263 akapit czwarty, zarówno decyzje Prokuratury Europejskiej wpływające na prawa do ochrony danych przysługujące osobom, których dane dotyczą, i wywodzone z rozdziału VIII tego rozporządzenia, jak i decyzje Prokuratury Europejskiej niebędące aktami proceduralnymi, takie jak decyzje dotyczące prawa do publicznego dostępu do dokumentów, ewentualną decyzję o odwołaniu delegowanego prokuratora europejskiego zgodnie z art. 17 ust. 3 tego rozporządzenia lub inne decyzje administracyjne.

57

W związku z tym „aktami proceduralnymi” w rozumieniu art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 są te, których zgodność z prawem jest co do zasady kontrolowana przez sądy krajowe, z wyjątkiem aktów, o których mowa w tym art. 42 ust. 3, i w opozycji do decyzji dotyczących ochrony danych osobowych i „decyzji administracyjnych” Prokuratury Europejskiej w rozumieniu wspomnianego art. 42 ust. 8, które wchodzą w zakres stosowania art. 263 TFUE.

58

Z powyższego wynika, że pojęcie „aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich”, w rozumieniu art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 jest autonomicznym pojęciem prawa Unii, które należy interpretować na podstawie jednolitych kryteriów. Jedynie taka wykładnia może bowiem zapewnić w całej Unii spójny podział kompetencji między sądami krajowymi a sądami Unii do celów sprawowania kontroli sądowej działalności Prokuratury Europejskiej.

59

W drugiej kolejności należy zbadać, czy decyzja Prokuratury Europejskiej o wezwaniu świadków do stawiennictwa wchodzi w zakres tego pojęcia, które nie zostało zdefiniowane w rozporządzeniu 2017/1939.

60

W tym względzie, po pierwsze, z motywu 87 tego rozporządzenia wynika, że wyrażenie „akty proceduralne” odnosi się w szczególności do aktów wydawanych przez Prokuraturę Europejską w ramach jej postępowań przygotowawczych. Tymczasem bezsporne jest, że decyzja rozpatrywana w postępowaniu głównym stanowi „akt proceduralny” zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy nadać temu wyrażeniu, i że akt ten został przyjęty w ramach postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Europejską.

61

Po drugie, co się tyczy kwestii, czy taką decyzję należy uznać za akt proceduralny, „który ma wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich”, to należy na wstępie zauważyć, że wyrażenie to odpowiada kryterium użytemu w art. 263 akapit pierwszy TFUE w celu zdefiniowania pojęcia aktu zaskarżalnego przed sądami Unii w ramach skargi o stwierdzenie nieważności przewidzianej w tym art. 263.

62

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem skargę o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 263 akapit pierwszy TFUE można wnieść na każdy przepis lub środek przyjęty przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii, bez względu na jego formę, który ma na celu wywołanie wiążących skutków prawnych mogących wpłynąć na interesy osoby fizycznej lub prawnej, zmieniając w istotny sposób jej sytuację prawną (wyrok z dnia 22 września 2022 r., IMG/Komisja,C‑619/20 P i C‑620/20 P, EU:C:2022:722, pkt 98 i przytoczone tam orzecznictwo).

63

Z brzmienia art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 w świetle ogólnej systematyki tego rozporządzenia i celu tego art. 42 można zatem wywnioskować, że skoro prawodawca Unii odwołał się do kryterium analogicznego do kryterium, o którym mowa w art. 263 akapit pierwszy TFUE, jego zamiarem było nie ograniczenie obowiązkowej kontroli sądowej aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej do niektórych szczególnych kategorii aktów proceduralnych, lecz rozszerzenie tej kontroli na wszelkie akty o charakterze proceduralnym mające wywołać wiążące skutki prawne mogące wpłynąć na interesy osób trzecich poprzez istotną zmianę ich sytuacji prawnej, w szczególności na akty przyjęte w ramach dochodzenia.

64

W tym kontekście, po pierwsze, należy zauważyć, że zgodnie z motywem 87 rozporządzenia 2017/1939 termin „osoba trzecia”, o którym mowa w art. 42 tego rozporządzenia, oznacza kategorię osób, do której należą nie tylko „podejrzany” i „pokrzywdzony”, lecz również „inne zainteresowane osoby, na których prawa takie czynności mogą negatywnie wpływać”.

65

Ponadto w akapicie trzecim tego motywu 87, w celu zilustrowania pojęcia aktów proceduralnych, „które nie mają wywoływać skutków prawnych wobec osób trzecich”, prawodawca Unii odniósł się wyraźnie jedynie do wyznaczenia biegłych i do zwrotu kosztów poniesionych przez świadków. Biorąc pod uwagę przykładowy charakter tego wyliczenia, nie można z góry wykluczyć, że decyzja wzywająca do stawiennictwa świadków, która nie figuruje wśród aktów proceduralnych wymienionych w tym motywie 87, może zostać uznana za wywołującą wiążące skutki prawne mogące wpłynąć na interesy danej osoby poprzez istotną zmianę jej sytuacji prawnej.

66

Po drugie, wykładnia przedstawiona w pkt 63 niniejszego wyroku jest jedyną wykładnią mogącą zagwarantować poszanowanie zasady, zgodnie z którą Unia jest unią prawa, w której akty jej instytucji, organów i jednostek organizacyjnych podlegają kontroli pod względem zgodności między innymi z traktatami, ogólnymi zasadami prawa oraz prawami podstawowymi (zob. podobnie wyrok z dnia 3 października 2013 r., Inuit Tapiriit Kanatami i in./Parlament i Rada, C‑583/11 P, EU:C:2013:625, pkt 91 i przytoczone tam orzecznictwo).

67

Mimo to należy również przypomnieć, że w celu ustalenia w danym przypadku, czy zaskarżony akt ma na celu wywołanie wiążących skutków prawnych, należy wziąć pod uwagę jego istotę, a skutki tego aktu należy oceniać na podstawie obiektywnych kryteriów, takich jak treść rozpatrywanego aktu, z uwzględnieniem, w razie potrzeby, kontekstu, w jakim został wydany, oraz uprawnień instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej Unii, które go wydały. Uprawnień tych nie należy traktować w sposób abstrakcyjny, lecz jako elementy mogące objaśnić konkretną analizę treści wspomnianego aktu, która ma charakter główny i niezbędny (zob. analogicznie wyrok z dnia 22 września 2022 r., IMG/Komisja,C‑619/20 P i C‑620/20 P, EU:C:2022:722, pkt 99 i przytoczone tam orzecznictwo).

68

W świetle kryteriów przedstawionych w pkt 62–67 niniejszego wyroku kwestia, czy decyzja delegowanego prokuratora europejskiego o wezwaniu świadków do stawiennictwa ma wywołać wiążące skutki prawne mogące wpłynąć na prawa osób objętych dochodzeniem, takich jak inicjujący postępowanie przed sądem odsyłającym, poprzez istotną zmianę ich sytuacji prawnej, nie może zostać rozstrzygnięta w sposób abstrakcyjny i ogólny.

69

Kryteria te wymagają bowiem dokonania oceny in concreto danego aktu w świetle w szczególności statusu „osoby trzeciej” kwestionującej ten akt, jego treści, kontekstu, w jakim został on wydany, oraz uprawnień organu, który go wydał.

70

W tym względzie należy zauważyć, że jak wynika z motywów 83 i 85–87 rozporządzenia 2017/1939, art. 42 ust. 1 tego rozporządzenia w związku z jego art. 41 należy interpretować w ten sposób, że kontrola sądowa aktów proceduralnych, które mają wywoływać skutki prawne wobec osób trzecich, umożliwia zapewnienie poszanowania przez Prokuraturę Europejską praw podstawowych osób, wobec których te akty proceduralne wywołują takie skutki, a w szczególności kontrolę poszanowania przez ten organ rzetelności postępowania oraz prawa do obrony osób podejrzanych i oskarżonych zgodnie z art. 47 i 48 Karty.

71

W szczególności taka kontrola wymaga między innymi sprawdzenia poszanowania nie tylko praw procesowych podejrzanych i oskarżonych, przewidzianych w prawie Unii, o których mowa w art. 41 ust. 1 tego rozporządzenia, lecz również, zgodnie z jego art. 41 ust. 3, wszelkich praw procesowych dostępnych na mocy prawa krajowego mającego zastosowanie do tych osób oraz do innych osób uczestniczących w postępowaniu prowadzonym przez Prokuraturę Europejską.

72

Ponieważ zakres gwarancji proceduralnych przyznanych różnym kategoriom osób może się zatem różnić w zależności od krajowych przepisów procesowych danego państwa członkowskiego, zakres aktów proceduralnych, które osoby te mogą kwestionować przed sądami krajowymi, może w konsekwencji również różnić się w zależności od mającego zastosowanie prawa krajowego.

73

Ocena skutków decyzji wzywającej świadków do stawiennictwa dla praw osób objętych postępowaniem przygotowawczym, zależy zatem w pewnym stopniu od krajowych przepisów procesowych, a także od szczególnego kontekstu dochodzenia, w ramach którego Prokuratura Europejska wydała tę decyzję, w związku z czym sądy krajowe właściwe do przeprowadzenia kontroli sądowej przewidzianej w art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 są w stanie najlepiej przeprowadzić tę kontrolę.

74

Wykładnię tę potwierdzają motywy 12 i 87 tego rozporządzenia. Z jednej strony z motywu 12 wynika, że prawodawca Unii zamierzał ograniczyć, zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności, wyrażonymi w art. 5 ust. 3 i 4 TUE, stopień harmonizacji kontroli sądowej aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej do tego, co jest ściśle niezbędne do zapewnienia w odniesieniu do nich jednolitego poziomu skutecznej ochrony sądowej zgodnego z prawem pierwotnym Unii. Z drugiej strony wykładnia ta jest również spójna ze znacznym stopniem integracji tego organu Unii z systemami postępowania karnego państw członkowskich, w ramach których wykonuje on swoje kompetencje, co uzasadnia, jak wynika z motywu 87 akapit pierwszy tego rozporządzenia, właściwość sądów krajowych w odniesieniu do aktów proceduralnych, o których mowa w art. 42 ust. 1 tego rozporządzenia.

75

Wynika stąd, że to do właściwych sądów krajowych należy dokonanie oceny, w szczególności w świetle krajowych przepisów procesowych oraz szczególnego kontekstu dochodzenia, w ramach którego się do nich zwrócono, czy decyzja delegowanego prokuratora europejskiego wzywająca świadków do stawiennictwa ma wywołać wiążące skutki prawne mogące wpłynąć na interesy osób kwestionujących tę decyzję, takich jak w niniejszym przypadku osoby objęte tym postępowaniem przygotowawczym, poprzez istotną zmianę ich sytuacji prawnej, w szczególności poprzez naruszenie ich praw procesowych. Jeżeli tak jest, decyzja ta podlega kontroli tych sądów na podstawie art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939.

76

W trzeciej kolejności, co się tyczy kwestii, czy ta kontrola sądowa powinna w danym wypadku zostać przeprowadzona w kontekście bezpośredniego środka zaskarżenia wspomnianej decyzji, należy zauważyć, że brzmienie tego przepisu nie precyzuje, czy państwa członkowskie powinny przewidzieć szczególny środek zaskarżenia umożliwiający bezpośrednie zakwestionowanie aktu proceduralnego Prokuratury Europejskiej i czy kontrola ta musi koniecznie zmierzać do stwierdzenia nieważności zaskarżonego aktu.

77

Natomiast przepis ten przewiduje, że rzeczona kontrola sądowa jest przeprowadzana „zgodnie z wymogami i procedurami przewidzianymi w prawie krajowym”. Wynika stąd, że o ile prawa zapisane w art. 47 i 48 Karty są w pełni zagwarantowane, ten sam przepis nie wyklucza, by w państwach członkowskich, w których przepisy postępowania karnego nie przewidują takiego szczególnego środka zaskarżenia w celu zakwestionowania czynności dokonanych w toku tego postępowania, ta sama kontrola sądowa mogła być przeprowadzona w trybie incydentalnym.

78

Wykładnię tę potwierdza motyw 88 rozporządzenia 2017/1939, który wskazuje, że w odniesieniu do kontroli zgodności z prawem przeprowadzanej przez sądy krajowe w odniesieniu do aktów proceduralnych mających wywołać skutki prawne wobec osób trzecich należy zapewnić skuteczne środki zaskarżenia zgodnie z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE.

79

Wspomniane postanowienie traktatu UE nakłada na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia środków niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału obowiązek ten odpowiada prawu do skutecznego środka prawnego każdego, czyje prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, zapisanemu w art. 47 akapit pierwszy Karty. Tymczasem wspomniany obowiązek oznacza jedynie, że każdej osobie przysługuje prawo do zakwestionowania przed sądem niekorzystnego dla niej aktu mogącego naruszać te prawa i wolności, a niekoniecznie oznacza, że podmiot tego prawa do skutecznego środka prawnego powinien dysponować bezpośrednim środkiem zaskarżenia, którego głównym celem jest zakwestionowanie danego środka, o ile istnieje przed określonymi sądami krajowymi jeden lub kilka środków zaskarżenia umożliwiających mu uzyskanie w trybie incydentalnym kontroli sądowej tego środka zapewniającej poszanowanie praw i wolności, jakie gwarantuje mu prawo Unii, bez konieczności narażania się na ryzyko sankcji w razie niezastosowania się do niego [zob. podobnie wyrok z dnia 6 października 2020 r., État luxembourgeois (Ochrona prawna przed wnioskami o przekazanie informacji w prawie podatkowym),C‑245/19 i C‑246/19, EU:C:2020:795, pkt 47, 58, 79 i przytoczone tam orzecznictwo].

80

W tym względzie, o ile art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 należy interpretować w świetle art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz art. 47 i 48 Karty, o tyle nie przesądza on jednak o zasadach proceduralnych kontroli sądowej sprawowanej przez sądy krajowe. Tym samym kontrola ta może również przybrać formę kontroli incydentalnej, w szczególności przez sąd karny właściwy do wydania wyroku, pod warunkiem że te zasady proceduralne gwarantują prawo do skutecznego środka prawnego, co oznacza, że sąd rozpatrujący spór jest właściwy do zbadania wszystkich kwestii prawnych i faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia tego sporu. W szczególności sąd ten powinien być właściwy do sprawdzenia, że dowody, na których opiera się ten akt, nie zostały uzyskane lub wykorzystane z naruszeniem praw i wolności zagwarantowanych zainteresowanemu w prawie Unii [zob. podobnie wyrok z dnia 6 października 2020 r., État luxembourgeois (Ochrona prawna przed wnioskami o przekazanie informacji w prawie podatkowym),C‑245/19 i C‑246/19, EU:C:2020:795, pkt 82 i przytoczone tam orzecznictwo].

81

W czwartej i ostatniej kolejności, jak wynika z brzmienia motywu 88 rozporządzenia 2017/1939, jego art. 42 ust. 1 należy interpretować w świetle zasady autonomii proceduralnej państw członkowskich.

82

Zgodnie z tą zasadą do porządku prawnego każdego państwa członkowskiego należy ustanowienie zasad proceduralnych dotyczących środków prawnych niezbędnych do zapewnienia podmiotom prawa, w dziedzinach objętych prawem Unii, poszanowania ich prawa do skutecznej ochrony sądowej, pod warunkiem jednakże, że przepisy te, w sytuacjach objętych prawem Unii, nie będą mniej korzystne niż w podobnych sytuacjach podlegających prawu krajowemu (zasada równoważności) oraz że w praktyce nie będą uniemożliwiały lub nie uczynią nadmiernie uciążliwym wykonywania uprawnień przyznanych w prawie Unii (zasada skuteczności) (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Randstad Italia,C‑497/20, EU:C:2021:1037, pkt 56, 58 i przytoczone tam orzecznictwo).

83

Co się tyczy zasady równoważności, sąd odsyłający wyraził wątpliwości, czy mające zastosowanie krajowe przepisy procesowe są z nią zgodne.

84

W celu zweryfikowania przestrzegania zasady równoważności należy, po pierwsze, zidentyfikować porównywalne postępowania lub środki zaskarżenia, a po drugie, określić, czy środki zaskarżenia oparte na prawie krajowym są traktowane w sposób bardziej korzystny niż środki zaskarżenia dotyczące ochrony praw, jakie przyznaje jednostkom prawo Unii [zob. podobnie wyrok z dnia 26 września 2018 r., Staatssecretaris van Veiligheid en justitie (Skutek zawieszający apelacji),C‑180/17, EU:C:2018:775, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo].

85

Jeżeli chodzi o porównywalność środków zaskarżenia, zbadanie podobieństwa odnośnych środków zaskarżenia pod kątem ich przedmiotu, podstawy oraz istotnych elementów należy do sądu krajowego, który zna bezpośrednio mające zastosowanie przepisy proceduralne [wyrok z dnia 26 września 2018 r., Staatssecretaris van Veiligheid en justitie (Skutek zawieszający apelacji),C‑180/17, EU:C:2018:775, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo].

86

W niniejszej sprawie, jak wskazano w pkt 29 i 40 niniejszego wyroku, z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że środki odwoławcze od aktów proceduralnych delegowanych prokuratorów europejskich pełniących służbę w Hiszpanii należy porównać ze środkami odwoławczymi istniejącymi w prawie krajowym wobec analogicznych aktów wydanych przez sędziego śledczego, który jest odpowiednikiem na szczeblu krajowym delegowanego prokuratora europejskiego.

87

Jeżeli chodzi o podobne traktowanie środków zaskarżenia, należy przypomnieć, że każdy przypadek, w którym powstaje pytanie, czy krajowy przepis proceduralny dotyczący środków zaskarżenia opartych na prawie Unii jest mniej korzystny aniżeli przepisy dotyczące podobnych środków zaskarżenia o charakterze wewnątrzkrajowym, musi zostać poddany analizie sądu krajowego, który weźmie pod uwagę miejsce owego przepisu w systematyce całego postępowania, przebieg wspomnianego postępowania oraz szczególne cechy, jakie wykazuje on w postępowaniach przed różnymi instancjami krajowymi [wyrok z dnia 26 września 2018 r., Staatssecretaris van Veiligheid en justitie (Skutek zawieszający apelacji),C‑180/17, EU:C:2018:775, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo].

88

W tym względzie, jak zauważył w istocie rzecznik generalny w pkt 61 opinii, z informacji przedstawionych przez sąd odsyłający wydaje się wynikać, że osoby objęte postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez delegowanego prokuratora europejskiego zatrudnionego w Hiszpanii, znajdują się w sytuacji mniej korzystnej niż osoby objęte postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez sędziego śledczego, zważywszy, że przepisy krajowe mające zastosowanie do sądowej kontroli aktów proceduralnych Prokuratury Europejskiej wykluczają możliwość bezpośredniego zaskarżenia decyzji wzywającej świadków do stawiennictwa, podczas gdy uregulowanie krajowe mające zastosowanie do kontroli sądowej analogicznego aktu sędziego śledczego przewiduje możliwość wniesienia środka zaskarżenia do tego sądu lub do sądu wyższej instancji.

89

Jednakże to sąd odsyłający powinien w świetle kryteriów określonych w pkt 87 niniejszego wyroku zbadać, czy jest tak w tym przypadku, a w szczególności czy należy odrzucić wykładnię prawa krajowego popieraną przez rząd hiszpański i Prokuraturę Europejską w ich uwagach na piśmie, zgodnie z którą w sytuacji o charakterze wyłącznie wewnętrznym możliwe jest zastosowanie przepisów procesowych nieprzewidujących takiego bezpośredniego środka zaskarżenia.

90

Co się tyczy zasady skuteczności, należy stwierdzić, że nie wiąże się ona w niniejszym przypadku z wymogami wykraczającymi poza wymogi wynikające z prawa do skutecznej ochrony sądowej, zagwarantowanego w art. 47 akapit pierwszy Karty oraz w art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE [zob. podobnie wyrok z dnia 26 września 2018 r., Staatssecretaris van Veiligheid en justitie (Skutek zawieszający apelacji),C‑180/17, EU:C:2018:775, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo]. Tymczasem z pkt 79 niniejszego wyroku wynika, że te postanowienia prawa pierwotnego Unii nie stoją na przeszkodzie brakowi bezpośredniej ścieżki zaskarżenia aktu proceduralnego Prokuratury Europejskiej wzywającego świadków do stawiennictwa, o ile spełnione są wymogi przypomniane w szczególności w tymże pkt 79 i w pkt 80 tego wyroku.

91

W świetle powyższych rozważań na pytania pierwsze, trzecie i czwarte należy odpowiedzieć, że art. 42 ust. 1 rozporządzenia 2017/1939 w świetle art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 i 48 Karty oraz zasad równoważności i skuteczności należy interpretować w ten sposób, że decyzja, którą w ramach postępowania przygotowawczego delegowany prokurator europejski prowadzący daną sprawę wzywa świadków do stawiennictwa, podlega kontroli właściwego sądu krajowego na podstawie tego art. 42 ust. 1, jeżeli decyzja ta ma wywołać wiążące skutki prawne mogące wpłynąć na interesy osób kwestionujących tę decyzję, takich jak w niniejszym przypadku osoby objęte tym postępowaniem przygotowawczym, poprzez istotną zmianę ich sytuacji prawnej. Jeśli tak jest, prawo krajowe musi gwarantować tym osobom skuteczną kontrolę sądową tej decyzji przynajmniej w trybie incydentalnym, w stosownym przypadku przez sąd karny właściwy do wydania wyroku. Jednakże zgodnie z zasadą równoważności, jeżeli krajowe przepisy procesowe dotyczące podobnych środków prawnych o charakterze wewnętrznym przewidują możliwość bezpośredniego zaskarżenia analogicznej decyzji, możliwość taka powinna również przysługiwać tym osobom.

92

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 42 ust. 1 rozporządzenia Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażającego wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej w świetle art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 i 48 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz zasad równoważności i skuteczności

należy interpretować w ten sposób, że:

decyzja, którą w ramach postępowania przygotowawczego delegowany prokurator europejski prowadzący daną sprawę wzywa świadków do stawiennictwa, podlega kontroli właściwego sądu krajowego na podstawie tego art. 42 ust. 1, jeżeli decyzja ta ma wywołać wiążące skutki prawne mogące wpłynąć na interesy osób kwestionujących tę decyzję, takich jak w niniejszym przypadku osoby objęte tym postępowaniem przygotowawczym, poprzez istotną zmianę ich sytuacji prawnej.

Jeśli tak jest, prawo krajowe musi gwarantować tym osobom skuteczną kontrolę sądową tej decyzji przynajmniej w trybie incydentalnym, w stosownym przypadku przez sąd karny właściwy do wydania wyroku.

Jednakże zgodnie z zasadą równoważności, jeżeli krajowe przepisy procesowe dotyczące podobnych środków prawnych o charakterze wewnętrznym przewidują możliwość bezpośredniego zaskarżenia analogicznej decyzji, możliwość taka powinna również przysługiwać tym osobom.