15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/1

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie: „Przemiany w przemyśle na rzecz zrównoważonego rozwoju energochłonnych gałęzi przemysłu w obliczu celów efektywnego gospodarowania zasobami określonych w strategii »Europa 2020« ” (opinia z inicjatywy własnej)

2012/C 43/01

Sprawozdawca: Edgardo Maria IOZIA

Współsprawozdawca: Dirk JARRÉ

Dnia 20 stycznia 2011 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny postanowił, zgodnie z art. 29 ust. 2 regulaminu wewnętrznego, sporządzić opinię z inicjatywy własnej w sprawie:

Przemiany w przemyśle na rzecz zrównoważonego rozwoju energochłonnych gałęzi przemysłu w obliczu celów efektywnego gospodarowania zasobami określonych w strategii „Europa 2020”.

Komisja Konsultacyjna ds. Przemian w Przemyśle (CCMI), której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 17 listopada 2011 r. Sprawozdawcą był Edgardo Maria Iozia, współsprawozdawcą był Dirk Jarré.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 8 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjął 143 głosami – 7 osób wstrzymało się od głosu – następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia Komitetu

1.1   EKES uważa, że Europa jedynie wtedy będzie w stanie stawić czoła nasilonej konkurencji ze strony wschodzących gospodarek, gdy wprowadzi bardzo nowatorskie systemy oraz standardy technologiczne, środowiskowe i produkcyjne, podnoszone proporcjonalnie do rozwoju technologicznego. Należy chronić pracowników przed skutkami zmian dzięki odpowiednim szkoleniom przeprowadzonym we właściwym momencie. Polityka UE powinna sprzyjać takiemu rozwojowi sytuacji.

1.2   Produkty wytwarzane przez energochłonne gałęzie przemysłu są podstawą łańcucha wartości obejmującego wszystkie branże wytwórcze, które są źródłem znacznej części zatrudnienia w UE. Stabilność, punktualność, jakość i bezpieczeństwo dostaw dla tych sektorów gwarantuje ich konkurencyjność na rynkach światowych, a także miejsca pracy dla pracowników wysoko wykwalifikowanych w UE.

1.3   Należy stworzyć odpowiednie europejskie ramy uwzględniające wspólne potrzeby energochłonnych gałęzi przemysłu, a jednocześnie mające na celu utrzymanie i wzmocnienie konkurencyjności w Europie w kontekście zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego. Branże te są równie ważne i wzajemnie od siebie uzależnione.

1.4   Ponadto w obecnej trudnej sytuacji gospodarczej EKES zaleca jeszcze większe inwestycje w badania, rozwój, wdrożenie i szkolenia oraz w działalność naukową, która ma zastosowanie w przemyśle. Inwestycje te powinny uzyskać wystarczające wsparcie w ramach przyszłego programu ramowego i umożliwić wymianę doświadczeń i dzielenie się wynikami co najmniej na poziomie europejskim. Programy europejskie i krajowe powinny bardziej skupiać się na badaniach i innowacjach dotyczących efektywności energetycznej (1).

1.5   EKES zauważą potrzebę wprowadzenia zintegrowanej polityki przemysłowej, która stale nadzoruje zmienne zewnętrzne i umożliwia europejskim firmom przystąpienie do konkurencji w skali światowej na równych warunkach obowiązujących wzajemnie wszystkich uczestników. W trosce o zapewnienie wystarczającej konkurencyjności trzeba określić wspólną politykę przemysłową i fiskalną oraz uzgodnić decyzje strategiczne, które obejmują cały przemysł europejski.

1.6   Europa nie może kontynuować zarządzania gospodarką na zasadzie narzucania coraz surowszych ograniczeń, jeśli nie podejmie równocześnie koniecznych kroków, by dokonać stabilnego i strategicznego wspólnego wyboru w odniesieniu do sprawowania rządów, tak by obronić swój model gospodarczy i społeczny oraz zapewnić optymalne wyniki, w tym w zakresie ochrony środowiska.

1.7   EKES jest głęboko przekonany, że UE musi podjąć wszelkie wysiłki, by ustanowić elastyczne systemy umożliwiające osiągnięcie takich celów, jakie uznane zostaną za konieczne. Systemy te powinny uwzględniać specyfikę podstawowych gałęzi przemysłu.

1.8   EKES zastanawia się, czy importerzy także powinni podlegać środkom równoważnym z systemem handlu emisjami. Podstawowy cel dotyczyłby zapewnienia skutecznego systemu globalnego dzięki zawarciu ścisłej i możliwej do wyegzekwowania umowy. Wobec braku takiej umowy, z myślą o realizacji celów, które UE sama sobie wytyczyła, należy ustanowić równe warunki konkurencji (tzn. takie samo traktowanie i warunki), jeśli chodzi o towary i usługi wprowadzane na rynek w obrębie jej granic, a także będące przedmiotem wywozu.

1.9   EKES stanowczo zaleca rozważenie możliwości utrzymania systemu przydzielania uprawnień do emisji bezpłatnie firmom, które już osiągnęły poziom doskonałości i działają na granicy fizycznych i termodynamicznych możliwości stosowanych przez nie technologii. Możliwość handlu uprawnieniami do emisji w formie aukcji, która zostanie wprowadzona w 2013 r., jest z pewnością dobrym rozwiązaniem, jednak jedynie wtedy, gdy przyjmie się ją również w innych częściach świata. UE zamierza umożliwić handel z innymi operatorami, spoza UE, tak by stworzyć światowy rynek handlu uprawnieniami do emisji.

1.10   W przypadku energochłonnych gałęzi przemysłu system handlu emisjami, którym nie zarządza się w bardzo ostrożny sposób, mógłby wywołać bardzo negatywne skutki, które trudno nawet oszacować. Ucieczka emisji gazów cieplarnianych nie jest zjawiskiem, które powinno się rozważać jedynie w odniesieniu do przyszłości. Ma ona miejsce przynajmniej od ostatnich 10 lat – od czasu, gdy zaczęto przenosić inwestycje z Europy do innych krajów, takich jak USA, Chiny, Indie, Brazylia itp. Niezwykle użyteczne byłoby dogłębne zbadanie tego zjawiska.

1.11   Zmagazynowana w materiałach energia powinna zostać ponownie wykorzystana, co doprowadzi do zintensyfikowania recyclingu tam, gdzie jest to możliwe. Szkło, żelazo oraz stal i aluminium mogą się do tego znacznie przyczynić. Europa eksportuje swe materiały szlachetne. Tymczasem potrzebne są raczej zachęty do ich ponownego wykorzystania w obrębie UE i do zaoszczędzenia energii zmagazynowanej w różnych materiałach (2).

1.12   Energochłonne gałęzie przemysłu należy zachęcać do długofalowych inwestycji – możliwie w ramach wspólnych działań – w branżę energetyczną (zwłaszcza w odnawialne źródła energii). Należy im także umożliwić zakup energii w ramach długoterminowych umów, po stałych cenach.

1.13   EKES uważa, że stabilne, skuteczne i trwałe ramy prawne są nadzwyczaj ważne. Cykle inwestycji ekonomicznych w energochłonnych gałęziach przemysłu obejmują okres od siedmiu do dwudziestu lat (np. w przypadku pieców hutniczych), dlatego istnieją powody ku temu, że przez ponad trzydzieści lat inwestycje w zintegrowany cykl produkcji stali były mniejsze niż można by się tego spodziewać.

1.14   Polityka prowadzona w tym względzie do tej pory polegała raczej na wymierzaniu kar za niewłaściwe postępowanie, a nie na nagradzaniu odpowiedzialnych postaw i inwestycji. Podejście to trzeba zmienić i wykorzystać zachęty fiskalne, by wesprzeć działania firm, które wykazują się nadzwyczajnymi wynikami, jeśli chodzi o efektywność energetyczną.

1.15   Trzeba uwypuklić wspaniałe wyniki, które energochłonne gałęzie przemysłu wypracowały już w okresie tuż przed wprowadzeniem systemu handlu uprawnieniami do emisji. Przedsiębiorstwa te przewidziały nowe potrzeby i przygotowały się na okres przemian. Nie ma więc powodu, by je surowo karać i by narazić je na utratę miliona stałych miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji (tak bezpośrednio, jak i pośrednio).

1.16   Z pewnością należy wspierać upowszechnianie najlepszych rozwiązań wśród różnych krajów i branż, jak i nowych projektów pilotażowych i demonstracyjnych.

1.17   Publiczne środki wspierające badania i innowacje wraz z konkretnymi przeznaczonymi na nie programami okazały się nadzwyczaj ważne. EKES wzywa Komisję Europejską, Radę i Parlament do wzmocnienia tych programów skierowanych na efektywność energetyczną i dywersyfikację oraz do włączenia ich, jako stałego elementu, do inicjatyw w dziedzinie rozwoju.

1.18   Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) mogą znacznie przyczynić się do osiągnięcia tych celów dzięki konkretnym programom opracowanym z myślą o nich. Energochłonne przedsiębiorstwa występują w każdym sektorze rynku. Niemniej koszt osiągnięcia wysokiego poziomu efektywności energetycznej jest odwrotnie proporcjonalny do rozmiaru przedsiębiorstwa. To właśnie MŚP mogą osiągnąć najlepsze wyniki ogólne w tej dziedzinie i to na nich należy skupić największe wysiłki i środki.

2.   Wprowadzenie

2.1   Energochłonne gałęzie przemysłu są podstawą łańcucha wartości w europejskim sektorze wytwórczym, gdyż dostarczają one podstawowych materiałów do produkcji wyrobów gotowych. Gałęzie te mają istotne znaczenie dla rozwoju gospodarki niskoemisyjnej.

2.2   Wprowadzenie przepisów mających na celu ograniczenie zużycia energii o 20 % jest wyzwaniem, które wymaga opracowania nowej generacji produktów wytwarzanych przez energochłonne gałęzie przemysłu. Potrzeba olbrzymiej liczby różnych środków i zachęt, by otworzyć rynek na nowe energooszczędne produkty.

2.3   Branża wytwórcza, która wytwarza 17,6 % PKB UE, odpowiada za 27 % końcowego zapotrzebowania na energię w UE. Główne branże produkcji materiałów pierwotnych (np. chemicznych i petrochemicznych – 18 %, żelaza i stali – 26 %, cementu – 25 %) są energochłonne i odpowiadają za 70 % zużycia energii w przemyśle.

2.4   Koncepcja, by zmniejszyć koszty z myślą o utrzymaniu i ewentualnie poprawie konkurencyjności sprawiła, że wiele branż, zwłaszcza tych energochłonnych, wprowadziło rozwiązania poprawiające efektywność energetyczną, co oznacza, że ich potencjał gospodarczy w 2020 r. jest niższy niż w innych sektorach.

Tabela 1

Szacowany potencjał w zakresie rozwijania projektów i oszczędności energetycznej w 2020 r.  (3)

	2020 (Model PRIMES 2007 r.) [Mtoe]	2020 (Model PRIMES 2009 r. scenariusz efektywności energetycznej) [Mtoe]	Oczekiwane postępy w 2020 r. bez podejmowania dodatkowych działań [%]	2020 Potencjał gospodarczy [%]	2020 Potencjał techniczny [%]
	1	2	3 [=(2-1)/1 (4)100]	4	5
Wewnętrzne zużycie brutto minus końcowe zużycie nieenergetyczne	1 842	1 678	–9 %	– 20 % (cel UE)	n.d.
Końcowe zużycie energii w rozbiciu na:	1 348	1 214	–10 %	–19 %	–25 %
przemysł	368	327	–11 %	–13 %	–16 %
transport	439	395	–10 %	–21 %	–28 %
gospodarstwa domowe	336	310	–8 %	–24 %	–32 %
usługi	205	181	–12 %	–17 %	–25 %
przetwarzanie, przesyłanie i dystrybucja energii	494	464	–6 %	–35 %	n.d.
Źródła: PRIMES – kolumny 1, 2 i 3; oraz Fraunhofer Institute – kolumny 4 i 5.

2.5   Niemniej nie wszystkie możliwości zostały w pełni zbadane, zwłaszcza w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw (5).

3.   Najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne dla energochłonnych gałęzi przemysłu

W energochłonnych gałęziach przemysłu prowadzi się badania nad licznymi produktami i technologiami oraz wytwarza się produkty i technologie potrzebne, by stawić czoła zmianie klimatu i innym wyzwaniom ogólnoświatowym. Głównym warunkiem wstępnym działań mających na celu poprawę efektywności energetycznej i efektywne gospodarowanie zasobami jest aktywna polityka przemysłowa i innowacje. Badania i rozwój muszą być ściślej ukierunkowane na szukanie rozwiązań organizacyjnych i technologicznych w zakresie efektywności energetycznej i efektywnego gospodarowania zasobami. Ponadto firmy wspólnie z pracownikami i ich przedstawicielami muszą poprawiać efektywność energetyczną i gospodarowanie zasobami w sposób ukierunkowany na innowacje produktowe i procesowe.

Poniżej przedstawiamy ogólną sytuację w głównych energochłonnych gałęziach przemysłu.

3.1   Przemysł chemiczny i petrochemiczny

3.1.1   Przemysł chemiczny zatrudnia 1 205 000 osób w 29 tys. przedsiębiorstw, wartość jego produkcji wynosi 449 mld EUR (dane Eurostatu z 2009 r.), a jego obroty wynoszą niemal dwa razy więcej, co odpowiada 1,15 % PKB UE. Jedynie 8 % ropy naftowej zużywanej w przemyśle chemicznym wykorzystywane jest jako paliwo. Większość podlega przetworzeniu. Jeśli chodzi o zużycie energii, na sektor przetwórczy przypada 18 % zużycia w sektorach przemysłowych.

3.1.2   Przemysł chemiczny przetwarza surowce na produkty wykorzystywane przez inne gałęzie przemysłu i na towary dla konsumentów. Podstawowe surowce można podzielić na surowce organiczne i nieorganiczne. Surowce nieorganiczne obejmują powietrze, wodę i substancje mineralne. Paliwa kopalne i biomasa należą do kategorii surowców organicznych.

3.1.3   Około 85 % chemikaliów jest produkowane z około dwudziestu prostych substancji chemicznych zwanych podstawowymi produktami chemicznymi. Podstawowe produkty chemiczne, które są przetwarzane na około 300 produktów pośrednich, wytwarza się głównie z dziesięciu surowców. Podstawowe produkty chemiczne i produkty pośrednie określa się mianem chemikaliów luzem. Około 30 tys. produktów konsumpcyjnych wytwarza się z produktów pośrednich. Chemikalia te stanowią: 12 % wartości samochodu (poduszki siedzeń, przewody i pasy, poduszki powietrzne), 10 % wartości domu (izolacja, rury i przewody elektryczne), 10 % średniej dziennej konsumpcji gospodarstw domowych (żywność, ubrania, obuwie, produkty farmaceutyczne, środki higieny osobistej itd.).

3.1.4   Węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny są surowcami pierwotnymi do produkcji większości chemikaliów luzem. Na każdym etapie produkcji wytwarza się wartość dodaną: względna wartość ropy naftowej – 1, paliwa – 2, typowego produktu petrochemicznego – 10, typowego produktu konsumpcyjnego – 50.

3.1.5   Paliwa kopalne są także najważniejszym źródłem energii: ropa naftowa (około 40 %), węgiel (około 26 %) i gaz ziemny (około 21 %).

3.1.6   Przemysł chemiczny zużywa olbrzymie ilości energii. Około 8 % całkowitego popytu na ropę naftową dotyczy jej wykorzystania jako surowca, a reszta zużywana jest do produkcji paliw, głównie dla transportu.

3.2   Przemysł metali nieżelaznych

3.2.1   Przemysł metali nieżelaznych jest bardzo zróżnicowany i obejmuje produkcję różnych metali, takich jak aluminium, ołów, cynk, miedź, magnez, nikiel, krzem i wiele innych. Łącznie sektor ten zatrudnia bezpośrednio 400 tys. osób (Eurometaux, lipiec 2011 r.). Najważniejsza gałąź w tym sektorze to przemysł aluminiowy, który w 2010 r. zatrudniał 240 tys. osób, a jego obrót wynosił 25 mld EUR. Produkcja boksytów wynosi 2,3 Mt, tlenku glinu – 5,9 Mt, a łączna produkcja aluminium (pierwotnego i wtórnego, z recyklingu) – 6 Mt (270 zakładów produkcyjnych). Określony przez Komisję Europejską poziom odniesienia wynosi 1 514 kg równoważnika CO2 /tonę produkcji aluminium pierwotnego.

3.2.2   Różne analizy wykazują, że surowce i energia są najważniejszymi czynnikami konkurencyjności przemysłu metali nieżelaznych w UE. W zależności od podsektora energia i surowce odpowiadają 50–90 % łącznego kosztu produkcji metali rafinowanych. Surowce stanowią od 30 % do 85 % łącznego kosztu, podczas gdy koszt energii waha się od 2 % do 37 % łącznego kosztu. Jeśli chodzi o surowce, to recykling złomów metali jest równie ważny jak wykorzystywanie rud i koncentratów do produkcji metali w UE.

3.2.3   Jeśli chodzi o uzależnienie od importu, przemysł metalowy w UE twierdzi, że w 2005 r. sytuacja była najbardziej niepewna w odniesieniu do koncentratów boksytu, magnezu, krzemu i miedzi (np. Chiny dostarczają 50 % koksu będącego przedmiotem eksportu, podczas gdy Chile odpowiada za 40 % eksportu koncentratu miedzi).

3.2.4   Zgodnie z przewidywaniami tej branży istnieje ryzyko niedoboru dostaw złomu aluminium, złomu miedzi i miedzi konwertorowej, koncentratów cynku i ołowiu, a w bardziej odległej perspektywie – złomu aluminium i miedzi oraz koncentratów miedzi i miedzi konwertorowej.

3.2.5   Przemysł metali nieżelaznych jest bardzo elektrochłonny, dotyczy to zwłaszcza producentów aluminium, ołowiu i cynku, którzy są ważnymi konsumentami elektryczności.

3.2.6   Znaczna część metali nieżelaznych zużywanych w UE już pochodzi z importu i, o ile nie znajdą się nowe rozwiązania, odsetek ten wzrośnie, gdyż europejskie zakłady produkcji metali nieżelaznych zamykają się. W rezultacie doprowadzi to do ucieczki emisji gazów cieplarnianych.

3.3   Przemysł żelazny i stalowy

3.3.1   Europejski przemysł żelazny i stalowy zatrudnia bezpośrednio 360 tys. osób, a jego obrót wynosił 190 mld EUR w 2010 r. Całkowite zużycie energii osiąga 3 700 GJ, co stanowi około jednej czwartej energii zużywanej przez przemysł wytwórczy: całkowita emisja dwutlenku węgla wynosi około 350 Mt, co stanowi 4 % całej emisji w UE.

3.3.2   Są dwa główne sposoby produkowania stali. Pierwszy to tzw. metoda zintegrowana oparta na produkcji żelaza z jego rud – ale także przy jej wykorzystaniu średnio 14 % stali wytwarza się ze złomu. Druga metoda, tzw. metoda recyklingu, w elektrycznych piecach łukowych wykorzystuje złom żelaza jako główny surowiec zawierający żelazo.

3.3.3   W obu przypadkach zużycie energii dotyczy paliwa (głównie węgla i koksu) i elektryczności. Metoda recyklingu wymaga dużo mniejszego zużycia energii (ok. 80 %). W metodzie zintegrowanej wykorzystuje się piece koksownicze, spiekalnie, wielkie piece hutnicze i zasadowe konwertory tlenowe.

3.3.4   Obecne zużycie energii w metodzie zintegrowanej ocenia się na 17–23 GJ na tonę wyrobu walcowanego na gorąco [1][SET_Plan_Workshop_2010]. Wartość dolna uznana jest przez sektor europejski za dobrą wartość odniesienia w hutach zintegrowanych. Wielkość 21 GJ/t uznaje się za średnią wielkość przekrojową w 27 państwach członkowskich UE.

3.3.5   Gwałtowny spadek (o ok. 50 %) zużycia energii w przemyśle europejskim w ciągu ostatnich czterdziestu lat częściowo wynika z częstszego stosowania metody recyklingu na niekorzyść metody zintegrowanej (udział wzrósł z 20 % w latach siedemdziesiątych do 40 % obecnie).

3.3.6   Niemniej możliwość przejścia na recykling ograniczona jest dostępnością złomu i jego jakością. W Europie ok. 80 % emisji dwutlenku węgla przy stosowaniu metody zintegrowanej to gazy odlotowe. Gazy odlotowe są w dużej mierze wykorzystywane przez ten sam przemysł do zaspokojenia około 80 % jego zapotrzebowania na elektryczność [EUROFER_2009a].

3.3.7   Produkcja stali surowej w UE w 2008 r. wynosiła 198 Mt, co stanowi 14,9 % łącznej produkcji światowej (1 327 Mt stali surowej) [WorldSteel_2009]. Dziesięć lat wcześniej, przy nieznacznie niższej produkcji (191 Mt stali surowej) odsetek ten, dla tych samych krajów. wynosił 24,6 %.

3.4   Przemysł ceramiczny

3.4.1   Przemysł ceramiczny zatrudnia bezpośrednio 300 tys. osób i obejmuje szeroki wachlarz wyrobów, takich jak cegły, dachówki, rury kamionkowe, płytki ścienne i podłogowe, a także sprzęt sanitarny, ceramikę stołową i ozdobną oraz materiały ścierne, wyroby ogniotrwałe i ceramikę techniczną (6).

3.4.2   Sektory te produkują wyroby stosowane w budownictwie, procesach wysokotemperaturowych, ochronie środowiska naturalnego, dobrach konsumpcyjnych, przemyśle samochodowym, energetyce, górnictwie, przemyśle stoczniowym, obronnym, lotniczym, urządzeniach medycznych i wielu innych. Branża ceramiczna charakteryzuje się uzależnieniem od surowców tak krajowych, jak i importowanych.

3.4.3   Europejski przemysł ceramiczny składa się w dużym stopniu z MŚP, które obejmują około 10 % zakładów podlegających europejskiemu systemowi handlu emisjami, a odpowiadają za mniej niż 1 % emisji.

3.5   Cement

3.5.1   W 2010 r. europejski przemysł cementowy zatrudniał bezpośrednio 48 tys. osób, wytwarzał 250 Mt cementu a jego obrót wynosił 95 mld EUR. Wzorcowe zużycie energii odpowiada 110 kWh/t: całkowita emisja CO2 wynosi 3 % emisji w UE.

3.5.2   Cement to podstawowy materiał w budownictwie oraz w inżynierii lądowej i wodnej. Produkcja w przemyśle cementowym jest bezpośrednio związana z ogólną sytuacją w budownictwie, a co za tym idzie, pozostaje w ścisłym związku z ogólną sytuacją gospodarczą.

3.5.3   Technologia wytwarzania cementu w Unii Europejskiej oparta jest w znacznej mierze na nowoczesnej, tzw. suchej metodzie produkcji. Technologia ta charakteryzuje się niższym o około 50 % zapotrzebowaniem na energię niż technologia wypału klinkieru w piecach metodą mokrą.

3.5.4   Produkcja cementu w 27 krajach UE w 2009 r. wynosiła ok. 250 milionów ton, co stanowiło 8,6 % produkcji światowej, wynoszącej w 2006 r. około 3 biliony ton (7). Zdecydowanie największy udział w produkcji ma Azja (75 %), a prawie połowa produkcji cementu przypada na Chiny (54,2 %). Z tych danych wynika, że ogromna część produkcji światowej cementu przypada na kraje, które nie stosują zasad protokołu z Kioto.

3.5.5   Kluczowe cechy europejskiego przemysłu cementowego to: jego wysoka kapitałochłonność (150 milionów euro na milion ton zdolności produkcyjnej) oraz duże zużycie energii: 60–130 kg/t oleju lub równoważnika olejowego i dodatkowo 90–130 kWh/t energii elektrycznej.

3.5.6   Kolejna istotna cecha europejskiego sektora cementowego to obecność regionalnych rynków cementu oddziałujących w promieniu do 200 mil (ok. 300 km).

3.5.7   Przemysł cementowy jest jednym z największych emitentów dwutlenku węgla. Jego emisja CO2 stanowi około 5 % światowej emisji powstałej w wyniku działalności człowieka (8). Podstawowymi źródłami emisji CO2 z przemysłu cementowego są: proces dekarbonizacji surowca oraz spalanie paliw.

3.5.8   Szacuje się, że emisja z procesu dekarbonizacji wynosi około 50 %, a ze spalania paliw – około 40 % emisji całkowitej z cementowni. Emisja CO2 z tych dwóch procesów nazywana jest emisją bezpośrednią. Źródłami emisji pośredniej (około 10 % emisji z cementowni) są środki transportu i produkcja energii elektrycznej wykorzystywanej w cementowni (9).

3.5.9   Rozwój sektora produkcji cementu w UE jest w ogromnym stopniu zależny od polityki i decyzji UE dotyczących emisji CO2 i innych zanieczyszczeń.

3.5.10   W sektorze cementowym system handlu emisjami (ETS) dotyczy produkcji cementu (klinkieru) w piecach obrotowych o wydajności powyżej 500 ton dziennie. Jak pokazują dane z ostatnich lat (10), emisja z przemysłu cementowego była niższa niż przewidywana. Wysokie ceny uprawnień do emisji CO2 mogą być bardziej atrakcyjne niż produkcja większej ilości cementu. System ETS jest zaprojektowany tak, że może ograniczać produkcję. W związku z tym planowane przydziały CO2 powinny być poprzedzone analizą w celu wytyczenia zrównoważonych celów, uniknięcia zakłóceń na rynku oraz motywowania przedsiębiorców do poprawienia efektywności energetycznej, a tym samym dalszej redukcji emisji CO2.

3.6   Przemysł szklarski

3.6.1   Europejski sektor szklarski zatrudnia bezpośrednio 200 tys. osób, w tym 1 300 producentów i przetwórców, a całkowita produkcja w 2010 r. wynosiła 34 Mt (30 % łącznej produkcji światowej). Recykling jednej tony szkła zapobiega emisji 670 kg CO2. Roczna emisja CO2 wynosi około 25 Mt.

3.6.2   Szkło wytwarza się w przede wszystkim z krzemionki (wysokiej jakości piasku kwarcowego), przy użyciu topników alkalicznych (głównie sody i potażu) umożliwiających przejście krzemionki ze stanu stałego do płynnego, stabilizatorów, by chronić szkło przed wpływem czynników atmosferycznych (tlenek wapnia, tlenek magnezu i tlenek glinu), substancji uszlachetniające i niewielkich ilości innych dodatków, które nadają różne cechy odrębnym rodzajom szkła.

3.6.3   Najszerzej stosowana jest klasyfikacja szkła pod względem składu chemicznego. Daje ona cztery główne grupy: szkło z wapna sodowanego, szkło ołowiowe i kryształowe, szkło borokrzemianowe i szkło specjalne.

3.6.4   Szkło opakowaniowe jest największym sektorem przemysłu szklarskiego w UE. Wytwarza on ponad 60 % łącznej produkcji szkła. Wytwarza on opakowania szklane (butelki i słoje). Szkło opakowaniowe wytwarzane jest we wszystkich państwach członkowskich z wyjątkiem Irlandii i Luksemburga. UE jest największym producentem opakowań szklanych na świecie. Na jej obszarze znajduje się około 140 zakładów produkcyjnych.

3.6.5   Szkło płaskie jest drugim co do wielkości sektorem przemysłu szklarskiego w UE. Stanowi ono ponad 22 % łącznej produkcji szkła. Obejmuje on produkcję szkła lanego (float) i walcowanego. W UE działa pięciu wytwórców szkła lanego i pięciu producentów szkła walcowanego. Emisje dwutlenku węgla przez sektor szkła płaskiego wynosiły w 2008 r. około 7 Mt, z czego 6,5 Mt przypadło na produkcję szkła lanego a około 0,5 Mt na szkło walcowane (źródło: CITL).

3.6.6   Włókna ciągłe szklane są produkowane i dostarczane w różnych postaciach: jako roving, maty, maty szklane CSM, przędza, tkaniny i włókno mielone. Głównie wykorzystywane są one (ok. 75 %) do wzmacniania materiałów kompozytowych, przede wszystkim żywic termoutwardzalnych, ale także mas termoplastycznych. Głównym rynkiem materiałów kompozytowych jest przemysł budowlany, samochodowy i branża transportowa (50 %) oraz przemysł elektryczny i elektroniczny.

3.6.7   Przykładowe dane dotyczące emisji dwutlenku węgla:

—	średnia produkcja: 870 000 ton rocznie włókiem ciągłych szklanych;

—	średnie bezpośrednie emisje CO2: 640 000 ton;

—	średnie emisje CO2/tonę: 735 kg CO2 / tonę włókien ciągłych szklanych.

3.6.8   Sektor szkła specjalnego wytwarza około 6 % produkcji przemysłu szklarskiego i jest czwartym sektorem pod względem tonażu. Jego główne wyroby to: szkło na ekrany telewizyjne i komputerowe, szkło oświetleniowe (rurki do lamp jarzeniowych i żarówki), szkło optyczne, laboratoryjne i techniczne, szkła borokrzemianowe i ceramiczne (naczynia kuchenne i sprzęt domowy odporny na wysokie temperatury) oraz szkło dla przemysłu elektronicznego (ekrany LCD).

3.6.9   Sektor szkła do użytku domowego jest najmniejszym sektorem przemysłu szklarskiego. Wytwarza on ok. 4 % łącznej produkcji. Obejmuje on produkcję szkła stołowego, kuchennego i ozdobnego tzn. szklanek i kieliszków, filiżanek, misek i salaterek, talerzy, różnych naczyń kuchennych, wazonów i elementów dekoracyjnych.

4.   Ogólna sytuacja związana z emisjami CO2 w 2010 r. w Europie

4.1   System handlu emisjami w UE określa górny pułap emisji ponad 12 600 zakładów produkcyjnych, w tym elektrowni, fabryk i rafinerii ropy. System ten obejmuje około 40 % emisji gazów cieplarnianych w UE. Na podstawie danych dotyczących produkcji przemysłowej analitycy oceniają, że emisja zwiększyła się w 2010 r. o 3,2 % w porównaniu do spadku o niemal 11,3 % w 2009 r. (Barclays Capital, Nomisma Energia, IdeaCarbon).

4.2   Zdaniem Europejskiej Agencji Środowiska w 2009 r. całkowita emisja gazów cieplarnianych w UE wynosiła ok. 4,6 mld ton metrycznych. Jeśli wzrosła ona proporcjonalnie do emisji dwutlenku węgla w zeszłym roku, oznaczałoby to, że UE przekroczyła o około 300 mln ton metrycznych swój cel dotyczący 4,6 mld ton metrycznych emisji gazów cieplarnianych w 2020 r. Unijni urzędnicy odpowiedzialni za politykę klimatyczną przewidują, że UE zmniejszy te docelowe wartości, jeśli zrealizuje cele dotyczące odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej.

4.3   CO2

Emisja w ramach systemu handlu emisjami w UE zwiększyła się w 2010 r. ze względu na wyższy popyt na energię i większą ogólną produkcję przemysłową, co oznacza, że firmy zużyły więcej paliw kopalnych na produkcję elektryczności i ciepła (Sikorski).

Ponadto wyższe ceny gazu zmusiły elektrownie do spalania większej ilości węgla, który emituje więcej dwutlenku węgla.

5.   Komentarze Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

5.1   Łańcuch wartości zależy od dostępności i jakości surowców, a europejskie podstawowe gałęzie przemysłu dostarczają surowce najwyższej jakości. Europejski przemysł przetwórczy korzysta z tej wysokiej jakości i z ciągłych innowacji wynikających z prowadzonych badań. Na przykład w przemyśle stalowym 70 % jakości zależy od rodzaju odlewu. Ten poziom jakości powinien zostać utrzymany, a nawet, o ile to możliwe, podniesiony.

5.2   Bez silnego, konkurencyjnego i nowatorskiego sektora przemysłowego Europa nie będzie w stanie zrealizować celów związanych ze zrównoważonym rozwojem, takich jak cele wytyczone przez Komisję Europejską w zakresie emisji CO2.

5.3   System handlu emisjami w UE jest systemem ograniczeń i handlu, który został przyjęty jako ważne narzędzie realizacji celów, które UE sama sobie wytyczyła w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych o przynajmniej 20 % do 2020 r. w stosunku do poziomu z 1990 r. lub o 30 %, jeśli uda się osiągnąć porozumienie międzynarodowe w tej sprawie. System handlu emisjami obejmuje około 12 500 zakładów sektora energetycznego i przemysłowego, które łącznie odpowiadają za prawie połowę emisji CO2 UE i 40 % łącznej emisji gazów cieplarnianych.

5.4   System ETS funkcjonuje obecnie w trzydziestu krajach (27 państw członkowskich oraz Islandia, Liechtenstein i Norwegia). W porównaniu z innymi sektorami, które nie są nim objęte (np. transport), zakłady uczestniczące w ETS okazały się skuteczne, jeśli chodzi o znaczne zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Ze względu na rosnące nieustannie koszty energii energochłonne gałęzie przemysłu zawsze jednak odczuwają presję, by zwiększały efektywność energetyczną. Wysoce pożądane byłoby zatem przeprowadzenie szczegółowej analizy ograniczenia emisji gazów cieplarnianych przypisywanego unijnemu systemowi ETS.

6.   Aspekt społeczny i ekologiczny

6.1   Jedynym sposobem ochrony systemu przemysłu europejskiego, europejskich pracowników i interesów, środowiska, zdrowia i konsumentów jest zadbanie o to, by żaden z tych elementów nie był ważniejszy od pozostałych oraz troska o zachowanie równowagi pomiędzy polityką ochrony środowiska, polityką społeczną a polityką gospodarczą.

6.2   EKES popiera cele dotyczące zrównoważonego podejścia do kwestii ekologicznych i społecznych. Komitet zauważa kilka kluczowych obszarów, w których trzeba podjąć zintegrowane działania w ramach całościowego podejścia.

6.3   Przede wszystkim potrzebujemy skutecznych programów działań na rzecz rozwoju zawodowego dzięki szkoleniom, dzięki którym można zdobyć umiejętności potrzebne do przezwyciężenia wyzwań technologicznych i osiągnąć więcej lepszych wyników w zakresie efektywności energetycznej. Charakterystyczną cechą energochłonnych gałęzi przemysłu są ciągłe procesy produkcyjne i wysoki poziom odpowiedzialności, co oznacza, że gałęzie te nie są atrakcyjne dla ludzi młodych. Potrzebne są zatem specjalne zachęty, by wesprzeć programy kształcenia zawodowego (w tym stypendia), tak by zachować umiejętności, które Europa posiada w tej dziedzinie.

6.4   W trosce o rozpowszechnianie wiedzy i najlepszych rozwiązań, tak na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym, trzeba wprowadzić zachęty do większej mobilności techników i pracowników wykwalifikowanych.

6.5   Szczególną uwagę należy zwrócić na okresy przejściowe i zapewnić odpowiednie wsparcie dla pracowników ponoszących skutki restrukturyzacji wynikającej z wprowadzenia zmian koniecznych, by dostosować produkcję do bieżących potrzeb. Inwestycje publiczne powinny wesprzeć ten proces.

6.6   Rzeczywiste zaangażowanie na rzecz przemian w energochłonnych gałęziach przemysłu wymaga odpowiedniej oceny wpływu na społeczeństwo i pracowników, tak by uniknąć skutków społecznych i odpowiednio wcześnie przygotować się do wprowadzenia nowych modeli produkcji.

6.7   Istotne jest, by zadbać o to, by społeczeństwo rozumiało te zjawiska, było o nich poinformowane i było świadome korzyści, które może przynieść przemysł o wysokim poziomie efektywności energetycznej. Wobec tego równocześnie z promowaniem znakowania samych produktów trzeba też zadbać o odpowiednie znakowanie także energooszczędnych procesów produkcyjnych wykorzystywanych do ich wyrobów. Innym słowy potrzebny jest podwójny system znakowania wskazujący nie tylko na produkt, ale także na zakład, który przyczynił się do zachowania wysokiego poziomu ogólnej efektywności.

6.8   Energochłonne gałęzie przemysłu potrzebują większego wsparcia w zakresie badań i rozwoju. Obecny unijny system finansowania powinien wdrożyć specjalne narzędzia (takie jak prywatno-publiczne partnerstwa SPIRE – Społeczne i Prywatne Inicjatywy na Obszarach Wiejskich w Europie – na rzecz zrównoważonego przemysłu), by zapewnić więcej możliwości dla projektów przemysłowych. Platformy technologiczne ciężko pracowały nad tym, by przygotować warunki bardziej sprzyjające działaniom różnych gałęzi przemysłu w obrębie unijnych programów ramowych. Należy także podkreślić rolę organizacji badawczych i technologicznych (OTB), gdyż są one niezwykle ważnym elementem łańcucha innowacji, jako że zajmują się przekształcaniem różnych idei w konkretne zastosowania przemysłowe.

7.   Wymiar międzynarodowy

7.1   Stany Zjednoczone, Japonia, Rosja, Brazylia, Indie, a przede wszystkim Chiny (pierwsze miejsce na liście producentów emisji i 22 % udział w łącznej emisji) muszą wziąć na siebie odpowiedzialność za swe działania. Kraje te wspólnie z Europą emitują ponad 70 % dwutlenku węgla (dane z 2007 r.). Porozumienie w sprawie klimatu i zachowania naszej planety w dobrym stanie jest niezbędne, jeśli chcemy uporać się z wyzwaniami dotyczącymi wzrostu temperatury związanego z działalnością człowieka.

7.2   EKES wielokrotnie popierał takie strategie europejskie i zalecał podejmowanie wszelkich wysiłków na rzecz osiągnięcia sprawiedliwego porozumienia międzynarodowego, w którym rozdzielono zakres odpowiedzialności i ponoszone koszty i w którym uwzględniono więcej aspektów niż jedynie suche fakty i dane liczbowe.

7.3   Polityka przeciwdziałania zmianie klimatu może być zwieńczona sukcesem jedynie wówczas, jeśli podczas mającej się niebawem odbyć konferencji w Durbanie strony zdołają określić dla krajów będących największymi emitentami nowe cele na okres po wygaśnięciu protokołu z Kioto. Europa zobowiązała się do realizacji jeszcze ambitniejszych celów, pod warunkiem zawarcia światowego porozumienia. EKES popiera takie stanowisko pod warunkiem, że w dokumencie zostaną uwzględnione wyrażone uwagi dotyczące zrównoważonej przyszłości europejskich przedsiębiorstw i pracowników oraz, że takie zapisy będą przestrzegane.

---

(1)  Dz.U. C 218 z 23.7.2011, s. 38.

(2)  Dz.U. C 107 z 6.4.2011, s. 1 i Dz.U. C 218 z 23.7.2011, s. 25.

(3)  SEC (2011) 779 wersja ostateczna.

(4)  Dane dotyczące potencjału gospodarczego sektora przetwarzania energii opracowane na podstawie obliczeń DG ENER.

(5)  Plan na rzecz efektywności energetycznej z 2011 r., COM (2011) 109 wersja ostateczna; badanie oceny oddziaływania, Ib. n. 3, Dz.U. C 218 z 23.7.2001, s. 38; Dz.U. C 318 z 29.10.2011, s. 76.

(6)  Dz.U. C 317 z 23.12.2009, s. 7.

(7)  Raport informacyjny w sprawie zmian w europejskim przemyśle cementowym, CCMI/040, CESE 1041/2007.

Cembureau – Evolution & Energy Trends – strona internetowa Cembureau, maj 2011 r.

(8)  „Carbon dioxide emissions from the global cement industry” (Emisje dwutlenku węgla przez światowy przemysł cementu), Ernst Worrell, Lynn Price, Nathan Martin, Chris Hendriks and Leticia Ozawa Meida, Annual Review of Energy and the Environment, listopad 2001 r., Vol. 26, s. 303–329.

(9)  Vanderborght B., Brodmann U., 2001. The Cement CO2 Protocol: CO2 Emissions Monitoring and Reporting Protocol for the Cement Industry. Guide to the Protocol, version 1.6 – www.wbcsdcement.org.

(10)  Raport zamieszczony w Euronews w maju 2006 r.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/8

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Zakończenie pierwszego europejskiego semestru koordynacji polityki gospodarczej: wytyczne dla polityki krajowej na lata 2011–2012”

COM(2011) 400 wersja ostateczna

2012/C 43/02

Sprawozdawca generalny: Michael SMYTH

Dnia 7 czerwca 2011 r. Komisja, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Zakończenie pierwszego europejskiego semestru koordynacji polityki gospodarczej: wytyczne dla polityki krajowej na lata 2011–2012”

COM(2011) 400 wersja ostateczna

Dnia 14 czerwca 2011 r. Prezydium Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego powierzyło przygotowanie opinii w tej sprawie Komitetowi Sterującemu ds. Strategii „Europa 2020”.

Mając na względzie pilny charakter prac, na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 8 grudnia 2011 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyznaczył Michaela SMYTHA na sprawozdawcę generalnego oraz 136 głosami – 6 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię.

1.   Wnioski

1.1   Unia i jej mieszkańcy przechodzą obecnie najgorszy kryzys społeczno-gospodarczy i polityczny w swojej historii, silnie dotykający państwa członkowskie i ich mieszkańców oraz zagrażający kluczowym osiągnięciom, takim jak wspólna waluta, pakt stabilności, rynek wewnętrzny. W przypadku poprzedniego kryzysu finansowego dzięki szybkim i zdecydowanych wspólnym działaniom przywódców europejskich uniknięto długiej recesji. Obecnie Europa stoi przed kolejnym równie poważnym wyzwaniem i raz jeszcze konieczne jest zdecydowane stanowisko polityczne oparte na współpracy. Żadne państwo członkowskie nie może samo poradzić sobie z kryzysem – wybór polityczny stał się trudny: albo integracja europejska umocni się, by przezwyciężyć kryzys, albo kryzys poważnie osłabi integrację europejską i zagrozi jej.

1.2   Konieczne są natychmiastowe środki w celu zmniejszenia długu, konsolidacji finansów publicznych i podniesienia poziomu zaufania obywateli i przedsiębiorstw. Jednakże decydenci powinni patrzeć poza horyzont obecnego kryzysu. Nie należy skupiać się tylko na działaniach krótko- i średnioterminowych. Wyraźnie daje się odczuć potrzeba długofalowych reform. Działania w tej dziedzinie lub ich brak będą miały krótkoterminowy, wręcz natychmiastowy wpływ na koszty finansowania zewnętrznego przez państwa członkowskie.

1.3   W tym kontekście zdaniem Komitetu strategia „Europa 2020” jest ważniejsza niż kiedykolwiek, gdyż proponuje całościowy harmonogram reform mających zapewnić zrównoważony wzrost i sprawić, że w przyszłości Unia będzie bardziej odporna na wstrząsy.

1.4   Potrzebna jest właściwa równowaga między wszystkimi aspektami strategii, zwłaszcza między czynnikami gospodarczymi, społecznymi i ekologicznymi: trzy obszary priorytetowe tj. inteligentny, zrównoważony wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu są wzajemnie powiązane i wzajemnie się wzmacniają. Równie wiele uwagi należy poświęcić wzrostowi gospodarczemu, przedsiębiorczości, MŚP, konkurencyjności, innowacjom, środowisku naturalnemu i zrównoważonemu rozwojowi, prawom społecznym, tworzeniu miejsc pracy oraz wspieraniu edukacji.

1.5   W kontekście trudnej sytuacji gospodarczej i napięć w finansach publicznych państw członkowskich obecnie bardziej niż kiedykolwiek wyzwaniem jest odpowiednie wdrożenie strategii.

1.6   Komitet wyraża poważne obawy, że zobowiązania, które państwa członkowskie podjęły w krajowych programach reform, są niedostateczne - na co wskazuje roczna analiza wzrostu gospodarczego (1) – by zrealizować większość celów wyznaczonych w strategii (cele dotyczące edukacji, zatrudnienia, badań i rozwoju, przeciwdziałania ubóstwu, zmniejszenia emisji – efektywności energetycznej – odnawialnych źródeł energii).

1.7   Państwa członkowskie muszą zwiększyć wysiłki i wstąpić na drogę bardziej ambitnych dostosowań w polityce krajowej, by stworzyć warunki sprzyjające realizacji celów do 2020 r. dzięki priorytetowemu potraktowaniu aspektów dotyczących wzrostu (edukacji, innowacji, energii, wzajemnych powiązań w transporcie, itd.). Kluczową kwestią jest właściwa realizacja własnych zobowiązań.

1.8   Komitet uważa, że udział zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych w realizacji reform i strategii wzrostu będzie decydujący dla ich powodzenia i zachęci administracje państwowe i UE do osiągnięcia konkretnych wyników. Dlatego też będzie kontynuować współpracę z siecią krajowych rad społeczno-gospodarczych (RSG) i podobnych instytucji w ramach strategii „Europa 2020”. Z jednej strony zwiększy to w państwach członkowskich świadomość tych kwestii, a z drugiej strony zapewni znajomość lokalnych warunków społeczno-gospodarczych wśród decydentów politycznych na szczeblu UE.

2.   Kontekst

2.1   Pierwszy europejski semestr – nowy sposób zarządzania mający na celu poprawę koordynacji polityki gospodarczej między UE a państwami członkowskimi – rozpoczął się w styczniu 2011 r. wraz z opublikowaniem przez Komisję rocznej analizy wzrostu gospodarczego (2), która została zatwierdzona i uzupełniona na wiosennym posiedzeniu Rady Europejskiej (3).

2.2   W tym kontekście państwa członkowskie przedstawiły pod koniec kwietnia 2011 r. programy stabilności lub programy konwergencji dotyczące ich finansów publicznych oraz krajowe programy reform poświęcone głównym środkom politycznym służącym realizacji celów strategii „Europa 2020”. Ponadto większość państw, które przystąpiły do paktu euro plus, przedstawiła konkretne zobowiązania poczynione w ramach tego paktu (4).

2.3   Po dokonaniu oceny tych programów i zobowiązań Komisja wydała zalecenia skierowane do poszczególnych krajów, a także wspólne zalecenia dla wszystkich krajów strefy euro (5). Dotyczyły one głównie obszarów, w których potrzebne są dalsze działania państw członkowskich, by przyspieszyć reformy strukturalne. Zalecenia te zostały zatwierdzone na czerwcowym posiedzeniu Rady Europejskiej (6), co jednocześnie oznaczało zakończenie pierwszego europejskiego semestru, a zarazem początek „semestru krajowego”.

2.4   W niniejszym dokumencie za punkt wyjścia przyjęto wydany w czerwcu 2011 r. komunikat Komisji „Zakończenie pierwszego europejskiego semestru koordynacji polityki gospodarczej: wytyczne dla polityki krajowej na lata 2011–2012” (7). Jego przedmiotem będzie szereg istotnych kwestii, takich jak:

—	usprawnienie zarządzania strategią;

—	poprawa komunikacji na temat strategii;

—	poprawa jej praktycznego wdrażania przez państwa członkowskie.

2.5   Stanie się on częścią nowego zintegrowanego sprawozdania (8), które zostanie przedstawione za pośrednictwem interaktywnej sieci utworzonej przez EKES wraz z krajowymi RSG i innymi podobnymi organizacjami.

2.6   Poszczególne obszary polityki wchodzące w zakres strategii „Europa 2020” zostały omówione bardziej szczegółowo we wcześniejszej opinii „Roczna wizja wzrostu gospodarczego: wsparcie całościowej odpowiedzi UE na kryzys” (9). W wyniku konsultacji w sprawie rocznej analizy wzrostu gospodarczego, Komitet przyjął opinię, w której w pełni poparł strategię „Europa 2020” i europejski semestr oraz zachęcał Komisję, by angażowała się na rzecz integracji europejskiej. Wyraził w niej jednak ubolewanie, że w pierwszej rocznej wizji wzrostu gospodarczego nie wykorzystano okazji, by przedstawić propozycje dotyczące ukierunkowania polityki w celu osiągnięcia inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Wobec poważnego pogorszenia się sytuacji społeczno-gospodarczej propozycje te musza zostać obecnie wprowadzone w życie.

2.7   W opinii zawarto również szereg konkretnych propozycji dotyczących dziesięciu punktów poruszonych przez Komisję Europejską, obejmujących: wdrożenie rygorystycznej konsolidacji fiskalnej, korekta nierówności makroekonomicznych, zagwarantowanie stabilności sektora finansowego, zwiększenie atrakcyjności zatrudnienia, reforma systemów emerytalnych, powrót bezrobotnych do zatrudnienia, wyważenie bezpieczeństwa i elastyczności, wykorzystanie potencjału jednolitego rynku, przyciągnięcie prywatnego kapitału do finansowania wzrostu oraz zapewnienie przystępnej ceny energii.

2.8   Po opublikowaniu przez Komisję rocznej analizy wzrostu gospodarczego w 2012 r. (10) Komitet ma zamiar przedstawić opinię, w której skupi się na sprawozdaniu z postępu prac nad realizacją strategii „Europa 2020”, z myślą o szczycie Rady Europejskiej w marcu 2012 r.

3.   Zarządzanie

3.1   Strategia „Europa 2020” powinna być procesem dla wszystkich i kształtowanym przez wszystkich, a nie wyłączną domeną decydentów politycznych, prawodawców i grup ekspertów:

—

pożądany jest wkład do niego wszystkich kręgów społecznych, by skorzystać z wiedzy i doświadczeń ludzi w terenie i określić możliwie najlepsze podejście do obecnych wyzwań i zastanowić się nad twórczymi rozwiązaniami; byłby to przykład pomysłu na przedsiębiorczość społeczną, która ma pozytywne skutki tak gospodarcze, jak i społeczne;

—

właściwe wdrażanie strategii w państwach członkowskich w dużym stopniu zależy od wszystkich zainteresowanych stron zaangażowanych w te działania; wobec tego wspólna odpowiedzialność za tę strategię ma podstawowe znaczenie i wymaga pełnego partnerstwa, by stworzyć odpowiednią dynamikę wokół tej reformy.

3.2   Zdaniem Komitetu należy udoskonalić konsultacje oraz zwiększyć udział i mobilizację zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego zarówno na szczeblu krajowym i europejskim.

3.3   Zorganizowane społeczeństwo obywatelskie w państwach członkowskich powinno być włączone jako aktywny partner w monitorowanie i wdrażanie strategii „Europa 2020”.

3.4   Zalecenia kierowane do każdego państwa członkowskiego należy konsultować z europejskimi partnerami społecznymi i zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. W tym kontekście kluczowe jest właściwe ustalenie harmonogramu, tak aby umożliwić włączenie zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego już na wczesnym etapie procesu formułowania perspektyw na okres po 2011 r. A fortiori podstawowe konwencje MOP, ratyfikowane przez państwa członkowskie, muszą być przestrzegane, zwłaszcza konwencja 98 gwarantująca swobodę układów zbiorowych.

3.5   Komitet wzywa do dalszego wzmacniania szczególnej roli i pozycji krajowych RSG oraz podobnych instytucji. W żadnym wypadku nie naruszy to mechanizmów konsultacji z partnerami społecznymi w państwach członkowskich.

3.6   Należy podjąć działania mające na celu ożywienie debaty dotyczącej wdrażania strategii „Europa 2020” w państwach członkowskich, a rządy powinny opracować skuteczniejsze mechanizmy przekazywania informacji zwrotnych o wynikach szerszego dialogu obywatelskiego i społecznego na temat strategii.

3.7   Komitet opowiada się za organizowaniem w państwach członkowskich regularnych konferencji poświęconych monitorowaniu strategii „Europa 2020”, z udziałem wszystkich zainteresowanych stron i organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

3.8   Komitet zaleca, by w państwach członkowskich wprowadzono w życie stały dialog między krajowymi RSG lub podobnymi organizacjami a innymi partnerami społecznymi i zainteresowanymi stronami, takimi jak MŚP, podmioty gospodarki społecznej, ośrodki analityczne, wyższe uczelnie oraz podmioty zajmujące się promowaniem spójności społecznej i równych szans dla wszystkich. Należy odpowiednio uwzględniać porozumienia i rozwiązania w zakresie dialogu obywatelskiego istniejące w niektórych państwach członkowskich.

3.9   Trzeba usunąć bariery strukturalne utrudniające prawdziwy dialog z partnerami społecznymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Należą do nich m.in. krótkie terminy na opracowanie krajowych programów reform, które w rzeczywistości stały się już regułą, a których powinno się unikać.

3.10   Zarządzanie na poziomie europejskim – wartość dodana wzmocnionego wymiaru europejskiego

3.10.1   Staje się rzeczą oczywistą, że sama polityka realizowana na szczeblu krajowym nie jest wystarczająca i należy wzmocnić współpracę polityczną na poziomie europejskim. Niesymetryczne lub stosowane niezależnie od siebie instrumenty polityki makroekonomicznej, przemysłowej czy społecznej w państwach członkowskich mogą osłabić UGW oraz jednolity rynek, a także mieć negatywne konsekwencje w innych państwach członkowskich.

3.10.2   Komitet wzywa do dialogu między krajowymi RSG i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego a przedstawicielami Komisji na temat konkretnej sytuacji w każdym państwie członkowskim. Podobnie krajowe RSG powinny być angażowane w większym stopniu w ramach corocznych konsultacji prowadzonych przez Komisję. EKES opowiada się za tym podejściem, które jest zgodne z podejściem Parlamentu Europejskiego, prowadzącym do pogłębienia współpracy z parlamentami narodowymi, oraz z podejściem Komitetu Regionów do jego współpracy z europejskimi władzami lokalnymi i regionalnymi.

3.10.3   Funkcjonowanie europejskiego semestru jest krytykowane na szczeblu Parlamentu Europejskiego ze względu na brak legitymizacji, niewielką rolę przypisaną PE, marginalne zaangażowanie parlamentów narodowych oraz brak przejrzystości tego procesu. Zaproponowano wzmocnienie skuteczności europejskiego semestru poprzez regularny dialog gospodarczy na temat wyników semestru. Komitet popiera pomysł utworzenia przez Parlament podkomisji do spraw związanych z europejskim semestrem i pragnie być ściśle włączony w jej prace.

3.10.4   Komitet chciałby także kontynuować wspólne działania z Komitetem Regionów mające na celu propagowanie obywatelskiej odpowiedzialności za strategię „Europa 2020” oraz jej skuteczną realizację.

3.10.5   Komitet uważa, że przedstawiciele zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego powinni być zapraszani do udziału w paktach terytorialnych (11) na rzecz strategii „Europa 2020”.

3.11   Instrumenty umożliwiające usprawnienie zarządzania

3.11.1   Zdaniem Komitetu należy zastosować pełen wachlarz dostępnych instrumentów unijnych (12), aby zagwarantować pomyślną realizację strategii „Europa 2020”.

3.11.2   EKES przestrzega, aby semestr europejski nie stał się substytutem ogólnych wytycznych polityki gospodarczej i wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich.

3.11.3   Wieloletnie Ramy Finansowe na lata 2014–020 powinny wspierać realizację celów strategii „Europa 2020”.

3.11.4   Fundusze strukturalne w okresie 2014–2020 powinny być przeznaczane na cele w pełni zgodne z priorytetami strategii „Europa 2020” (13).

3.11.5   Lepsza koordynacja wydatków na szczeblu unijnym i krajowym powinna poprawić skuteczność.

3.11.6   Inwestycje publiczne – na szczeblu UE i państw członkowskich – w inteligentny, zrównoważony wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu powinny ponadto zachęcać do dodatkowych inwestycji prywatnych, dzięki czemu uzyskamy efekt dźwigni.

4.   Komunikacja na temat strategii „Europa 2020”

4.1   Należy zwiększyć polityczne wyeksponowanie strategii „Europa 2020” i rozpropagować ją wśród obywateli, szczególnie w obliczu poważnych wyzwań stojących obecnie przed naszymi społeczeństwami.

4.2   Należy zintensyfikować komunikację na wszystkich szczeblach (UE, krajowym, a szczególnie lokalnym), gdyż w wielu państwach członkowskich strategia „Europa 2020” jest jedynym programem, który oferuje nowe podejście i polityczną wartość dodaną dającą ludziom nadzieję na lepsze jutro. Trzeba nieustannie wyjaśniać kluczowe przesłania tej strategii dotyczące wzrostu, zatrudnienia i włączenia społecznego.

4.3   Krajowe programy reform należy przedstawić i poddać dyskusji na forum parlamentów narodowych.

5.   Wdrażanie strategii „Europa 2020”

5.1   Komitet zachęca Komisję i państwa członkowskie, by czyniły wysiłki na rzecz wskazania wąskich gardeł hamujących wzrost na poziomie krajowym i międzynarodowym. Wąskie gardła, o których tutaj mowa, przejawiają się między innymi jako:

—	fragmentacja jednolitego rynku;

—	niedostateczny dostęp MŚP do jednolitego rynku;

—	konieczność rozwoju przedsiębiorczości;

—	słabości otoczenia biznesowego (w tym otoczenia regulacyjnego);

—	utrudnione zatrudnienie i realokacja siły roboczej (segmentacja rynku pracy);

—	brak konkurencyjności europejskiego przemysłu wynikający z braku wzajemności w światowym handlu i międzynarodowych zamówieniach publicznych,

—	konieczność zwiększenia aktywności zawodowej;

—	niewystarczająca jakość i skuteczność systemów edukacji i szkolenia;

—	konieczność zapewnienia dobrze funkcjonującego, uregulowanego i stabilnego sektora finansowego, który służy potrzebom gospodarki realnej.

5.2   Tego rodzaju potencjalne wąskie gardła wytypować można dzięki wspomnianym wcześniej mechanizmom stałego dialogu. Można by zaproponować nowe zachęty w odniesieniu do dziedzin, w których odnotowano mniejsze postępy.

5.3   Komitet popiera stosowanie nowoczesnych narzędzi administracji publicznej w celu zagwarantowania należytego wdrożenia strategii „Europa 2020” oraz pełnego zaangażowania zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych. Do narzędzi tych należą:

5.3.1    Wyznaczanie punktów odniesienia, celów i terminów: Komitet zdaje sobie sprawę z faktu, że obecnie w wielu wypadkach brakuje konkretnych i wymiernych celów, a harmonogramy ich realizacji są zbyt napięte. EKES opowiada się za określeniem jasnych, konkretnych celów, którym towarzyszyłyby realistyczne terminy realizacji. Precyzyjne punkty odniesienia są niezbędne, by ułatwić mierzenie wpływu strategii „Europa 2020”; Komitet zaleca w tym celu szersze zastosowanie sieci ESPON.

5.3.1.1   Komisja powinna monitorować postępy i korzystać z przysługującego jej prawa do alarmowania w sytuacji, gdy państwa członkowskie nie wywiązują się z ustalonych zobowiązań.

5.3.2    Analiza porównawcza i wskaźniki: Komitet przypomina, jak ważne jest stosowanie wskaźników postępów i mierników dokonań – konieczne są zorientowane na wyniki wskaźniki ilościowe i jakościowe.

5.3.2.1   Tego rodzaju analiza porównawcza, opierająca się na celach określonych w krajowych programach reform i dokonywana przez zainteresowane podmioty we współpracy z przedstawicielami rządu, zapewniłaby konkretne informacje, które pozwoliłyby na ocenę postępów we wdrażaniu strategii „Europa 2020” poczynionych w każdym państwie członkowskim. Każda krajowa RSG lub podobna organizacja musiałaby przeanalizować i ustalić swoje własne kryteria priorytetowe. Niektóre krajowe RSG zaczęły już przeprowadzać regularne analizy porównawcze, wykorzystując dane statystyczne dostępne nieodpłatnie na stronie internetowej Eurostatu. Pozostałe RSG mogłyby pójść ich śladem.

5.3.2.2   Komitet wyraża gotowość udostępnienia swojej strony internetowej (strona CESLink) (14) na potrzeby cyfrowej platformy wymiany informacji i danych.

5.3.2.3   EKES wyraża także gotowość organizowania dorocznej konferencji, podczas której można by omawiać wyniki przeprowadzonych analiz porównawczych.

5.3.3    Regularna ocena wdrażania polityki i jej oddziaływania: Dzięki analizie porównawczej zainteresowane podmioty mogłyby stale monitorować wdrażanie reform. Zapewniałaby ona także właściwe informacje na potrzeby rewizji krajowych programów reform i ułatwiłaby określenie najlepszych praktyk we wszystkich państwach członkowskich.

6.   Rozpowszechnianie sprawdzonych rozwiązań

6.1   Komitet uważa, że należy intensywnie propagować wymianę sprawdzonych rozwiązań na szczeblu UE. Dlatego też EKES odbywa misje rozpoznawcze w państwach członkowskich, aby dyskutować z zainteresowanymi podmiotami społeczeństwa obywatelskiego i zachęcać je do wymiany najlepszych praktyk i wdrażania reform.

6.2   Zdaniem EKES-u zainteresowane strony powinny opracować nowe metody dzielenia się sprawdzonymi rozwiązaniami, takimi jak wielopoziomowe sieci kontaktów, które obejmowałyby wymianę informacji między różnymi szczeblami władzy, i ściślejsza współpraca między sąsiadującymi ze sobą obszarami w dwóch lub w większej liczbie państw członkowskich, która pozwalałaby wytyczać cele transgraniczne. Ponadto potrzebna jest analiza sprawdzonych rozwiązań, by umożliwić wykorzystanie ich w kontekście krajowym innych państw członkowskich.

6.3   Komitet zachęca Komisję i państwa członkowskie do podjęcia nowych starań na rzecz propagowania transgranicznej wymiany sprawdzonych rozwiązań za pomocą elektronicznych środków komunikacji (np. baz danych obejmujących przykłady najlepszych praktyk, tablice wyników itp.). Powyższa metoda uzależniona jest jednak od przyjęcia przez państwa członkowskie odpowiednich ram europejskich, które umożliwiałyby takie postępowanie. Ewentualnie należy rozważyć możliwość utworzenia innowacyjnych instrumentów.

6.4   Komitet ponownie wyraża gotowość podjęcia się aktywnej roli zarówno jako platforma (14) wymiany informacji i współpracy między krajowymi RSG, partnerami społecznymi i podmiotami społeczeństwa obywatelskiego oraz instytucjami europejskimi, jak również jako platforma wymiany poglądów i doświadczeń między krajowymi zainteresowanymi stronami. EKES pragnie skorzystać z tej sposobności, by przypomnieć, iż wysoko ceni wkład, jaki do tych dyskusji wnoszą krajowe RSG i inne podobne organizacje.

---

(1)  Analiza wzrostu gospodarczego w 2012 r., COM(2011) 815 z dn. 23.11.2011 r.

(2)  „Roczna wizja wzrostu gospodarczego: wsparcie całościowej odpowiedzi UE na kryzys” – COM(2011) 11 z 12 stycznia 2011 r., w tym projekt wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu.

(3)  Konkluzje Rady Europejskiej z 24–25 marca 2011 r., EUCO 10/1/11 REV 1.

(4)  Załącznik I do konkluzji Rady Europejskiej z 24–25 marca 2011 r., EUCO 10/1/11 REV 1.

(5)  Niektórym państwom członkowskim korzystającym z pomocy finansowej państw członkowskich strefy euro i IMF Komisja zaleciła jedynie wdrożenie protokołu ustaleń i jego kolejnych uzupełnień, w których przedstawiono uwarunkowania dotyczące polityki gospodarczej, na podstawie których wypłacana jest pomoc finansowa. Ta pomoc finansowa powinna być zgodna z realizacją strategii „Europa 2020”.

(6)  Konkluzje Rady Europejskiej z 23–24 czerwca 2011 r., EUCO 23/11.

(7)  Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Zakończenie pierwszego europejskiego semestru koordynacji polityki gospodarczej: wytyczne dla polityki krajowej na lata 2011–2012”, COM(2011) 400 wersja ostateczna.

(8)  Pierwsze zintegrowane sprawozdanie w sprawie strategii lizbońskiej po 2010 r. Komitet przedstawił w związku z pracami nad nową europejską strategią na okres po 2010 r. Sprawozdanie to zostało opracowane przez Centrum Monitorowania Strategii Lizbońskiej i zawierało uwagi zgłoszone przez krajowe rady społeczno-gospodarcze (RSG) i organizacje partnerskie, a także opinię EKES-u w sprawie strategii lizbońskiej po 2010 r. (sprawozdawca: Wolfgang Greif).

(9)  Opinia EKES-u w sprawie rocznej wizji wzrostu gospodarczego, Dz.U. C 132 z 3.5.2011, ss. 26–38.

(10)  Analiza wzrostu gospodarczego w 2012 r., COM(2011) 815.

(11)  Pakt terytorialny na rzecz strategii „Europa 2020” to porozumienie między szczeblami władzy lokalnej, regionalnej i krajowej danego państwa. Sygnatariusze paktu terytorialnego zobowiązują się do koordynacji i synchronizacji swojego programu politycznego, by skoncentrować działania i zasoby finansowe na celach strategii „Europa 2020” – zob. http://portal.cor.europa.eu/europe2020/news/Pages/TPUsefuldocuments.aspx.

(12)  Chodzi tutaj o takie instrumenty, jak rozporządzenia, dyrektywy, zalecenia, opinie i normy do wytycznych, wspólne cele, wspólne programy, fundusze strukturalne, koordynacja kierunków polityki oraz instrumenty działań zewnętrznych UE.

(13)  Zob. zwłaszcza opinia EKES-u w sprawie przyszłości Europejskiego Funduszu Społecznego po roku 2013, Dz.U. C 132/8, 3.5.2011.

(14)  Zob. http://www.eesc.europa.eu/ceslink/.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/13

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 w odniesieniu do niektórych przepisów dotyczących instrumentów podziału ryzyka dla państw członkowskich doświadczających poważnych trudności w zakresie ich stabilności finansowej lub nimi zagrożonych

COM(2011) 655 wersja ostateczna – 2011/0283 (COD)

2012/C 43/03

Sprawozdawca generalny: Michael SMYTH

Dnia 8 listopada 2011 r. Rada, działając na podstawie art. 177 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 w odniesieniu do niektórych przepisów dotyczących instrumentów podziału ryzyka dla państw członkowskich doświadczających poważnych trudności w zakresie ich stabilności finansowej lub nimi zagrożonych

COM(2011) 655 wersja ostateczna – 2011/0283 (COD).

Dnia 25 października 2011 r. Prezydium Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego powierzyło przygotowanie opinii w tej sprawie Sekcji ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej.

Mając na względzie pilny charakter prac, na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 8 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyznaczył Michaela SMYTHA na sprawozdawcę generalnego oraz 128 głosami – 7 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1

EKES odnotowuje propozycję Komisji, by zmienić art. 14 i 36 rozporządzenia nr 1083/2006, aby po pierwsze zezwolić na zarządzanie instrumentami podziału ryzyka w ramach pośredniego zarządzania scentralizowanego oraz po drugie umożliwić państwom członkowskim doświadczającym poważnych trudności w zakresie ich stabilności finansowej lub nimi zagrożonych przeznaczanie części alokacji w ramach celów polityki spójności „Konwergencja” i „Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie” na zapewnianie środków i przydzielanie kapitału na pożyczki i gwarancje udzielone osobom odpowiedzialnym za finansowanie projektu i innym partnerom publicznym i prywatnym bezpośrednio lub pośrednio przez EBI lub inne międzynarodowe instytucji finansowe. Proponowane modyfikacje nie spowodowałyby zmiany maksymalnej kwoty finansowania przewidzianego w programach operacyjnych w okresie programowania 2007–2013.

1.2	EKES popiera tę propozycję.

2.   Uzasadnienie

2.1

Omawiany wniosek ułatwiłby zatwierdzanie przez EBI lub inne instytucje finansowe pożyczek przyznawanych na mocy art. 36 rozporządzenia (WE) nr 1083/2006 na jeden lub kilka priorytetów programu operacyjnego w czasie, gdy z powodu obniżenia oceny długu publicznego i prywatnego państwa oraz instytucji finansowych państw członkowskich takie pożyczki przestałyby być dostępne.

2.2	Komitet zgadza się, że niezbędne jest wspieranie projektów i ożywienia gospodarczego, i popiera w związku z tym wyżej wymieniony wniosek.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/14

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Lepsze zarządzanie jednolitym rynkiem dzięki ściślejszej współpracy administracyjnej: Strategia rozszerzania i rozwoju systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym (»IMI«)”

COM(2011) 75 wersja ostateczna

oraz wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („rozporządzenie w sprawie IMI”)

COM(2011) 522 wersja ostateczna – 2011/0226 (COD)

2012/C 43/04

Sprawozdawca: Bernardo HERNÁNDEZ BATALLER

Dnia 21 lutego 2011 r. Komisja Europejska, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Lepsze zarządzanie jednolitym rynkiem dzięki ściślejszej współpracy administracyjnej: Strategia rozszerzania i rozwoju systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym (»IMI«)”

COM(2011) 75 wersja ostateczna.

Dnia 14 września 2011 r. Rada oraz dnia 13 września 2011 r. Parlament Europejski, działając na podstawie art. 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiły zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („rozporządzenie w sprawie IMI”)

COM(2011) 522 wersja ostateczna – 2011/0226 (COD).

Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 10 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7-8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny 172 głosami – 2 osoby wstrzymały się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   Komitet z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji dotyczący poprawy zarządzania jednolitym rynkiem dzięki ściślejszej współpracy administracyjnej oraz rozszerzania i rozwoju systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („IMI”), a także stworzenia prawdziwej elektronicznej sieci bezpośredniego kontaktu między różnymi organami administracji.

1.2   EKES z zadowoleniem przyjmuje zamiar wyrażony we wniosku dotyczącym rozporządzenia, by ustalić zasady stosowania IMI do celów współpracy administracyjnej obejmującej m.in. zadania różnych użytkowników IMI, wymianę informacji, procedury powiadamiania, mechanizmy ostrzegania oraz procedury wzajemnej pomocy.

1.3   Z drugiej strony korzystna jest propozycja stworzenia mechanizmów ochrony prywatności w zależności od charakteru przekazywanych danych, z uwzględnieniem m.in. czasu przechowywania danych oraz prawa do powiadomienia i sprostowania.

1.4   W związku z tymi podstawowymi ramami prawnymi należy włączyć do definicji w art. 5 pojęcie „danych IMI”, czyli danych o charakterze gospodarczym i zawodowym dotyczących wykonywania działalności gospodarczej i zawodowej na rynku wewnętrznym i podlegających wymianie w ramach IMI. Dane te są przewidziane w dyrektywach, które wprowadzają współpracę administracyjną między państwami członkowskimi poprzez IMI.

1.5   EKES uważa, że IMI może odgrywać zasadniczą rolę w przemianie współpracy administracyjnej na rynku wewnętrznym i dostosowaniu jej do potrzeb i oczekiwań obywateli i przedsiębiorstw, a także organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które mogą w przyszłości przyczynić się do rozwoju i funkcjonowania systemu.

1.6   W tym kontekście Komitet zaleca, by rozwój systemu obejmował rozróżnienie danych o charakterze obiektywnym, dotyczących warunków wykonywania działalności gospodarczej i zawodowej w poszczególnych krajach członkowskich, tak aby dane te były dostępne dla obywateli i przedsiębiorstw.

1.7   EKES uważa, że współpraca administracyjna przewidziana w dyrektywach wdrażanych za pośrednictwem IMI wymaga, zasadniczo i jako jednego z działań, wymiany informacji między władzami, z poszanowaniem europejskich ram prawnych w zakresie ochrony danych. Jednakże Komitet zdecydowanie sprzeciwia się, by wymieniane dane mogły być także przedmiotem przetwarzania, zgodnie z treścią wniosku w sprawie rozporządzenia, z dwóch powodów: z jednej strony dlatego, że dyrektywy wdrażane za pomocą IMI w żadnym miejscu nie przewidują potrzeby przetwarzania danych w ramach przewidzianej nimi współpracy administracyjnej, a z drugiej strony dlatego, że praktyczne potrzeby w zakresie nadzoru i monitorowania funkcjonowania systemu IMI przywoływane przez Komisję w żaden sposób nie wydają się zdaniem Komitetu wystarczające, by usprawiedliwić tak znaczne rozszerzenie działań, jakim podlegają wymieniane dane osobowe, aż po tworzenie samodzielnych i odrębnych archiwów w wyniku przetwarzania danych.

1.8   Wreszcie, uwzględniając skok ilościowy, jaki przynosi ze sobą ten system, a także liczbę uczestników i przekazywanych informacji EKES zaleca włączenie zapisu dotyczącego podstawowego systemu rozstrzygania sporów w przypadkach różnic „transnarodowych”. System taki, nawet w podstawowym zakresie, pomógłby objaśnić ewentualną odpowiedzialność za nieprawidłowe funkcjonowanie systemu lub jego niewłaściwą administrację, co przyczyniłoby się do wzmocnienia pewności prawnej obywateli.

2.   Kontekst

2.1   System wymiany informacji na rynku wewnętrznym jest aplikacją dostępną za pośrednictwem internetu, opracowaną przez Komisję Europejską we współpracy z państwami członkowskimi (i mającą zastosowanie do Europejskiego Obszaru Gospodarczego) w celu wspierania państw członkowskich w praktycznym wdrażaniu wymogów w zakresie wymiany informacji określonych w aktach prawnych Unii poprzez udostępnienie scentralizowanego mechanizmu komunikacji służącego usprawnieniu transgranicznej wymiany informacji oraz ułatwieniu świadczenia wzajemnej pomocy.

2.2   System ten, początkowo stworzony jako „projekt stanowiący przedmiot wspólnego zainteresowania”, został zaprojektowany jako elastyczny i zdecentralizowany system, który można łatwo dostosować na potrzeby innych obszarów jednolitego rynku i który zawiera przepisy dotyczące współpracy administracyjnej.

2.3   Główne zasady systemu IMI to:

a)	możliwość ponownego wykorzystania;

b)	elastyczność organizacyjna;

c)	proste uzgodnione procedury;

d)	wielojęzyczność;

e)	łatwość wykorzystania;

f)	ochrona danych; oraz

g)	zerowe koszty technologii informatycznych dla użytkowników.

2.4   Obecnie system ten jest wykorzystywany do celów współpracy administracyjnej w ramach dyrektywy w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (1) oraz dyrektywy usługowej (2). Zostanie także wykorzystany, na zasadzie eksperymentalnej, w ramach stosowania dyrektywy w sprawie delegowania pracowników (3).

2.5   Aktualnie z systemu IMI nie mogą korzystać konsumenci ani przedsiębiorstwa. Jest on narzędziem przeznaczonym przede wszystkim dla właściwych władz w określonych objętych nim aspektach.

2.6   EKES wypowiedział się już (4) w sprawie komunikatu Komisji „Wykorzystanie potencjału rynku wewnętrznego dzięki pogłębionej współpracy administracyjnej” (5) i poparł bardziej zdecentralizowane podejście oraz wdrożenie sieci transgranicznej współpracy administracyjnej na rzecz jednolitego rynku poprzez system wymiany informacji na rynku wewnętrznym.

3.   Komunikat Komisji

3.1   Według Komisji w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku, administracje państw członkowskich muszą ściśle współpracować ze sobą, udzielając sobie wzajemnej pomocy i wymieniając informacje.

3.2   Wśród 50 propozycji zawartych w komunikacie „W kierunku Aktu o jednolitym rynku” (6) Komisja ogłosiła zamiar stworzenia elektronicznej sieci służącej do bezpośrednich kontaktów europejskich organów administracji poprzez strategię rozszerzenia systemu IMI, opartego na wielojęzycznym systemie informacji.

3.3   IMI jest elastyczny, jeżeli chodzi o strukturę organizacyjną w każdym państwie członkowskim. Zdecentralizowana struktura sieci IMI wymaga, aby każde państwo uczestniczące w systemie wyznaczyło krajowego koordynatora ds. IMI („krajowy koordynator”) do kierowania całym procesem koordynacji projektu IMI.

3.4   IMI oferuje potencjalnie następujące możliwości:

—	włączenie nowych obszarów polityki;

—	opracowanie nowych funkcji;

—	połączenie z innymi systemami informatycznymi; oraz

—	wykorzystanie już istniejących funkcji do nowych celów.

3.5   W przypadku obszarów prawa, dla których nie istnieją systemy informatyczne służące współpracy administracyjnej, rozwiązanie polegające na wykorzystaniu IMI góruje pod wieloma względami nad tworzeniem specjalnego nowego systemu, ponieważ:

a)	wiąże się z większą oszczędnością kosztów;

b)	jest bardziej przyjazne dla użytkownika;

c)	oferuje szybsze i sprawdzone rozwiązania;

d)	gwarantuje większe bezpieczeństwo; oraz

e)	nie wymaga osiągnięcia masy krytycznej w celu uruchomienia projektów pilotażowych.

3.5.1   Nie istnieją ograniczenia dotyczące liczby nowych obszarów, które można włączyć do IMI, lecz jego rozszerzenie podlega ograniczeniom natury organizacyjnej. W związku z tym konieczne jest planowanie dalszego rozwoju i zachowanie spójności koncepcyjnej systemu z zastosowaniem następujących kryteriów:

—	nowa grupa użytkowników powinna być powiązana lub częściowo pokrywać się z dotychczasowymi grupami użytkowników;

—	w pierwszej kolejności należy dodawać obszary, w przypadku których wystarczają już istniejące funkcje;

—	jeżeli dodanie nowego obszaru prawa wymaga opracowania nowych funkcji, powinny one mieć ogólny charakter, tak aby można je było łatwo dostosować do potrzeb nowych grup użytkowników;

—	koszty powinny być uzasadnione w świetle oczekiwanej wartości dodanej płynącej z wykorzystania IMI przez nowe lub dotychczasowe grupy użytkowników oraz korzyści dla obywateli i przedsiębiorstw; oraz

—	nowe obszary i funkcje oraz połączenia z innymi narzędziami nie powinny utrudniać użytkownikom obsługi systemu.

3.6   Podczas tworzenia systemu IMI przyjęto podejście nakazujące uwzględnienie ochrony prywatności już w fazie projektowania, co oznacza że ochrona danych od samego początku stanowiła integralną część systemu, z zastosowaniem zasady celowości oraz odpowiedniej kontroli.

3.7   Koszty IMI obejmują rozwój i ulepszenia systemu, prowadzenie (hosting) systemu w centrum danych Komisji, konserwację i obsługę systemu, pomoc techniczną drugiego poziomu, szkolenia i działania komunikacyjno-informacyjne.

3.8   Według Komisji rozszerzenie IMI na nowe obszary, dodanie nowych funkcji czy też tworzenie połączeń z innymi narzędziami nie powinny utrudniać użytkownikom obsługi systemu. Ważne jest, by wymogi dotyczące współpracy administracyjnej były dostatecznie jasne i praktyczne; należy także zbadać potrzebę zastosowania narzędzia informatycznego wspierającego ten proces.

3.9   Komisja uważa za niezbędne, aby system ten miał przejrzystą i efektywną strukturę zarządzania oraz aby wszystkie zainteresowane strony znały odpowiednie procedury i fora, na których wypracowywane są porozumienia dotyczące różnych aspektów projektu, związanych z codziennym zarządzaniem systemem, decyzjami strategicznymi, radami i wskazówkami specjalistów oraz rozwojem struktury zarządzania.

3.10   Wreszcie, system ma zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa i wydajności. Jeżeli chodzi o wydajność, w miarę wzrostu liczby użytkowników i danych w IMI, kluczowe znaczenie ma utrzymanie zadowalającego poziomu działania systemu. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo, w IMI są przechowywane i przetwarzane dane osobowe i inne dane, które nie powinny być publicznie dostępne.

4.   Uwagi ogólne dotyczące komunikatu Komisji

4.1   EKES popiera podejście Komisji polegające na przyjęciu strategii rozszerzania i rozwoju systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („IMI”) w celu wzmocnienia współpracy administracyjnej.

4.1.1   Spójniejsza współpraca administracyjna na rynku wewnętrznym musi opierać się przynajmniej na Karcie praw podstawowych, a w szczególności na zasadach dobrej administracji, dostępu do dokumentów, ochrony danych i ogólnych wspólnych zasadach prawa uznawanych w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości.

4.1.2   EKES przypomina, że poziom ostrożności i ochrona danych osobowych różnią się w zależności od tego, czy dane dotyczą podmiotów handlowych lub przedsiębiorców jako podmiotów gospodarczych.

4.1.3   Chociaż IMI niewątpliwie eliminuje niepewność, to dzieje się to tylko w stosunku do władz, a nie MŚP i innych podmiotów społecznych, na których system ten również powinien zostać rozszerzony, zgodnie z rezolucją Parlamentu Europejskiego z 6 kwietnia 2001 r.

4.2   Dziedzina ochrony danych, poza materialnymi i konkretnymi uregulowaniami, musi zostać uwzględniona w innych regulacjach w ramach dobrej metodyki prawnej. Dotyczy to ogólnie uregulowań procedur stosowania polityki wspólnotowej, a w szczególności systemu IMI, który sam w sobie jest skomplikowaną procedurą.

4.2.1   Jeżeli chodzi o wnoszenie odwołań, należałoby przewidzieć w ramach tej procedury system rozwiązywania konfliktów w przypadku sporów transnarodowych. W związku z tym ważne jest zapewnienie szybkiego i skutecznego dostępu do środków rozwiązywania konfliktów, które byłyby proste i niedrogie dla adresatów, czy to obywateli, czy to przedsiębiorstw.

4.3   Należy szczegółowo uregulować kwestię dostępu do systemu w celu ułatwienia przekazywania i uzyskiwania informacji, aby władze krajowe były zobowiązane przeprowadzić konsultację na podstawie uprzedniego odpowiednio uzasadnionego wniosku złożonego na standardowym formularzu, jeżeli wnioskujący o konsultację wykaże swój uzasadniony interes.

4.4   Jeżeli chodzi o współdziałanie z innymi już istniejącymi narzędziami informacyjnymi i bazami danych zawodów regulowanych, w tym listy zawodów regulowanych w każdym państwie członkowskim, zdaniem EKES-u oprócz listy należy uwzględnić wszystkie wymogi niezbędne do wykonywania zawodu (nie tylko stopień akademicki, lecz także przynależność do stowarzyszeń zawodowych, ubezpieczenie, licencje itp.). Dzięki temu niektóre konsultacje byłyby prawie automatyczne i mogłyby być dostępne dla podmiotów społeczeństwa obywatelskiego. W szczególności EKES oczekuje, że aspekty te zostaną uwzględnione w tekście rozpatrywanej dyrektywy.

4.4.1   Potrzeba ta wynika nawet z samego sprawozdania rocznego nt. systemu IMI za 2010 r., w którym mówi się o wyzwaniu dotyczącym zarządzania różnorodnymi organami władzy, które posiadają kompetencje w dziedzinie usług. Każdy z organów władzy, wraz ze swoim zakresem kompetencji (przynajmniej podstawowe rozróżnienie między regulacją, podejmowaniem działań a nadzorem) powinien zostać uwzględniony na liście zawodów regulowanych.

4.5   Należy określić potencjalną odpowiedzialność za nieprawidłowe funkcjonowanie systemu lub jego niewłaściwą administrację, jeżeli chodzi o błędy, nadmierne opóźnienia, korekty itp. przekazywanych informacji, aby zagwarantować pewność prawną oraz ochronę prawną praw jednostek i podmiotów gospodarczych w zakresie danych osobowych. Odpowiedzialność majątkowa administracji za nieprawidłowe funkcjonowanie władz publicznych to ogólna zasada prawa wspólnotowego, uznawana we wszystkich państwach członkowskich.

5.   Wniosek dotyczący rozporządzenia

5.1   Cele wniosku Komisji są następujące:

a)	ustanowienie solidnych ram prawnych dla IMI oraz zbioru wspólnych zasad służących zapewnieniu efektywnego funkcjonowania tego systemu;

b)	ustanowienie kompleksowych ram w zakresie ochrony danych poprzez określenie zasad przetwarzania danych osobowych w IMI;

c)	ułatwienie ewentualnego rozszerzenia zakresu stosowania IMI na nowe obszary unijnego prawa w przyszłości; oraz

d)	sprecyzowanie roli różnych uczestników IMI.

5.2   We wniosku określono główne zasady ochrony danych w ramach IMI, w tym prawa osób, których dane dotyczą, w jednym instrumencie prawnym, przyczyniając się do zwiększenia przejrzystości i pewności prawa. Określono też dokładnie formy i metody współpracy administracyjnej za pośrednictwem IMI.

5.2.1   W załączniku I do wniosku przedstawiono wykaz aktów Unii, których wykonanie następuje za pomocą IMI, natomiast w załączniku II podano obszary, które w przyszłości można by objąć tym systemem.

5.3   Wniosek ma poprawić warunki funkcjonowania rynku wewnętrznego poprzez udostępnienie skutecznego i łatwego w obsłudze narzędzia ułatwiającego praktyczne wykonanie tych przepisów zawartych w aktach Unii, które nakładają na państwa członkowskie wymóg współpracy ze sobą nawzajem i z Komisją oraz obowiązek wymiany informacji, z zagwarantowaniem wysokiego poziomu ochrony danych osobowych.

5.3.1   We wniosku określono wspólne przepisy dotyczące zarządzania tym systemem i jego stosowania. Dotyczy to m.in. obowiązku powołania jednego koordynatora IMI w każdym państwie członkowskim, obowiązku udzielania przez właściwe organy odpowiedzi w możliwie krótkim terminie oraz przepisu stanowiącego, że informacje wymieniane za pośrednictwem IMI mogą zostać wykorzystane jako dowód w taki sam sposób, jak podobne informacje uzyskane bezpośrednio w danym państwie członkowskim.

5.3.2   Ponadto we wniosku proponuje się mechanizm rozszerzenia zakresu stosowania IMI na nowe akty Unii w celu zagwarantowania niezbędnej elastyczności w przyszłości, zapewniając jednocześnie wysoki poziom pewności prawa i przejrzystości. Po przeprowadzeniu oceny wykonalności technicznej, opłacalności oraz łatwości obsługi i ogólnego wpływu proponowanych rozwiązań na system oraz, w stosownych przypadkach, oceny wyników ewentualnej fazy testowej Komisja będzie upoważniona do stosownej aktualizacji wykazu obszarów wymienionych w załączniku I poprzez przyjęcie aktu delegowanego.

5.3.3   Zadaniem Komisji jest zapewnienie bezpieczeństwa, dostępności, utrzymania oraz rozwoju oprogramowania i infrastruktury informatycznej na potrzeby IMI. Komisja mogłaby jednak brać aktywny udział w działaniach prowadzonych według schematów postępowania IMI, w oparciu o przepisy prawa lub inne uzgodnienia regulujące wykorzystanie IMI w danym obszarze rynku wewnętrznego.

5.3.4   Jeżeli chodzi o przetwarzanie danych i bezpieczeństwo, wniosek przewiduje ustanowienie gwarancji przejrzystości. Dane osobowe nie powinny być dostępne przez czas dłuższy niż jest to potrzebne, w związku z czym ustanowiono maksymalne okresy przechowywania danych, po upływie których blokowane będą dane, które można skasować automatycznie po 5 latach od zakończenia danej procedury współpracy administracyjnej.

5.3.5   Jeżeli chodzi o zakres geograficzny, IMI jako narzędzie elastyczne mógłby umożliwiać uczestnictwo państw trzecich w procesie wymiany informacji w pewnych obszarach lub nawet wykorzystanie systemu w ściśle krajowym kontekście.

6.   Uwagi ogólne na temat wniosku dotyczącego rozporządzenia

6.1   EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący rozporządzenia ustanawiającego zasady stosowania IMI do celów współpracy administracyjnej. Jednak, jako że chodzi o przepisy o bezpośrednim zastosowaniu i mające kształtować ogólne ramy regulacyjne, EKES z zaniepokojeniem odnotowuje następujące kwestie:

—	brak precyzyjnego określenia niektórych podstawowych pojęć prawnych; oraz

—	znaczne rozszerzenie uprawnień użytkowników IMI w odniesieniu do przekazywanych danych.

6.2   W istocie IMI jest wielojęzyczną aplikacją informatyczną, łączącą ponad 6 000 właściwych władz, które w rozsądnie krótkich terminach wymieniają między sobą informacje dotyczące warunków prowadzenia określonej działalności gospodarczej i zawodowej w swoich państwach członkowskich.

6.2.1   Faktyczna wymiana informacji za pośrednictwem tej aplikacji informatycznej podlega minimalnym normom o charakterze proceduralnym, które ustanowiono we wniosku. Jednakże oprócz tego konkretnego i ograniczonego celu wymiany informacji, we wniosku zatwierdzono także przetwarzanie wymienianych danych osobowych zgodnie z art. 6, mimo że dyrektywy uwzględnione we wniosku w żadnym miejscu nie przewidują takiego przetwarzania. Ze względu na to, że dyrektywy tego nie przewidują, Komitet nie zgadza się, by wymieniane dane mogły być także przetwarzane.

6.2.2   W rezultacie rodzi się pytanie co do zakresu tych nowych uprawnień wprowadzonych wnioskiem dotyczącym rozporządzenia, jeżeli chodzi o przetwarzanie danych osobowych na warunkach ustalonych w art. 2b) dyrektywy 95/46/WE.

6.2.3   Poza ogólnymi uprawnieniami podmiotów IMI w zakresie przetwarzania wymienianych danych osobowych, zgodnie z treścią artykułu, w żadnym innym postanowieniu wniosku dotyczącego rozporządzenia nie wspomina się już o celach uzasadniających ich przetwarzanie ani o ewentualnych gwarancjach bądź ograniczeniach.

6.2.4   Tylko z powodów określonych w motywie 15 można wywnioskować, dlaczego Komisja włącza obecnie przetwarzanie danych do celów ogólnych IMI. Zdaniem EKES-u powody te, bez uszczerbku dla wcześniejszych wyjaśnień, nie są wystarczające do nadania uprawnień o tak szerokim zasięgu, a w szczególności:

a)	monitorowanie korzystania z systemu przez koordynatorów IMI i Komisję.

6.2.5   Zdaniem EKES-u zarówno koordynatorzy IMI, jak i Komisja mają dostęp do wymienianych danych. W związku z tym dokonano już konkretnej oceny systemu, umożliwiającej im określenie zarówno czasu reakcji, jak i właściwych władz, m.in. według sektorów.

6.2.6   W rezultacie i bez uszczerbku dla późniejszych objaśnień nie wydaje się konieczne, by monitorowanie korzystania z systemu wymagało stworzenia specjalnych kartotek na podstawie wymienianych danych:

b)	gromadzenie informacji dotyczących współpracy administracyjnej lub wzajemnej pomocy na rynku wewnętrznym.

6.2.7   Informacje te już są dostępne publicznie i zawarte w sprawozdaniach Komisji dotyczących funkcjonowania systemu IMI. Można by je wykorzystać do oceny współpracy administracyjnej, w wypadku której ukazują aspekt czysto instrumentalny:

c)	Inicjatywy dotyczące kształcenia i informowania.

6.2.8   EKES uważa, że w przypadku takich inicjatyw nie jest konieczne „przetwarzanie danych” (w rozumieniu dyrektywy 95/46/WE), lecz tylko „wykorzystywanie” danych znajdujących się w systemie.

7.   Jeżeli chodzi o potrzebę precyzji, chodzi tutaj o wielokrotnie zastosowane we wniosku dotyczącym rozporządzenia podstawowe pojęcie „danych osobowych”. Należy je zaczerpnąć z dyrektywy 95/46/WE, gdyż rozumiane w ten sposób wykracza znacznie poza wymogi funkcjonowania IMI, który ostatecznie dotyczy specyficznej kategorii danych, których wspólną cechą jest ich znaczenie w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej i/lub zawodowej na rynku wewnętrznym.

7.1   W rezultacie uznaje, że we wniosku należałoby określić zakres tego pojęcia, obejmując kategorią „danych osobowych” dane przewidziane w odpowiednich dyrektywach, które wprowadzają współpracę administracyjną między państwami członkowskimi poprzez IMI i które wiążą się z wykonywaniem działalności gospodarczej i zawodowej na rynku wewnętrznym. Należy tę kwestię uwzględnić wśród definicji w art. 5.

8.   Na podstawie motywu 12 wniosku można stwierdzić, że IMI jest narzędziem niedostępnym dla ogółu społeczeństwa, umożliwiającym innym „podmiotom zewnętrznym” dostarczanie informacji i pozyskiwanie danych. EKES nie zgadza się z tym podejściem, zważywszy że niektóre informacje IMI, o ile nie zawierają danych osobowych, powinny być dostępne dla podmiotów zewnętrznych: obywateli, przedsiębiorstw czy organizacji. Taki dostęp powinien obejmować m.in. wymogi administracyjne danego kraju, z którym dany podmiot pragnie nawiązać stosunki handlowe lub zawodowe.

8.1   Udostępnienie tych informacji nie pociągałoby za sobą w żadnym razie dostępu do innych danych, ani tym bardziej ich przetwarzania, co można wywnioskować z definicji „podmiotu zewnętrznego” w lit. i) artykułu 5 wniosku.

8.2   Te zewnętrzne podmioty powinny mieć prawo formułowania wniosków o informacje do najbliższych użytkowników IMI, tak aby ci mieli obowiązek monitorowania jej w systemie, gdy dany podmiot zewnętrzny uzasadni swój interes stosunkami handlowymi lub zawodowymi w kraju, w którym ubiega się o informacje.

9.   Art. 4 wniosku uprawnia Komisję do włączenia do IMI współpracy administracyjnej określonej w przepisach związanych z załącznikiem II. Wśród nich znajduje się przyszła integracja rejestrów przedsiębiorstw, której jeszcze nie zatwierdzono. Zważywszy na szeroki zakres tego potencjalnego środka, zdaniem EKES-u należy określić rodzaj aktu zastosowanego do takiego rozszerzenia IMI.

10.   Jeżeli chodzi o definicję „podmiotów zewnętrznych”, zgodnie z wcześniejszymi uwagami EKES proponuje jej przeformułowanie w następujący sposób:

—	należy określić ich jako obywateli, przedsiębiorstwa lub organizacje, które występują do użytkownika IMI o konsultację związaną z przedmiotem pewnych dyrektyw objętych systemem, zaś użytkownik musi udzielić tych informacji;

—	przyznać im dostęp do informacji w systemie, które nie zawierają danych osobowych;

—	wyraźnie wykluczyć przetwarzanie informacji, do których uzyskali dostęp.

11.   Zdaniem EKES-u dla zagwarantowania właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego informacjom otrzymywanym przez właściwe organy za pośrednictwem IMI od innego państwa członkowskiego należy przyznać taką samą wartość dowodową w postępowaniach administracyjnych.

12.   Jeżeli chodzi o wykonywanie praw zainteresowanych stron, EKES wyraża ubolewanie, że we wniosku nie określono jednolitego rozwiązania, a odesłano tylko do obowiązków właściwych organów określonych w różny sposób w krajowych przepisach w zakresie ochrony danych. Podobnie, Komitet uznaje za nieodpowiednią możliwość przechowywania danych z ustaleniem różnych terminów, jeżeli chodzi o funkcjonowanie rynku wewnętrznego pod względem wykonywania praw obywateli.

13.   EKES uważa, że do celów wymiany z krajami trzecimi konieczne jest określenie, czy warunki ustalone w pierwszym ustępie art. 22 wniosku należy spełnić łącznie czy oddzielnie. W tym drugim przypadku EKES nie widzi uzasadnienia, by decyzja Komisji co do wystarczającego poziomu lub ekwiwalentnej ochrony danych w kraju trzecim była wystarczającą podstawą do rozszerzenia systemu IMI na ten kraj trzeci, natomiast istnieją przypadki, w których wymiana danych na zewnątrz jest przewidziana dyrektywami uwzględnionymi w IMI lub umowami międzynarodowymi.

14.   Dla większej pewności prawnej uchylone i utrzymane w mocy postanowienia dotyczące funkcjonowania IMI powinny znajdować się w artykułach wniosku dotyczącego rozporządzenia, a nie w motywach.

---

(1)  Dyrektywa 2005/36/WE (Dz.U. L 255 z 30.9.2005, s. 22).

(2)  Dyrektywa 2006/123/WE (Dz.U. L 376 z 27.12.2006, s. 36).

(3)  Dyrektywa 96/71/WE.

(4)  Opinia CESE, Dz.U. C 128 z 18.5.2010, s. 103.

(5)  COM(2008) 703 wersja ostateczna.

(6)  COM (2010) 608 wersja ostateczna.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/20

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Ku strategii Unii Europejskiej w zakresie przestrzeni kosmicznej w służbie obywateli”

COM(2011) 152 wersja ostateczna

2012/C 43/05

Sprawozdawca: Edgardo Maria IOZIA

Dokument przekazany do tłumaczenia: 11 listopada 2011 r.

Dnia 4 kwietnia 2011 r. Komisja Europejska, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Ku strategii Unii Europejskiej w zakresie przestrzeni kosmicznej w służbie obywateli”

COM(2011) 152 wersja ostateczna.

Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 10 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjął 174 głosami – 8 osób wstrzymało się od głosu – następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   EKES uważa, że przestrzeń kosmiczna jest niezastąpionym i strategicznym zasobem służącym do zaspokojenia potrzeb UE w dziedzinie społecznej i gospodarczej oraz w obszarze bezpieczeństwa, jako siła napędowa wzrostu i innowacji tworząca bogactwo dzięki miejscom pracy wymagającym wysokich kwalifikacji, innowacyjnym usługom, możliwościom rynkowym powstającym również w innych sektorach przemysłu, a także wsparciu dla badań naukowych, które przyczyniają się z kolei do wprowadzenia innowacji w przemyśle.

1.2   EKES dostrzega wagę konkurencyjnego przemysłu kosmicznego obejmującego pełny łańcuch wartości, tzn. budowę, uruchomienie, działalność operacyjną i usługi niższego szczebla.

1.3   EKES stwierdza, że polityka w sektorze kosmicznym leży we wspólnej kompetencji UE i państw członkowskich, które realizują również swoje własne inicjatywy w tym zakresie. Wzywa do wzmocnionego partnerstwa z państwami członkowskimi, również z tymi, które nie należą do Europejskiej Agencji Kosmicznej, w celu koordynacji polityki i kompetencji w sektorze kosmicznym. Trzeba się również zastanowić nad możliwością udziału państw nienależących do ESA w programach współpracy takich jak Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (MSK).

1.4   EKES przyjmuje zatem z zadowoleniem wysiłki mające na celu wzmocnienie podstaw europejskiej polityki kosmicznej poprzez powiązanie jej z traktatami założycielskimi UE dzięki postanowieniom traktatu lizbońskiego w tej sprawie, a także z europejską polityką przemysłową dzięki strategii „Europa 2020” oraz z sektorem badań i innowacji za pośrednictwem inicjatywy „Horyzont 2020”.

1.5   Zważywszy, że europejski program monitorowania Ziemi GMES ma kluczowe znaczenie dla zachowania przez Europę autonomicznej zdolności do gromadzenia danych i informacji na temat systemu Ziemi zarówno w czasie rzeczywistym, jak i w formie dziesięcioletnich serii w celu zapewnienia monitorowania oraz bezpieczeństwa środowiska i terytorium, a także zrozumienia niektórych mechanizmów prowadzących do zmiany klimatu, EKES wyraża głębokie zaniepokojenie z powodu nieuwzględnienia budżetu GMES w wieloletnich ramach finansowych na lata 2014–2020 i zwraca się, by Komisja wskazała środki finansowe niezbędne do kontynuacji tego programu.

1.6   EKES przyjmuje do wiadomości centralną rolę Europejskiej Agencji Kosmicznej (European Space Agency – ESA), która jest skarbnicą kompetencji UE w dziedzinie techniki, nauki i zarządzania, niezbędnych do zapewnienia skutecznego zarządzania programami kosmicznymi.

1.7   Inne istotne organy to EUMETSAT, organ operacyjny dostarczający dane meteorologiczne, European Environment Agency (AEA) (1) i European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (ECMWF) (2).

1.8   EKES podkreśla znaczący wkład działań w dziedzinie przestrzeni kosmicznej do bezpieczeństwa i obrony. Zwraca uwagę na potrzebę należytego uwzględnienia wymogów wspólnej polityki obronnej, również poprzez opracowywanie nowych programów współpracy i infrastruktury (3).

1.9   EKES dostrzega potrzebę ochrony wartości własnej infrastruktury kosmicznej poprzez rozwój systemu monitorowania przestrzeni kosmicznej SSA (ang. Space Situational Awareness).

1.10   W ramach badania i wykorzystywania przestrzeni kosmicznej należy pogłębić współpracę ze stałymi partnerami, takimi jak USA, Rosja i Japonia, a także dążyć ewentualnie do zawarcia umów dwustronnych z potęgami wschodzącymi w sektorze kosmicznym, takimi jak Chiny, Indie i Brazylia.

1.11   Współpraca międzynarodowa w sektorze kosmicznym jest kluczowym czynnikiem nie tylko dla propagowania technologii i usług europejskich, lecz również dla rozpowszechnienia wartości społecznych i humanitarnych.

1.12   Badania naukowe są nie tylko wartością leżącą u podstaw Europy, lecz mają również podstawowe znaczenie dla rozwoju autonomicznej zdolności Europy w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających niezbędnych do zwiększenia konkurencyjności przemysłu europejskiego na arenie międzynarodowej.

1.13   Konieczne będzie zwiększenie skuteczności inwestycji UE w sektorze badawczym poprzez ustanowienie wspólnych ram strategicznych służących finansowaniu badań i innowacji.

2.   Wprowadzenie

2.1   W omawianym komunikacie określono ramy prawne oraz kontekst gospodarczy, społeczny i strategiczny europejskiej polityki kosmicznej, wiążąc ją z podstawami Unii Europejskiej, czyli postanowieniami traktatu lizbońskiego, polityką przemysłową, polityką badań europejskich i wspólną polityką obronną.

2.2   W komunikacie wymieniono pierwszoplanowe działania określające politykę kosmiczną UE, opisano jej wymiar międzynarodowy i omówiono wymogi w zakresie zarządzania, otwierając tym samym drogę do sporządzenia i realizacji europejskiego programu kosmicznego.

2.3   W komunikacie stwierdzono, że Komisja przedstawi wniosek w sprawie europejskiego programu kosmicznego w 2011 r. i opracuje środki niezbędne do realizacji proponowanej strategii (polityka przemysłowa, organizacja działalności w zakresie przestrzeni kosmicznej).

3.   Uwagi ogólne

3.1   Na sektor kosmiczny przeznacza się ok. 1 % budżetu UE i stanowi on ok. 5 % europejskiego przemysłu lotniczego i kosmicznego.

3.2   Pomimo relatywnie niewielkich rozmiarów sektora kosmicznego zarówno Komisja, jak i Parlament Europejski w pełni uznają znaczenie gospodarcze, strategiczne i społeczne przestrzeni kosmicznej: nie można wyobrazić sobie Europy jako obszaru dobrobytu bez wsparcia i bodźca, jakim jest jej wiodąca pozycja w sektorze kosmicznym. Sektor ten nie tylko uzyskuje pozytywne wyniki gospodarcze (średnio dwukrotną wartość inwestycji, a maksymalnie 4,5 razy większą wartość, jak w wypadku Norwegii – źródło: OECD 2011), lecz prowadzi również do szeregu niemożliwych do zastąpienia zastosowań o podstawowym znaczeniu dla społeczeństwa w dziedzinie meteorologii, nawigacji, pozycjonowania, kontroli ruchu lotniczego i morskiego, prowadzenia rolnictwa i gospodarowania gruntami, operacji humanitarnych i reagowania na klęski żywiołowe, bezpieczeństwa narodowego, kontroli granic (by przytoczyć tylko parę przykładów).

3.3   W dobie takich trudności gospodarczych jak obecnie wycofanie się z inwestycji w tym sektorze miałoby, wobec całkowicie marginalnych korzyści pod względem oszczędności w wartościach absolutnych, bardzo poważny skutek, gdyż doprowadziłoby do roztrwonienia dziedzictwa wiedzy naukowej i potencjału przemysłowego, które Europa zgromadziła w minionych dziesięcioleciach w tym strategicznym sektorze.

3.4   Należy uznać, że rozwój autonomicznej zdolności Europy w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających i jej niezależny dostęp do przestrzeni kosmicznej to cele o zasadniczym znaczeniu, które wymagają aktywnego wsparcia.

3.5   Wraz z wejściem do sektora kosmicznego nowych krajów, takich jak Chiny, Indie, Brazylia itp., Europa musi opracować plan strategiczny w celu utrzymania swej wiodącej pozycji w tym sektorze oraz wiarygodności wobec swych głównych partnerów, zwłaszcza USA i Rosji.

3.6   Istotne programy przewodnie, takie jak GMES i Galileo, to narzędzie, dzięki któremu Europa utrzyma swą wiodącą pozycję w strategicznych sektorach związanych z użyciem systemów nawigacji satelitarnej i usług wynikających z obserwacji Ziemi.

3.7   Rozwiązanie problemu finansowania programu GMES jest kwestią priorytetową, której nie można odkładać na później, gdyż istnieje realne ryzyko, że inwestycje dokonywane przez Europę w ciągu ostatniego dziesięciolecia w coraz bardziej strategicznym sektorze obserwacji Ziemi zostaną roztrwonione, co spowoduje utratę przez Europę, jej przemysł i badania, zdobytej już wiodącej pozycji.

3.8   Obecny kryzys finansowy w państwach członkowskich UE może również zagrozić programom badania przestrzeni kosmicznej, które są laboratorium technologii przyszłości. Należy zatem zadbać o ciągłość realizacji programów w tym sektorze.

3.9   Tabela 1 poniżej pokazuje przykładową, niepełną listę inwestycji w sektorze kosmicznym zrealizowanych przez niektóre państwa członkowskie UE, które w 2009 r. były również członkami ESA. Inwestycje te odpowiadają średnio wielkości od 0,01 % do 0,05 % PKB (dane za 2009 r., źródło: OECD). Dla porównania, największe potęgi, takie jak Chiny, Rosja i USA inwestują znacznie większą kwotę, odpowiednio 0,12 %, 0,20 % i 0,31 %. W wypadku Rosji i Chin kwota ta uległa ponadto podwojeniu w latach 2005–2009. W Europie Francja wyróżnia się procentowo wyższymi inwestycjami w wysokości 0,1 % swego PKB (źródło: OECD).

Tabela 1

Budżet przeznaczony na sektor kosmiczny w 2009 r. przez głównych składkodawców

(w mln EUR)
Kraj	Budżet na sektor kosmiczny (4)	Składka na ESA (5)
FR	1 960	(716)
DE	1 190	(648)
IT	685	(369)
UK	350	(269)
ES	190	(184)
BE	170	(161)
Całkowity budżet ESA na 2009 r.	3 600

3.10   ESA posiada wiedzę techniczną oraz zdolność do opracowywania i realizacji programów kosmicznych, a także do ożywienia rozwoju nowych technologii i zastosowań. Obsługuje ponadto wiele z projektowanych przez siebie systemów, zwłaszcza naukowych i badawczych. Jeżeli chodzi o infrastrukturę istotnych programów operacyjnych, takich jak Galileo i GMES, do Komisji należy rola operatora.

3.11   EUMETSAT jest istotnym elementem europejskiej zdolności operacyjnej.

3.12   Inne organy międzyrządowe to European Environment Agency (AEA) i European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (ECMWF), będące stronami umowy w sprawie wykorzystania danych i usług GMES.

4.   Uwagi szczegółowe

4.1   Europejska polityka kosmiczna opiera się na szeregu filarów: ramach prawnych i kontekście, na który składa się polityka przemysłowa, wymiar międzynarodowy, sprawowanie rządów, powiązania ze wspólną polityką bezpieczeństwa i polityką obronną, a także odpowiedni i zrównoważony system finansowania.

4.2   Postanowienia traktatu lizbońskiego stanowią podstawę prawną europejskiej polityki kosmicznej.

4.2.1   W art. 189 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) nadano UE szerokie uprawnienia w zakresie kształtowania polityki kosmicznej i zalecono realizację polityki w tej dziedzinie poprzez ustanowienie europejskiego programu kosmicznego.

4.2.2   Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu (DG ENTR) Komisji Europejskiej zajmuje się bezpośrednio zarządzaniem polityką kosmiczną UE i programem Galileo.

4.2.3   W rozporządzeniu ustanawiającym program GMES (6) określono zasady jego realizacji i budżet na jego rozwój oraz początkowy etap działania w latach 2011–2013. Koordynację techniczną i realizację komponentu kosmicznego GMES powierzono ESA, która w razie konieczności korzysta z wkładu EUMETSAT.

4.3   Kontekst polityki przemysłowej

4.3.1   Sektor kosmiczny stanowi ok. 5 % przemysłu lotniczego i kosmicznego w Europie (w którym dominuje sektor lotniczy składający się na 92 %). Produkcja w całym sektorze lotniczym i kosmicznym w Europie miała wartość ok. 130 mld euro, w tym 6 mld pochłonął sektor kosmiczny (dane za 2008 r., źródło: „Ecorys Report to the EC”). Liczba pracowników zatrudnionych w sektorze lotniczym i kosmicznym wynosi ok. 375 tys., w tym 31 tys. w sektorze kosmicznym w Europie (źródło: OECD 2011). Sektor kosmiczny charakteryzuje się wysokimi kwalifikacjami pracowników, z których 35 % stanowią absolwenci szkół wyższych, inżynierowie i kadra zarządzająca.

4.3.2   Rola przemysłu kosmicznego w innowacji, zwłaszcza w rozwoju nowych technologii i materiałów jest trudna do przecenienia.

4.3.3   Kontekst przemysłowy, w który wpisuje się europejska polityka kosmiczna, to strategia „Europa 2020”.

4.3.4   W inicjatywie przewodniej tej strategii, wytyczonej w komunikacie COM(2010) 614 wersja ostateczna/4, przestrzeń kosmiczną zdefiniowano jako „siłę napędową innowacji i konkurencyjności na usługach obywateli”, przywołując wyraźnie Galileo/EGNOS i GMES jako dobrze ugruntowane już programy, których zakończenie i kontynuacja po 2013 r. powinny być przedmiotem wniosków ustawodawczych w 2011 r. zgodnie z kompleksowymi propozycjami zgłoszonymi w odniesieniu do wieloletnich ram finansowych. Infrastrukturę kosmiczną uznaje się za niezbędną dla bezpieczeństwa obywateli, w związku z czym konieczna jest jej ochrona. System monitorowania przestrzeni kosmicznej zapewnia program SSA (ang. „Space Situational Awareness”).

4.3.5   Komunikacja satelitarna jest sektorem kosmicznym o kluczowym znaczeniu, a ponadto przyczynia się do realizacji celów europejskiej agendy cyfrowej, gdyż ma wpływ na rozpowszechnianie łączy szerokopasmowych.

4.4   Współpraca międzynarodowa

4.4.1   Zgodnie z rozporządzeniem ustanawiającym program GMES, jest to wkład Europy w budowę systemu Global Earth Observation System of Systems (7) (GEOSS) opracowanego przez Group on Earth Observations (8) (GEO).

4.4.2   Partnerstwo zawarte z Afryką z wykorzystaniem EGNOS, GMES i infrastruktury telekomunikacyjnej przyniesie skutki w sektorach o pierwszorzędnym znaczeniu, takich jak gospodarowanie zasobami, bezpieczeństwo, kartografia, geodezja, telekomunikacja i informacja.

4.4.3   Większość inwestycji instytucjonalnych w sektorze kosmicznym pochodzi z krajów G-7, które w 2009 r. zainwestowały kwotę 53 mld dolarów (źródło: OECD). Same Stany Zjednoczone przeznaczyły na ten cel 44 mld dolarów, w tym 17 mld na działalność NASA, podczas gdy wszystkie pozostałe kraje należące do G-7 (wyłączając USA) zainwestowały łącznie pozostałych 9 mld dolarów.

4.4.4   Oprócz tradycyjnych graczy takich jak USA, Rosja i Japonia oczywiste w sektorze kosmicznym staje się znaczenie nowych potęg wschodzących, takich jak Brazylia, Indie i Chiny, których budżet przeznaczony łącznie na ten sektor wynosi 7,2 mld dolarów (9). Dla porównania budżet Federacji Rosyjskiej wynosi 2,5 mld dolarów.

4.4.5   Dla porównania budżet przeznaczony na ESA w 2009 r. wynosił 3,6 mld euro (zob. również tabela 1).

4.4.6   Europa realizuje „wolną i otwartą” politykę rozpowszechniania danych za pośrednictwem ESA, która obowiązuje również w ramach GMES.

4.5   Sprawowanie rządów

4.5.1   Na podstawie postanowień art. 189 TFUE, oprócz wzmocnienia partnerstwa z państwami członkowskimi i koordynacji wysiłków niezbędnych do badania i wykorzystywania przestrzeni kosmicznej „Unia ustanawia odpowiednie stosunki z Europejską Agencją Kosmiczną”.

4.5.2   ESA to organ międzynarodowy, który wkrótce będzie liczyć 19 państw członkowskich. Członkostwo nie jest zarezerwowane wyłącznie dla państw członkowskich UE (np. Szwajcaria jest członkiem Agencji) lub państw ściśle europejskich (Kanada zawarła umowę o partnerstwie z ESA). Gospodarowanie zasobami ESA opiera się na zasadzie „zwrotu geograficznego” („Geographical Return”), zgodnie z którą zamówienia przemysłowe są udzielane państwom członkowskim proporcjonalnie do ich udziału w ESA. Dzięki tej zasadzie państwa członkowskie przeznaczały do tej pory znaczne środki na ten cel. Zarządzanie personelem ESA odbywa się zgodnie z podobną zasadą „sprawiedliwego zwrotu” (fair return), chociaż jego założenia zdają się być mniej bezpośrednio uzasadnione niż w wypadku zamówień przemysłowych, gdyż pracownicy nie powinni z zasady reprezentować interesów krajowych lub się do nich stosować. UE odchodzi obecnie od zasady polegającej na sumie interesów krajowych na rzecz europejskiej wartości dodanej (10). Mając na względzie europejski plan kosmiczny, w wypadku ESA zasada ta wydawałaby się szczególnie stosowna.

4.5.3   Współpraca ESA z UE została określona w umowie ramowej, która weszła w życie w maju 2004 r. (Dz.U. L 261 z 6.8.2004). Komisja Europejska i ESA koordynują swe działania za pośrednictwem wspólnego sekretariatu składającego się z administratorów Komisji Europejskiej i władzy wykonawczej ESA. Państwa członkowskie ESA i UE spotykają się na szczeblu ministerialnym w Radzie ds. Przestrzeni Kosmicznej, która jest wspólnym zgromadzeniem Rady Unii Europejskiej i Rady Agencji Kosmicznej. Obrady przygotowywane są przez przedstawicieli państw członkowskich należących do Grupy Wysokiego Szczebla ds. Polityki Kosmicznej. ESA dysponuje biurem łącznikowym w Brukseli, którego zadaniem jest ułatwianie kontaktów z instytucjami europejskimi.

4.5.4   Rada ds. Przestrzeni Kosmicznej umożliwiała do tej pory rozwój trwałych kontaktów ESA z Komisją.

4.5.5   EUMETSAT to organ międzyrządowy, który obecnie liczy 26 państw członkowskich. Jego organem decyzyjnym jest Rada składająca się z przedstawicieli służb meteorologicznych państw członkowskich. Każda ze służb finansuje działalność EUMETSAT, wpłacając składkę proporcjonalną do dochodu narodowego brutto państwa członkowskiego. W 2010 r. budżet tego organu wynosił ok. 300 mln euro.

4.5.6   Inne organy międzyrządowe to European Environment Agency (AEA) i European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (ECMWF), będące stronami umowy w sprawie wykorzystania danych i usług GMES.

4.6   Badania i innowacje

4.6.1   Badania naukowe są wartością leżącą u podstaw kultury europejskiej. Badania i innowacje przyczyniają się do tworzenia miejsc pracy, wzrostu dobrobytu i poprawy jakości życia. Działalność badawcza ma również kluczowe znaczenie dla niezależności Europy w dziedzinie technologii wspomagających. Sektor kosmiczny jest uprzywilejowanym obszarem, w którym powstają powiązania między badaniami na uczelniach wyższych, innowacjami w przemyśle a rozwojem innowacyjnych technologii.

4.6.2   Finansowanie badań kosmicznych jest elementem europejskich systemów finansowania badań. Osiągnięcia europejskie w zakresie zastosowań są jednak wciąż niewystarczające, w związku z czym należy dołożyć starań, by europejskie zdolności badawcze przełożyły się na nowe i innowacyjne zastosowania.

4.6.3   Działalność badawcza UE jest finansowania głównie w ramach siódmego programu ramowego (2007–2013), na który przeznaczono budżet wysokości 50,5 mld euro, w tym ok. 3 % na przestrzeń kosmiczną (czyli 1,4 mld euro).

4.6.4   W ramach wieloletnich ram finansowych proponowanych na lata 2014–2020 fundusze przeznaczone na badania i innowacje zostaną powiązane za pośrednictwem wspólnych ram strategicznych na rzecz badań, innowacji i rozwoju technologicznego (zwanych „Horyzont 2020”), a w okresie obowiązywania wspólnych ram strategicznych (2014–2020) środki na badania wzrosną do 80 mld euro.

4.6.5   W ramach strategii „Europa 2020” UE wytyczyła ambitny cel polegający na przeznaczeniu 3 % PKB na badania naukowe.

4.7   Wspólne bezpieczeństwo i obrona

4.7.1   Infrastruktura kosmiczna służy do świadczenia usług niezbędnych dla bezpieczeństwa i obrony zgodnie ze wspólną polityką bezpieczeństwa i polityką obronną, zwłaszcza w dziedzinie zapobiegania kryzysom i zarządzania kryzysowego.

4.7.2   Coraz większa ilość odpadów kosmicznych zagraża bezpieczeństwu infrastruktury kosmicznej. ESA, od strony cywilnej, i EAO, od strony wojskowej, rozpoczęły programy na rzecz orientacji sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej (Space Situational Awareness). UE opracowuje obecnie międzynarodowy kodeks postępowania dotyczący działalności w przestrzeni kosmicznej (Code of Conduct for Outer space activities).

4.8   Europejski program kosmiczny – budżet

4.8.1   W omawianym komunikacie Komisja rozważa możliwość uwzględnienia wniosku dotyczącego europejskiego programu kosmicznego w wieloletnich ramach finansowych z czerwca 2011 r. Wniosek budżetowy UE na lata 2014–2020, przedstawiony w czerwcu 2011 r., ma na celu realizację strategii „Europa 2020” (11).

4.8.2   W wieloletnich ramach finansowych wniosek w sprawie europejskiego programu kosmicznego nie został wyraźnie w ten sposób nazwany, lecz w programach GMES i Galileo przewiduje się następujące postanowienia:

—	dział 1 wieloletnich ram finansowych: w ramach inteligentnego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu przeznaczono 7 mld euro na Galileo;

—	poza wieloletnimi ramami finansowymi: GMES dysponuje budżetem w wysokości 5,8 mld euro.

Ta propozycja finansowania GMES poza wieloletnimi ramami finansowymi wydaje się całkowicie sprzeczna zarówno z zaleceniami w dokumencie roboczym służb Komisji SEC(2011) 868 wersja ostateczna z 29 czerwca 2011 r. towarzyszącym komunikatowi „Budżet z perspektywy »Europy 2020« ” (A Budget for Europe 2020), jak i z konkluzjami Rady ds. Konkurencyjności UE przyjętymi 31 maja 2011 r.

4.8.3   Trzeba zrozumieć, w jaki sposób zagwarantować budżet przewidziany na GMES w celu zażegnania ryzyka utraty programu istotnego dla przyszłej konkurencyjności Europy w strategicznym sektorze obserwacji Ziemi, któremu poświęcono dotychczas 10 lat pracy i na który przeznaczono inwestycje w wysokości 3 mld euro. Zgodnie ze wspomnianymi konkluzjami z 3094. Rady ds. Konkurencyjności (rynek wewnętrzny, przemysł, badania i przestrzeń kosmiczna) z 31 maja 2011 r.„Komisja opracuje wniosek dotyczący finansowania tych programów przewodnich (GMES i Galileo, przyp. red.) ze środków przewidzianych w kolejnych wieloletnich ramach finansowych” i „ze względu na to, że oba programy są programami europejskimi i wchodzą w zakres odpowiedzialności UE, powinny one być w dalszym ciągu finansowane z budżetu UE”.

4.8.4   Podejście przedstawione we wniosku dotyczącym wieloletnich ram finansowych będzie musiało zostać szczegółowo określone do końca 2011 r. we wnioskach ustawodawczych w sprawie programów wydatków i instrumentów poszczególnych sektorów strategicznych.

---

(1)  Europejska Agencja Środowiska.

(2)  Europejskie Centrum Prognoz Średnioterminowych.

(3)  „Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony obejmuje stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej Unii. Doprowadzi ona do stworzenia wspólnej obrony, jeżeli Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, tak zadecyduje. W takim przypadku Rada Europejska zaleca Państwom Członkowskim przyjęcie stosownej decyzji zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi. Polityka Unii w rozumieniu niniejszej sekcji nie uchybia specyficznemu charakterowi polityki bezpieczeństwa i obronnej niektórych Państw Członkowskich. Szanuje ona wynikające z Traktatu Północnoatlantyckiego zobowiązania Państw Członkowskich, które uważają, że ich wspólna obrona jest wykonywana w ramach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) oraz jest zgodna z przyjętą w tych ramach wspólną polityką bezpieczeństwa i obronną”. (Traktat o Unii Europejskiej, tytuł V, rozdział 2, sekcja 2, art. 42 ust. 2).

(4)  Źródło: OECD;

(5)  Źródło: ESA

(6)  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 911/2010, Dz.U. L 276 z 20.10.2010, s. 1.

(7)  Globalna Sieć Systemów Obserwacji Ziemi.

(8)  Grupa ds. Obserwacji Ziemi.

(9)  Chiny: 6,1 mld dolarów, Indie: 861 mln dolarów, Brazylia: 205 mln dolarów.

(10)  Zob. punkt 166 rezolucji Parlamentu Europejskiego z 8 czerwca 2011 r. w sprawie: „Inwestowanie w przyszłość – nowe wieloletnie ramy finansowe (WRF) na rzecz Europy konkurencyjnej, zrównoważonej i sprzyjającej integracji społecznej”: „(…) sposób rozwoju systemu zasobów własnych poprzez stopniowe zastępowanie prawdziwych zasobów własnych przez tzw. składki krajowe doprowadził do nieproporcjonalnego nacisku na salda netto państw członkowskich, podważając tym samym zasadę solidarności UE, zmniejszając nacisk na wspólny interes europejski i poważnie pomijając europejską wartość dodaną (…)”.

(11)  COM(2011) 500 wersja ostateczna/2, „Budżet z perspektywy »Europy 2020« ”, I część.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/25

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie sprawozdania Komisji „Sprawozdanie dotyczące polityki konkurencji za rok 2010”

COM(2011) 328 wersja ostateczna

2012/C 43/06

Sprawozdawca: Paulo BARROS VALE

Dnia 10 czerwca 2011 r. Komisja Europejska, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

sprawozdania Komisji „Sprawozdanie dotyczące polityki konkurencji za rok 2010”

COM(2011) 328 wersja ostateczna.

Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 10 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjął 116 głosami – 7 osób wstrzymało się od głosu – następującą opinię:

1.   Streszczenie i wnioski

1.1   EKES co roku ocenia sprawozdanie Komisji dotyczące polityki konkurencji, korzystając z okazji, by przedstawić uwagi i propozycje, które niejednokrotnie spotykały się z zainteresowaniem władz. Tym samym przyczynia się do wprowadzenia dostosowań, które, jak daje się zauważyć, prowadzą do zwiększenia efektywności. Niniejsza analiza pojawia się w czasach poważnych wyzwań stojących przed projektem europejskim. Należy pamiętać o ryzyku rozdrobnienia, a także – na co wskazuje wiele osób – przetrwaniu niezwykłej integracji, które dokonała się w zaledwie pół wieku. Przez dwa pokolenia Europejczycy korzystali z dobrodziejstw wspaniałego okresu pokoju i dobrobytu opartego na solidarności między państwami i regionami oraz długim procesie realizacji polityk wspólnotowych. Dlatego też musimy przyjrzeć się różnym politykom, a szczególnie polityce konkurencji, pamiętając o wyborze między niespodziewanym krokiem wstecz lub historycznym postępem. Możliwa ponowna nacjonalizacja polityk na fali kryzysu i potencjalnych konfliktów między państwami członkowskimi, jak też ingerencja rządów w gospodarkę poprzez protekcjonizm w dużym stopniu wpłynęłyby na rynek wewnętrzny i politykę konkurencji, która przynajmniej na szczeblu wewnętrznym okazała się cennym instrumentem.

1.2   Obecna, 40. wersja sprawozdania, wylicza główne etapy polityki konkurencji i wskazuje na jej znaczenie dla celów UE, takich jak stworzenie jednolitego rynku, rozdzielenie korzyści, które mogą z niej czerpać konsumenci (to właśnie oni są grupą czerpiącą największe korzyści), oraz zbudowanie konkurencyjnej społecznej gospodarki rynkowej. EKES gratuluje Komisji nowego sprawozdania i postępów osiągniętych w ciągu 40 lat. Odnotowuje jednak, że dokument ten wydaje się być raczej pochwałą prac Komisji, a jako drugoplanowe traktuje aktualne wydarzenia, co stwierdzono w samym sprawozdaniu. Dokument ma pozytywne aspekty, lecz byłby bardziej użyteczny, jeśli zamiast pochwalnych peanów przeprowadzono by analizę i ocenę mocnych i słabych stron podjętych działań, a nawet analizę porównawczą między członkami UE a innymi właściwymi państwami. Obchody 40. rocznicy mogły być wspaniałą okazją, by Komisja w oparciu o prawidłową analizę historyczną zaproponowała uaktualnienie i rozszerzenie polityki konkurencji, ocenę zmian wywołanych gwałtowną globalizacją oraz zanalizowanie szkodliwych skutków, jakie dla Europy miała transformacja i delokalizacja związana z niepohamowanym wykorzystywaniem zasobów ludzkich, materialnych i środowiskowych w tych rejonach świata, gdzie nie przestrzega się wartości obowiązujących w społeczeństwach europejskich, lecz wykorzystuje siłę nabywczą, którą udało się Europie zagwarantować własnym obywatelom.

1.3   W 2010 r. nadal silnie odczuwano kryzys gospodarczy i finansowy, do których dołączyły problemy z zadłużeniem państw. EKES zwraca uwagę, że przedłużający się kryzys i przedsięwzięte w celu jego zwalczania środki tymczasowe mogą doprowadzić do zakłócenia konkurencji. Zaleca więc ich ścisłe monitorowanie i jak najszybsze korygowanie sytuacji. Trzeba koniecznie monitorować wdrażanie krajowych planów ożywienia gospodarczego oraz ich skutki dla konkurencji poprzez ocenę zastosowanych środków, gdyż jest to jedyny sposób na podjęcie świadomej decyzji co do kierunku, w jakim powinny zmierzać środki tymczasowe przedsięwzięte w celu zwalczania kryzysu.

1.4   EKES cieszy się z rozwoju wydarzeń w dziedzinie współpracy międzynarodowej, lecz ponownie zwraca uwagę na znaczenie absolutnie koniecznego zagwarantowania sprawiedliwego handlu zewnętrznego, by kraje trzecie nie czerpały z liberalizacji handlu nienależytych korzyści poprzez dumping społeczny czy ekologiczny. Należy zapewnić przestrzeganie międzynarodowych norm sprawiedliwego handlu oraz podstawowych przepisów dotyczących ochrony środowiska, jak też swobodę zakładania i zrzeszania się przedsiębiorstw. Europie przypada tu fundamentalna rola. Także UE musi zapewnić skrupulatne przestrzeganie norm WTO, by zapobiec działaniom utrudniającym przedsiębiorstwom europejskim dostęp do różnych rynków, opracowując w tym celu przepisy zapewniające równe szanse bez względu na rozmiar, lokalizację i otoczenie podatkowe przedsiębiorstw. Polityka konkurencji UE musi wejść w nową fazę, ustanowić nowe priorytety, określić nowe instrumenty i przyjąć skuteczniejsze środki w dziedzinie handlu z państwami spoza Unii. Komitet wyraża niezadowolenie, iż jego wcześniejsze uwagi nie doprowadziły do uaktualnienia i poszerzenia wizji, jaką UE przejawia w tym obszarze.

1.5   Należy zagwarantować rygorystyczne przestrzeganie wszystkich aspektów podstawowych konwencji MOP w sprawie praw i swobód związkowych, pracy dzieci, nieludzkich warunków pracy i prawa do strajku. Na płaszczyźnie wewnętrznej trzeba ujednolicić przepisy krajowe w państwach członkowskich dotyczące prawa pracy i równości szans, tak aby uniknąć zakłóceń konkurencji. Rynek pracy, silnie dotknięty kryzysem, wymaga dokładnej uwagi, by możliwe było osiągnięcie celu wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, który jest priorytetem strategii „Europa 2020”, przy jednoczesnym utrzymaniu i stworzeniu nowych miejsc pracy oraz zapewnieniu mobilności.

1.6   Wskazano na szereg aspektów związanych ze strategią „Europa 2020”. Odpowiednie instrumenty i sytuacja w poszczególnych sektorach zostały wyłożone w sprawozdaniu. Należy zwrócić uwagę na zagrożenia płynące z liberalizacji sektora energii dla jakości i stabilności dostaw oraz dla cen. Jeśli chodzi o agendę cyfrową, trzeba przypomnieć o znaczeniu podnoszenia umiejętności operatorów i użytkowników usług komunikacji elektronicznej, aby uzyskać jak największe korzyści z prowadzonych w tym obszarze działań.

1.7   Sprawozdanie nie wspomina o dających się odczuć spekulacjach wokół cen surowców. Należy wspierać rynek poprzez instrumenty pozwalające kontrolować wahania cen i minimalizować ich skutki dla konkurencji.

1.8   EKES wyraża zaniepokojenie faktem, iż krajowe organy ds. konkurencji nie mogą regulować pewnych sektorów, w których duży wpływ na ceny ma zmienność cen surowców, a wzrost kosztów surowców wpływa natychmiast i bezpośrednio na końcową cenę, natomiast spadek tych kosztów nie prowadzi do spadku cen. Ze względu na bliskość rynku krajowe organy ds. konkurencji powinny być ważnym narzędziem interwencji dla polityki konkurencji, wykorzystywanym do działań na rynkach regionalnych.

1.9   Komitet zwraca uwagę na znaczenie nadzoru prowadzonego przez organy ds. konkurencji w sektorze wielkich detalistów, w którym pozycja negocjacyjna największych grup gospodarczych może prowadzić do poważnych zakłóceń konkurencji z powodu nadużywania pozycji dominującej. Wprawdzie przedsiębiorstwa mogą zadecydować, w jaki sposób będą rozprowadzane ich produkty, jednak w praktyce może dojść do sytuacji, gdy umowy będą wiązały się z ustalaniem cen przez wielkich nabywców, co stałoby w wyraźnej sprzeczności z przepisami dotyczącymi równej pozycji w negocjacjach i prowadziło do stopniowego destabilizowania sektora produkcji oraz małych firm hurtowych i detalicznych.

1.10   Inicjatywa zawarta w białej księdze z 2008 r. w sprawie roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z naruszenia prawa ochrony konkurencji nie doczekała się rozwinięcia, przez co prawa konsumentów w tej dziedzinie są jeszcze bardziej zagrożone i dochodzi do sytuacji ich naruszenia, co często pozostaje bezkarne. Tak więc należy pilnie przygotować niezbędne wspólnotowe wnioski legislacyjne w tej dziedzinie, aby zapewnić odszkodowanie w przypadku szkód masowych lub rozproszonych. Sprawiedliwy handel i uczciwa konkurencja mają fundamentalne znaczenie dla konsumentów. Informacje na temat jakości produktów i usług muszą być odpowiednie. Trzeba też ułatwić zgłaszanie skarg, aby zagwarantować prawa konsumentów.

1.11   Komitet z zadowoleniem przyjmuje wysiłki włożone w przygotowywanie patentu europejskiego jako instrumentu ułatwiającego dostęp do ochrony własności, co stanowi ważną zachętę do inwestycji w badania i innowacje. Oczekuje ogólnego konsensusu w sprawie przyjęcia tego nowego systemu ochrony własności.

1.12   Samoregulacja może stanowić efektywny sposób stymulowania rozwoju niektórych rynków dzięki promowaniu sprawiedliwego handlu. Okazała się ona skuteczniejszym i bardziej elastycznym narzędziem sprostania konsekwencjom wydarzeń zachodzących na rynkach oraz zmian produktów i usług niż niektóre zasady i przepisy prawne. W sprawozdaniu nie porusza się tej możliwości, a należałoby ją zbadać i rozważyć.

1.13   W odniesieniu do regionów najbardziej oddalonych lub wyspiarskich w UE, koszty transportu na rynki centralne są często barierą dla zdrowej konkurencji między operatorami w tych regionach a operatorami w regionach bardziej uprzywilejowanych. W tych przypadkach należy zapewnić kompensację i znaleźć instrumenty promujące równe szanse.

1.14   EKES cieszy się z wykazanej przez Komisję woli wprowadzenia pewnych zmian do sprawozdania, polegających na odejściu od formatu zwykłego wyliczenia kwestii powszechnie znanych oraz udzieleniu odpowiedzi na różne propozycje Komitetu. Trzeba podkreślić znaczenie nakreślenia w dokumencie bardziej strategicznej wizji, która umożliwiłaby i promowała debatę raczej na temat polityki konkurencji niż prawa konkurencji.

1.15   EKES zastanawia się jednak nad brakiem wzmianki w sprawozdaniu Komisji Europejskiej o konieczności przestrzegania, zgodnie z traktatami europejskimi, reguł konkurencji przez podmioty publiczne biorące udział w transakcjach otwartych dla przedsiębiorstw sektora prywatnego.

2.   Treść sprawozdania za rok 2010

2.1   Sprawozdanie składa się z 6 części: instrumenty polityki konkurencji, jej zastosowanie w poszczególnych sektorach, współpraca między Europejską Siecią Konkurencji a sądami krajowymi, działania na arenie międzynarodowej, inicjatywy organizacji konsumenckich i współpraca międzyinstytucjonalna.

2.2   Instrumenty

2.2.1   Sprawozdanie kontrolne dotyczące wdrażania tymczasowych kryzysowych ram prawnych w zakresie pomocy państwa

2.2.1.1   W odpowiedzi na trudności odczuwane w sektorze finansowym z powodu kryzysu zadłużenia państw przedłużono zastosowanie środków wsparcia, by ułatwić bankom dostęp do finansowania. Udostępnienie gwarancji państwowych okazało się skutecznym narzędziem w tym zakresie.

2.2.1.2   Przedłużono również pomoc dla przedsiębiorstw w celu pozyskania przez nie finansowania, choć ilość środków została ograniczona i będą one dostępne jedynie dla MŚP.

2.2.1.3   Należy koniecznie przeanalizować wpływ tych środków i wskazać ich rzeczywistych beneficjentów. Tym samym można by zbadać plusy i minusy tego typu korzyści oraz ich skutki dla konkurencji, jak też znaczenie kontynuowania pomocy w 2012 r.

2.2.2   Programy dostosowania gospodarczego

2.2.2.1   Programy dostosowania gospodarczego dla Grecji i Irlandii wymogły zastosowanie środków w obszarze konkurencji. W Grecji obejmowały one reformę organu ds. konkurencji, uwolnienie zawodów zamkniętych oraz przygotowanie nowego prawa inwestycyjnego. W Irlandii zaś wprowadzono zmiany legislacyjne w celu usunięcia ograniczeń handlu i konkurencji w sektorach chronionych obecnie przepisami krajowymi.

2.2.2.2   Nadmierne zadłużenie państw prowadzi przede wszystkim do zakłócenia konkurencji w wyniku promowania działalności niektórych podmiotów gospodarczych. Z drugiej strony, wzywając obywateli do podjęcia większych wysiłków w celu przywrócenia równowagi finansów publicznych, osłabia się ich pozycję względem innych podmiotów. Wsparcie udzielane Grecji, Irlandii oraz Portugalii powinno być nadal przedmiotem szczególnej uwagi podczas oceny wpływu przedsięwziętych środków na zakłócenia konkurencji.

2.2.3   Egzekwowanie przepisów antymonopolowych

2.2.3.1   Egzekwowanie przepisów antymonopolowych było zakrojone na szeroką skalę, a Komisja wprowadziła zmiany w rozporządzeniach w sprawie wyłączeń grupowych, zarówno wertykalnych, jak i horyzontalnych.

2.2.3.2   W białej księdze z 2008 r. w sprawie roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z naruszenia prawa ochrony konkurencji postanowiono rozpocząć nowe konsultacje publiczne, wbrew zaleceniom EKES-u poczynionym w różnych opiniach i dotyczących stworzenia procedury zbiorowego dochodzenia roszczeń i odszkodowań (powództwo zbiorowe na poziomie wspólnotowym). Nie doprowadzą one raczej do wyłonienia wspólnych zasad, które powinny zostać uwzględnione podczas opracowywania wniosków ustawodawczych dotyczących roszczeń zbiorowych. W tej dziedzinie należy pilnie znaleźć rozwiązania legislacyjne służące ochronie konsumentów i przedsiębiorstw.

2.2.3.3   Trzeba wspomnieć o nałożeniu grzywny na 70 przedsiębiorstw (27 więcej niż w 2009 r.) w ramach dalszych działań związanych z siedmioma decyzjami dotyczącymi karteli oraz przyjęciem pierwszej decyzji w obszarze ochrony konkurencji na rynku służby zdrowia.

2.2.3.4   Walka z nadużywaniem pozycji dominującej doprowadziła do przyjęcia czterech decyzji w sektorze energii oraz wdrożenia różnych procesów w sektorze TIK.

2.2.4   Kontrola łączenia przedsiębiorstw

W 2010 r. liczba połączeń była niska z powodu kryzysu gospodarczego. Zgłoszono 274 transakcje, podjęto 16 decyzji warunkowych i nie było żadnej decyzji zakazującej.

2.2.5   Kontrola pomocy państwa

2.2.5.1   Większość pomocy zatwierdzonej w 2010 r. dotyczyła horyzontalnych celów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania, takich jak kultura i ochrona dziedzictwa, spójność regionalna, ochrona środowiska, badania, rozwój, innowacje oraz odszkodowania za straty poniesione w wyniku klęsk żywiołowych.

2.2.5.2   Należy przypomnieć o opublikowaniu poradnika na temat egzekwowania przez sądy krajowe prawa UE dotyczącego pomocy państwa, który ma pomóc sędziom krajowym w sprawach dotyczących pomocy państwa, ze względu na coraz większą liczbę spraw zgłaszanych sądom krajowym.

2.3   Sytuacja w poszczególnych sektorach

2.3.1   W sektorze usług finansowych głównym obszarem aktywności w zakresie konkurencji było wdrożenie tymczasowych ram prawnych. Zbadano mniejszą liczbę procesów koncentracji, które wiązały się z restrukturyzacją wymuszoną przez pomoc państwową. Wysiłki na rzecz stabilizacji finansowej są niezbędne i muszą być kontynuowane; jednocześnie nie wolno ignorować ryzyka spekulacji na rynku, by uniknąć sytuacji, która miała miejsce w USA.

Komisja zakończyła swoje wcześniejsze działania, nadając wiążący charakter zobowiązaniom firmy Visa dotyczącym wielostronnych opłat interchange (MIF).

2.3.2   W listopadzie 2010 r. przedstawiono strategię energetyczną na kolejną dekadę, w ramach strategii „Europa 2020”, w celu utworzenia jednolitego rynku w sektorze energii. Otwarty i konkurencyjny rynek w tym sektorze z pewnością przyniósłby korzyści konsumentom, lecz należy przypomnieć o ich obawach co do jakości i stabilności dostaw energii, zwłaszcza w przypadkach, gdy usługi są świadczone przez przedsiębiorstwo poza granicami kraju.

Nadal promowane będą środki wspierające produkcję energii ze źródeł odnawialnych, oszczędzanie energii oraz rekultywację terenów skażonych, zgodnie z celami w zakresie ochrony klimatu i celami energetycznymi wyznaczonymi w strategii „Europa 2020”.

2.3.3   Komisja wdrożyła europejską agendę cyfrową w ramach strategii „Europa 2020”. Głównym celem jest utworzenie jednolitego rynku usług telekomunikacyjnych, ze szczególnym naciskiem na ujednolicenie cen połączeń roamingowych z cenami połączeń krajowych oraz na powszechny dostęp obywateli do łączności szerokopasmowej. Sporym wyzwaniem jest zapewnienie równowagi konkurencyjnej między operatorami e-handlu a małymi przedsiębiorstwami oraz ochrona konsumentów przed nadużyciami. Należy zwiększyć zaufanie konsumentów, jeśli chodzi o legitymizację operatorów, bezpieczeństwo płatności i ochronę danych osobowych.

2.3.4   Na rynku TIK Komisja skoncentrowała swoją działalność na udostępnieniu wytycznych dotyczących umów o współpracy jako sposobu promowania konkurencji na rynku i tym samym wniosła wkład w jeden z celów strategii „Europa 2020”, jakim jest dostępność produktów i usług TIK. Należy pamiętać o kształceniu zarówno operatorów, jak i użytkowników końcowych, tak aby podnieść ich kwalifikacje.

2.3.5   Jeśli chodzi o środki komunikacji społecznej, Komisja nadal wspiera przechodzenie z nadawania analogowego na nadawanie cyfrowe.

2.3.6   Ze względu na palącą potrzebę opracowania patentu wspólnotowego trwają prace nad stworzeniem jednolitego europejskiego systemu patentowego dla przemysłu farmaceutycznego. Zapowiedziano przegląd dyrektywy w sprawie przejrzystości określającej kryteria ustalania cen oraz refundacji produktów farmaceutycznych.

2.3.7   W sektorze zdrowia zbadano różne skargi wniesione przez prywatne zakłady opieki zdrowotnej i dotyczące niesprawiedliwego traktowania w porównaniu ze szpitalami publicznymi. Jednak rezultaty tych procedur nie zostały ujawnione.

2.3.8   Sektor transportu ciężko doświadczył skutków kryzysu w 2009 r., jednakże rok 2010 był dla niego pomyślny – ceny wróciły mniej więcej do poziomu sprzed kryzysu.

2.3.8.1   W sektorze transportu lotniczego nadano wiążącą moc prawną zobowiązaniom zaproponowanym przez linie lotnicze British Airways, American Airlines i Iberia dotyczącym lotów transatlantyckich oraz zatwierdzono połączenie linii British Airways, Iberia i United Airlines z Continentel Airlines.

2.3.8.2   Jeśli chodzi o transport kolejowy i lądowy, przyjęto wniosek w sprawie przekształcenia pierwszego pakietu kolejowego. Wniosek ten dotyczy utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego i ma na celu wzmocnienie konkurencji.

2.3.8.3   W odniesieniu do transportu morskiego, w oparciu o wytyczne morskie i wytyczne w sprawie pomocy uzupełniającej zatwierdzono pomoc dla projektu autostrad morskich w celu przekierowania ruchu drogowego między Francją a Hiszpanią. Komisja rozpoczęła badanie funkcjonowania i finansowania publicznego infrastruktury portowej.

2.3.9   Przedłużono termin całkowitego otwarcia rynku usług pocztowych dla 11 państw członkowskich. Komisja będzie nadal monitorować proces liberalizacji i pilnować, by podmioty świadczące usługi publiczne nie otrzymywały niezasłużonych korzyści.

2.3.10   Niezbędna restrukturyzacja sektora motoryzacyjnego oraz wspieranie rozwoju bardziej ekologicznych samochodów stanowią główne zagadnienia w zakresie konkurencji w tym sektorze.

Przyjęto rozporządzenie w sprawie wertykalnych wyłączeń grupowych w odniesieniu do rynków wtórnych i rynków sprzedaży nowych pojazdów między producentami pojazdów a sprzedawcami, warsztatami naprawczymi i dystrybutorami części zamiennych. Zatwierdzono również 15 połączeń w sektorze motoryzacyjnym.

2.3.11   W reakcji na problemy w zakresie konkurencji wynikające z różnic w pozycji negocjacyjnej między dostawcami a nabywcami żywności stworzono Forum Wysokiego Szczebla do spraw Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności.

Sektor został zdominowany przez wielkie grupy, co niekorzystnie odbiło się na drobnym handlu, który nie jest w stanie konkurować cenowo, jak też na małych firmach detalicznych, producentach i dystrybutorach, których marże są coraz mniejsze ze względu na silną pozycję wielkich grup. Istnieje potrzeba zapobiegawczej interwencji ze strony krajowych urzędów ds. konkurencji w ewentualnych wypadkach nadużycia pozycji dominującej, prowadzących do zakłóceń rynkowych. Nie wystarczy wskazać sprawdzonych rozwiązań; działania muszą się przede wszystkim koncentrować na nadzorze i karaniu praktyk sprzyjających nadużyciu pozycji dominującej.

2.4   Europejska Sieć Konkurencji i współpraca z sądami krajowymi

Europejska Sieć Konkurencji okazała się użyteczna podczas dyskusji i wymiany sprawdzonych rozwiązań w zakresie egzekwowania przepisów antymonopolowych. Oprócz powołania grupy roboczej ds. połączeń, rozpoczęła przegląd rozporządzeń w sprawie wyłączeń oraz właściwych wytycznych dotyczących porozumień horyzontalnych i ograniczeń wertykalnych.

2.5   Działania na arenie międzynarodowej

2.5.1   Kontynuowana jest współpraca międzynarodowa w dziedzinie konkurencji. Komisja nadal uczestniczy w pracach Międzynarodowej Sieci Konkurencji i Komitetu ds. konkurencji w OECD. Współpraca z USA była intensywna; rozpoczęto także rozmowy z Konfederacją Szwajcarską w zakresie spraw dotyczących konkurencji. Komitet zwraca uwagę na priorytetowe potraktowanie współpracy oraz dyskusji nad prawem antymonopolowym z Chinami oraz na współpracę DG ds. Konkurencji z Indiami w odniesieniu do umów restrykcyjnych, nadużywania pozycji dominującej i kontroli łączenia przedsiębiorstw.

2.5.2   Trzeba też wspomnieć o otwarciu negocjacji akcesyjnych z Chorwacją dotyczących rozdziału o konkurencji oraz o przyjęciu przez turecki parlament ustawy o pomocy państwa.

2.6   Dialog z organizacjami konsumenckimi i zainteresowanymi stronami

2.6.1   Na stronie DG ds. Konkurencji przygotowano we wszystkich językach urzędowych stronę dla konsumentów, gdzie wyjaśnia się rolę polityki konkurencji, główne inicjatywy i cele.

2.6.2   Europejska Grupa Konsultacyjna ds. Konsumentów (ECCG) wydała opinię na temat roszczeń odszkodowawczych. Zasięgnięto również jej opinii w sprawie ograniczeń wertykalnych.

2.7   Współpraca międzyinstytucjonalna

2.7.1   W październiku weszła w życie nowa umowa ramowa w sprawie stosunków między Parlamentem Europejskim a Komisją.

2.7.2   Parlament przyjął rezolucje dotyczące sprawozdania dotyczącego polityki konkurencji za rok 2008, rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych w odniesieniu do pojazdów silnikowych, porozumień horyzontalnych oraz decyzji Rady w sprawie pomocy państwa ułatwiającej zamykanie niekonkurencyjnych kopalń węgla.

2.7.3   Rada została poinformowana przez Komisję o inicjatywach prowadzonych w dziedzinie konkurencji, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów dotyczących pomocy państwa w okresie kryzysu.

2.7.4   EKES wniósł wkład w tematykę konkurencji poprzez opinie w sprawie sprawozdania dotyczącego polityki konkurencji za rok 2008, niekonkurencyjnych kopalń węgla, przemysłu stoczniowego oraz rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych w sektorze motoryzacyjnym.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/30

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rekreacyjnych jednostek pływających i skuterów wodnych

COM(2011) 456 wersja ostateczna – 2011/0197 (COD)

2012/C 43/07

Sprawozdawca: Miklós PÁSZTOR

Rada, w dniu 1 września 2011 r., oraz Parlament Europejski, w dniu 13 września 2011 r., postanowiły, zgodnie z art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rekreacyjnych jednostek pływających i skuterów wodnych

COM(2011) 456 wersja ostateczna – 2011/0197 (COD).

Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię dnia 10 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7 i 8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 8 grudnia 2011 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 143 do 7 – 10 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Zalecenia

1.1   EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek w sprawie dyrektywy w sprawie rekreacyjnych jednostek pływających i skuterów wodnych. Uważa, że jest to istotny krok na drodze do realizacji wspólnych celów UE. Choć dyrektywa ta dotyczy dziedziny o ograniczonym znaczeniu, jej wejście w życie przyczyni się do realizacji wielu celów przekrojowych. Chodzi tu na przykład o cele w dziedzinie konkurencyjności i zatrudnienia wchodzące w zakres strategii „Europa 2020”. Zaostrzenie norm w zakresie ochrony środowiska przyczyni się do osiągnięcia celów strategii dotyczących różnorodności biologicznej i czystego powietrza.

1.2   EKES uważa za szczególnie istotne, iż nowe przepisy wzmacniają konkurencyjność omawianego sektora, i to pomimo zaostrzenia wymogów środowiskowych. W istocie, służą one dostosowaniu do oczekiwań rynków światowych i usunięciu barier dla konkurencyjności. EKES wyraża nadzieję, że w coraz większej liczbie dziedzin można będzie osiągnąć podobną synergię między wymaganiami jakościowymi a konkurencyjnością. Zaleca ponadto ściślejszą współpracę w ramach partnerstwa transatlantyckiego, aby uzyskać podobne podejście do parametrów jakości.

1.3   EKES z uznaniem przyjmuje dążenie Komisji, by zapewnić odpowiednie i niezawodne funkcjonowanie poszczególnych organów. Jednocześnie Komitet zauważa, że użyte sformułowania są tak ogólne, że można by zastosować takie same procedury i utworzyć takie same organy dla każdego innego rodzaju towaru.

1.4   Ogólnie, EKES zgadza się także ze szczegółowymi rozwiązaniami zawartymi w omawianym wniosku. Zaleca jednak, by określono precyzyjnie następujące kwestie:

—	Należy jasno wskazać, że normy dotyczące bezpieczeństwa i emisji odnoszą się do wszystkich akwenów, a nie tylko do mórz.

—	Normy bezpieczeństwa dotyczą wszystkich rodzajów jednostek, o których mowa.

—	Dla mniejszych silników można także przewidzieć krótsze okresy przejściowe.

—	Jeśli chodzi o emisję hałasu, trzeba wzmocnić europejską kontrolę przepisów lokalnych.

1.5   EKES pragnie, by Unia Europejska starała się odgrywać rolę prekursora w dziedzinie norm i przepisów środowiskowych oraz być przykładem dla reszty świata.

1.6   Na podstawie doświadczeń zgromadzonych w ramach opracowywania tej dyrektywy EKES oczekuje, że Komisja Europejska włączać będzie do konsultacji jak najszersze grupy i czuwać nad tym, by kwestionariusze były dostępne i mogły być wypełnione we wszystkich językach uczestników.

2.   Streszczenie wniosku w sprawie dyrektywy

2.1   Wniosek Komisji ma na celu wprowadzenie dwojakich zmian do przepisów dyrektywy o prywatnych rekreacyjnych jednostkach pływających przyjętej w 1994 r. Z jednej strony chodzi o zaostrzenie wymogów środowiskowych, a z drugiej o dostosowanie ram prawnych.

2.1.1   Zmiana norm dotyczących ochrony środowiska jest pożądana z dwóch powodów. Z jednej strony z powodu rosnącej liczby jednostek pływających i skutków tego zjawiska dla środowiska naturalnego; gwałtownie wzrosły bowiem zwłaszcza emisje tlenków azotu, ale w regionach, których to dotyczy, stwierdzono także zwiększone ilości innych zanieczyszczeń. Z drugiej strony łagodne normy dotyczące emisji ograniczają konkurencyjność na rynku międzynarodowym, zwłaszcza w stosunku do USA, co stawia naszych eksporterów w trudnej sytuacji.

2.1.2   W następstwie przyjęcia rozporządzenia (WE) nr 765/2008 i decyzji 768/2008/WE należy opracować również nową dyrektywę o rekreacyjnych jednostkach pływających. Jeśli chodzi o obowiązki podmiotów gospodarczych, organy oceny zgodności i ich kompetencje, organy nadzoru rynku i oznakowanie CE, w wymienionych rozporządzeniach zobowiązano Komisję do zharmonizowania przepisów sektorowych, przede wszystkim aby uniknąć wątpliwości związanych z oceną skutków. Zwiększy to pewność prawa, z korzyścią dla wszystkich podmiotów.

2.2   We wniosku podjęto próbę sformułowania bardziej precyzyjnych definicji niż te, które funkcjonowały dotąd w omawianej dziedzinie. Sprecyzowano pojęcia „rekreacyjna jednostka pływająca” i „jednostka pływająca zbudowana na własny użytek”, a także odpowiednie odstępstwa. Ponadto zdefiniowano poszczególne podmioty obecne na rynku.

2.3   Następnie we wniosku opisano szczegółowo organy oceny zgodności w dziedzinie ochrony konsumentów i ochrony środowiska, a także ich funkcjonowanie i kompetencje. We wniosku umożliwiono ogólnie władzom lokalnym i krajowym wykorzystanie przepisów dyrektywy jako podstawy oraz, zgodnie z zasadą pomocniczości, uwzględnienie możliwości i potrzeb lokalnych w trakcie wdrażania.

2.4   W załącznikach do wniosku w sprawie dyrektywy przedstawiono wymogi w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia, normy środowiskowe oraz inne dokumenty proceduralne. Wszystkie te przepisy są dostosowane do warunków bezpieczeństwa właściwych dla żeglugi. Zaostrzono normy dotyczące emisji szkodliwych substancji i tym samym dostosowano je do porównywalnych norm obowiązujących w USA.

2.4.1   Jednakże wniosek w sprawie dyrektywy nie zawiera zaleceń co do zmiany maksymalnych wartości emisji hałasu. Są one bowiem związane z szeregiem czynników, które trudno byłoby uregulować na szczeblu Unii. Szczególnie istotna jest tu rola przepisów lokalnych.

2.5   Ze względu na charakter omawianej dziedziny w dyrektywie zastrzeżono dla Komisji Europejskiej prawo do zmiany opisanych w załącznikach dokumentów technicznych i procedur oceny zgodności dotyczących norm środowiskowych, z wyjątkiem maksymalnych wartości. Umożliwi to dostosowanie się z niezbędną elastycznością do postępu naukowo-technicznego.

2.6   Istotny aspekt dyrektywy to okres przejściowy dla producentów i dystrybutorów; jest on wystarczająco długi, by mogli oni dostosować się do nowych przepisów. Ogólnie w odniesieniu do norm dotyczących emisji jest to okres trzech lat od chwili wejścia w życie dyrektywy. Okres ten może zostać przedłużony o trzy lata w wypadku MŚP produkujących i udostępniających na rynku silniki przyczepne z zapłonem iskrowym o mocy mniejszej niż 15 kilowatów.

3.   Ocena ogólna

3.1   Omawiany wniosek ustanawia nowe przepisy dla sektora, w którym działa 37 tys. przedsiębiorstw zatrudniających 270 tys. osób i wytwarzających produkty końcowe – silniki i części (1), i który obejmuje także tzw. produkcję na własny użytek (związany z rekreacją). Zgodnie z podaną interpretacją chodzi tu o jednostki pływające o długości od 2,5 do 24 metrów, których nie wykorzystuje się do odpłatnego transportu pasażerskiego. By zaradzić stwierdzonym wcześniej brakom, nowe przepisy uwzględniają specjalną kategorię obejmującą łodzie motorowe o długości do 4 m.

3.2   EKES z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Komisji zmierzające do zaostrzenia wymagań w zakresie ochrony środowiska i konsumenta również w tej dziedzinie, zgodnie z wyznaczonymi celami ogólnymi. Za szczególnie korzystną okoliczność należy uznać fakt, że nowe przepisy, mimo zaostrzenia wymagań związanych ze środowiskiem naturalnym, zwiększają konkurencyjność sektora przyczyniając się do dostosowania go do oczekiwań rynków światowych i eliminując w ten sposób zakłócenia konkurencji. EKES wyraża nadzieję, że w coraz większej liczbie dziedzin można będzie osiągnąć podobną synergię między wymaganiami jakościowymi a konkurencyjnością. Zaleca ponadto ściślejszą współpracę w ramach partnerstwa transatlantyckiego w odniesieniu do podobnego podejścia do parametrów jakości.

3.3   Choć Komisja podjęła wysiłki, by rozwiązać wiele problemów i w wielu przypadkach udało się jej im zaradzić, to można zastanawiać się, do jakiej jednostki geograficznej stosują się te przepisy. Wiele przesłanek wskazuje na to, że dziedziną tą jest żegluga morska. Dyrektywa powinna wyraźniej określać, że odnosi się do jednostek pływających, które mogą poruszać się również po wodach śródlądowych.

3.4   W projekcie dyrektywy bardzo szczegółowo omawia się zasady, jakimi rządzą się struktury instytucjonalne określające zgodność z przepisami, właściwe podmioty oraz ich zakres odpowiedzialności, kompetencji i misję. EKES rozumie i z uznaniem przyjmuje dążenie Komisji do zapewnienia odpowiedniego i niezawodnego funkcjonowania struktur instytucjonalnych. Komitet uważa, że w tej dziedzinie projekt dyrektywy odpowiada pokładanym w nim nadziejom.

3.4.1   Jednocześnie EKES zwraca uwagę na fakt, że tekst jest zredagowany w sposób tak ogólny, że wykracza poza cel, którym jest utworzenie przepisów stosowanych w żegludze rekreacyjnej. Należałoby zastosować takie same procedury i ustanowić takie same organy w przypadku wszystkich innych towarów. Przepisy podstawowe dotyczące żeglugi znajdują się w załącznikach. Zdaniem EKES-u nadszedł czas, by przyjąć zharmonizowane przepisy w dziedzinie ochrony konsumentów obejmujące wszystkie procedury i instytucje. W ten sposób przepisy sektorowe rzeczywiście uwzględniałyby zagadnienia związane z sektorem. Taki sposób postępowania przyczyniłby się w znacznym stopniu do zwiększenia przejrzystości, jasności i akceptacji ustawodawstwa europejskiego.

3.5   EKES zgadza się z przekazaniem uprawnień Komisji, by ta mogła zmodyfikować załączniki, pod warunkiem, że w przypadku zmian Komitet będzie miał nadal prawo wyrażenia swojej opinii i udziału w pracach Komisji w tej dziedzinie.

3.6   Zdaniem EKES-u Komisja nie wykorzystała wszystkich możliwości, by jak najbardziej zaangażować wszystkie zainteresowane podmioty w konsultacje – procedura konsultacji pisemnej została przeprowadzona wyłącznie po angielsku. EKES oczekuje, że w przyszłości Komisja umożliwi wypełnianie kwestionariuszy we wszystkich odpowiednich językach.

4.   Uwagi szczegółowe

4.1   EKES popiera definicję kategorii jednostek pływających oraz, ogólnie rzecz biorąc, wyjątki od tej reguły.

4.1.1   Komitet zastanawia się jednak, czy nie należałoby także utworzyć przepisów, które w pewnym stopniu regulowałyby emisje wyścigowych jednostek pływających. Znacznie przyczyniłoby się to do rozwoju technologii. Uzasadnione byłoby także określenie poziomów emisji w zależności od kategorii wydajności.

4.1.2   Nasuwają się także pytania w kwestii jednostek pływających wykorzystywanych do celów handlowych. Zdaniem EKES-u normy bezpieczeństwa i emisji nie zależą od sposobu, w jaki wykorzystuje się daną jednostkę pływającą.

4.1.3   EKES zaleca także, by w przepisach jednoznacznie nawiązano do jednostek pływających bez własnego napędu ponieważ normy bezpieczeństwa są w ich przypadku identyczne do norm łodzi motorowych – chociaż rozwiązania techniczne różnią się od siebie, nie wpływa to na normy.

4.2   EKES akceptuje przepisy odnoszące się do emisji substancji zanieczyszczających i popiera zaostrzenie norm. Komitet pragnie jednak podkreślić, że zamiast podążać za tendencjami zaostrzającymi wymagania, Unia Europejska powinna w przyszłości pełnić rolę inicjatora w tym zakresie, zgodnie z podjętymi przez siebie zobowiązaniami. Powinno to zostać odzwierciedlone przede wszystkim w sprawozdaniach z realizacji. Jedną z misji procedury komitetowej mogłoby być powiązanie tej dyrektywy ze środkami związanymi z innowacją.

4.3   EKES zgadza się ponadto z faktem, że by walczyć z zanieczyszczeniem hałasem należy zaostrzyć przepisy lokalne i przewidzieć możliwość kontroli przez szczebel europejski, z udziałem podmiotów społeczeństwa obywatelskiego.

4.4   EKES popiera okresy przejściowe dla podmiotów rynkowych.

4.5   EKES popiera propozycję odnoszącą się do organów oceny zgodności oraz ma nadzieję, że ich działania nie ograniczą się do zwiększenia biurokracji, ale że skutecznie będą one służyć ochronie konsumentów i środowiska naturalnego. Komitet zgadza się, że w takich przypadkach nie można zadowolić się samoregulacją ani działalnością komitetów reprezentujących zainteresowane podmioty gospodarcze, nawet jeżeli jednocześnie należy wzmocnić ich rolę konsultacyjną w tym procesie.

4.5.1   W tym celu należy korzystać z najnowszych technologii informacyjnych, przy czym do Komisji należało będzie zachęcenie do tego państw członkowskich.

4.6   EKES akceptuje włączenie wszystkich jednostek pływających znajdujących się w tej kategorii do procedur zgodności, włącznie z jednostkami pływającymi zbudowanymi na własny użytek.

---

(1)  Osobny produkt stanowiący element innego produktu, który można wykorzystać także w inny sposób.

---

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/34

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Agenda UE na rzecz praw dziecka”

COM(2011) 60 wersja ostateczna

2012/C 43/08

Sprawozdawca: Kinga JOÓ

Dnia 15 lutego 2011 r. Komisja Europejska, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

komunikatu Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów „Agenda UE na rzecz praw dziecka”

COM(2011) 60 wersja ostateczna.

Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 8 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 170 do 2 – 5 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Podsumowanie i zalecenia

1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje Agendę UE na rzecz praw dziecka (zwaną dalej komunikatem) opublikowaną przez Komisję w dniu 15 lutego 2011 r. i wyraża nadzieję, że będzie ona punktem wyjścia do pełnego wdrożenia Konwencji ONZ o prawach dziecka oraz możliwie jak najszerszego uwzględniania praw dziecka w różnych politykach. Komunikat opublikowano po czterech latach prac przygotowawczych. Poprzedził go komunikat Komisji „W kierunku strategii UE na rzecz praw dziecka” opublikowany w lipcu 2006 r., na temat którego EKES także wydał opinię (1).

1.2

Dzieci są w UE grupą ludności, której dobrobyt i dobro mają istotne znaczenie, tak w odniesieniu do ich ogólnej sytuacji, jak i do jakości ich życia czy inwestycji na przyszłość. Dzieciństwo spędzone w dobrych warunkach i odpowiednie prawa zapewniają rozwój społeczno-gospodarczy, dzięki czemu UE będzie mogła zrealizować swe cele we wszystkich obszarach polityki. Należy podkreślić, że postrzeganie dzieciństwa jako „inwestycji w przyszłość” musi iść w parze z ideą szczęśliwego dzieciństwa, gdyż teraźniejszość jest równie ważna jak przyszłość, tak z punktu widzenia dzieci, jak i całego społeczeństwa.

1.3

Komitet zauważa, że art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej wprowadza ochronę praw dziecka jako jeden z celów Unii Europejskiej i że ochrona ta jest zapisana w Karcie Praw Podstawowych, która posiada moc prawną. Karta ma zastosowanie do działań wszystkich instytucji i organów UE i państw członkowskich, gdy wdrażają one prawo UE. Wobec tego każdy nowy europejski wniosek ustawodawczy musi zostać oceniony pod względem wpływu na prawa podstawowe, w tym na prawa dziecka.

1.4

EKES zwraca uwagę na niezbyt ambitne i ograniczone cele wyznaczone w komunikacie. Unia Europejska nie ratyfikowała Konwencji ONZ o prawach dziecka, w przeciwieństwie do ratyfikacji Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych (2). UE powinna znaleźć sposób na jednostronne przyłączenie się do Konwencji ONZ o prawach dziecka (3). Państwa członkowskie raz na dwa lata powinny przygotowywać całościowe sprawozdania z monitorowania sytuacji dzieci. W dokumentach tych należy uwzględnić nie tylko sytuację ekonomiczną dzieci, ale także inne czynniki wpływające na dobro dzieci, w oparciu o regularnie gromadzone dane, przeprowadzane badania i analizy. Ułatwiłoby to stworzenie bazy danych UE i narzędzia oceny, które uzupełniałyby istniejące i dostępne informacje.

1.5

Komitet uważa, że należy szerzej wykorzystywać dane i informacje, takie jak sprawozdania opracowane przez rządy i organizacje społeczeństwa obywatelskiego na zlecenie Komitetu Praw Dziecka ONZ, które umożliwiają porównanie działań państw członkowskich na rzecz ochrony i egzekwowania praw dziecka. Jednocześnie różne organizacje międzynarodowe, takie jak Eurostat, OECD, Bank Światowy itd. powinny być zachęcane do gromadzenia danych dotyczących praw dziecka i wykorzystywania odpowiednich wskaźników dzięki systematycznemu ich zestawianiu i analizowaniu. EKES zaleca UE podjęcie ścisłej współpracy z Radą Europy, tak by udało się stworzyć synergie między ich programami (4).

1.6

EKES jest zaniepokojony faktem, że w komunikacie brak jest skutecznej strategii jego wdrażania i stosowania, choć wskaźniki opublikowane przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz wyczerpujący wykaz instrumentów oceny opracowany z myślą o wdrażaniu Konwencji ONZ o prawach dziecka mogłyby służyć za podstawę prac. Sam fakt istnienia strategii wdrażania mógłby zagwarantować stosowanie i egzekwowanie strategii w zakresie praw dziecka.

1.7

Udział dzieci w przygotowaniu decyzji ich dotyczących i w ocenie programów jest konieczny, a zarazem byłby przydatny z punktu widzenia pomiaru poziomu zadowolenia i oceny ich opinii na ten temat. EKES docenia wysiłki Komisji Europejskiej mające na celu włączenie dzieci w działania ich dotyczące i poparcie ich udziału w nich. Istotne jest także uwzględnienie poglądów organizacji skupiających osoby zajmujące się tymi kwestiami zawodowo oraz osób pracujących z dziećmi.

1.8

EKES zaleca zadbanie o synergię i współdziałanie między programami mającymi na celu egzekwowanie praw dziecka i ochronę tych praw a innymi programami unijnymi, dotyczącymi np. edukacji, młodzieży, integracji Romów, ograniczenia ubóstwa, wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom, solidarności międzypokoleniowej, stosunków zewnętrznych. Programy te powinny także wyraźnie uwydatniać kwestie związane z prawami dziecka, dobrobytem i dobrem dzieci. Komitet uważa ponadto, że sprawą ważną jest zagwarantowanie praw dziecka dzięki przyjęciu podejścia zintegrowanego, koordynacji działań różnych DG Komisji i ścisłej współpracy między nimi.

1.9

EKES zaleca przeprowadzenie oceny wdrażania strategii „Europa 2020” w kontekście praw dziecka i dobra dzieci, w sposób zgodny z celami tej strategii. Jednocześnie należy umożliwić przeprowadzenie odrębnej oceny tych celów z perspektywy planowania długoterminowego (zważywszy na to, że dzieci są inwestycją na przyszłość).

1.10

EKES zaleca UE zwrócenie szczególnej uwagi na ochronę i egzekwowanie praw grup dzieci w bardzo trudnej sytuacji (dzieci żyjących w biedzie, z dala od rodziny, w instytucjach, zagrożonych stosowaniem przemocy i wyzyskiem bądź cierpiących z tych powodów, niepełnosprawnych, pochodzących z mniejszości etnicznych i środowisk migracyjnych, dzieci pozbawionych opieki, uchodźców, dzieci zbiegłych z domu, dzieci, które zostały porzucone przez rodziców-migrantów) zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Ze względu na ochronę praw dziecka, w tym także prawa do poszanowania nietykalności cielesnej i godności ludzkiej, EKES potępia wszelkie stosowanie przemocy wobec dzieci, także tej stosowanej w domu w celach „wychowawczych”. Dlatego wzywa państwa członkowskie do przyjęcia ustawodawstwa zakazującego stosowania kar cielesnych wobec dzieci oraz ponownie podkreśla potrzebę powołania specjalnego przedstawiciela.

1.11

Komitet uważa, że szczególnie ważne jest upowszechnianie praw dziecka i uczenie o nich, a zarazem wprowadzenie środków służących ich ochronie i egzekwowaniu. Trzeba przekazywać społeczeństwu informacje wysokiej jakości a także zadbać o odpowiednie informowanie decydentów, osób zajmujących się tymi kwestiami (w tym prawników), a także polityków i specjalistów tak krajowych, jak i europejskich. Ponadto należy skupić się na kwestiach szkolenia osób pracujących z dziećmi i rodzinami, a zarazem szkolenia rodziców i samych dzieci, nie tylko w trosce o uświadomienie im istnienia praw dziecka, ale także by zrozumieli, że dziecko musi być postrzegane jako podmiot praw człowieka – nie tylko „mini dorosły posiadający mini prawa” – podmiot, który objęty jest silniejszą ochroną ze względu na jego wiek, sytuację i bezbronność. Państwa członkowskie powinny wspierać rodziny w każdy możliwy sposób, gdyż ma to podstawowe znacznie dla dobra dziecka.

1.12

Komitet przyznaje, że prawa dziecka trzeba postrzegać w sposób całościowy i złożony, a nie osobno, i jednocześnie sugeruje, by zwrócić szczególną uwagę na kwestie, takie jak wysoka jakość, dostępność i bezpłatność prenatalnej i postnatalnej opieki zdrowotnej nad matkami jako na aspekt zdrowia publicznego i zdrowotności dzieci, oraz na kwestie będące przedmiotem komunikatu, takie jak wymiar sprawiedliwości przyjazny dziecku, także w odniesieniu do młodocianych przestępców (5).

1.13

Aby wymiar sprawiedliwości nie wpływał negatywnie na dzieci, EKES zwraca się o przedsięwzięcie środków na rzecz zapewnienia ochrony podczas przesłuchań zarówno dla dzieci będących ofiarami przestępstw na tle seksualnym, jak i dla dzieci uczestniczących w cywilnym postępowaniu rozwodowym rodziców. Gromadzenie zeznań powinno przebiegać w taki sposób, by zapobiec narażeniu dzieci na dalsze traumy, czyli przy wsparciu specjalnie przeszkolonych ekspertów i w miarę możliwości w neutralnych miejscach, poza gmachem sądu.

1.14

Ubóstwo wśród dzieci, wszelkie niedostatki, dyskryminacja i wykluczenie to przykłady najpoważniejszych przeszkód na drodze do egzekwowania praw dziecka. Z tego powodu EKES ponawia umieszczone w poprzednich opiniach zalecenie dotyczące zwrócenia szczególnej uwagi w tych dziedzinach na realizację, monitorowanie i ocenę programów w ścisłym powiązaniu z celami strategii „Europa 2020” w zakresie zmniejszenia ubóstwa i w zakresie wszelkich form edukacji. W tym celu należy udostępnić odpowiednie środki. Priorytetami powinny zawsze być strategie i działania związane z dziećmi.

1.15

W kontekście kryzysu gospodarczego, trudnych warunków finansowych i ograniczonych zasobów EKES proponuje, by ze szczególną troską zadbać o to, by obecne cięcia budżetowe nie doprowadziły do nasilenia obecnych problemów ani nie wpłynęły negatywnie na obecne działania w zakresie ochrony i umocnienia praw dziecka.

2.   Kontekst

2.1

Wszystkie państwa członkowskie ratyfikowały Konwencję ONZ o prawach dziecka (6). W większości z nich stała się ona nierozłączną częścią prawa krajowego, wobec czego jej przestrzeganie jest obowiązkowe. Konwencja o prawach dziecka jest najszerzej stosowaną na świecie konwencją o prawach człowieka. W ciągu ostatnich dwudziestu lat od podstaw zmieniła ona zasady i praktyki stosujące się do miejsca dziecka w społeczeństwie i jego praw i roli.

2.2

Komisja określiła dzieci jako główny priorytet wśród strategicznych celów na lata 2005–2009. W lipcu 2006 r. opublikowała odrębny komunikat „W kierunku strategii UE na rzecz praw dziecka” (7), w którym przewidziała opracowanie całościowej strategii w zakresie praw dziecka a jednocześnie uwzględnienie ochrony i umocnienia praw dziecka we wszystkich obszarach polityki wewnętrznej i zewnętrznej UE i wspieranie działań państw członkowskich w tej dziedzinie.

2.3

EKES zaapelował o kompleksową, całościową i holistyczną strategię UE dotyczącą pełnego i skutecznego zagwarantowania egzekwowania praw dziecka zgodnie z Konwencją ONZ o prawach dziecka w różnych obszarach polityki wewnętrznej i zewnętrznej, a także w kontekście działań państw członkowskich mających na celu wdrożenie strategii w zakresie praw dziecka (8).

2.4

W opinii wydanej w 2006 r. EKES przekonywał, że podejście do praw dziecka stosowane w polityce UE powinno opierać się na Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka oraz jej protokołach fakultatywnych, jak również na odpowiednich milenijnych celach rozwoju (9) oraz europejskiej konwencji praw człowieka. Niedawno EKES opublikował kilka opinii dotyczących różnych aspektów praw dziecka (10).

2.5

Unijna Karta Praw Podstawowych, której art. 24 dotyczy zasady ochrony i upowszechniania praw dziecka, stała się dokumentem prawnie wiążącym z chwilą wejścia w życie Traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r. Po raz pierwszy w historii UE art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej wyraźnie odnosi się do ochrony praw dziecka. (11)„Ochrona i upowszechnianie praw dziecka jest jednym z celów Unii Europejskiej. Wszelkie polityki i działania mające wpływ na dzieci muszą być opracowane, wdrożone i monitorowane zgodnie z najlepszym interesem dziecka” (12).

2.6

W programach UE, Rady Europy i ONZ dotyczących praw dziecka dostrzegamy cztery wspólne tematy: ubóstwo i wykluczenie społeczne, dzieci jako ofiary przemocy, grupy dzieci w szczególnie trudnym położeniu oraz konieczność aktywnego włączenia dzieci w działania ich dotyczące, wysłuchania ich i skonsultowania się z nimi w kwestiach ich dotyczących. Innym wspólnym zagadnieniem dla UE i Rady Europy jest wymiar sprawiedliwości przyjazny dziecku oraz polityka rodzinna.

2.7

W opinii (13) z czerwca 2010 r. Komitet Regionów podkreślił, że prawa dziecka muszą być stosowane w sposób przekrojowy i obejmować wszystkie kwestie. Wymaga to podejścia wielowymiarowego, a zagadnienia związane z dziećmi powinny znaleźć odzwierciedlenie we wszystkich politykach europejskich i krajowych.

2.8

Komisja ustanowiła Europejskie Forum Praw Dziecka z myślą o organizacjach społeczeństwa obywatelskiego. Forum to spotkało się już pięć razy i wypowiedziało się na temat strategii, która jest obecnie opracowywana. Ponadto przeprowadzono dwa badania dotyczące poziomu znajomości wśród dzieci ich praw oraz ich zapatrywań na ten temat. Wyniki tych badań zostały wykorzystane w pracach nad programem (14). Komunikat odnosi się także do praw dziecka w ujęciu Rady Europy, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii przemocy wobec dzieci, wysiłków na rzecz zapewnienia wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dziecku oraz odpowiednich zaleceń i konwencji.

2.9

Zajmująca się działaniami na rzecz praw dziecka grupa Child Rights Action Group (CRAG) (15) jest ważnym ugrupowaniem skupiającym wiele organizacji społeczeństwa obywatelskiego. CRAG jest nieformalnym ugrupowaniem organizacji pozarządowych, a jego celem jest współpraca w monitorowaniu i wdrażaniu komunikatu Komisji Europejskiej „W kierunku strategii UE na rzecz praw dziecka”.

2.10	Wiosną 2011 r. powstało w Parlamencie Europejskim nieformalne międzypartyjne przymierze na rzecz praw dziecka. Wyznaczyło sobie ono za cel przyjęcie skoordynowanego i spójnego podejścia do zagadnień dotyczących dzieci, zwłaszcza zaś w odniesieniu do praw dziecka (16).

3.   Prawa dziecka w UE

3.1

EKES pozytywnie odniósł się do pierwszego sprawozdania Komisji Europejskiej ze stosowania Karty Praw Podstawowych UE (17). W tym opublikowanym 31 marca 2011 r. dokumencie poddano analizie sześć rozdziałów Karty (Godność, Wolność, Równość, Solidarność, Prawa obywateli i Wymiar sprawiedliwości). Prawa dziecka są ujęte w nim w odrębnym rozdziale zatytułowanym „Równość”. Karta Praw Podstawowych zdecydowanie zobowiązuje UE do egzekwowania praw dziecka, zapewnienia dzieciom prawa do życia, ochrony, rozwoju i aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa.

3.2

EKES z zadowoleniem zauważa, że w wyniku szerokich konsultacji ze specjalistami i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej opracowała wskaźniki egzekwowania praw dziecka (18) oraz przygotowała opracowanie zawierające informacje na temat sytuacji dzieci mieszkających w UE. Niemniej badanie to zawiera dane dotyczące jedynie warunków materialnych i opieki. Nie zawiera ono żadnych wskaźników złożonych dotyczących jakości życia i ochrony dzieci z punktu widzenia działań praktycznych i ich zakresu (19).

3.3

Komitet podkreślił, że jedynie partnerstwo na szeroką skalę może doprowadzić do ochrony i faktycznego stosowania praw dziecka. W ramach takiego partnerstwa współdziałają ze sobą, by osiągnąć pewne cele: państwa członkowskie, różne poziomy sprawowania rządów, krajowe i międzynarodowe organizacje pozarządowe, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, fora reprezentujące różne grupy interesu, takie jak dzieci oraz reprezentujące je organizacje, partnerzy społeczni, tacy jak pracodawcy, związki zawodowe i podmioty ze świata biznesu.

3.4

Choć komunikat faktycznie porusza kwestie ubóstwa dzieci i różnych grup dzieci w szczególnie trudnym położeniu, nie skupia się na tych zagadnieniach, choć mają one duże znaczenie dla obecnej sytuacji dzieci i ich pomyślnego wejścia w życie dorosłe, dla ich integracji, zwłaszcza w kontekście dobrze znanych problemów demograficznych, przed którymi stoi Europa. Wiele uwagi należało by też poświęcić zapobieganiu wszelkim formom dyskryminacji wśród dzieci ze względu na płeć.

3.5

Kryzys gospodarczy jest czynnikiem ryzyka, jeśli chodzi o dobro dziecka i jego dobrobyt, gdyż w różnorodny sposób wpływa na dzieci, zwłaszcza na te, które żyją w trudnych warunkach. W większości przypadków służby i specjaliści zajmujący się tymi sprawami sami borykają się z trudnościami, coraz częściej brak jest podstawowych usług lub są one dostępne tylko w bardzo ograniczonym zakresie.

3.6

Jeśli chodzi o stosunki zewnętrzne, UE wiele wagi przypisuje konkretnym kwestiom związanym z ochroną i egzekwowaniem praw dziecka. Są to m.in. zagadnienia dotyczące opieki nad dzieckiem w kontekście transgranicznym, dzieci zaginionych, dzieci migrantów, dzieci pozbawionych opieki, przetrzymywanych dzieci nielegalnych migrantów lub dzieci wykorzystywanych, dzieci, które są ofiarami wykorzystywania seksualnego lub turystyki seksualnej (20). Nie zajęto się do tej pory coraz bardziej nasilającym się zjawiskiem dzieci porzuconych w kraju pochodzenia przez rodziców emigrantów. Dla tych dzieci brak nadzoru w okresie, gdy rodzice pracują w jednym z państw członkowskich UE, stanowi poważny problem. Dzieje się tak, gdy rodzice nie mogą zabrać ze sobą dzieci ze względu na nieodpowiednie warunki; w tej sytuacji nawet wtedy, gdy praca rodziców jest użyteczna dla kraju przyjmującego i gdy rodzice płacą podatki i składki społeczne, ich dzieci nie mają żadnych praw i są wystawione na poważne zagrożenia.

3.7

EKES uważa, że szczególnie ważny jest fakt, że pierwsze zalecenie zostało sformułowane w odniesieniu do powiązania praw dziecka i biznesu (21) w chwili, gdy UNICEF, inicjatywa ONZ Global Compact i Międzynarodowe Przymierze Save the Children rozpoczęły proces prowadzący do opracowania zasad i wytycznych mających pomóc firmom w ochronie i wspieraniu praw dziecka. Inicjatywa ta stwarza nie tylko pole do pozytywnych działań, ale także zwraca uwagę na potencjalnie negatywne skutki, zwłaszcza w odniesieniu do reklamy (zachęcającej dzieci do konsumpcji produktów szkodliwych dla zdrowia fizycznego i psychicznego, jak też do zachowań opartych przemocy, ryzykownych oraz erotyczno-pornograficznych), wzorców konsumpcji, w tym w odniesieniu do zdrowia i odżywiania, turystyki, pracy dzieci i dyskryminacji. Wszystkie sektory mają do odegrania kluczową rolę w tym zakresie, wobec czego powinny ściśle współpracować z organizacjami rządowymi i pozarządowymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, organizacjami branżowymi i związkami zawodowymi, by osiągnąć te cele tak w Unii Europejskiej, jak w państwach członkowskich.

3.8

EKES uważa, że choć większość programów związanych z dziećmi leży w kompetencjach krajowych, coraz więcej jest zaleceń i działań unijnych dotyczących różnych aspektów tej kwestii (np. dotyczących małych dzieci, szkoleń zawodowych, kwestii przedwczesnego porzucania nauki, dzieci zaginionych). Mają one wpływ na politykę krajową, jednak skala tego wpływu na wdrażanie polityki na poziomie krajowym często nie jest sprecyzowana.

3.9

W wielu programach unijnych (np. dotyczących młodzieży, oświaty, uczenia się przez całe życie, integracji Romów, ograniczenia ubóstwa, solidarności międzypokoleniowej, równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, stosunków zewnętrznych itd.) priorytetowo należy traktować kwestie ochrony i egzekwowania praw dziecka i zwrócić zwłaszcza uwagę na różne grupy dzieci w szczególnie trudnym położeniu, w tym dzieci pozostawione w kraju pochodzenia przez rodziców pracujących zagranicą.

3.10

We wcześniejszej opinii (22) EKES wzywał Komisję do powołania specjalnego przedstawiciela ds. przemocy wobec dzieci i obrony ich praw oraz apelował, by państwa członkowskie zakazały wszelkich form takiej przemocy. Komitet ubolewa zatem, że Komisja nie opowiedziała się przeciwko stosowaniu kar cielesnych wobec dzieci. Kary cielesne łamią prawo dziecka do tego, by nie być bitym. Bite dzieci uczą się stosowania przemocy. Ze względu na ochronę praw dziecka, w tym także prawa do poszanowania nietykalności cielesnej i godności ludzkiej, EKES potępia wszelkie stosowanie przemocy wobec dzieci, także tej praktykowanej w domu w celach „wychowawczych”. Dlatego wzywa państwa członkowskie do przyjęcia ustawodawstwa zakazującego stosowania kar cielesnych wobec dzieci. Komitet ponownie podkreśla potrzebę powołania specjalnego przedstawiciela oraz wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do wyeliminowania kar cielesnych wobec dzieci we wszystkich krajach należących do UE.

3.11

Komitet zgadza się z twierdzeniem, że uwzględnianie opinii dzieci, konsultowanie się z nimi oraz angażowanie ich w decyzje ich dotyczące zapewnia możliwość egzekwowania ich praw a jednocześnie przygotowuje dzieci do przyjęcia aktywnej postawy obywatelskiej. Żeby mogło to nastąpić, ważne jest, by zadbać o dostęp do wersji dokumentów przygotowanych z myślą o dzieciach oraz by stworzyć i oferować równie dostępne dla dzieci broszury i strony internetowe, bądź ich odrębne rozdziały lub zakładki zgodnie z planami DG ds. Sprawiedliwości (23).

3.12

Aby zapewnić, że wymiar sprawiedliwości będzie wiązał się z poszanowaniem dzieci i chronił je przed urazami psychicznymi, we wszystkich systemach sądowniczych UE należy przyjąć następujące środki: — w wypadku dzieci, które padły ofiarą przestępstw na tle seksualnym, gromadzenie zeznań powinno przebiegać w taki sposób, by zapobiec ich narażeniu na dalsze traumy, czyli przy wsparciu specjalnie przeszkolonych ekspertów i w miarę możliwości w neutralnych miejscach, poza gmachem sądu; — w wypadku dzieci uczestniczących w postępowaniu rozwodowym rodziców przesłuchanie musi zostać przeprowadzone przy zachowaniu takich samych środków ostrożności jak powyżej i przy zapewnieniu im ochrony przed instrumentalnym traktowaniem przez rodziców i obrońców.

3.13	Pozytywna rola środków przekazu, w tym mediów społecznych, które docierają do rodziców, specjalistów zajmujących się problematyką dzieci i do samych dzieci jest ważna dla bardziej skutecznego informowania o prawach dziecka.

3.14

EKES opowiada się za stosowaniem otwartej metody koordynacji oraz innych dostępnych mechanizmów, jako podejścia, które sprawdziło się jako narzędzie zapewniające współpracę między państwami członkowskimi. Wyłonienie i wykorzystanie sprawdzonych rozwiązań mogą przyczynić się do ochrony i egzekwowania praw dziecka a jednocześnie do uwzględnienia problematyki dzieci w innych obszarach polityki.

3.15	Jako ważny przedstawiciel społeczeństwa obywatelskiego EKES zamierza przyczynić się do tych działań, systematycznie monitorując ich wyniki oraz informując o prawach dziecka i umacniając je dzięki pracom prowadzonym przez członków Komitetu.

3.16

EKES uważa, że z myślą o skuteczniejszym egzekwowaniu przepisów prawa właściwe i konieczne jest nawiązanie ściślejszej niż do tej pory współpracy i przeprowadzanie konsultacji między różnymi organami ONZ, Komitetem Praw Dziecka, Radą Europy i międzynarodowymi organizacjami dziecięcymi i organizacjami reprezentującymi dzieci, gdyż cele i działania takich organizacji są związane z szerokim i całościowym egzekwowaniem praw dziecka.

---

(1)  COM(2006) 367 wersja ostateczna i Dz.U. C 325 z 30.12.2006, s. 65–70.

(2)  http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/11/4.

(3)  Sygnatariuszami Konwencji ONZ o prawach dziecka mogą być jedynie państwa, w przeciwieństwie do Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych, która daje taką możliwość organizacjom regionalnym. Możliwym rozwiązaniem byłaby jednostronna deklaracja UE o stosowaniu postanowień konwencji, co w praktyce miałoby taki sam skutek, jak przystąpienie, a przy tym nie stwarzałoby problemów związanych z ratyfikacją.

(4)  Przygotowywana obecnie strategia Rady Europy na rzecz praw dziecka na lata 2012–2015 oraz inne strategie w powiązanych dziedzinach.

(5)  Dz.U. C 110 z 9.5.2006, s. 75.

(6)  http://www2.ohchr.org/english/law/crc.htm.

(7)  COM(2006) 367 wersja ostateczna.

(8)  Dz.U. C 325 z 30.12.2006, s. 65–70.

(9)  Zgromadzenie Ogólne ONZ, Deklaracja Milenijna Narodów Zjednoczonych, 8 września 2000 r.

(10)  Dz.U. C 48 z 15.2.2011, s. 138–144, Dz.U. C 44 z 11.2.2011, s. 34–39, Dz.U. C 339 z 14.12.2010, s. 1–6, Dz.U. C 317 z 23.12.2009, s. 43–48.

(11)  http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:115:0013:0045:PL:PDF.

(12)  http://ec.europa.eu/justice/fundamental-rights/rights-child/index_en.htm.

(13)  Dz.U. C 267 z 1.10.2010, s. 46–51.

(14)  Eurobarometer: http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_235_en.pdf.

(15)  Do ugrupowania tego należą: Terre des Hommes, World Vision, European Foundation for Street Children Worldwide, Save the Children, Euronet – European Children’s Network, Eurochild, Plan International, SOS-Kinderdorf International, http://www.epha.org/a/2610.

(16)  http://www.eurochild.org/ (http://www.eurochild.org/index.php?id=208&tx_ttnews%5Btt_news%5D=1819&tx_ttnews%5BbackPid%5D=185&cHash=cc6d4444ebae436b2a844a082a0ea2a8)

(17)  http://fra.europa.eu/fraWebsite/attachments/charter-applic-report-2010_EN.pdf.

(18)  http://fra.europa.eu/fraWebsite/attachments/FRA-report-rights-child-conference2010_EN.pdf.

(19)  http://www.tarki.hu/en/research/childpoverty/tarki_chwb_mainreport_online.pdf.

(20)  Opinia EKES-u w sprawie ochrony dzieci zagrożonych przez podróżujących przestępców seksualnych, Dz.U. C 317 z 23.12.2009, s. 43–48.

(21)  Children's Rights and Business Principles Initiative (Inicjatywa na rzecz zasad w zakresie praw dziecka i przedsiębiorczości).

(22)  Dz.U. C 325 z 30.12.2006, s. 65–70.

(23)  Zakładka „Dla dzieci” na stronach www.europa.eu.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/39

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Wzmacnianie praw ofiar w UE”

COM(2011) 274 wersja ostateczna

oraz wniosku w sprawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw

COM(2011) 275 wersja ostateczna – 2011/0129 (COD)

2012/C 43/09

Sprawozdawca: Kathleen WALKER-SHAW

Komisja Europejska, w dniu 18 maja 2011 r., oraz Rada, w dniu 29 czerwca 2011 r., postanowiły, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Wzmacnianie praw ofiar w UE”

COM(2011) 274 wersja ostateczna

oraz

wniosku w sprawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw

COM(2011) 275 wersja ostateczna.

Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 8 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjął 142 głosami – 4 osoby wstrzymały się od głosu – następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   EKES wzywa Komisję do przeprowadzenia, w ramach bardziej szczegółowego badania, oceny wpływu kryzysu na ofiary przestępstw oraz do wprowadzenia środków towarzyszących na podstawie jego wyników.

1.2   EKES zaniepokojony jest niskim poziomem zaufania ofiar do systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Dostrzega potrzebę umocnienia pozycji ofiar, zwłaszcza wielokrotnych ofiar przestępstw, a także podjęcia działań służących pogłębieniu zaufania obywatelskiego, by przerwać cykl wiktymizacji. Wzywa Komisję do zastanowienia się nad środkami towarzyszącymi i środkami finansowymi na wsparcie tych działań.

1.3   EKES sugeruje Komisji zmianę definicji terminu „ofiara”, tak by umocnić prawa rodziny lub przedstawiciela ofiary i zwiększyć ich uznawanie.

1.4   EKES wzywa Komisję do szczegółowego przeanalizowania ochrony ofiar aktów przestępczych popełnianych w miejscu pracy oraz do wprowadzenia środków towarzyszących, by poprzeć wprowadzenie minimalnych praw oraz uznawanie, tak w sektorze publicznym, jak prywatnym.

1.5   EKES zaleca Komisji przeprowadzenie dogłębnej analizy sytuacji ofiar wykroczeń drogowych oraz wprowadzenie środków gwarantujących wymierzenie sprawiedliwości, zapewnienie wsparcia i wypłatę odszkodowania.

1.6   EKES sugeruje, że Komisja powinna przewidzieć we wnioskach bardziej skuteczne gwarancje w kontekście bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji ofiar.

1.7   EKES wzywa do gruntownej zmiany nastawienia, jeśli chodzi o uznawanie roli ofiary, czemu muszą towarzyszyć szkolenia dla osób zawodowo zajmujących się tymi kwestiami i dla specjalistów na wszystkich poziomach systemu wymiaru sprawiedliwości i wszelkich właściwych władz, w pełnym poszanowaniu zasady pomocniczości. Powinno to obejmować także ogólny stosunek mediów do ofiar, by nie dopuścić do wykorzystania ofiar do celów politycznych.

1.8   EKES zgadza się z tym, że niektóre ofiary są szczególnie narażone i wymagają specjalnego traktowania, lecz uważa, że w miejsce określania pewnych grup jako „szczególnie narażone ofiary”, co może doprowadzić do stworzenia hierarchii ofiar, Komisja powinna raczej zaproponować, by wszystkie ofiary przestępstw miały dostęp do specjalnych środków w formie indywidualnej oceny przeprowadzonej zgodnie z procedurami krajowymi, w celu ustalenia, czy są szczególnie narażone ze względu na ich cechy osobiste, charakter przestępstwa lub relację z podejrzanym.

1.9   EKES wnosi, by środki towarzyszące umocniły i sformalizowały sieć służb wspierania ofiar w całej UE i sugeruje ich spójne finansowanie z budżetu UE. EKES zaleca również poszerzenie roli służb wspierania o wsparcie ofiar przestępstw i ich rodzin po powrocie do kraju, gdy zdarzenie miało miejsce zagranicą. EKES uważa także, że służby wspierania ofiar powinny działać elastycznie i być zdolne do kierowania środków finansowych na poziomie regionalnym do miejsc potencjalnie najbardziej zagrożonych.

1.10   EKES dostrzega, że społeczeństwo obywatelskie może odgrywać większą rolę w opracowywaniu środków praktycznych służących wspieraniu ofiar przestępstw i zachęca Komisję do wprowadzenia środków towarzyszących i finansowych, by ułatwić takie działania.

1.11   EKES wzywa Komisję do wprowadzenia, w ramach zapowiedzianego przeglądu, daleko idących i koniecznych zmian do postanowień dotyczących odszkodowań dla ofiar, w tym do rozważenia możliwości ustanowienia na poziomie UE systemu odszkodowań za szkody poniesione wskutek przestępstwa. EKES pragnie, by Komisja zwróciła uwagę państw członkowskich na fakt, że dyrektywa ustanawia minimalne normy i stanowi podstawę prawną umożliwiającą zapewnienie większej ochrony w ramach krajowych przepisów wykonawczych.

1.12   EKES z zadowoleniem przyjmuje wnioski dotyczące sprawiedliwości naprawczej i wzywa Komisję do finansowego wsparcia projektów pilotażowych służących opracowaniu standardów i szkoleń dotyczących sprawiedliwości naprawczej w całej UE.

1.13   EKES apeluje do Komisji Europejskiej o opracowanie wspólnych procedur przewozu i repatriacji zwłok ofiar przestępstw popełnionych na obszarach transgranicznych, które byłyby wykonywane w jasno określonych i ograniczonych ramach czasowych (1) i które miałyby pierwszeństwo przed przepisami krajowymi lub regionalnymi.

2.   Wprowadzenie

2.1   Pakiet wniosków zaproponowany przez Komisję 18 maja 2011 r. poszerza istniejące środki dotyczące praw ofiar przyjęte na poziomie UE. Celem wniosków jest ustanowienie jasnych i konkretnych praw ofiar przestępstw oraz zapewnienie wzajemnego uznawania środków, poszanowania, ochrony, wsparcia oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości bez względu na to, skąd ofiary pochodzą i gdzie mieszkają w UE.

2.2   EKES przyznaje, że obecnie traktat lizboński stanowi jasną podstawę prawną umożliwiającą UE ustanowienie minimalnych praw i ochrony ofiar przestępstw. Wnioski opracowano na podstawie programu sztokholmskiego (2) i powiązanego z nim planu działania (3) oraz zgodnie z harmonogramem prac (4) przyjętym w Budapeszcie.

2.3   EKES z zadowoleniem przyjmuje priorytetowe wysiłki prezydencji polskiej na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa w UE a także na rzecz postępu prac Rady nad pakietem dotyczącym praw ofiar.

2.4   EKES podjął wiele prac nad tymi kwestiami, w tym opracował opinie w sprawie kompensaty dla ofiar przestępstw (5), handlu ludźmi (6), zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej (7), praw dziecka (8), strategii UE zwalczania terroryzmu (9), włączenia cyfrowego (10) i cyberprzestępczości (11).

3.   Uwagi ogólne

3.1   EKES podkreśla, że państwa członkowskie nie mogą pomijać milczeniem wpływu obecnego kryzysu gospodarczego i finansowego na te kwestie i muszą zrozumieć związaną z tym dynamikę przestępczości. Wobec ostrych cięć budżetowych wiele państw członkowskich wprowadza ograniczenia w odniesieniu do służb policyjnych, służby zdrowia i opieki społecznej, a także organizacji działających na poziomie gmin, finansowania służb wspierania ofiar przestępczości i organizacji pozarządowych działających w tej dziedzinie. Ponadto obecne nierówności wciąż się powiększają, a stale wzrastający poziom ubóstwa i bezrobocia mogą być podatnym gruntem dla powstawania dalszych problemów społecznych i potencjalnym katalizatorem przestępczości.

3.2   Dane dotyczące poziomu przestępczości w UE dotyczące jej ofiar są zatrważające. Co roku obywatele są bezpośrednimi ofiarami ponad 75 mln przestępstw. Nie do przyjęcia jest fakt, że ofiarą większości przestępstw pada wciąż ta sama niewielka grupa stale wiktymizowanych osób. Zazwyczaj ofiary mieszkają na obszarach charakteryzujących się wysoką przestępczością, wysokim poziomem lęku przed przestępczością i niskim wskaźnikiem zgłaszania przestępstw. Około 90 % przestępstw popełnianych w tych gminach nie jest zgłaszane.

3.3   Ulepszenie systemu wsparcia dla ofiar przestępczości w UE jest podstawą umożliwiającą rozwinięcie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości dla obywateli UE. Wobec stałego wzrostu liczby osób podróżujących po UE a także przemieszczających się w jej obrębie, by pracować i mieszkać w innym kraju, ma to istotne znaczenie. A zjawisko to będzie się dalej nasilało.

3.4   EKES pozytywnie odnosi się do zawartej we wniosku propozycji, by obywatelom, którzy padli ofiarą przestępstwa podczas pobytu w innym państwie członkowskim, stworzyć możliwość złożenia zawiadomienia o przestępstwie w państwie członkowskim zamieszkania. Jest to szczególnie ważne w razie poważnych obrażeń albo wypadku lub dla rodziny, w razie śmierci ofiary.

3.5   EKES popiera przyjęte w dyrektywie podejście horyzontalne obejmujące prawa wszystkich ofiar.

3.6   Ważne jest, że we wniosku uznano cierpienia i wyzwania, z jakimi zmagają się rodziny ofiar a także same ofiary, niemniej należało by uwypuklić to bardziej konsekwentnie w całym tekście wniosków.

3.7   Zdarzenie te mają poważne skutki psychiczne, emocjonalne i finansowe. Dlatego też konieczne jest udzielenie wsparcia nie tylko ofiarom, ale także ich rodzinom, które są głównym punktem oparcia dla ofiar, utrzymują kontakty z władzami, zajmują się kwestiami opieki zdrowotnej, przedzierają się przez labirynt procedur administracyjnych, współpracują w ramach ścigania podejrzanego lub podejrzanych oraz w ramach dochodzenia sprawiedliwości i uzyskania odszkodowania.

3.8   EKES uważa, że należy uznać dodatkowe trudności i stres dla ofiar i rodzin związane z przestępstwami w sytuacjach transgranicznych. W takich wypadkach dodatkowym wyzwaniem jest nieznany tym osobom odrębny język, procedury i kultura, które mogą się wydawać przeszkodą nie do przezwyciężenia.

3.9   Ogólnie rzecz ujmując 50 % ofiar nie składa zawiadomienia o przestępstwie we właściwym organie. Może to wynikać z różnych powodów, w tym także z faktu, że ofiary nie rozumieją systemu składania skargi lub zgłoszenia o przestępstwie, bądź nie ufają, że władze odpowiadające za udzielanie pomocy, ochrony lub wsparcia mogą im pomóc w dochodzeniu sprawiedliwości i otrzymaniu odszkodowania. EKES pragnąłby przełożenia tych wniosków na konkretne środki służące przywróceniu ofiarom przestępstw zaufania do wymiaru sprawiedliwości.

3.10   Badania potwierdzają (12), że istniejące środki nie doprowadziły do rozwiązania licznych problemów praktycznych i technicznych, jakie piętrzą się przed ofiarami i ich rodzinami w najtrudniejszych chwilach, kiedy najbardziej potrzebują pomocy.

3.11   Przedmiotowe wnioski są ważnym etapem działań zmierzających do priorytetowego zajęcia się ofiarami i ich rodzinami, do zapewnienia uznania, godnego traktowania i poszanowania, otoczenia ochroną, udzielenia wsparcia oraz do zapewnienia ofiarom dostępu do wymiaru sprawiedliwości, co im się należy jako przysługujące prawo. W tak trudnych okolicznościach ofiary nigdy nie powinny czuć się osamotnione.

4.   Uwagi szczegółowe

4.1   Obecnie zauważa się wiele niespójności, jeśli chodzi o moc prawną i skuteczność przepisów stosowanych w całej UE. Potrzebne są wobec tego stopniowe zmiany, by zapewnić możliwe do przyjęcia normy pomocy, ochrony i standardy prawne, na których obywatele UE mogą polegać bez względu na to, czy są w swoim własnym kraju, czy też w innym państwie członkowskim. Nie do przyjęcia jest sytuacja, w której poziom wsparcia dla ofiar jest loterią, której wynik zależy od tego, w którym państwie UE padli ofiarą przestępstwa.

4.2   EKES uznaje, że specyficzna sytuacja członków Komitetu umożliwia im zadbanie o to, by wnioski te zostały skutecznie wdrożone. W odniesieniu do środków towarzyszących, o których mowa w komunikacie, Komitet wzywa Komisję do kontynuowania współpracy z EKES-em nad zachęcaniem odnośnych organizacji w poszczególnych okręgach do stworzenia, w odpowiednich przypadkach, konkretnych struktur, opracowania strategii i rozwiązań praktycznych mogących zapewnić bardziej systematyczne i skuteczne wsparcie dla ofiar przestępstw i ich rodzin.

4.3   Uznawanie i ochrona

4.3.1   W przedmiotowej dyrektywie zakres definicji pojęcia „ofiara” obejmuje jedynie członków „rodzin osoby, której śmierć była wynikiem przestępstwa”. EKES uważa, że jest ona zbyt wąska i pomija się w niej fakt, że w wielu przypadkach ofiary, które przeżyły, poniosły tak wielkie obrażenia, że potrzebna jest im bardzo duża pomoc w korzystaniu ze zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych przy zgłaszaniu skargi, przeprowadzaniu postępowania sądowego lub ubieganiu się o odszkodowanie, w związku z czym zadania te spoczywają na członkach rodziny lub innych osobach wspierających. Oni także powinni być odpowiednio uznawani prawnie. EKES proponuje wprowadzenie zmiany do art. 2 (definicje) COM(2011) 275, tak by obejmował on dodatkowy punkt 2 a) (iii): „uznanej osoby wspierającej, to członka rodziny, czy pracownika ofiary potrzebującej bardzo dużo pomocy w korzystaniu ze zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych przed przestępstwem albo po nim”.

4.3.2   Pomimo wysiłków na rzecz dostosowania się do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy EKES obawia się, że we wnioskach przemilczano kwestię ochrony ofiar aktów przestępczych w miejscu pracy, w tym pracowników zatrudnionych w transporcie drogowym i innym. Państwa członkowskie przyjmują różne podejścia do określenia tego, co jest przestępstwem, jeśli chodzi o naruszenia praw przysługujących w miejscu pracy i do zasad ochrony. Fakt ten mógłby podważyć gwarancje minimalnych norm w całej UE. Ma to również wpływ na sytuację pracowników delegowanych. Wobec tego EKES wzywa Komisję do przeprowadzenia dogłębnej analizy tej kwestii oraz do wprowadzenia środków towarzyszących, by wesprzeć minimalne prawa ofiar przestępstw w miejscu pracy mające zastosowanie w sektorze publicznym a także prywatnym.

4.3.3   EKES obawia się, że zdefiniowanie ofiary jako „osoby fizycznej” może doprowadzić do pozbawienia organizacji i przedsiębiorstw, które padają ofiarą przestępstw, możliwości korzystania z praw przysługujących na mocy dyrektywy. EKES sugeruje, że Komisja powinna przeprowadzić badanie, by ocenić zapotrzebowanie na konkretne działania w tej dziedzinie służące poprawie ochrony przed seryjną wiktymizacją, zwłaszcza w odniesieniu do MŚP.

4.3.4   EKES uważa, że Komisja nie zajęła się właściwie ważną kwestią bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji ofiar, w tym dyskryminacją kulturową, i proponuje wprowadzenie do wniosków bardziej skutecznego systemu zapobiegania, tak by uwzględnić ten problem. Może także dojść jednocześnie do podwójnej wiktymizacji i dyskryminacji, gdy ofiary stają się celem prześladowań ze względu na rasę, wyznanie, przekonania, orientację seksualną, niepełnosprawność, płeć czy pochodzenie społeczne, które są główną przyczyną niezwykle wysokiego wskaźnika niezgłaszania przypadków przestępstw. W takiej sytuacji ofiary mogą mieć do czynienia z dyskryminacją związaną z niewłaściwym postępowaniem ze strony władz i wymiaru sprawiedliwości, które nie dają wiary ich relacjom, nie traktują ich godnie i z odpowiednim szacunkiem i nie uznają ich praw.

4.3.5   EKES wzywa do gruntownej zmiany nastawienia, jeśli chodzi o uznawanie roli ofiary w systemie wymiaru sprawiedliwości. Zadbanie o odpowiednie szkolenia dla osób zawodowo zajmujących się tymi kwestiami i specjalistów, w pełnym poszanowaniu zasady pomocniczości, jest pierwszym ważnym krokiem w tym kierunku. EKES zaleca, by Komisja wyłoniła programy finansowe, które umożliwią przeprowadzenie takiej zmiany kulturowej w głównych agencjach.

4.3.6   Ochrona ofiar przestępstw ma podstawowe znaczenie w przedmiotowych wnioskach. Ma to szczególne znaczenie w sytuacjach, gdy ofiary i ich rodziny znajdują się w pobliżu lub w tych samych budynkach co oskarżony np. szpitalach, sądach lub posterunkach policji. Należy przyjąć standardowe procedury, by zapewnić (raczej zapewnić, a nie jak we wnioskach „stopniowo ustanowić”) możliwości unikania kontaktu między ofiarami i ich rodzinami a podejrzanymi dzięki przeznaczeniu dla nich odrębnych pomieszczeń i wykorzystaniu odrębnych obiektów.

4.3.7   Równie ważne jest niedopuszczenie do tego, by ktoś stał się potencjalną ofiarą. EKES wzywa Komisję do poparcia monitorowania nowych form wiktymizacji np. w przypadku cyberprzestępczości i do zbadania, które środki byłyby przydatne do ochrony i wsparcia ofiar. Kluczowym środkiem prowadzącym do zmniejszenia liczby ofiar jest opracowanie programów w celu szerszego uświadamiania o potencjalnych zagrożeniach i prowadzenia działań zapobiegawczych w chwili zagrożenia, przyjmując za punkt wyjścia powodzenie takich programów jak np. Daphne.

4.3.8   Dane statystyczne wykazują, że osoby, które padły ofiarą przestępstwa, są dużo bardziej podatne na dalszą wiktymizację. Wiele ofiar przez całe życie ulega wiktymizacji, gdyż już jako dzieci były wykorzystywane w domu albo w państwowej czy też innej instytucji opiekuńczej. Wielu spośród nich trudno jest mówić o swej sytuacji i przezwyciężyć opory, by zgłosić wiktymizację. EKES pragnie, by środki towarzyszące i ukierunkowane fundusze unijne służące umocnieniu pozycji ofiar oraz osób, które są świadkami wiktymizacji, przyczyniły się do przerwania cyklu seryjnej wiktymizacji, do zwiększenia poziomu wzajemnego zaufania obywatelskiego, zwłaszcza w gminach o wysokim wskaźniku przestępczości.

4.3.9   EKES zgadza się z tym, że niektóre ofiary, takie jak dzieci i osoby niepełnosprawne wymagające specjalnego traktowania, są szczególnie narażone, niemniej wyraża obawy, że wyłonienie przez Komisję odrębnej grupy „ofiar szczególnie narażonych” może doprowadzić do stworzenia hierarchii wśród ofiar, a zatem do dyskryminacji wobec innych grup ofiar. Wszystkie ofiary są narażone i EKES uważa, że lepszym podejściem byłoby zaproponowanie, by wszystkie ofiary przestępstw miały dostęp do specjalnych środków w formie indywidualnej oceny przeprowadzonej zgodnie z procedurami krajowymi, w celu ustalenia stopnia narażenia ze względu na ich cechy osobiste, charakter przestępstwa i relację z podejrzanym. Istotne znaczenie w tej kwestii mają metody, które pozwalają zidentyfikować środowisko społeczne i warunki życia ofiar, zrozumieć je i zareagować w pomocny sposób. EKES zaleca, by zmienić art. 18 COM(2011) 275 usuwając z niego punkty 1, 2 i 5, a w pozostałym tekście zmienić odpowiednie odniesienia i tekst, w tym usunąć „wszystkich innych” w pierwszym wierszu ust. 3.

4.3.10   EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie wzajemnego uznawania środków ochronnych w sprawach cywilnych i uznaje, że konieczne jest ustawodawstwo uzupełniające do wniosku w sprawie dyrektywy Rady nr 02/2010 w sprawie europejskiego nakazu ochrony (w sprawach kryminalnych). EKES zauważa, że Rada Ministrów i Parlament Europejski osiągnęły porozumienie w sprawie tego wniosku. EKES uważa, że zastosowanie i forma obu tych środków powinny zostać możliwie najbardziej znormalizowane, by ułatwić ich funkcjonowanie. Należy wprowadzić odpowiednie przepisy, by zapewnić faktyczne egzekwowanie nakazu ochrony.

4.3.11   EEKS uznaje pozytywną rolę mediów, jeśli chodzi o wspieranie praw ofiar i ich uznawanie. Komitet pragnąłby, by we wniosku znalazły się postanowienia gwarantujące równowagę między uznaniem tej pozytywnej roli a ochroną prywatności ofiar i ich rodzin w okresie postępowania sądowego oraz ochronę przed nachalną i niechcianą uwagą mediów, w tym przed wiktymizacją przez media z pobudek politycznych. Zbyt często zdjęcia, szczegóły z życia osobistego i inne materiały są rozpowszechniane bez zgody, co jest równoznaczne z naruszeniem prywatności i życia rodzinnego i jest nie do przyjęcia. Sprawą podstawowej wagi jest zapewnienie ofiarom i ich rodzinom poszanowania, integralności i praw człowieka w chwili, gdy są w najtrudniejszym położeniu. W takich wypadkach media odpowiedzialne za takie traktowanie powinny być zobowiązane do zadośćuczynienia takiemu naruszeniu i przyznania się do niego z równym nagłośnieniem, z jakim doszło do wiktymizacji.

4.3.12   EKES pragnie również, by we wniosku zawarto zapis dotyczący zobowiązania organów publicznych, zwłaszcza policji, również do ochrony prywatności ofiar i ich rodzin. Kwestia ta wymaga uwagi ze względu na to, że policja jest najważniejszym źródłem informacji dla mediów. Szokujące doniesienia dotyczące włamywania się do telefonów ofiar i ich rodzin w Wielkiej Brytanii wywołały niedawno skandal. UE powinna zapewnić ofiarom i ich rodzinom większą ochronę w tej dziedzinie zarówno w kraju, jak i zagranicą.

4.4   Prawo do informacji i bycia rozumianym oraz do tłumaczeń ustnych i pisemnych

4.4.1   EKES pozytywnie odnosi się do umieszczenia we wniosku jasnych i szerokich uprawnień ofiar do szybkiego dostępu do informacji odnoszących się do ich sprawy oraz do aktualizowanych informacji na temat postępu ich sprawy. Zbyt często podczas prowadzenia sprawy traci się cenny czas, informacje i materiały dowodowe, zwłaszcza wtedy, gdy od początku nie jest jasne, czy zostało popełnione przestępstwo, np. w przypadku osób zaginionych, utonięć, śmiertelnych upadków, niewyjaśnionych zgonów. W przypadku spraw transgranicznych, zwłaszcza, gdy brak świadków przestępstwa, terminy proceduralne mogą być jeszcze dłuższe. Nie powinno to powodować opóźnień w otoczeniu ofiary pomocą i zastosowaniu środków ochronnych. Dochodzenia z wykorzystaniem Eurojust bądź w ramach umowy o wzajemnej pomocy prawnej mają ograniczony zasięg, tym bardziej, że umowa dotyczy jedynie współpracy w sprawach karnych. EKES pragnąłby, by środki towarzyszące umożliwiły pokonanie przeszkód w zgłaszaniu wniosków o przeprowadzenie śledztwa albo dochodzenia.

4.4.2   Ważne jest, by wiedzieć, skąd czerpać informacje i jak złożyć zawiadomienie o zagrożeniu lub o konkretnym zdarzeniu. W sytuacjach transgranicznych informacje takie powinny być łatwo dostępne, a ich źródłem mogłyby być policja, placówki konsularne lub ambasady, szpitale oraz władze lokalne i ich strony internetowe. Informacje te powinny także znajdować się wśród dokumentów dotyczących podróży dostarczanych przez biura podróży i linie lotnicze wraz z kopią, którą podróżny może zostawić bliskiej rodzinie bądź przyjaciołom.

4.4.3   Obecnie brak jest dostatecznej koordynacji między właściwymi władzami w przypadkach transgranicznych, gdzie różnice prawne i kulturowe często prowadzą do sytuacji, w której władze piętrzą przeszkody lub są niechętne, jeśli chodzi o dzielenie się informacjami i współpracę. EKES pragnąłby dalszej współpracy między ministerstwami spraw zagranicznych i sprawiedliwości w UE nad opracowaniem protokołu ustaleń dotyczącego wymiany informacji bezpośrednio między placówkami policyjnymi, przez pracowników konsulatów, tak by udzielano odpowiedzi na prawowite pytania ofiar i ich rodzin dotyczące śledztwa. Powinno to obejmować zobowiązanie odnośnych władz do przekazania danych kontaktowych władz śledczych lub oficera dochodzeniowego wyznaczonej osobie w drugim organie wymiaru sprawiedliwości, która mogłaby pozostać w kontakcie z ofiarą i jej rodziną, by przekazywać informacje z zastrzeżeniem ich ujawnienia w razie potrzeby.

4.4.4   W wielu krajach w obrębie organów policyjnych lub w gronie sędziów śledczych nie ma systemów służb łączności z rodzinami. W tej sytuacji rodziny muszą szukać pomocy prawnika, który ich reprezentuje i dopiero wtedy mają dostęp do informacji, co może być kosztowne i przekraczać możliwości finansowe wielu rodzin. EKES zaleca Komisji rozważenie środków towarzyszących umożliwiających zebranie sprawdzonych rozwiązań w tej dziedzinie i bardziej jednolite przyjęcie ich w całej UE.

4.4.5   Należy wezwać państwa członkowskie do szerokiego i regularnego rozpowszechniania informacji na temat praw ofiar i tego, gdzie mogą one znaleźć pomoc. Należy także oczekiwać od państw członkowskich współpracy na poziomie UE, by zapewnić wielojęzyczne informacje na ten temat, by możliwie najbardziej obniżyć koszty.

4.4.6   Prawo do rozumienia i bycia rozumianym jest kwestią żywotną w chwili dochodzenia sprawiedliwości. EKES sugeruje, by państwa członkowskie podjęły się oceny potrzeb komunikacyjnych ofiar i ich rodzin, które uczestniczą w postępowaniu karnym, tak by zapewnić, że otrzymają pomoc potrzebną do rozumienia i bycia zrozumianym.

4.4.7   Szerokie prawa do bezpłatnych tłumaczeń ustnych i pisemnych w postępowaniach karnych są podstawowym prawem człowieka o szczególnym znaczeniu dla ofiar i ich rodzin w sprawach transgranicznych. EKES pozytywnie odnosi się do faktu, że prawa te są obecnie poszerzane na ofiary przestępstw. Nie należy przesadnie oceniać kosztów tych usług, gdyż wiele państw członkowskich już uwzględnia takie żądania ze strony ofiar przestępstw.

4.4.8   EKES z zadowoleniem przyjmuje zapewnienie, że ofiary i ich rodziny mają możliwość zaskarżenia decyzji, w której uznano, że nie potrzebują one takich usług oraz możliwość złożenia skargi, jeśli jakość tłumaczenia ustnego nie wystarcza do skorzystania z przysługujących im praw w ramach postępowania. Zgodnie z wymaganiami dyrektywy 2010/64/UE w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym EKES popiera przyjęcie krajowych rejestrów wykwalifikowanych tłumaczy ustnych i pisemnych oraz uznanie ich za oficjalny zespół, do którego mogliby się kierować doradcy prawni i odnośne władze. EKES wyraża pewne obawy, że choć państwa członkowskie tworzą takie rejestry, to jednak podpisują umowy na takie usługi z agencjami pomijając w tej sprawie rejestry i podważając zasadność postanowień dyrektywy. Komitet pragnie, by zaprzestać takich praktyk.

4.5   Możliwość korzystania ze służb wspierania ofiar

4.5.1   We wnioskach określono minimalne usługi, które muszą być dostępne w całej UE w trosce o to, by ofiary przestępstw i ich rodziny wiedziały, czego mogą oczekiwać, jeśli chodzi o szybką i skuteczną pomoc w danym miejscu UE, w sytuacji, kiedy najbardziej jej potrzebują. Sprawą o żywotnym znaczeniu jest, by usługi te były bezpłatne, poufne i świadczone przez osoby wysokokwalifikowane bez względu na to, czy usługi te świadczą usługodawcy prywatni czy publiczni.

4.5.2   EKES wyraża zaniepokojenie faktem, że obecnie poziom i jakość pomocy udzielanej ofiarom bardzo różni się między poszczególnymi państwami członkowskimi i zazwyczaj nie jest ona równie dobra, jak w odniesieniu do oskarżonych czy podejrzanych o popełnienie przestępstwa. EKES wnosi, by środki towarzyszące podniosły i sformalizowały wymagania dotyczące norm, jakości i zakresu geograficznego działalności agencji zajmujących się pomocą dla ofiar w całej UE oraz oparciu ich na bezpiecznych i spójnych podstawach dzięki środkom z budżetu UE. Pozwoliłoby to na pewne korzyści skali wynikające z opracowania wspólnych programów szkoleń internetowych, struktur informacyjnych i komunikacyjnych oraz dzielenia się sprawdzonymi rozwiązaniami. Ułatwi to także lepsze zorganizowanie monitorowania procesu wdrażania i egzekwowania postanowień zawartych w pakiecie legislacyjnym oraz jego skuteczności a także śledzenia losów ofiar.

4.5.3   Prawo ofiar do korzystania ze służb wsparcia ma decydujące znaczenie z punktu widzenia ich powrotu do normalności i faktycznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Choć kryzys finansowo-gospodarczy postawił wiele państw członkowskich wobec poważnych wyzwań, nie mogą one nie dotrzymać swych zobowiązań w tym obszarze. Muszą porównać koszt wprowadzenia tych usług z kosztem niewdrożenia tych postanowień np. koszty społeczne i gospodarcze, jakie ponoszą ofiary i członkowie ich rodzin, którym potrzeba wiele czasu, by powrócić do normalnego życia lub nigdy nie uwolnią się od tego doświadczenia. Wiele krajów przekazuje środki pieniężne pozyskane z grzywien za przestępstwa kryminalne na finansowanie krajowych środków wspierania ofiar. EKES sugeruje, że Komisja Europejska powinna finansować badania efektywności takich systemów z punktu widzenia ich szerszego stosowania.

4.5.4   EKES przyznaje, że liczba ofiar przestępstw różni się w zależności od państwa członkowskiego i regionu. Wzrost liczby ludności w szczytowych okresach wakacyjnych w połączeniu z agresywnością wynikającą ze spożycia alkoholu mogą jeszcze bardziej komplikować sytuację. EKES uważa, że wsparcie powinno być wystarczająco elastyczne, by można było z niego korzystać na poziomie regionalnym. Wobec tego wzywa Komisję i państwa członkowskie o rozważenie możliwości ukierunkowania środków finansowych i środków wspierających tak, by poprawić komunikację i usługi w miejscach najbardziej zagrożonych. Jest to kwestia szczególnie ważna w przypadkach, gdy nieproporcjonalnie zwiększone ryzyko aktów przemocy lub zagrożenie takimi aktami wynika z działań osób podejrzanych i/lub dotyczy ofiar spoza danego regionu lub kraju.

4.5.5   Podstawowe znaczenie mają zobowiązania prawne dotyczące skierowania ofiar do służb wsparcia oraz dotyczące świadczenia takich usług. W UE policja jest zazwyczaj odpowiedzialna za skierowanie ofiar do odpowiednich służb. Tymczasem w większości przypadków (13) obecnie ofiary nie są jednak tam kierowane. Jest to jedna z głównych przeszkód w udzielaniu wsparcia ofiarom w Europie.

4.5.6   Inne odpowiednie organy nawiązujące kontakt z ofiarami, w tym szpitale, ambasady i biura konsularne, szkoły i biura kwaterunkowe, także powinny w odpowiednich przypadkach odpowiadać za skierowanie ofiar do służb wsparcia. Należy zauważyć, że nie powinno to stwarzać trudności z punktu widzenia prawa do ochrony danych.

4.5.7   Istniejące służby wspierania ofiar nie zajmują się zazwyczaj udzielaniem pomocy ofiarom wypadku zaistniałego zagranicą i rodzinom ofiar po powrocie do kraju. Należy zająć się tym niedopatrzeniem. Ofiary mogą potrzebować po powrocie do domu wiele czasu i mogą borykać się z ciągłymi problemami zdrowotnymi i prawnymi oraz z wyzwaniami administracyjnymi. EKES wzywa o poszerzenie zakresu kompetencji służb wspierania ofiar, tak by objąć nimi pomoc w tych przypadkach.

4.5.8   EKES pragnie, by unijne środki finansowe zasilały i wspierały działania w ramach współpracy i budowania potencjału podejmowane przez służby wspierania ofiar, policję i organy wymiaru sprawiedliwości, szpitale, związki zawodowe, organizacje pozarządowe i firmy, by zwiększyć zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego w poprawę wsparcia dla ofiar przestępstw oraz by upowszechniać sprawdzone rozwiązania i praktyczne środki z myślą o lepszym wspieraniu ofiar. Wolontariusze, którzy padli ofiarą zachowań przestępczych podczas wykonywania swych zadań związanych z niesieniem pomocy, także powinni zostać uznani za ofiary przestępstw i otoczeni opieką.

4.5.9   Choć EKES zgadza się z tym, że systemy wymiaru sprawiedliwości i inne właściwe organy władz publicznych odgrywają pierwszoplanową rolę w ochronie i wspieraniu ofiar, Komitet uważa jednak, że pozostaje też pole do działania dla firm i organizacji zajmujących się odnośnymi sektorami (agencje podróży, towarzystwa ubezpieczeniowe, związki zawodowe i organizacje pozarządowe działające w sektorze socjalnym), które w ramach konstruktywnej współpracy mogą opracować właściwe i praktyczne strategie i struktury wspierania ofiar i ich rodzin w sytuacjach kryzysowych. Inicjatywy te nie powinny być postrzegane jako dodatkowe obciążenie, ale jako szansa na opracowanie ich strategii w zakresie odpowiedzialności społecznej biznesu.

4.5.10   EKES sugeruje, że Komisja powinna przeprowadzić badanie na temat sektora ubezpieczeń w UE i ocenić zakres polis, ochrony i odszkodowań dla ofiar przestępstw i wypadków, tak by upowszechniać najlepsze rozwiązania w zakresie udzielania rzetelnego i odpowiedniego wsparcia administracyjnego i prawnego, odszkodowań oraz z punktu widzenia ich kosztów, tak by ofiary lub ich rodziny mogły uczestniczyć w postępowaniu karnym. Przejrzystość terminologiczna oraz wyłączenia w polisach ubezpieczeniowych powinny zostać ocenione pod kątem różnych poziomów umiejętności czytania, edukacji i ewentualnej niepełnosprawności klientów. Należy wyraźnie powiadamiać o klauzulach w polisach ubezpieczeniowych na okres urlopów, w których ubezpieczenie nie pokrywa żadnych kosztów lub jego zakres jest ograniczony w wypadku spożycia alkoholu przez ubezpieczonego lub gdy ubezpieczony przyczynił się do zdarzenia pod wpływem alkoholu. Jednocześnie towarzystwa ubezpieczeniowe należy zachęcać do stosowania wyważonych rozwiązań w tej dziedzinie, gdyż wiele osób spożywa alkohol z umiarem podczas wakacji, i rozważenia zastosowania w tym przypadku takich samych środków pomiaru stężenia alkoholu, jak w wypadku prowadzenia samochodu pod jego wpływem. Państwa członkowskie nadal są zobowiązane do zapewnienia ofiarom odszkodowań na mocy dyrektywy unijnej w sprawie odszkodowań. Niemniej nie zwalnia to towarzystw ubezpieczeniowych z uhonorowania ich pierwotnych zobowiązań.

4.5.11   EKES uważa, że należy ustanowić na poziomie UE grupę monitorowania, w której skład będą wchodzić ofiary i ich rodziny, grupy wspierania ofiar oraz odnośne organizacje pozarządowe, związki zawodowe i przedstawiciele biznesu, by zapewnić stałe monitorowanie i opracowywanie szkoleń. Grupa ta mogłaby być motorem zmiany nastawienia do ofiar.

4.5.12   W odpowiednich przypadkach kwestie poparcia praw ofiar powinny zostać uwzględnione w innych obszarach polityki UE i we wnioskach prawodawczych. Powinno to przyczynić się do postępów w tej dziedzinie.

4.6   Wymiar sprawiedliwości i odszkodowania

4.6.1   Trzeba zadbać o większe wyważenie między prawami oskarżonych i prawami ofiar. Obecnie ofiary nie korzystają z równie dobrego wsparcia i mają mniej praw. EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie, by przyjęły środki mające zapewnić ofiarom możliwość faktycznego odwołania się, jeśli nie otrzymały informacji, wsparcia i nie mogły skorzystać z minimalnych praw i postanowień zawartych w dyrektywie.

4.6.2   Prawo ofiar do tego, by zostały wysłuchane podczas postępowania karnego i by mogły dostarczyć materiały dowodowe, jest kwestią praw człowieka i rzetelnego wymiaru sprawiedliwości. Prawo to już przyznano w niektórych państwach członkowskich. Obecnie trzeba je upowszechnić w całej UE. W tym kontekście prawodawstwo UE musi uwzględniać ustanowienie skutecznych programów ochrony świadków i zdecydowanie do tego zachęcać.

4.6.3   Trzeba zagwarantować prawa przysługujące oskarżonym, jednak trzeba też uznać i wspierać słuszne interesy ofiar i ich rodzin. Ofiary powinny mieć prawo do takiego samego poziomu wsparcia prawnego i administracyjnego. EKES pozytywnie odnosi się do uznania praw ofiar do pomocy prawnej, gdy ofiarom przysługuje status strony w postępowaniu, co umożliwia im skorzystanie z praw przysługujących im na mocy dyrektywy. EKES uważa, że wsparcie takie powinno być także dostępne dla rodzin ofiar oraz dla uznanych osób wspierających, jeśli ofiara zmarła lub potrzebuje dużej pomocy w korzystaniu ze zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych przy udziale w postępowaniu sądowym. Komitet zwraca się do Komisji o przeprowadzenie analizy postanowień dotyczących pomocy prawnej i wsparcia dla ofiar i ich rodzin w całej UE. Jej wyniki mogłyby zostać wykorzystane w pracach nad ewentualnymi środkami służącymi poszerzeniu wsparcia w tej dziedzinie.

4.6.4   EKES wyraża zaniepokojenie z powodu poważnych przeszkód w repatriacji ofiar śmiertelnych w niektórych państwach członkowskich. Rodzinom ofiar często odmawia się prawa do przewiezienia zwłok bliskiej osoby do swojego kraju w celu pochówku lub też muszą one czekać przez wiele lat, uczestnicząc w skomplikowanym postępowaniu sądowym, zanim zwłoki zostaną wydane. Prowadzi to do niewyobrażalnego cierpienia i frustracji pogrążonej w smutku rodziny. EKES zaleca, by Komisja Europejska opracowała wspólne procedury przewozu i repatriacji zwłok ofiar przestępstw popełnionych na obszarach transgranicznych, które byłyby wykonywane w jasno określonych i ograniczonych ramach czasowych (14) i które miałyby pierwszeństwo przed przepisami krajowymi lub regionalnymi.

4.6.5   EKES pozytywnie odnosi się do prawa do zwrotu kosztów podróży, zakwaterowania i wyżywienia poniesionych przez ofiary, które stawiają się na rozprawę jako świadkowie lub ofiary. EKES uznaje, że przepis ten odnosi się także do rodziny ofiary morderstwa. Wolałby jednak, by miał on szersze zastosowanie i odnosił się do rodzin ofiar oraz do osób wspierających ofiary potrzebujące dużej pomocy w korzystaniu ze zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Z zobowiązań tego postanowienia powinno wywiązywać się państwo.

4.6.6   Pisemne potwierdzenie zgłoszenia przestępstwa powinno być podstawową normą minimalną. W zgodzie z orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ofiarom przysługuje prawo do tego, by państwo właściwie rozpatrzyło zgłoszoną skargę.

4.6.7   EKES uważa, że w przypadku przestępstw popełnionych w innym państwie członkowskim odpowiednie przepisy powinny zapewnić, że postępowanie ekstradycyjne nie będzie wstrzymywane w związku z postępowaniem przez organ krajowy wobec tego samego podejrzanego, jeśli postępowanie krajowe jest mniej poważne niż postępowanie prowadzone zagranicą. Postępowania takie powinny zostać przyspieszone lub zawieszone do chwili zakończenia postępowania zagranicznego.

4.6.8   EKES uważa, że w przypadku decyzji o odmowie ścigania, powinno przysługiwać prawo do przeprowadzenia niezależnej kontroli takiej decyzji. Bardziej skuteczne prawo polegałoby na przyznaniu ofierze prawa do wypowiedzenia się w sprawie decyzji o dalszym postępowaniu.

4.6.9   EKES przyznaje, że odszkodowanie finansowe nie może cofnąć krzywy wynikającej z przestępstwa i że często bardzo ważne jest uznawanie ofiary i jej poszanowanie. Ofiarom przysługuje stwierdzone prawo do odszkodowania, jednak często nie są one świadome tego uprawnienia lub zniechęcają się zawikłaną procedurą dochodzenia roszczeń. Otrzymanie odszkodowania za szkody poniesione w wyniku przestępstwa w przypadkach transgranicznych jest często niemożliwe, o ile ofiara lub jej rodzina nie wniesie sprawy przed zagranicznym organem wymiaru sprawiedliwości, co jest działaniem złożonym i kosztownym. Trzeba zrobić więcej, by zapewnić ofiarom możliwość łatwiejszego i bezpłatnego wnoszenia roszczeń. EKES wzywa Komisję do rozpoczęcia przeglądu dyrektywy w sprawie odszkodowań dla ofiar i wprowadzenia koniecznych i daleko idących zmian w tej dziedzinie, w tym do rozważenia możliwości ustanowienia na poziomie UE systemu odszkodowań za szkody poniesione wskutek przestępstwa.

4.6.10   EKES wzywa Komisję, by w ramach powyższego przeglądu szczególną uwagę zwróciła na kwestię odszkodowań dla ofiar wykroczeń drogowych. EKES zauważa, że w niektórych państwach członkowskich znane są przykłady dobrych systemów odszkodowań i wsparcia dla ofiar. Na przykład chodzi tu o przeznaczanie znacznej części kwot uzyskiwanych z grzywien za wykroczenia drogowe na wsparcie i odszkodowania dla ofiar. Wziąwszy pod uwagę, że wypadki drogowe są główną przyczyną niepełnosprawności, organizacje reprezentujące osoby niepełnosprawne powinny być zaangażowane w opracowywanie i wdrażanie tych systemów oraz zarządzanie nimi.

4.6.11   Trzeba też zastanowić się nad możliwością wypłat zaliczkowych, by wspomóc ofiary i ich rodziny natychmiast po zdarzeniu, kiedy ponoszone koszty mogą być bardzo wysokie.

4.6.12   EKES pozytywnie odnosi się do zawartej w dyrektywie propozycji dotyczącej sprawiedliwości naprawczej. Uważa jednak, że jej definicja jest zbyt zawężona i że należy podkreślić w niej, że istnieje wiele możliwości dochodzenia sprawiedliwości naprawczej, które nie wymagają bezpośredniego kontaktu. EKES potwierdza, że pragnienia i ochrona ofiar i ich rodzin muszą być kwestią najważniejszą we wszystkich wypadkach. Istotne znaczenie mają silne gwarancje wobec czego potrzebne są przepisy gwarantujące, że państwo ułatwi skierowanie ofiary do odpowiednio przeszkolonych służb wspierających. EKES zauważa, że obecnie niewiele państw członkowskich zapewnia środki finansowe na działania w ramach sprawiedliwości naprawczej. Zaleca wobec tego, by Komisja wsparła projekty pilotażowe dotyczące opracowania norm i szkoleń w zakresie sprawiedliwości naprawczej, tak by możliwe było osiągnięcie korzyści skali i wymiana najlepszych rozwiązań.

4.6.13   EKES stwierdza, że co roku znaczna część skradzionej własności jest sprzedawana przez organy ścigania w całej UE, gdy policji nie udało się znaleźć właściciela. Innym problemem są nadmierne opóźnienia w zwrocie własności (15). EKES pragnąłby, aby przepisy dotyczące zwrotu własności były wzmocnione o zobowiązanie władz do zapewnienia konkretnych informacji i danych kontaktowych osób odpowiedzialnych za taką własność oraz do zadbania o to, że własność zostanie zwrócona w krótkim, z góry ustalonym terminie.

4.7   Wdrażanie i egzekwowanie prawa

4.7.1   Nieprzestrzeganie przepisów dyrektywy pociąga za sobą znaczne skutki gospodarcze i społeczne, nie tylko dla ofiar i ich rodzin, ale także dla gospodarki danego państwa członkowskiego np. w postaci nieprzepracowanych dni, obciążenia służb medycznych, socjalnych i prawnych. Dlatego sprawą żywotną jest wdrożenie nowych środków wspierania ofiar i ich rodzin, by zapewnić sprawniejszy i szybszy powrót tych osób do normalności.

4.7.2   EKES uważa, że wniosek powinien obejmować bardziej zdecydowane działania zapewniające stosowanie minimalnych norm w całej UE. Będzie to wymagało wprowadzenia środków zapewniających stałe monitorowanie i faktyczne egzekwowanie tych przepisów wraz z zniechęcającymi karami za nieprzestrzeganie ich, by nie dopuścić do niestosowania się do nich.

---

(1)  Proponuje, by procedura trwała 28 dni, w czasie których dwóch lekarzy sądowych mogłoby przeprowadzić dochodzenie kryminalistyczne i badanie DNA, a konsulat kraju zmarłego mógłby złożyć wniosek o niezależne sprawozdanie.

(2)  Zob. http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/PL/ec/111892.pdf.

(3)  COM(2010) 171 wersja ostateczna.

(4)  Przyjęte przez Radę Ministrów 10 czerwca 2011 r.

(5)  Dz.U. 95 z 23.4.2003, s. 40–44.

(6)  Dz.U. 51 z 17.2.2011, s. 50–54.

(7)  Dz.U. C 325 z 30.12.2006, s. 60–64, Dz.U. C 317 z 23.12.2009, s. 43–48 i Dz.U. C 48 z 15.2.2011, s. 138–144.

(8)  Dz.U. 325 z 30.12.2006, s. 65–70.

(9)  Dz.U. C 218 z 23.7.2011, s. 91.

(10)  Dz.U. C 318 z 29.10.2011, s. 9–18.

(11)  Dz.U. C 97, z 28.4.2007, s. 21–26.

(12)  COM(2011) 274 wersja ostateczna i SEC(2011)580.

(13)  Zgodnie z informacjami dostarczonymi przez Victim Support Europe.

(14)  Zob. przyp. 1.

(15)  Służby wspierania ofiar w całej Europie regularnie otrzymują skargi ofiar dotyczące opóźnień, z jakimi organy ścigania zwracają własność ofiarom.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/47

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (polami elektromagnetycznymi) (dwudziesta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG)

COM(2011) 348 wersja ostateczna – 2011/0152 (COD)

2012/C 43/10

Samodzielny sprawozdawca: An LE NOUAIL-MARLIÈRE

Rada, w dniu 22 lipca 2011 r., oraz Parlament Europejski, w dniu 13 września 2011 r., postanowiły, zgodnie z art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (polami elektromagnetycznymi) (dwudziesta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG)

COM(2011) 348 wersja ostateczna – 2011/0152 (COD).

Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 8 listopada 2011 r. Samodzielnym sprawozdawcą była An LE NOUAIL MARLIÈRE.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia 2011 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 144 do 45 – 4 osoby wstrzymały się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   EKES zaleca przyjęcie tej dyrektywy i jej niezwłoczną transpozycję do prawa krajowego państw członkowskich.

1.2   Komitet uważa jednak, że należy wesprzeć jak najszybsze przyjęcie zasady ostrożności, biorąc pod uwagę ryzyko związane z innymi niż cieplne skutkami biologicznymi emisji pól elektromagnetycznych. Należy bowiem w pełni i na wysokim poziomie zagwarantować zdrowie pracowników w długiej perspektywie, wdrażając w tym celu najlepsze dostępne technologie po kosztach akceptowalnych z ekonomicznego punktu widzenia. Komitet oczekuje wprowadzenia odpowiedniego zapisu do treści dyrektywy.

1.3   Aby wspomniana zasada ostrożności była skuteczna i wiarygodna, Komitet popiera inicjatywę Komisji zmierzającą do ustalenia wartości granicznych, jednak dla pełnej skuteczności owego podejścia zaleca ustalenie tych wartości w oparciu o takie stałe progi, jakie stosowane były podczas transpozycji dyrektywy 2004/40/WE (przez Austrię, Republikę Czeską, Słowację, Litwę, Łotwę, Estonię i Włochy). Komitet podkreśla, że konieczne jest wzmocnienie niezależności organów naukowych uczestniczących w określaniu granicznych wartości narażenia pracowników na promieniowanie elektromagnetyczne, ustalaniu jego wpływu, jego skutków w dziedzinie zdrowia publicznego oraz środków, które należy podjąć, aby chronić zdrowie pracowników poddanych takiemu promieniowaniu.

1.4   Należy położyć kres konfliktom interesów wśród członków tych organów, zarówno w zakresie finansowania podejmowanych przez nich badań, jak i w zakresie wyznaczania tychże członków (procedury przetargowe i udzielanie zamówień; współpraca z niezależnymi, publicznymi instytutami badawczymi).

1.5   Komitet zgadza się, że niezbędne jest przewidzenie odstępstwa w przypadku zawodów związanych z wykorzystywaniem rezonansu magnetycznego w celach medycznych (MRI), niemniej jednak powinno ono być ograniczone w czasie i powinno iść z nim w parze zwiększenie puli środków przeznaczanych na badania nowych technologii służących ochronie pracowników przed skutkami pól elektromagnetycznych oraz na badania w zakresie technik zastępczych. Pracowników objętych odstępstwem powinny obejmować zwiększone środki ochronne, specjalny nadzór lekarski nad tymi pracownikami, ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, na wypadek błędów w wykonywaniu pracy wynikających z silnego narażenia na pola elektromagnetyczne. Komitet uważa także, że zasady te powinny mieć zastosowanie nie tylko do pracowników medycznych, ale także do wszystkich innych pracowników, którzy mogą być wyłączeni z ogólnych zasad dyrektywny na podstawie derogacji zawartej w art. 3 projektu.

2.   Wstęp

2.1   Celem omawianego wniosku dotyczącego dyrektywy jest zmiana dyrektywy 2004/40/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (polami elektromagnetycznymi), która pierwotnie miała zostać transponowana do prawa państw członkowskich do 30 kwietnia 2008 r. Nie chodzi tu o ochronę ogółu społeczeństwa. Ze względu na szczególne problemy związane ze stosowaną w celach medycznych metodą rezonansu magnetycznego oraz z myślą o kontynuacji ocen skutków dyrektywy Komisja Europejska zaproponowała i uzyskała przedłużenie terminu na transpozycję dyrektywy do 30 kwietnia 2012 r.

2.2   Rozpatrywany projekt stanowi przekształcenie dyrektywy z 2004 r., wprowadzające nowy system granicznych wartości miar wewnętrznych narażenia i granicznych poziomów narażenia w przypadku niskich częstotliwości, i ma na celu ochronę przed bezpośrednimi i pośrednimi skutkami związanymi z narażeniem pracowników na pola elektromagnetyczne, jednak wyłącznie w odniesieniu do znanych skutków krótkoterminowych. W szczególności nie obejmuje on będącego obecnie przedmiotem dyskusji ryzyka związanego z innymi niż cieplne skutkami narażenia na pewne pola niskiej częstotliwości.

2.3   Mając na uwadze specjalne zastosowania medyczne, dopuszczono odstępstwo w przypadku branż medycznych wykorzystujących MRI. Ponadto dopuszczono stosowanie odstępstw od określonych w dyrektywie norm ochronnych w odniesieniu do sił zbrojnych oraz zezwolono państwom członkowskim na inne czasowe przekroczenia norm „na potrzeby specyficznych sytuacji”.

3.   Uwagi ogólne

3.1   W sprawie dyrektywy z 2004 r. nie konsultowano się bezpośrednio z EKES-em, niemniej uczyniono to w 2008 r. w sprawie propozycji przesunięcia terminu transpozycji tego aktu prawnego o cztery lata. W wydanej wtedy opinii (1) EKES:

—	przypominał swój apel z opinii z 1993 r. (2), w której wzywał do „przeprowadzenia badań naukowych w celu określenia poziomu zagrożeń zdrowia pracowników, wynikających z takich warunków […] jak ekspozycja na pola magnetostatyczne […] (w tym ekspozycja wieloletnia)”;

—

twierdził, że „aktualnie poziom ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z ekspozycją na pola elektromagnetyczne jest zróżnicowany w poszczególnych państwach członkowskich” i że „pilne opracowanie udoskonalonego tekstu dyrektywy, zapewniającej wszystkim pracownikom odpowiednie bezpieczeństwo […] powinno być traktowane jako priorytet”.

3.2   Badania naukowe pozwoliły wykazać istnienie szeregu szkodliwych dla zdrowia skutków pól elektromagnetycznych, takich jak:

3.2.1   W odniesieniu do pól magnetostatycznych: reakcje skórne, zmiany elektrokardiogramu (odwracalne, jeśli natężenie nie przekracza 2 tesli (3)), dolegliwości takie jak silne nudności, błyski przed oczami i zawrotów głowy (obserwowane już w przypadku natężenia pola od 1,5 T) (4).

3.2.1.1   W odniesieniu do pól małych częstotliwości (< 10 MHz): zakłócenie procesów elektrofizjologicznych w organizmie, które może prowadzić do wrażeń wzrokowych (tzw. fosfenów), pobudzenia tkanki nerwowej i mięśniowej, zaburzeń kardiologicznych itp (5).

3.2.2   W odniesieniu do pól wysokiej częstotliwości (> 100 kHz): przegrzanie, z powodu absorpcji energii przez tkanki biologiczne.

3.2.3   Ryzyko wystąpienia skutków pośrednich, równie szkodliwych dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, takich jak: wybuch lub pożar na skutek łuku elektrycznego, wyrzut przedmiotów ferromagnetycznych, nieprawidłowe funkcjonowanie systemów elektronicznych, negatywny wpływ na pracowników zaliczanych do „szczególnie zagrożonych” (ang. at particular risks) oddziaływaniem pola elektromagnetycznego, takich jak np. osoby z implantami medycznymi, używające urządzeń elektronicznych noszonych na ciele, kobiety w ciąży, osoby leczone na choroby nowotworowe.

3.3   Trwa zasadnicza dyskusja na temat innych niż cieplne, średnioterminowych skutków fizjologicznych, powodowanych przez pola niskiej częstotliwości.

3.3.1   Podejrzewa się, że istnieje ryzyko m.in. schorzeń systemu neuroendokrynologicznego (hormony, melatonina), schorzeń neurodegeneratywnych (choroby Parkinsona, Alzheimera, stwardnienie rozsiane), negatywnego wpływu na rozrodczość i rozwój człowieka i/lub zwierząt (ryzyko poronień, deformacji płodu), a także zwiększone ryzyko nowotworów (nowotwory mózgu; białaczka u dzieci).

3.3.2   Wchodząca w skład Światowej Organizacji Zdrowia Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC – International Agency for Research on Cancer) zakwalifikowała pola elektromagnetyczne niskiej częstotliwości oraz pola elektromagnetyczne radiofalowe do kategorii 2b („przypuszczalnie rakotwórcze dla ludzi”). Uczyniła to w roku 2001 z powodu przypuszczalnego ryzyka wystąpienia białaczki u dzieci oraz – ponownie – w roku 2011 w następstwie badania Interphone (podejrzenie zwiększonego ryzyka glejaka – złośliwego nowotworu mózgu).

3.4   W niedawno opublikowanym sprawozdaniu Hussa (6) przestrzega się przed innymi niż cieplne biologicznymi skutkami potencjalnie szkodliwymi dla roślin, owadów i zwierząt oraz dla organizmu ludzkiego, związanymi z narażeniem na pola elektromagnetyczne, w tym także z narażeniem na wartości niższe od progów granicznych zalecanych przez ICNIRP (7), a zasadniczo włączonych do obecnego wniosku dotyczącego dyrektywy Komisji Europejskiej.

3.5   W sprawozdaniu, opartym na syntetycznej analizie licznych wyników badań naukowych i na wnioskach z przesłuchań z udziałem wszystkich zainteresowanych stron (naukowców, Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska, organizacji pozarządowych i stowarzyszeń obywatelskich, przedsiębiorców itp.), konkluduje się, że należy przyjąć w UE zasadę ostrożności typu ALARA (as low as reasonably achievable) oraz skuteczne środki zapobiegawcze, a także dokonać przeglądu aktualnych wartości granicznych, nie czekając na uzgodnienie wszystkich dowodów naukowych i klinicznych, ponieważ taka zwłoka mogłaby pociągnąć za sobą bardzo wysokie koszty zdrowotne i ekonomiczne, jak to w przeszłości miało miejsce w przypadku np. azbestu, bifenylu polichlorowanego i tytoniu.

3.6   W następstwie tego sprawozdania Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy przyjęło rezolucję (8), w której „w odniesieniu do norm i progów dotyczących emisji pól elektromagnetycznych wszystkich rodzajów i wszystkich częstotliwości […] zaleca zastosowanie zasady ostrożności ALARA (as low as reasonably achievable), tj. najniższy poziom, jaki można racjonalnie osiągnąć”. W rezolucji stwierdza się również, że „zasada ostrożności powinna mieć zastosowanie, jeśli ocena naukowa nie pozwala stwierdzić z wystarczającą pewnością, czy istnieje ryzyko” dotyczące zdrowia ludzkiego. Zalecenia zostały sformułowane „z uwzględnieniem nie tylko skutków zwanych cieplnymi, lecz także innych niż cieplne lub biologicznych skutków emisji czy promieniowania pól elektromagnetycznych”. Trzeba działać, ponieważ „zważywszy na coraz większe narażenie ludności […] koszt ekonomiczny i ludzki niepodjęcia działań mógłby być bardzo wysoki, gdyby wczesne ostrzeżenia zostały zlekceważone”. W rezolucji podkreśla się także, że ekspertyzy naukowe muszą być niezależne i absolutnie wiarygodne, tak aby można było dysponować „przejrzystą i obiektywną oceną potencjalnie szkodliwych skutków dla środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego”. Wreszcie, w rezolucji apeluje się o ponowne rozważenie „podstawy naukowej aktualnych, ustalonych przez ICNIRP norm w zakresie narażenia na pola elektromagnetyczne, które to normy mają poważne ograniczenia”.

3.7   Partnerzy społeczni, przedstawiając niedawno umotywowane opinie na temat obecnego wniosku dotyczącego dyrektywy, zwrócili uwagę przede wszystkim na następujące kwestie:

—	Jest ważne, aby nie wyłączać żadnej kategorii pracowników; należy wypełnić lukę w prawie europejskim dotyczącą narażenia pracowników na pola elektromagnetyczne.

—	Nie wnosi się sprzeciwu wobec odstępstwa dotyczącego pracowników wykorzystujących MRI, pod warunkiem że zostanie ono ograniczone w czasie (czego omawiany wniosek dotyczący dyrektywy nie przewiduje) i że będzie mu towarzyszyć specjalny nadzór lekarski nad pracownikami.

—	W trosce o zagwarantowanie ochrony pracowników przed ryzykiem długoterminowych skutków (nieuwzględnionej w projekcie dyrektywy) partnerzy społeczni proponują, aby stworzono miejsca konfrontacji między ekspertami ICNIRP i ekspertami krajowymi państw członkowskich Unii Europejskiej.

3.8   Pomimo przypuszczalnie istniejących skutków dla zdrowia ludzkiego, do dziś nie ma żadnych przepisów europejskich, które ujednolicałyby na terytorium UE ochronę pracowników przed wpływem pól elektromagnetycznych.

3.9   EKES ponownie stwierdza, że konieczne są przepisy chroniące przed skutkami narażenia pracowników na pola elektromagnetyczne – w dziedzinie, w której wszystkie metodologie i cała wiedza naukowa nie przyniosły konkretnych i w pełni satysfakcjonujących rezultatów, nawet jeśli niektóre wyniki badań naukowych potwierdzają, że pole elektromagnetyczne wywiera negatywny wpływ na organizm pracowników (stopień i skala tego wpływu są różnie określane w zależności od badania).

4.   Uwagi szczegółowe

4.1   Komisja Europejska postanowiła oprzeć swój wniosek dotyczący dyrektywy na środkach ostrożności, nasilających się w miarę narastania wartości progowych, raczej niż na ogólniejszej zasadzie ostrożności w rodzaju ALARA. Co się tyczy zdrowia ludzkiego, należy podjąć wszelkie środki ostrożności, aby nie narażać pracowników na ryzyko skutków długoterminowych: zbiór pochodzących z licznych badań naukowych przypuszczeń na temat tego ryzyka jest zwyczajnie odrzucany przez dwie komisje naukowe: ICNIRP i SCENIHR (9). Podkreślenia wymaga, że jest to spowodowane przede wszystkim niewielką ilością przeprowadzonych w ostatnich latach badań naukowych dotyczących pracowników, z powodu skierowania głównego zainteresowania uczonych na problematykę narażenia ludności na oddziaływanie systemów telefonii komórkowej.

4.2   Inny argument często stosowany przez te komisje i prowadzący do zaprzeczenia istnieniu jakichkolwiek skutków długoterminowych opiera się na braku wiedzy na temat mechanizmów biologicznych, za których pośrednictwem narażenie na pola elektromagnetyczne mogłoby wpływać na organizmy żywe. Taki argument powinien raczej przemawiać za przyjęciem zasady ostrożności, jeżeli regularnie obserwuje się skutki, zanim wspólnota naukowa będzie w stanie podać dokładne wyjaśnienia biologiczne.

4.3   W kontekście tej niepewności Komitet uważa, że „jeśli tylko możliwe jest zmniejszenie danego narażenia środowiskowego, należy je rozważyć, w szczególności poprzez wdrożenie najlepszych dostępnych technologii po kosztach akceptowalnych z ekonomicznego punktu widzenia”.

4.3.1   Konieczne jest, aby dopuszczalny poziom narażenia określony w dyrektywie przynajmniej nie przewyższał limitów ustalonych przez opracowania uznanych ekspertów państw członkowskich, oparte na danych naukowych i opublikowane zgodnie z zasadami obowiązującymi publikacje naukowe.

4.4   Warto w tym miejscu odwołać się do opinii francuskiej Agencji Bezpieczeństwa Sanitarnego w Środowisku Naturalnym i w Miejscu Pracy (Afsset), która:

„Mając na względzie w szczególności: — stwierdzone w wielu badaniach naukowych braki metodologiczne dotyczące charakterystyki narażenia w warunkach doświadczalnych; — możliwe długoterminowe skutki w przypadku pewnych schorzeń i konieczność lepszego udokumentowania skutków narażenia długotrwałego (przewlekłego); — wagę kontynuowania badań nad pewnymi możliwymi skutkami biologicznymi w przypadku narażenia na poziomy »nietermiczne« ”;

proponowała w roku 2009, by: 1) „czuwać nad jakością metodologiczną badań in vitro i in vivo dotyczących przede wszystkim części fizycznej (charakterystyka narażenia i formy sygnałów), lecz także części biologicznej (eksperymenty ze ślepą próbą, odpowiednie kontrole, określenie wyników fałszywie dodatnich, powtarzanie eksperymentów, wystarczająca moc statystyczna itp.); 2) prowadzić badania naukowe w szczególności nad rozrodczością i rozwojem zwierząt na przestrzeni kilku generacji (np. na zwierzętach mających skłonność do chorób, w przypadku których znane są ludzkie geny podatności: choroby neurodegeneratywne, niektóre rodzaje nowotworów, choroby autoimmunologiczne); badania takie należy przeprowadzać w precyzyjnie określonych, realistycznych warunkach narażenia, a ich wyniki zawsze powinny być porównywane z wynikami dotyczącymi zwierząt normalnych; 3) powtórzyć kilka badań omawianych w tym sprawozdaniu, które pokazują biologiczne skutki o prawdopodobnie fizjologicznym charakterze (w szczególności dla mózgowego przepływu krwi); 4) rozwijać badania nad pasmami częstotliwości niższymi od 400 MHz (zwłaszcza w odniesieniu do przewlekłych skutków narażenia na pola małej mocy) i wyższymi od 2,5 GHz (10)”.

4.5   Co się tyczy zasady ostrożności, warto przywołać opublikowany 31 maja 2011 r. artykuł Oliviera Godarda, dyrektora ds. badań w CNRS (francuskie Krajowe Centrum Badań Naukowych), członka Laboratorium Ekonometrii (UMR 7176) francuskiej École polytechnique, zatytułowany: „Principe de précaution: un bon principe en manque d’organisation de sa mise en œuvre (11)” (Zasada ostrożności to dobra zasada, jednak brakuje mechanizmów jej wdrożenia).

---

(1)  Opinia EKES-u, Dz.U. C 204/110 z 9.8.2008, s. 110.

(2)  Z opinii na temat wniosku dotyczącego dyrektywy Rady w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (Dz.U. C 249 z 13.9.1993).

(3)  Pole elektromagnetyczne wyrażane jest w teslach, oznaczanych symbolem T. Tesla to zatem jednostka międzynarodowego systemu odnosząca się do indukcji magnetycznej, odpowiadająca jednemu weberowi na metr kwadratowy.

(4)  WILÉN J 2010 – WILÉN J, DE VOCHT F. 2010. Health complaints among nurses working near MRI scanners – A descriptive pilot study. (Problemy zdrowotne personelu pielęgniarskiego pracującego w pobliżu skanerów MRI – Opisowe badanie pilotażowe.) Eur J Radiol, 13 października 2010 r.

(5)  ICNIRP Guidelines for limiting exposure to time-varying electric, magnetic, and electromagnetic fields (up to 300 GHz), (Wytyczne Międzynarodowej Komisji ds. Ochrony Przed Promieniowaniem Niejonizującym dotyczące ograniczania ekspozycji na zmienne pola elektryczne, magnetyczne i elektromagnetyczne (do 300 GHz)), Health Physics, 74, 4 kwietnia 1998 r., 494–522 – http://www.icnirp.de/documents/emfgdl.pdf.

(6)  The potential dangers of electromagnetic fields and their effect on the environment (Potencjalne zagrożenia związane z polami elektromagnetycznymi i ich skutki dla środowiska), 6 maja 2011 r. – Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, Komisja Środowiska, Rolnictwa oraz Spraw Lokalnych i Regionalnych. Dokument 12608, s. 3: http://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/WorkingDocs/Doc11/EDOC12608.htm.

(7)  International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (Międzynarodowa Komisja Ochrony przed Promieniowaniem Niejonizującym).

(8)  Rezolucja 1815 (2011): http://assembly.coe.int/Mainf.asp?link=/Documents/AdoptedText/ta11/FRES1815.htm.

(9)  Scientific Committee on Emerging and Newly Identified Risks (Komitet Naukowy ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia).

(10)  Opinia Afsset dotycząca uaktualnienia specjalistycznej wiedzy na temat częstotliwości radiowych: http://www.afsset.fr/upload/bibliotheque/403036549994877357223432245780/09_10_ED_Radiofrequences_Avis.pdf.

(11)  Zob. http://www.gabrielperi.fr/IMG/article_PDF/article_a1246.pdf i http://www.gabrielperi.fr/IMG/pdf/PubOlivier_Godard-precaution-0411.pdf.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/51

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu

COM(2011) 326 wersja ostateczna – 2011/0154 (COD)

2012/C 43/11

Samodzielny sprawozdawca: Edouard DE LAMAZE

Dnia 1 września 2011 r. Rada, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu

COM(2011) 326 wersja ostateczna – 2011/0154 (COD).

Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 8 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia 2011 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 181 do 3 – 10 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   EKES bardzo pozytywnie ocenia zasadnicze propozycje omawianej dyrektywy. Przyjęcie aktu prawnego uwzględniającego najnowszy dorobek Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie prawa do obrony stanowiłoby niewątpliwy krok naprzód, jeśli chodzi zarówno o wymóg dotyczący pewności prawa, jak i o zagwarantowanie prawa do obrony w poszczególnych państwach członkowskich.

1.2   Czynna pomoc swobodnie wybranego adwokata od samego początku postępowania karnego to gwarancja sprawiedliwego procesu. EKES podziela troskę Komisji: trzeba zapewnić skuteczność prawa do takiej pomocy.

1.3   Z tego też względu oraz biorąc pod uwagę, że określone we wniosku zasady wydają się daleko idące, EKES wyraża zaniepokojenie trudnościami, jakie będą się wiązały z wprowadzeniem tych zasad w życie.

1.4   EKES wyraża głębokie ubolewanie, że odroczono opracowanie instrumentu dotyczącego pomocy prawnej, która to kwestia w harmonogramie działań Rady łączyła się z kwestią dostępu do adwokata, jako że może to narazić na szwank skuteczność ustanawianych praw.

1.5   Ambitny cel wniosku dotyczącego dyrektywy polega przede wszystkim na tym, że rozszerza on prawo dostępu do adwokata na osoby podejrzane.

1.5.1   Wprawdzie w istocie chodzi o to, by omawiane prawa przysługiwały z chwilą pozbawienia wolności, niemniej EKES stwierdza, że w imię zasady dobrej wiary, która przyświeca dprawdy, każdej osobie przesłuchiwanej powinno przysługiwać prawo do obecności adwokata, skoro tylko rozpoczyna się przeciwko niej postępowanie karne.

1.5.2   Wydaje się zatem logiczne, by z tytułu prawa do nieoskarżania samych siebie, osoby, przeciwko którym toczy się postępowanie, miały dostęp do adwokata, bez którego obecności same tylko ich zeznania nie mogą służyć do uzasadnienia ich wyroku skazującego.

1.5.3   W tym kontekście EKES przychylałby się do zmiany terminologii, która polegałaby na zastąpieniu określenia „osoba podejrzana” formułą „osoba, przeciwko której toczy się postępowanie”, zważywszy że zaletą takiego ujęcia jest zmniejszenie stopnia niepewności i subiektywizmu.

1.6   Ambitny cel wniosku dotyczącego dyrektywy polega także na tym, że umacnia on prawo dostępu do adwokata, który będzie odgrywał czynną rolę u boku osoby, której pomaga, w szczególności podczas przesłuchań.

1.7   Zdaniem EKES-u prawo dostępu do adwokata, w formie przewidzianej we wniosku dotyczącym dyrektywy, daje się pogodzić z wymogami czynności dochodzeniowych, a nawet może, przyczyniając się do zagwarantowania dopuszczalności zebranych dowodów, ułatwić prawidłowy przebieg postępowania karnego, pod warunkiem że spełnione zostaną pewne warunki:

1.7.1   Z jednej strony pod warunkiem, że w dyrektywie:

—	zostanie przewidziane, że adwokat ma prawo być obecny przy czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych, w których przypadku obecność danej osoby jest wymagana tylko wtedy, gdy zachodzi taka konieczność ze względu na poszanowanie prawa do obrony;

—	zostanie przewidziany rozsądny termin, po którego upływie służby dochodzeniowe będą mogły podejmować działania bez obecności adwokata, pod warunkiem że zostanie potwierdzone, iż został on odpowiednio poinformowany;

—	zostanie przewidziane, że każde państwo członkowskie ustala rozsądny czas trwania i częstotliwość rozmów adwokata z klientem, które powinny się odbywać przynajmniej przed każdym przesłuchaniem;

—

zostanie przewidziane, że każde państwo członkowskie może wdrożyć procedury stanowiące odstępstwo od pewnych ustalonych zasad, na etapie zarówno dochodzenia, jak i oskarżenia, zwłaszcza jeśli czyny o niewielkiej szkodliwości, należące do powszechnych form przestępczości, nie są kwestionowane ani nie dają się zakwestionować;

—	zostanie przypomniane, że adwokatów obowiązuje tajemnica dochodzenia;

—

zostanie przewidziane „prawo do powiadomienia” (fr. faire aviser) osoby trzeciej lub konsulatu, zamiast prawa do kontaktowania się (communiquer avec) z nimi [uwaga tłumacza: w wersji polskiej wniosku dotyczącego dyrektywy czasownik „communiquer avec” tłumaczony jest dwojako: jako „powiadomić” bądź jako „skontaktować się”].

1.7.1.1   Służby dochodzeniowe powinny koniecznie mieć kontrolę nad czasem i przebiegiem czynności dochodzeniowych.

1.7.1.2   W każdym wypadku EKES uważa, że należy przewidzieć odstępstwo w razie dającego się przewidzieć zakłócenia prawidłowego przebiegu dochodzenia.

1.7.2   Pod warunkiem – z drugiej strony – że państwa przewidzą wdrożenie struktur doraźnej pomocy umożliwiających natychmiastowy dostęp do adwokata, w wypadku gdy swobodnie wybrany adwokat nie jest dostępny od razu.

1.8   Wreszcie, w trosce o zapewnienie równowagi, EKES wnosi, by Rada określiła wytyczne mające na celu zagwarantowanie lepszego poszanowania praw ofiar wobec nowych praw przyznanych obronie. Ofiary powinny bowiem móc korzystać z obecności adwokata, kiedy są przesłuchiwane przez służby dochodzeniowe, tym bardziej zaś kiedy uczestniczą w konfrontacji z osobami oskarżonymi, którym takie prawo przysługuje.

2.   Kontekst i treść wniosku dotyczącego dyrektywy

2.1   Rada uznała, że dotychczas na szczeblu europejskim nie zrobiono wystarczająco dużo dla ochrony praw podstawowych osób w postępowaniu karnym. W dniu 30 listopada 2009 r. Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych przyjęła rezolucję dotyczącą harmonogramu działań mających na celu umocnienie tych praw. W harmonogramie tym, który został dołączony do programu sztokholmskiego, wnosi się, by Komisja przedłożyła wnioski ustawodawcze w sprawie następujących środków:

A)	prawo do uzyskania tłumaczeń pisemnych i ustnych,

B)	informowanie o prawach i o zarzutach,

C)	prawo dostępu do adwokata i uzyskania pomocy prawnej,

D)	kontakt z rodziną, pracodawcą i organami konsularnymi,

E)	specjalne zabezpieczenia dla osób podejrzanych lub oskarżonych wymagających szczególnego traktowania.

2.2   Pierwszym krokiem było przyjęcie dyrektywy 2010/64/UE w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego (środek A).

2.3   Drugim krokiem będzie dyskutowana obecnie dyrektywa dotycząca prawa do informacji (1), która określi minimalne normy w zakresie prawa do informacji o prawach i o zarzutach, a także prawa dostępu do akt sprawy (środek B).

2.4   Omawiany tutaj wniosek dotyczący dyrektywy odpowiada trzeciemu środkowi tego pakietu legislacyjnego. Odzwierciedla on decyzję Komisji o tym, by łącznie rozpatrywać kwestie prawa dostępu do adwokata i prawa do powiadomienia (D). Opracowanie instrumentu w sprawie pomocy prawnej, która w harmonogramie działań Rady łączyła się z kwestią dostępu do adwokata, zostało odłożone na późniejszy termin (2013). Podobnie jak w przypadku wcześniejszych środków, Komisja postanowiła, by prawa te przysługiwały osobom zatrzymanym na podstawie europejskiego nakazu aresztowania.

2.5   Omawiany wniosek dotyczący dyrektywy zmierza do tego, by zapewnić stosowanie Karty praw podstawowych UE – zwłaszcza zaś jej artykułów 4, 6, 7 i 47 – na podstawie artykułów 3 i 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, dotyczących w szczególności zakazu złego traktowania oraz prawa dostępu do adwokata, zgodnie z wykładnią Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

2.6   Wniosek przewiduje, by każda osoba podejrzana lub oskarżona miała jak najszybszy dostęp do adwokata. Niezależnie od tego, czy dana osoba jest pozbawiona wolności, czy nie, dostęp do adwokata musi zostać jej przyznany przy przesłuchaniu (artykuł 3).

2.6.1   Adwokat czynnie uczestniczy (zadając pytania, składając oświadczenia) w przesłuchaniach i rozprawach i ma prawo do obecności przy wszelkich czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych, w przypadku których obecność osoby podejrzanej lub oskarżonej jest wyraźnie wymagana lub dozwolona przepisami, chyba że dowody, które mają być zebrane, mogłyby zostać zmienione, usunięte lub zniszczone wskutek zwłoki wynikającej z oczekiwania na adwokata. Adwokat ma dostęp do miejsca zatrzymania w celu sprawdzenia warunków pozbawienia wolności (artykuł 4).

2.7   Wniosek przewiduje również prawo do powiadomienia osoby trzeciej lub konsulatu po aresztowaniu (artykuły 5 i 6) w celu poinformowania ich o zatrzymaniu.

2.8   Tylko wyjątkowe okoliczności mogą uzasadniać odstępstwo od zastosowania praw ustanowionych we wniosku dotyczącym dyrektywy (artykuł 8). Decyzja, podejmowana przez organ sądowy, musi być podjęta w trybie indywidualnym i nie może opierać się wyłącznie na kryterium powagi przestępstwa.

3.   Uwagi ogólne

3.1   EKES pozytywnie ocenia nowe ukierunkowanie polityki, którego oznaką jest przyjęty przez Radę 30 listopada 2009 r. harmonogram działań mający na celu umocnienie praw podstawowych w postępowaniu karnym.

3.2   Wpisując się w ciągłość ewolucji orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, rozpatrywany wniosek określa wprawdzie przepisy minimalne (państwa członkowskie mają swobodę wykroczenia poza nie), jednak w istocie zmierza do „odgórnego” ujednolicenia krajowych postępowań karnych.

3.3   Ustawodawstwa krajowe wciąż jeszcze w bardzo różnym stopniu zapewniają poszanowanie prawa do obrony. Ustanowienie wspólnych norm mających zastosowanie w całej Unii jest niezbędne do utworzenia wspólnego obszaru praw i umocnienia wzajemnego zaufania między krajowymi organami sądowymi. EKES przywiązuje szczególną wagę do osiągnięcia tych celów, które są zarazem koniecznym warunkiem i konsekwencją swobodnego przepływu osób.

3.4   EKES podkreśla ponadto, że należy pilnie ograniczyć liczbę sporów prawnych hamujących pracę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, które pociągają za sobą kary finansowe dla państw.

3.5   EKES pragnie jednak przypomnieć, że przepisy te będą mogły zostać zastosowane i w pełni wdrożone tylko wówczas, gdy będą uwzględniać różnice między tradycjami i systemami prawnymi państw członkowskich (procedury oskarżenia lub dochodzenia), zgodnie z art. 82 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jego zdaniem aspekt ten należałoby rozpatrzyć gruntowniej.

3.6   W kwestii metody oraz kalendarza prac legislacyjnych

3.6.1   EKES nie jest pewien, czy fakt, że łącznie rozpatruje się kwestie prawa dostępu do adwokata i prawa do powiadomienia osoby trzeciej, przynosi dodatkową korzyść. Ściśle rzecz biorąc, to drugie prawo nie wiąże się z zapewnieniem poszanowania prawa do obrony.

3.6.2   EKES ubolewa natomiast, że prawo dostępu do adwokata:

—	nie zostało powiązane z prawem do informacji w postępowaniu karnym (B);

—	zostało potraktowane niezależnie od kwestii pomocy prawnej, która w harmonogramie działań Rady była z nim połączona.

3.6.3   EKES wprawdzie rozumie racje związane z odroczeniem prac nad instrumentem dotyczącym pomocy prawnej, jednak kwestionuje decyzję Komisji o tym, by ustalić zasady, zanim przewidziane zostaną środki finansowe na ich wprowadzenie w życie. O ile skutki finansowe same w sobie nie mogą usprawiedliwiać naruszenia artykułu 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, rozumianego zgodnie z wykładnią Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, to jednak może to narazić na szwank skuteczność ustanawianych praw.

3.6.4   EKES jest tym bardziej zaniepokojony tą sytuacją, że – jak się wydaje – w towarzyszącej wnioskowi w sprawie dyrektywy ocenie skutków zbyt nisko oszacowano koszty związane z wdrożeniem dyrektywy.

3.6.5   EKES zastanawia się w szczególności nad sposobami finansowania – w ramach wykonywania europejskiego nakazu aresztowania – dostępu do dwóch adwokatów (jednego w wydającym państwie członkowskim, drugiego w państwie członkowskim wykonującym), przy czym nie kwestionuje zasadności samego takiego postanowienia.

3.7   W kwestii meritum

3.7.1   Prawo dostępu do adwokata rozszerzone na osoby podejrzane (artykuły 2 i 3)

3.7.1.1   Zasadnicza nowość wniosku dotyczącego dyrektywy polega na tym, że obejmuje on prawem dostępu do adwokata także osoby podejrzane.

3.7.1.2   Ostatnie zmiany w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka są obecnie przedmiotem interpretacji niekiedy wzajemnie sprzecznych; EKES uważa, że dostęp do adwokata powinien być rozumiany jako rzeczywista możliwość istniejąca już od momentu pozbawienia wolności.

3.7.1.3   Odstępstwa są dopuszczalne tylko wtedy, gdy przeciwko osobie przesłuchiwanej toczy się postępowanie i osoba ta, tym samym, zgodnie z zasadą dobrej wiary mającą prymat w dochodzeniu prawdy, nie może już być przesłuchiwana jako zwykły świadek i ma prawo do tego, by wspierał ją adwokat.

3.7.1.4   Wydaje się, że takie ujęcie pozostaje w zgodności z niedawnymi zmianami w orzecznictwie.

3.7.2   Treść prawa dostępu do adwokata (artykuł 4)

3.7.2.1   Aktywny udział adwokata w przesłuchaniach (ust. 2)

3.7.2.1.1   EKES docenia, że we wniosku dotyczącym dyrektywy kładzie się nacisk na skuteczny charakter pomocy adwokata, który podczas przesłuchań i rozpraw będzie mógł zadawać pytania, domagać się wyjaśnień oraz składać oświadczenia. Mając na względzie specyfikę różnych systemów prawnych, EKES uważa, że zasady wykonywania tych praw mogłyby zostać określone przez poszczególne państwa członkowskie.

3.7.2.1.2   Jego zdaniem warto byłoby również przewidzieć, że adwokat ma możliwość zażądać, aby jego uwagi zostały dołączone do protokołu przesłuchania, a to w celu uniknięcia wszelkich problemów ze służbami dochodzeniowymi.

3.7.2.1.3   EKES zwraca jednak uwagę, że w przypadku podejrzanych – jeśli określenie „podejrzany” ma zostać zachowane – pomoc adwokata będzie wiązała się z trudnościami praktycznymi, w szczególności z trudnością dotyczącą przekazywania akt sprawy w czasie rzeczywistym (2). W przypadku wszystkich spraw o powszechne drobne wykroczenia służby dochodzeniowe nie mają bowiem dostępu do akt sprawy przed zatrzymaniem oskarżonego.

3.7.2.2   Prawo adwokata do obecności przy wszelkich czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych podejmowanych w obecności oskarżonego (ust. 3)

3.7.2.2.1   Prawo to stanowi wprawdzie niezaprzeczalny postęp w dziedzinie poszanowania prawa do obrony, należy wszakże – zdaniem EKES-u – dokonać rozróżnienia między rodzajami czynności. W przypadku przeszukania oskarżony powinien móc skorzystać z pomocy adwokata.

3.7.2.2.2   Natomiast jeśli chodzi o czynności techniczne i naukowe (odciski palców, pobieranie substancji z ciała ludzkiego itp.), w których przypadku adwokat nie ma żadnych szczególnych kompetencji, EKES uważa, że prawo to nie wnosiłoby żadnej wartości dodanej. W takiej sytuacji mógłby wystarczyć podpisany przez daną osobę formularz informujący ją o konsekwencjach związanych z jej odmową.

3.7.2.2.3   EKES jest jednak świadomy ograniczeń, jakie prawo to może nałożyć na przebieg dochodzenia. Jego zdaniem jest sprawą o podstawowym znaczeniu, aby nie szkodzić prawidłowemu przebiegowi dochodzenia. Dowody powinny być gromadzone jak najszybciej, co zresztą leży w interesie samego podejrzanego. EKES sugeruje, by w dyrektywie przewidziano termin, po upływie którego służby dochodzeniowe będą mogły podejmować działania pomimo nieobecności adwokata, pod warunkiem że zostanie potwierdzone, iż został on odpowiednio poinformowany.

3.7.2.2.4   EKES uważa, że tylko w pewnych przypadkach, kiedy nie będzie to mogło wpłynąć na bezstronność postępowania, w gestii sądów krajowych mogłoby leżeć decydowanie o ewentualnej dopuszczalności elementów dowodowych uzyskanych pod nieobecność adwokata.

3.7.2.3   Rozmowy adwokata z klientem (ust. 5)

3.7.2.3.1   Wprawdzie czas trwania i częstotliwość rozmów z adwokatem powinny być wystarczające, jednakże fakt, że nie wprowadzono w tym względzie żadnych ograniczeń poza tym, że ewentualne ograniczenia nie mogą „utrudniać korzystania z prawa do obrony” (sformułowanie mgliste i subiektywne), będzie zdaniem EKES-u źródłem sporów między adwokatami a służbami policji.

3.7.2.3.2   EKES zastanawia się bowiem nad kwestią ilości czasu niezbędnego do wykonania wspomnianych praw (opinia adwokata, jego faktyczna obecność, zapoznanie się z aktami sprawy, rozmowy z klientem, udział w przesłuchaniach i w niektórych czynnościach dochodzeniowych itp.) w ograniczonych czasowo ramach dochodzenia, które trwa zbyt krótko, aby możliwe było skuteczne wykonywanie tych praw.

3.7.2.3.3   EKES uważa za konieczne, by przewidzieć, że każde państwo członkowskie ustala rozsądny czas trwania i częstotliwość rozmów adwokata z klientem, tak aby uniknąć zakłócenia prawidłowego przebiegu dochodzenia, a zarazem umożliwić skuteczne wykonywanie omawianych praw. Jest zdania, że rozmowa taka powinna się odbywać przynajmniej przed każdym kolejnym przesłuchaniem.

3.7.2.4   Warunki zatrzymania (ust. 4)

3.7.2.4.1   Nie trzeba dowodzić, że warunki zatrzymania wpływają na osobę pozbawioną wolności. Z oczywistych względów związanych z godnością osoby ludzkiej EKES podkreśla, że należy pilnie przeznaczyć niezbędne fundusze na poprawę tych warunków. Uważa on, że zadaniem adwokata nie jest „kontrolowanie” warunków zatrzymania danej osoby, natomiast można by przewidzieć przepis określający, że adwokat „sprawdza” (3) te warunki i może zażądać, aby jego uwagi zostały odnotowane w protokole. EKES proponuje, by przewidziano zapis, zgodnie z którym adwokat powinien jak najprędzej mieć dostęp do miejsca zatrzymania.

3.7.2.5   Zasada swobodnego wyboru adwokata

3.7.2.5.1   Prawo dostępu do adwokata nie może być rozumiane w oderwaniu od logicznie z niego wynikającej zasady swobodnego wyboru adwokata, zgodnie z art. 6 ust. 3 lit. c) europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Stwierdzając, że we wniosku dotyczącym dyrektywy nie wspomina się o tej zasadzie, EKES proponuje, by ją przywołać. Można by przewidzieć odstępstwo w kwestiach terroryzmu i przestępczości zorganizowanej, z którego korzystano by na wniosek organu sądowego; w takich sytuacjach adwokata mogłyby wyznaczać odpowiednie organy adwokatury.

3.7.2.5.2   Z myślą o wdrożeniu zasady swobodnego wyboru adwokata, w przyszłym instrumencie dotyczącym pomocy prawnej będzie należało przewidzieć, że koszty działań każdego adwokata europejskiego będą mogły zostać pokryte z tytułu pomocy prawnej.

3.7.2.5.3   Aby zagwarantować skuteczność praw ustanawianych dyrektywą, EKES wnosi, by państwa członkowskie pilnie rozważyły wdrożenie struktur doraźnej pomocy umożliwiających natychmiastowy dostęp do adwokata w wypadku, gdy swobodnie wybrany adwokat nie jest dostępny od razu.

3.7.2.6   Tajemnica dochodzenia

3.7.2.6.1   EKES pragnie przypomnieć, że adwokatów obowiązuje tajemnica dochodzenia. Jego zdaniem obowiązek ten przyczyni się do zagwarantowania, że wzmocnienie praw ustanawianych we wniosku dotyczącym dyrektywy nie narazi na szwank prawidłowego przebiegu dochodzenia.

3.7.3   Prawo do powiadomienia osoby trzeciej (artykuły 5 i 6)

3.7.3.1   EKES zgadza się, że należy zagwarantować możliwość powiadomienia osób trzecich, jednak zarazem pragnąłby, aby uniknięto ryzyka, że prawo do powiadomienia wywrze negatywny wpływ bezpośrednio na przebieg dochodzenia. W związku z tym EKES zaleca następujące sformułowanie: „prawo do powiadomienia” lub „uprzedzenia” osoby trzeciej bądź konsulatu [por. uwagę tłumacza do punktu 1.7.1 tiret szóste].

3.7.4   Zakres zastosowania (artykuł 2) i odstępstwa (artykuł 8)

3.7.4.1   Obawiając się nadmiernej formalizacji postępowań karnych mogącej zagrozić skuteczności dochodzenia, EKES uważa, że należy pozostawić każdemu państwu członkowskiemu możliwość wdrożenia procedur stanowiących odstępstwo od pewnych ustalonych zasad, zarówno w fazie dochodzenia, jak i oskarżenia, zwłaszcza jeśli czyny o niewielkiej szkodliwości, należące do powszechnych form przestępczości, nie są kwestionowane ani nie dają się zakwestionować.

3.7.4.2   Mając na względzie, że przede wszystkim nie należy narażać na szwank prawidłowego przebiegu dochodzenia, EKES sugerowałby w każdym razie, aby ustanowiono odstępstwo w wypadku dającego się przewidzieć zakłócenia prawidłowego przebiegu dochodzenia. Proponuje, by w tym duchu zmienić artykuł 8 lit. a) (por. „Uwagi szczegółowe” poniżej).

4.   Uwagi szczegółowe

4.1   W całym tekście wniosku należy zastąpić określenie „osoba podejrzana lub oskarżona” formułą „osoba, przeciwko której toczy się postępowanie”.

4.2   Art. 3 ust. 1 lit. a): Po słowie „przesłuchania” dodać „lub rozprawy”.

4.3   Art. 4 ust. 1: Zastąpić słowo „reprezentującym” przez „wspomagającym”.

4.4   Art. 4 ust. 2: Następująco uściślić brzmienie: „wszelkich przesłuchań i rozpraw z udziałem osoby, przeciwko której toczy się postępowanie” i dodać: „oraz wnieść o dołączenie swoich uwag do protokołu”.

4.5   Art. 4 ust. 4: Zastąpić słowo „kontrolować” przez „sprawdzić”; przed słowem „dostęp” dodać określenie „możliwie najszybszy”, zaś na końcu zdania dopisać: „jak również ma prawo zażądać, by jego uwagi zostały odnotowane w protokole”.

4.6   Art. 5, tytuł i ust. 1: Nie dotyczy wersji polskiej wniosku dotyczącego dyrektywy [por. uwagę tłumacza do punktu 1.7.1 tiret szóste].

4.7   Art. 5 ust. 2: Zastąpić słowo „dzieckiem” przez „nieletnia”.

4.8   Art. 6: Zastąpić fragment „kontaktu z organami konsularnymi i dyplomatycznymi” sformułowaniem: „powiadomienia organów konsularnych i dyplomatycznych” [por. też uwagę tłumacza do punktu 1.7.1 tiret szóste].

4.9   Art. 8 lit. a): Dodać na końcu: „i nienarażania na szwank prawidłowego przebiegu dochodzenia”.

4.10   Art. 8 akapit drugi: Zastąpić „organ sądowy” przez „właściwy organ”.

4.11   Art. 11 ust. 2 tiret trzecie: Dodać „a także prawo adwokata do zażądania, by jego uwagi zostały dołączone do protokołu”.

---

(1)  Dz. U. C 54 z 19.2.2011, s. 48–50.

(2)  Artykuł 7 wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym określa, że każdy podejrzany lub oskarżony bądź jego adwokat mają dostęp do akt sprawy.

(3)  Określenie to zdaje się wierniej odpowiadać angielskiemu „to check up”.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/56

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1967/2006 w sprawie środków zarządzania zrównoważoną eksploatacją zasobów rybołówstwa Morza Śródziemnego

COM(2011) 479 wersja ostateczna – 2011/0218 (COD)

2012/C 43/12

Sprawozdawca: An LE NOUAIL MARLIÈRE

Rada, w dniu 6 września 2011 r., oraz Parlament Europejski, w dniu 13 września 2011 r., postanowiły, zgodnie z art. 43 TFUE, zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1967/2006 w sprawie środków zarządzania zrównoważoną eksploatacją zasobów rybołówstwa Morza Śródziemnego

COM(2011) 479 wersja ostateczna – 2011/0218 (COD).

Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 21 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 166 do 1 – 12 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   Komitet popiera zaproponowane przez Komisję zmiany do rozporządzenia z 2006 r., których celem pozostaje zapewnienie zrównoważonego rybołówstwa w regionie poprzez lepszą eksploatację żywych zasobów morza i ochronę wrażliwych siedlisk przy jednoczesnym uwzględnieniu specyfiki łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego na Morzu Śródziemnym.

1.2   Chociaż nie oceniono wpływu zmian, Komitet oczekuje, że nowe środki będą miały jedynie niewielki wpływ na wszystkie zasoby rybołówstwa Morza Śródziemnego.

2.   Propozycje Komisji

2.1   Podsumowanie

Celem wniosku jest określenie uprawnień delegowanych w odniesieniu do rozporządzenia Rady (WE) nr 1967/2006 i ustanowienie procedury przyjęcia odpowiednich aktów delegowanych przez Komisję, która tym samym posiada uprawnienia do przyjęcia:

—	aktów delegowanych w celu przyznania odstępstw od niektórych przepisów tego rozporządzenia, jeśli taka możliwość jest wyraźnie przewidziana i pod warunkiem spełnienia ściśle określonych warunków ustanowionych w tym rozporządzeniu;

—	kryteriów, jakie mają być stosowane w odniesieniu do wyznaczania i przydzielania linii kursu urządzeń powodujących koncentrację ryb (FAD) w odniesieniu do połowów koryfeny w strefie zarządzania 25 mil wokół Wysp Maltańskich;

—	szczegółowych przepisów w odniesieniu do dodatkowych specyfikacji technicznych narzędzi połowowych;

—	aktów delegowanych dotyczących zmian załączników.

Podstawa prawna

Artykuł 43 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (art. 290 i 291 TFUE).

—   Zasada pomocniczości

Wniosek wchodzi w zakres wyłącznych kompetencji Unii Europejskiej.

—   Zasada proporcjonalności

Wniosek zmienia środki przewidziane w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1967/2006, a zatem nie ma wpływu na zasadę proporcjonalności.

—   Wybór instrumentów

Proponowany instrument: rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady.

Inne instrumenty byłyby niewłaściwe z następujących względów: rozporządzenie zmienia się rozporządzeniem (zasada symetrii form).

WPŁYW NA BUDŻET

Omawiany środek nie powoduje konieczności ponoszenia dodatkowych wydatków przez Unię.

2.1.1   Chodzi o zmianę rozporządzenia Rady (WE) nr 1967/2006 z 21 grudnia 2006 r. – ostatecznego aktu ustawodawczego – w sprawie zasobów rybołówstwa Morza Śródziemnego. Główną podstawą prawną aktualizacji rozporządzenia jest art. 43 TFUE (dawny artykuł 37 TWE), który uprawnia Komisję do przedstawienia wniosków w sprawie opracowania i realizacji wspólnej polityki rolnej, a ściślej rzecz ujmując – wspólnej polityki rybołówstwa.

2.2   Niemniej wniosek opiera się również na art. 290 TFUE (dawnym artykule 202 TWE) wprowadzającym nową kategorię aktów, a mianowicie akty delegowane, „które szczegółowo uzupełniają lub zmieniają niektóre elementy aktu ustawodawczego w ramach uprawnień określonych przez prawodawcę”.

2.3   Każdy akt ustawodawczy podlegający temu systemowi prawnemu powinien wyraźnie określać cele, treść, zakres oraz czas obowiązywania przekazanych uprawnień (art. 290 ust. 1 TFUE). Akt delegowany w ten sposób Komisji jest aktem nieustawodawczym i nie dotyczy zasadniczych przepisów aktu ustawodawczego, w którym należy jasno określić warunki regulujące przekazanie uprawnień. Przekazanie uprawnień Komisji jest zatem ściśle nadzorowane, a pod pewnymi warunkami Parlament Europejski i/lub Rada mogą zadecydować o ich odwołaniu (zob. art. 290 ust. 2 lit. a)).

2.4   Ponadto akt delegowany może wejść w życie tylko wtedy, gdy Parlament Europejski lub Rada nie wyrażą sprzeciwu w terminie przewidzianym przez akt ustawodawczy (zob. art. 290 ust. 2 lit. b)). W nagłówku aktów delegowanych dodaje się przymiotnik „delegowane” albo „delegowana”.

2.5   Ponadto zgodnie z art. 291 ust. 2 TFUE (akty wykonawcze) uprawnienia powierzone Komisji pozwalają jej na przyjęcie jednolitych warunków wykonywania prawnie wiążących aktów Unii.

2.6   W kontekście dostosowania rozporządzenia (WE) nr 1967/2006 do nowych przepisów przewidzianych w TFUE, uprawnienia obecnie przyznane Komisji na podstawie wspomnianego rozporządzenia zostały przeklasyfikowane na środki o charakterze delegowanym i środki o charakterze wykonawczym w zmienionym projekcie rozporządzenia z 9 sierpnia 2011 r. (1)

3.   Ogólne uwagi Komitetu

3.1   Komitet uważa, że zadaniem samego prawodawcy jest stwierdzenie, czy zezwala on czy też nie na wykorzystanie aktów delegowanych. Dzięki temu może się on skoncentrować na głównych przepisach prawodawstwa i nie musi się zajmować szczegółami technicznymi, które mogą nawet wymagać dalszej zmiany niektórych, innych niż istotne, elementów danego aktu ustawodawczego. To prawodawca decyduje z wyprzedzeniem, co jest istotne, a co nie.

3.2   Uprawnienia odwoławcze (call back) Parlamentu i Rady umożliwiają prawodawcy odzyskanie w dowolnym momencie całej władzy prawodawczej; w tym przypadku Parlament stanowi większością głosów swoich członków, a Rada większością kwalifikowaną. Przekazane uprawnienia wygasają w terminie ustalonym w akcie ustawodawczym, jeżeli jest w nim zapisana taka klauzula (sunset clause). Zatem przekazane Komisji uprawnienia muszą zostać przedłużone w chwili ich wygaśnięcia.

3.3   Podstawą prawną wniosku dotyczącego zmienionego rozporządzenia jest art. 43 ust. 2 (nowy) TFUE, w którym przyznano UE kompetencje w zakresie WPRyb. Komitet podziela zdanie Komisji w sprawie przestrzegania zasady proporcjonalności w tym wniosku, gdyż zmienia on wyłącznie elementy występujące już w rozporządzeniu z 2006 r., w którym przyznano Komisji uprawnienia delegowane do aktualizacji niektórych, innych niż istotne, przepisów.

3.4   Komitet odnotowuje również poszanowanie zasady symetrii form, jeżeli chodzi o rodzaj aktu, gdyż tylko rozporządzenie może zmienić inne rozporządzenie. Wreszcie, wdrażanie zmienionego rozporządzenia nie powinno pociągać za sobą nowych wydatków budżetowych. Do głównych elementów zmienianego rozporządzenia należą:

—	wprowadzenie do włoków dennych kwadratowych oczek wielkości 40 mm, a w niektórych przypadkach sieci o oczkach romboidalnych wielkości 50 mm, najpóźniej 1 lipca 2008 r.;

—	zasada ogólna przewiduje zawsze zakaz wykorzystywania włoków w odległości mniejszej niż 1,5 mili morskiej; niemniej w ramach proponowanych zmian, pod pewnymi warunkami połowy przy użyciu włoków na wodach przybrzeżnych (w odległości 0,7–1,5 mili morskiej) mogą w dalszym ciągu być dopuszczone.

3.4.1   Ponadto w zmienianym rozporządzeniu:

—	wprowadza się środki techniczne mające na celu poprawę selektywności obecnego rozmiaru oczek 40 mm w wypadku sieci ciągnionej;

—	zaostrza się obecny zakaz używania narzędzi ciągnionych w strefach przybrzeżnych;

—	zmniejsza się ogólną wielkość niektórych narzędzi połowowych, które wpływają na nakład połowowy;

—	wprowadza się procedurę tymczasowego lub stałego zamykania obszarów dla niektórych metod połowu, zarówno na wodach wspólnotowych, jak i międzynarodowych;

—	przewiduje się przyjęcie planów zarządzania łączących działania w zakresie nakładu połowowego ze środkami technicznymi;

—	pod pewnymi warunkami umożliwia się państwom członkowskim UE regulowanie na swych wodach terytorialnych działalności połowowej, której wymiar wspólnotowy lub skutki dla środowiska nie są znaczące, w tym niektórych połowów lokalnych dozwolonych obecnie przez prawodawstwo wspólnotowe.

4.   Szczegółowe uwagi Komitetu

4.1   Zmienione rozporządzenie przewiduje dwie kategorie przepisów: z jednej strony przepisy proceduralne dotyczące wykonywania uprawnień delegowanych przez Komisję, a z drugiej strony, środki techniczne dotyczące przyznawania odstępstw niektórym statkom rybackim w odniesieniu do wielkości, mocy silnika i metod połowu stosowanych przez statki korzystające z odstępstw oraz dozwolonych obszarów połowowych.

4.2   Komitet odnotowuje zgodność przepisów proceduralnych z nowym traktatem TFUE.

4.3   Komitet zastanawia się natomiast, czy przepisy techniczne umożliwiające odstępstwo od przepisów technicznych rozporządzenia z 2006 r. mają rzeczywiście cechy aktów innych niż istotne wymaganych w art. 290 TFUE, gdyż chodzi o odstępstwa od przepisów mających na celu ochronę zasobów rybołówstwa Morza Śródziemnego, którym grozi przełowienie.

4.4   Komitet stwierdza, że przepisy te były przedmiotem długiej dyskusji w Radzie i że jedno państwo członkowskie wstrzymało się od głosu. Ocena skutków, która uzasadniłaby zastosowanie nowych postanowień art. 290 i 291 TFUE, nie potwierdza, że proponowane zmiany są „niewielkie”.

4.5   Niemniej Komitet uważa, że propozycje odstępstw pozwolą rybakom prowadzącym połowy na niewielką skalę w tym regionie lepiej stawić czoła światowemu kryzysowi gospodarczemu i wzrostowi kosztów eksploatacji, a zwłaszcza paliwa.

---

(1)  COM(2011) 479 wersja ostateczna.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/59

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie: „Zielona księga w sprawie działań promocyjnych i informacyjnych dotyczących produktów rolnych: strategia o dużej europejskiej wartości dodanej w celu promowania smaków Europy”COM(2011) 436 wersja ostateczna oraz w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 3/2008 w sprawie działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolnych na rynku wewnętrznym i w krajach trzecich

COM(2011) 663 wersja ostateczna – 2011/0290 (COD)

2012/C 43/13

Sprawozdawca: Diljana SŁAWOWA

Komisja, w dniu 14 lipca 2011 r., Parlament Europejski, w dniu 27 października 2011 r., oraz Rada, w dniu 29 listopada 2011 r., działając na podstawie art. 43 ust. 2 oraz art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), postanowiły zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie:

„Zielona księga w sprawie działań promocyjnych i informacyjnych dotyczących produktów rolnych: strategia o dużej europejskiej wartości dodanej w celu promowania smaków Europy”

COM(2011) 436 wersja ostateczna

oraz w sprawie

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 3/2008 w sprawie działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolnych na rynku wewnętrznym i w krajach trzecich

COM(2011) 663 wersja ostateczna.

Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 21 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia 2011 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 188 do 2 – 5 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1

Produkty rolno-spożywcze Unii Europejskiej są wyjątkowe pod względem jakości i zróżnicowania. Jednak w warunkach otwartego rynku ogólnoświatowego nie wystarczy tylko produkować doskonałą żywność i napoje, by zapewnić sobie na nim dobrą pozycję. Programy informacyjne i promocyjne, które wyjaśniają konsumentom wysokie normy jakości produktów rolnych UE i stymulują eksport, mogą pomóc producentom europejskim sprostać wyzwaniom wciąż rosnącej konkurencji.

1.2	Obecna polityka informacyjna i promocyjna dotycząca produktów rolnych przyniosła dobre wyniki, jednak EKES jest przekonany, że należy ją jeszcze uprościć i ulepszyć, tak by mogła lepiej reagować na wymagania rynków europejskich i światowych oraz potrzeby europejskich producentów.

1.3

EKES z zadowoleniem przyjmuje dokument „Zielona księga w sprawie działań promocyjnych i informacyjnych dotyczących produktów rolnych: strategia o dużej europejskiej wartości dodanej w celu promowania smaków Europy” oraz zaleca, by polityka promocyjna dotycząca produktów rolno-spożywczych stała się w nadchodzących latach jednym z priorytetów politycznych Komisji, zarówno na rynku wewnętrznym, jak i na rynkach zewnętrznych.

1.4

EKES popiera dwa zasadnicze cele nowej polityki promocyjnej ukierunkowanej na rynek docelowy: z jednej strony na rynku UE – informowanie konsumentów i zwiększanie ich wiedzy przez podkreślanie lepszych gwarancji w zakresie znakowania, identyfikowalności i bezpieczeństwa sanitarnego oraz większych wymagań dotyczących ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i poszanowania praw pracowników; z drugiej zaś strony, na rynku zewnętrznym – promowanie eksportu.

1.5

EKES dostrzega ograniczenia wynikające z obecnego kryzysu finansowego, uważa jednak, że bezwzględnie istotną kwestią jest zwiększenie budżetu na działania informacyjne i promocyjne dotyczące produktów rolnych na rynku wewnętrznym i w krajach trzecich. Dla przykładu: USA przeznaczają 200 mln USD rocznie na finansowanie programu dostępu do rynków do roku budżetowego 2012.

1.6	EKES zaleca uproszczenie procedur administracyjnych związanych z przygotowaniem i monitorowaniem programów promocyjnych, zwłaszcza poprzez ograniczenie liczby sprawozdań wymaganych przez Komisję. Szczególnie istotne jest zmniejszenie obciążeń administracyjnych.

1.7

EKES uważa, że niezbędne jest zwiększenie przejrzystości procesu selekcji programów na poziomie krajowym. Komisja powinna opracować jasne wytyczne dla państw członkowskich. Należy poprawić ocenę programów poprzez zastosowanie rygorystycznego systemu oceny zawierającego konkretne wskaźniki, takie jak wzrost rynku. Trzeba skrócić czas trwania procesu selekcji. Ponadto bardzo istotne jest, by podstawą programów była perspektywa europejska nastawiona na wartość dodaną, uwzględniająca także tworzenie miejsc pracy, oraz by priorytetowo traktować programy przewidujące udział wielu krajów i dotyczące wielu produktów, poprzez korzystniejszy system finansowania (60 % zamiast 50 %).

1.8	Należy zapewnić większą elastyczność, tak aby w fazie wdrażania umożliwić dostosowanie programów do zmieniającej się sytuacji na rynku. W tym celu powinno się zmniejszyć poziom szczegółowości wymagany w momencie przedstawiania programów.

1.9

EKES zaleca, by Komisja wzięła pod uwagę różny potencjał organizacji branżowych w starych i nowych państwach członkowskich. Niedostateczne doświadczenie i niski potencjał ograniczają zdolność organizacji branżowych z nowych państw członkowskich do pełnego uczestnictwa w programach promocyjnych. EKES zaleca, by Komisja rozważyła podwyższenie zaliczkowych płatności na rzecz takich organizacji (np. do wysokości 30 % rocznych kosztów).

1.10

Zdaniem EKES-u ustawodawstwo dotyczące promocji powinno jasno określić rolę znaków towarowych oraz zrównoważone proporcje między promocją ogólną a promocją marki, zwłaszcza w państwach nienależących do UE. W celu zapewnienia pełnych i przejrzystych informacji należy zezwolić na podawanie pochodzenia produktu, również w przypadku tych produktów, które nie posiadają nazwy pochodzenia lub chronionego oznaczenia geograficznego.

1.11	Należy poprawić komunikację i koordynację między państwami członkowskimi a Komisją, a także wśród samych państw członkowskich. Trzeba prowadzić wymianę najlepszych praktyk i know-how na konferencjach i seminariach.

1.12

EKES z zadowoleniem przyjmuje zamysł utworzenia europejskiej platformy wymiany najlepszych praktyk między profesjonalistami, która może być cennym narzędziem wspierającym rozwijanie kampanii promocyjnych. Usługi wymiany na szczeblu UE (warsztaty współpracy, strona internetowa itp.), dostępne dla wszystkich podmiotów zainteresowanych informacją i promocją dotyczącą produktów rolno-spożywczych, byłyby korzystne zwłaszcza dla opracowywania dobrze skonstruowanych i skoordynowanych programów z udziałem wielu krajów.

1.13	Trzeba tworzyć synergie między różnymi realizowanymi programami promocyjnymi. Aby programy osiągnęły zamierzony efekt, niezbędna jest ciągłość. Powinna istnieć możliwość łatwego wznowienia programu promocyjnego, który odniósł sukces. Trzeba utworzyć prawdziwą, aktywną sieć promocji.

1.14	EKES zaleca, by Komisja opracowała wyczerpującą i prostą „instrukcję”, która pomagałaby beneficjentom spełniać zasady i procedury programów.

1.15

Polityka promocyjna musi wspierać działalność eksportową podmiotów z UE, szczególnie MŚP, tak aby mogły one czerpać korzyści ze wzrostu konsumpcji na rynkach wschodzących. Działalność eksportowa to nie tylko zdobywanie nowych rynków, ale także niezbędny czynnik poprawy wyników przedsiębiorstwa. Dlatego EKES zaleca, by Komisja wspierała projekty pilotażowe ukierunkowane na opracowanie strategii eksportowych, które mogłyby prowadzić do powstania ram lub sieci dostosowanych do indywidualnych strategii eksportowych i potrzeb przedsiębiorstw, a tym samym ułatwiałyby przeniknięcie unijnych produktów rolno-spożywczych na te rynki.

1.16

Wykaz produktów objętych przepisami powinien zostać rozszerzony, tak by umożliwić promocję wszystkich produktów, które są ilustracją przesłania o jakości europejskiej produkcji lub mogą przyczynić się do jego wzmocnienia. Trzeba także znaleźć rozwiązanie w odniesieniu do innych produktów, np. kultur starterowych.

1.17

EKES chciałby, by położono silny nacisk na wartości odżywcze produktów oraz na zdrowe jedzenie i odżywianie i w tym celu prezentowano produkcję rolno-spożywczą UE z perspektywy odżywiania i zdrowia. Trzeba wprowadzić inicjatywy na rzecz promowania bardziej zrównoważonego sposobu odżywiania. W tym kontekście można by położyć szczególny nacisk na propagowanie najważniejszych haseł zdrowotnych oraz na jakość produktów.

1.18

Komitet uważa, że uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych i wykonawczych, określone we wniosku Komisji dotyczącym rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 3/2008 (COM(2011) 663 wersja ostateczna) przyczynią się do poprawy spójności działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolnych oraz do ich jednolitego wdrażania. EKES zaleca, by Komisja utrzymywała regularne kontakty z zainteresowanymi stronami oraz organizacjami proponującymi programy, tak by mogła odpowiednio reagować na ich propozycje.

2.   Wprowadzenie

2.1

Unijny mechanizm promocji produktów rolno-spożywczych to polityka horyzontalna, obejmująca wszystkie sektory rolno-spożywcze i kładąca nacisk na ogólną charakterystykę WPR i wartość dodaną, jaką ona niesie. Stanowi uzupełnienie działań promocyjnych prowadzonych przez podmioty prywatne i publiczne na poziomie państw członkowskich.

2.2

Komisja Europejska przeznacza rocznie ok. 50 mln EUR na wspieranie kampanii promujących unijne produkty rolno-spożywcze i metody produkcji. Wsparcie to zazwyczaj przyznawane jest branżowym organizacjom lub stowarzyszeniom producentów, które propagują europejską dbałość o wysoką jakość produktów rolno-spożywczych.

2.3	W kampaniach promocyjnych podkreśla się jakość, wartości odżywcze i bezpieczeństwo produktów rolnych pochodzących z UE oraz zwraca uwagę na wysoką wartość dodaną uzyskiwaną dzięki metodom produkcji, oznakowaniu, dbałości o dobrostan zwierząt i o środowisko – by wymienić tylko te aspekty.

2.4

Kampanie mogą być realizowane wewnątrz UE, ale także wykraczać poza jej granice w celu zdobywania nowych rynków. W latach 2000–2010 współfinansowanie ze środków UE przyznano 458 programom promocyjnym. Korzystały z niego wszystkie państwa członkowskie. Działania promocyjne mogą obejmować kampanie reklamowe w mediach, promocję w punktach sprzedaży, udział w wystawach i targach oraz szereg innych czynności.

2.5	Finansowanie ze strony UE pokrywa maksymalnie połowę całkowitych kosztów kampanii. Organizacja proponująca musi pokryć co najmniej 20 % kosztów, pozostałe środki mogą pochodzić z dofinansowania przez władze krajowe i z innych źródeł.

2.6

Programy powinny być raczej programami wieloletnimi, o zakresie wystarczająco szerokim, by mogły wywrzeć znaczący wpływ na rynki docelowe. Pierwszeństwo przyznaje się programom zaproponowanym przez organizacje z kilku państw członkowskich lub programom przewidującym działania w kilku państwach członkowskich lub krajach trzecich.

2.7

Ponad dwie trzecie zatwierdzonych w ciągu ostatnich pięciu lat kampanii informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolno-spożywczych UE skierowane było na rynek wewnętrzny. Tylko 8 % zatwierdzonych programów przewidywało udział kilku krajów. Ponad połowa wniosków zgłoszonych w latach 2006–2010 została odrzucona.

2.8

Od czasu powstania mechanizmu promocyjnego jest on systematycznie monitorowany, a wyniki są przedstawiane w sprawozdaniach Komisji składanych Radzie i Parlamentowi Europejskiemu. Europejski Trybunał Obrachunkowy także wydał zalecenia dotyczące poprawy tego mechanizmu w sprawozdaniu specjalnym z 2009 r.

3.   Treść komunikatu Komisji

3.1

Mimo znacznych sukcesów europejski sektor rolny i rolno-spożywczy borykają się z poważnymi trudnościami. Nie zawsze zauważa się i docenia wysiłki producentów UE w kwestiach sanitarnych, środowiskowych czy związanych z dobrostanem zwierząt. Zarówno na tradycyjnych rynkach zbytu UE, jak i na rynkach wschodzących, pojawili się nowi gracze, którzy stanowią konkurencję dla Europy. UE ma także bardzo różnorodne dziedzictwo kulinarne, które warto w pełni wykorzystać.

3.2

Wprowadzana obecnie reforma wspólnej polityki rolnej (WPR) po 2013 r. ma na celu zapewnienie, że polityka ta będzie bezpośrednio przyczyniała się do realizacji strategii „Europa 2020” poprzez wspieranie roli rolnictwa jako podstawy bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych i dynamiki obszarów wiejskich. Równolegle z reformą WPR Komisja rozpoczęła szeroko zakrojone konsultacje z zainteresowanymi stronami w celu określenia ram bardziej precyzyjnie ukierunkowanej i ambitnej strategii promocyjnej na rzecz sektora rolnego i spożywczego w Europie.

3.3

Konkretne cele dla rynków lokalnych, europejskich i światowych zostaną wyznaczone w późniejszym terminie, tak by lepiej określić działania, jakie należy podjąć w odniesieniu do każdego z nich. Zgodnie z ogólnymi celami nowej polityki informacyjnej i promocyjnej należy: — lepiej waloryzować europejską produkcję rolną i skonsolidować jej pozycję na rynkach; — promować bardzo rygorystyczne unijne normy sanitarne, środowiskowe i związane z dobrostanem zwierząt oraz zapewnić konsumentom lepszy dostęp do informacji o europejskim modelu produkcji; — przybliżać konsumentom nowe produkty i waloryzować różnorodność europejskiej oferty; — podnosić poziom znajomości systemów jakości i produktów o dużej wartości dodanej.

3.4

Zielona księga podzielona jest na cztery części, w których omówiono problemy i postawiono pytania dotyczące różnych aspektów polityki informacyjnej i promocyjnej: europejskiej wartości dodanej tej polityki; jej celów i środków dla rynku wewnętrznego (w tym dla rynków lokalnych i regionalnych) oraz dla rynków zewnętrznych; a także bardziej ogólne aspekty związane z zakresem i sposobem zarządzania.

3.5

W zielonej księdze podkreślono niedostateczne wykorzystanie potencjału rynków regionalnych i lokalnych. Należałoby udostępnić środki mające na celu finansowanie podstawowych usług, na przykład tworzenia ośrodków handlowych, sklepów lub targowisk. Narzędzie LEADER, lepiej wpisane w WPR, mogłoby po 2013 r. odgrywać znaczącą rolę w promowaniu krótkich łańcuchów dostaw.

3.6	Można by zachęcać do współpracy między państwami członkowskimi, tak by umożliwić wzajemne uzupełnianie się kampanii informacyjnych i promocyjnych prowadzonych przez państwa członkowskie lub sektor prywatny i sprzyjać pojawianiu się synergii.

3.7

Obecnie propozycje programów mogą być składane przez organizacje branżowe lub międzybranżowe reprezentatywne dla odpowiednich sektorów jednego lub więcej państw członkowskich lub w skali Europy. W zielonej księdze proponuje się możliwość rozszerzenia dostępu do finansowania na struktury inne niż organizacje branżowe, jak np. przedsiębiorstwa lub izby handlowe, by objąć nim także sektory, które nie we wszystkich państwach członkowskich są zorganizowane wokół organizacji branżowych.

3.8

Obecnie programy dotyczą konkretnych produktów lub systemów jakości (np. informacji o mleku i jego wartościach odżywczych). W zielonej księdze zaproponowano nowe podejście, bardziej elastyczne i prawdopodobnie właściwsze, które polegałoby na prezentowaniu na początku głównie kluczowych haseł na poziomie unijnym, a następnie na rozwijaniu tych haseł, połączonym z ilustrowaniem ich produktami, które ilustrują różnorodność, bogactwo i komplementarność unijnej oferty.

3.9

W zielonej księdze podkreślono, że działania powinny być realizowane przy zastosowaniu prostych procedur. Proces selekcji jest dwustopniowy (państwa członkowskie i Komisja Europejska) i długi (siedem miesięcy od terminu składania wniosków do decyzji Komisji), co ogranicza możliwości opracowywania kampanii w sposób sprawny i pragmatyczny.

3.10

Komisja przedstawiła także wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 3/2008 i dostosowujące je do art. 290 i 291 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. We wniosku określono uprawnienia Komisji do przyjmowania aktów delegowanych i wykonawczych na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 3/2008 i ustanowiono odpowiednią procedurę w celu przyjęcia tych aktów. Ponadto włączono do rozporządzenia (WE) nr 3/2008 niektóre uprawnienia, które dotychczas były wykonywane przez Komisję.

4.   Uwagi ogólne

4.1

Główne wyzwania, przed którymi stoi europejska polityka rolna, wiążą się ze zmianą klimatu, kryzysem finansowym i gospodarczym, nierównościami między starymi a nowymi państwami członkowskimi UE oraz napięciami powodowanymi przez nieuczciwą konkurencję między nimi, warunkami umożliwiającymi dumping cenowy pojawiającymi się w związku ze stosowaniem WPR, niepewnością zatrudnienia oraz niestabilnymi rynkami, na których występują duże wahania. W obliczu tych wyzwań coraz ważniejsze staje się promowanie produktów rolno-spożywczych UE, aby mogły one osiągnąć status produktów o wysokiej wartości dodanej, a Unia utrzymała czołową pozycję wśród dostawców żywności.

4.2

Polityka promocyjna UE podkreśla zalety produktów europejskich, zwłaszcza jeśli chodzi o jakość, higienę i bezpieczeństwo żywności, poprzez rozwinięty system znakowania i identyfikowalności, w połączeniu z poszanowaniem praw pracowników oraz dbałością o dobrostan zwierząt i o środowisko naturalne. Wymaga to odpowiedniego wsparcia finansowego.

4.3

Łańcuch produkcji rolno-spożywczej odpowiada surowym normom w zakresie bezpieczeństwa żywności, zdrowia roślin i zwierząt, dobrostanu zwierząt i ochrony środowiska. Kampanie informacyjne i promocyjne to sprawny i skuteczny sposób zapewnienia uznania dla starań podejmowanych przez rolników, producentów i sprzedawców. W tym kontekście polityka promocyjna powinna mieć dwa podstawowe cele: — promowanie i sprzedaż europejskich produktów rolno-spożywczych na rynkach zewnętrznych (promocja eksportu, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowią siłę napędową odnowy gospodarczej w tym sektorze); — informowanie konsumentów na rynku UE, szczególnie na temat konkretnych przepisów dotyczących jakości, bezpieczeństwa i identyfikowalności produktów, wartości odżywczej, dbałości o środowisko naturalne, dbałości o dobrostan zwierząt, warunków pracy itp.; polityka powinna zwłaszcza mieć na celu podnoszenie świadomości konsumentów, już od wieku szkolnego, w zakresie odpowiedzialnej konsumpcji oraz szerzenie uznania dla starań podejmowanych przez producentów rolno-spożywczych – rolników i przetwórców – aby spełnić wysokie normy unijne (1).

4.4	W strategii promocyjnej należy wykorzystywać nowe środki komunikacji (np. strony internetowe) do informowania konsumentów o inicjatywach lokalnych producentów i dostępności produktów w sprzedaży bezpośredniej. Rozwój krótkich łańcuchów dostaw odpowiada bowiem nowym oczekiwaniom społeczeństwa.

4.5

Trybunał Obrachunkowy zalecił, by udzielić producentom ukierunkowanego wsparcia technicznego, tzn.: — tworzyć więcej synergii między producentami a programami; działania Unii Europejskiej powinny zachęcać do grupowania się małych i średnich przedsiębiorstw, co umożliwi im uzyskanie siły przebicia niezbędnej do wprowadzenia produktów na rynek zewnętrzny; tworzenie sieci mogłoby pomóc w realizacji tego celu i wspierać tworzenie synergii między producentami na poziomie UE; — udzielać pomocy nowym państwom członkowskim, rozszerzając działania kwalifikowalne na prace przygotowawcze (np. roczna kampania próbna, badanie rynku).

4.6	Odnośnie do propozycji Komisji, by poszerzyć grono beneficjentów programów promocyjnych, EKES uważa, że należy przyznać pierwszeństwo organizacjom branżowym, ponieważ to one zrzeszają producentów i współfinansują ich działania.

4.7

Zdaniem EKES-u niektóre tradycyjne produkty, znaki towarowe czy określenia dotyczące pochodzenia mogą utorować drogę na rynek, a zwłaszcza na rynki zewnętrzne, innym produktom europejskim. Programy promocyjne opracowywane przez organizacje branżowe lub międzybranżowe, mogłyby waloryzować europejski charakter produktów bez konieczności usuwania określeń dotyczących pochodzenia lub znaku towarowego. Należałoby jednak zagwarantować, że przesłanie europejskie będzie nadrzędne w stosunku do znaku towarowego. W celu podania pełnych i przejrzystych informacji należałoby zezwolić na podawanie pochodzenia produktu również w przypadku tych produktów, które nie posiadają nazwy pochodzenia lub chronionego oznaczenia geograficznego.

4.8

Zgodnie z art. 290 i 291 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) Komisja będzie miała większe uprawnienia. Komitet uważa, że uprawnienia do przyjmowania aktów delegowanych i wykonawczych, określone we wniosku Komisji dotyczącym rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 3/2008 (COM(2011) 663 wersja ostateczna) przyczynią się do poprawy spójności działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolnych oraz do ich jednolitego wdrażania. EKES zaleca, by Komisja utrzymywała regularne kontakty z zainteresowanymi stronami oraz organizacjami proponującymi programy i odpowiednio reagowała na ich propozycje w celu uproszczenia i usprawnienia procesu działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolno-spożywczych na rynku wewnętrznym i w krajach trzecich.

5.   Uwagi szczegółowe

5.1	EKES postuluje, by Komisja uznała organizacje sektorowe w UE za organizacje proponujące programy.

5.2

Promowanie unijnych produktów rolnych w krajach trzecich pomogłoby producentom i przetwórcom z UE uzyskać dostęp do wielkich rynków, takie jak m.in. rynek Brazylii, Rosji, Chin, Indii, Ameryki Północnej, Australii i Bliskiego Wschodu. Dobrze ukierunkowana polityka promocyjna UE w krajach trzecich mogłaby przynieść ogromny wzrost sprzedaży unijnych produktów rolno-spożywczych poza jej granicami.

5.3	Koniunktura panująca na rynkach zagranicznych w 2010 r. jest kluczowym czynnikiem decydującym o możliwościach prowadzenia na nich działalności przez przedsiębiorstwa z UE.

5.4

W celu wzmocnienia pozycji konkurencyjnej Unii Europejskiej EKES zaleca Komisji: — wspieranie otwierania i rozwoju rynków – w szczególności w związku z negocjacjami umów międzynarodowych – aby europejscy producenci mieli więcej możliwości eksportowania swych produktów; — ułatwianie rozwiązywania kwestii związanych z eksportem i pomoc eksporterom poprzez dostarczanie informacji i ewentualne ogólne działania wspierające lub dotyczące promocji tematycznej UE.

5.5

W celu optymalizacji działań UE na rynku zewnętrznym EKES zaleca: — dostarczanie sprzedawcom detalicznym i hurtowym odpowiednich informacji na temat danego kraju, eksportu i kontaktów, wskazówek dotyczących eksportu itp.; — zachęcanie do promowania eksportu produktów powiązanych oraz do współpracy między sektorami, zwiększającej rangę i skuteczność działań; — zachęcanie do grupowania się małych i średnich przedsiębiorstw, co umożliwi im uzyskanie siły przebicia niezbędnej do wprowadzenia produktów na rynek zewnętrzny; — wspieranie projektów pilotażowych w krajach trzecich zmierzających do penetracji nowych rynków.

5.6

EKES wzywa Komisję, by w sytuacjach kryzysowych związanych z zagrożeniem zdrowia oraz po ich zakończeniu zapewniła wsparcie sektorom doświadczającym trudności, tak by odbudować zaufanie i stymulować konsumpcję. Dynamiczne i natychmiastowe kampanie informacyjne i komunikacyjne ad hoc mogą być bardzo pomocne w odzyskiwaniu zaufania konsumentów.

5.7	EKES uważa, że organizacje branżowe, które z powodzeniem zrealizowały programy promocyjne, powinny mieć możliwość zgłaszania wniosków jako beneficjenci i organy wdrażające zgodnie z uproszczoną procedura.

5.8

EKES wzywa Komisję, by inicjowała wydarzenia lub kampanie mające na celu dalsze zachęcanie organizacji branżowych z państw członkowskich UE do aktywniejszego zgłaszania programów promocyjnych realizowanych w krajach spoza UE, aby w ten sposób prezentować to, co najlepsze w produktach rolno spożywczych Unii – smak, tradycję i jakość. W tym kontekście należy priorytetowo traktować programy przewidujące udział wielu krajów i dotyczące wielu produktów, przez korzystniejsze finansowanie (60 % zamiast 50 %), jako że to właśnie one wnoszą do programów prawdziwy wymiar europejski, a z drugiej strony wymagają unijnego wsparcia. Priorytetem powinny być także poszczególne kraje zależnie od potencjału ich rynku. EKES proponuje, by wkład Komisji był większy w przypadku programów realizowanych w krajach o wschodzących gospodarkach.

5.9	EKES zaleca, by Komisja odgrywała kluczową rolę w zakresie ułatwiania i wspierania działań małych producentów i przetwórców z UE wchodzących na rynki krajów trzecich.

5.10

Podstawą programów skierowanych na rynek wewnętrzny musi być perspektywa europejska i wartość dodana, czyli podejście szersze niż tylko krajowe. Im większy wachlarz produktów i rynków, tym lepszy program. Ponadto programy muszą się wzajemnie uzupełniać lub tworzyć synergię z innymi programami krajowymi lub regionalnymi, tak aby uniknąć powielania działań i przekazywania sprzecznych komunikatów. Aby zwiększyć skuteczność działań informacyjnych, można i trzeba wykorzystać potencjał dziedzin edukacji i ochrony zdrowia. Przy opracowywaniu i wdrażaniu przyszłej polityki promocyjnej i informacyjnej dotyczącej produktów rolno-spożywczych należy także rozważyć wpływ na poziom zatrudnienia.

---

(1)  Dz.U. C 218 z 23.7.2011, s. 114 oraz Dz.U. C 218 z 23.7.2011, s. 118.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/64

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę Rady 64/432/EWG w odniesieniu do komputerowych baz danych stanowiących część sieci nadzoru w państwach członkowskich

COM(2011) 524 wersja ostateczna – 2011/0228 (COD)

oraz wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 w odniesieniu do elektronicznej identyfikacji bydła i skreślającego przepisy dotyczące dobrowolnego etykietowania wołowiny

COM(2011) 525 wersja ostateczna – 2011/0229 (COD)

2012/C 43/14

Sprawozdawca: Henry BRICHART

Rada, w dniu 14 i 20 września 2011 r., oraz Parlament Europejski, w dniu 13 września 2011 r., postanowiły, zgodnie z art. 43 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę Rady 64/432/EWG w odniesieniu do komputerowych baz danych stanowiących część sieci nadzoru w państwach członkowskich

COM(2011) 524 wersja ostateczna – 2011/0228 (COD)

oraz

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 w odniesieniu do elektronicznej identyfikacji bydła i skreślającego przepisy dotyczące dobrowolnego etykietowania wołowiny

COM(2011) 525 wersja ostateczna – 2011/0229 (COD).

Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 21 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 180 do 3 – 9 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1	Komitet stwierdza, że w sektorze bydła zrobiono wiele, by przywrócić zaufanie konsumentów po kryzysie wywołanym BSE (gąbczastą encefalopatią bydła).

1.2	Wprowadzony system identyfikacji i rejestracji bydła umożliwia zapewnienie przejrzystości i identyfikowalności z dużą precyzją i szybkością reagowania.

1.3	Owa zdolność lokalizacji i identyfikacji zwierząt znacznie pomaga również w zwalczaniu chorób zakaźnych.

1.4	Niemniej jednak wykorzystywanie różnych technik wiąże się ze znacznym obciążeniem finansowym sektorów.

1.5	Postęp technologiczny, który nastąpił od roku 1997 mógłby znacznie pomóc w tej dziedzinie, zwłaszcza dzięki identyfikacji elektronicznej.

1.6

Niemniej jednak można zauważyć, że bezpośrednie koszty i korzyści związane z tymi technologiami nie rozkładają się równo w całym łańcuchu produkcji żywności; koszty ponoszone są przede wszystkim przez hodowców, podczas gdy podmioty stanowiące kolejne ogniwa łańcucha uzyskują większość korzyści finansowych.

1.7

Dlatego też EKES uważa, że nie należy wprowadzać obowiązkowego systemu elektronicznej identyfikacji bydła na szczeblu europejskim, ponieważ mało prawdopodobne jest, aby rynek skompensował bardzo wysokie koszty tej technologii. Poza tym nie przyniesie ona rzeczywistych dodatkowych korzyści konsumentom.

1.8	Jednak należy przewidzieć możliwość wprowadzenia przez dane państwo członkowskie obowiązku stosowania takiej technologii, o ile podmioty łańcucha produkcji żywności w tym państwie by to zaakceptowały.

1.9	Komitet uważa również, że należy pozostawić hodowcom możliwość dobrowolnego stosowania identyfikacji elektronicznej.

1.10	Zatem aby uniknąć wszelkiego zakłócania konkurencji, które mogłoby zagrozić wspólnemu rynkowi, państwo, które wprowadziło obowiązek identyfikacji, powinno ponosić koszty zakładania zwierzętom elektronicznych identyfikatorów wprowadzonych na jego terenie.

1.11	Poza tym zdaniem EKES-u, w trosce o harmonizację praktyk, we wszystkich identyfikatorach elektronicznych należałoby wykorzystywać takie same technologie. Dlatego też niezbędna jest ich harmonizacja w oparciu o normy międzynarodowe.

1.12	EKES popiera zatem ogólne intencje wniosku Komisji, pod warunkiem że zwróci się szczególną uwagę na dobre funkcjonowanie rynku wewnętrznego i na skutki ponoszone przez różne części sektora.

1.13	Odnośnie do dobrowolnego etykietowania wołowiny, EKES nie sprzeciwia się zniesieniu przepisów wspólnotowych, pod warunkiem, że operatorzy będą mogli umieszczać na etykietach dodatkowe informacje, które uznają za istotne.

2.   Kontekst opinii

2.1

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1760/2000 stanowi, że każde państwo członkowskie musi ustanowić system identyfikacji i rejestracji bydła w celu umożliwienia indywidualnej identyfikacji zwierząt za pomocą kolczyków, rejestru zwierząt prowadzonego w każdym gospodarstwie hodowlanym, indywidualnego paszportu dla każdego zwierzęcia zawierającego dane na temat wszelkich przemieszczeń zwierzęcia oraz zgłaszania informacji na temat każdego przemieszczenia do skomputeryzowanej bazy danych umożliwiającej szybkie lokalizowanie zwierząt oraz identyfikację kohort w przypadku wystąpienia choroby. System ten umożliwi osiągnięcie celu odbudowy zaufania konsumentów do wołowiny poprzez zapewnienie przejrzystości i całkowitej identyfikowalności bydła i produktów z wołowiny oraz umożliwienie ustalenia miejsca pobytu i śledzenia przemieszczania zwierząt do celów weterynaryjnych, co ma zasadnicze znaczenie dla zwalczania chorób zakaźnych.

2.2

W komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady „Program działań na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych w UE” wymieniono to rozporządzenie jako określające „obowiązki dotyczące informowania o szczególnym znaczeniu, jeżeli chodzi o obciążenia nakładane na przedsiębiorstwa”. Zgodnie z planem działań dotyczącym nowej strategii UE w zakresie zdrowia zwierząt, wprowadzając system elektronicznej identyfikacji bydła, Komisja ma uprościć obowiązki dotyczące informowania.

2.3

Kiedy w 1997 r. przyjęto obecnie obowiązujące przepisy dotyczące identyfikacji bydła, system identyfikacji elektronicznej nie był wystarczająco rozwinięty z technicznego punktu widzenia, aby mógł być wówczas stosowany do identyfikacji bydła. System identyfikacji elektronicznej, wykorzystujący identyfikację radiową, znacznie rozwinięto w ciągu ostatnich 10 lat, dzięki czemu umożliwia on szybszy i dokładniejszy odczyt indywidualnych kodów zwierząt bezpośrednio w systemie przetwarzania danych. Zastosowanie identyfikatorów elektronicznych mogłoby wpłynąć na zmniejszenie obciążeń administracyjnych i ograniczenie korzystania z dokumentów papierowych, na przykład gdy prowadzi się skomputeryzowany rejestr gospodarstwa (co dotyczy coraz większej liczby gospodarstw). Ponadto szybszy i bardziej niezawodny system umożliwi szybszy i dokładniejszy odczyt niż w przypadku zwykłych kolczyków, co usprawni procedurę zgłaszania przemieszczeń zwierząt do centralnej bazy danych, a tym samym zapewni lepszą i szybszą identyfikowalność zakażonych zwierząt lub zakażonej żywności.

2.4

System identyfikacji elektronicznej wprowadzono już w UE w odniesieniu do kilku gatunków zwierząt. Niektóre państwa członkowskie rozpoczęły już stosowanie elektronicznej identyfikacji bydła na zasadzie dobrowolności. Z uwagi na fakt, że nie ustanowiono zharmonizowanych norm technicznych na szczeblu UE, w różnych miejscach mogłoby dochodzić do stosowania różnego rodzaju identyfikatorów i czytników elektronicznych wykorzystujących fale radiowe o różnej częstotliwości, co może doprowadzić do braku harmonizacji utrudniającego elektroniczną wymianę danych, a w konsekwencji do utraty korzyści ze stosowania systemów identyfikacji elektronicznej.

2.5

W ocenie skutków stwierdzono, że dzięki wprowadzeniu dobrowolnego systemu elektronicznej identyfikacji bydła jako narzędzia identyfikacji urzędowej, zainteresowane podmioty zyskałyby czas na zapoznanie się z tym systemem. Z drugiej strony, obowiązkowe wdrożenie systemu identyfikacji elektronicznej mogłoby mieć niekorzystny wpływ ekonomiczny na niektóre podmioty gospodarcze,

2.6	Rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 przewiduje również dobrowolny system etykietowania wołowiny, w którym Komisja znalazła braki związane z nieproporcjonalnymi obciążeniami administracyjnymi i kosztami oraz brakiem jednolitego zastosowania we wszystkich państwach członkowskich.

3.   Propozycje Komisji

3.1

We wniosku Komisji (COM(2011) 525 wersja ostateczna) uwzględniono wyniki konsultacji z zainteresowanymi stronami oraz wyniki oceny skutków. Komisja proponuje wprowadzić dobrowolny system elektronicznej identyfikacji bydła. W ramach tego dobrowolnego systemu: — bydło mogłoby być identyfikowane za pomocą dwóch zwykłych kolczyków (obecny system) lub za pomocą jednego zwykłego widocznego kolczyka i jednego identyfikatora elektronicznego zgodnie ze zharmonizowanymi normami UE; — państwa członkowskie mogłyby opowiedzieć się za systemem obowiązkowej identyfikacji na swoim terytorium.

3.2	We wniosku uchyla się również wymóg zgłaszania wykorzystania dodatkowych informacji w dobrowolnym systemie etykietowania, ze względu na jego nadmierne koszty i obciążenia administracyjne.

3.3	Wniosek dostosowuje przepisy rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 do postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

3.4

Proponowany system elektronicznej identyfikacji bydła narzuca zmianę dyrektywy Rady 64/432/EWG w odniesieniu do komputerowych baz danych stanowiących część sieci nadzoru w państwach członkowskich. Elementy komputerowych baz danych określone w dyrektywie 64/432/EWG nie obejmują obecnie odniesienia do elektronicznych środków identyfikacji. W związku z powyższym dwa wnioski COM(2011) 524 i COM(2011) 525 są przedstawione w ramach jednego pakietu ustawodawczego.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/67

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina

COM(2011) 530 wersja ostateczna – 2011/0231 (COD)

2012/C 43/15

Sprawozdawca: José María ESPUNY MOYANO

Rada, w dniu 14 września 2011 r., oraz Parlament Europejski, w dniu 15 września 2011 r., postanowiły, zgodnie z art. 43 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina

COM(2011) 530 wersja ostateczna – 2011/0231 (COD)

Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię w dniu 21 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 186 do 4 – 8 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjmuje z zadowoleniem wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina, który upraszcza, aktualizuje i zastępuje konkretne przepisy wspólnotowe dotyczące tych produktów (rozporządzenie Rady (EWG) nr 1601/91 ustanawiające ogólne zasady definicji, opisu i prezentacji win aromatyzowanych, aromatyzowanych napojów winopochodnych i aromatyzowanych koktajli winopodobnych (1) oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 122/94 ustanawiające zasady dotyczące środków aromatyzujących i dodawania alkoholu do określonych produktów (2).

1.2

EKES stwierdza, że omawiany wniosek dotyczący rozporządzenia ogranicza się zasadniczo do uproszczenia i unowocześnienia tej regulacji, która umożliwiła prawidłowe funkcjonowanie wewnętrznego rynku wspomnianych produktów i zapewniła odpowiednie informowanie i ochronę konsumentów. Wniosek, którego celem jest dostosowanie regulacji do zmian w przepisach dotyczących polityki jakości produktów sektora wina, do zasad WTO i do postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („Traktatu”), wprowadza pewne dostosowania o charakterze technicznym, które umożliwiają w szczególności wprowadzenie następujących ulepszeń: — poszerzenie zakresu stosowania prawodawstwa Unii dotyczącego aromatyzowanych produktów sektora wina oraz zwiększenie jego czytelności i jasności; — wzmocnienie i uaktualnienie – na podstawie obecnie obowiązujących definicji – polityki dotyczącej jakości tych produktów i zwiększenie renomy i jakości, jaką produkty te osiągnęły na rynku wewnętrznym i światowym, uaktualnienie niektórych nazw handlowych, oraz umożliwienie zwiększenia zawartości wina zamiast bezpośredniego dodawania alkoholu pochodzenia rolniczego, aby zapewnić w ten sposób prawidłowe informowanie konsumentów; — dostosowanie przepisów dotyczących wytwarzania tych produktów do nowych wymogów i możliwości technicznych; — dostosowanie przepisów unijnych do wymogów WTO, w tym do porozumienia TRIPS; — uaktualnienie kryteriów regulujących kwestię uznawania nowych oznaczeń geograficznych.

2.   Wstęp

2.1

Komisja Europejska proponuje uaktualnienie przepisów dotyczących definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina, a tym samym zwiększenie renomy i jakości, jaką produkty te osiągnęły na rynku wewnętrznym i światowym, tak by uwzględnić innowacje technologiczne, rozwój rynków, a także zmianę oczekiwań konsumentów, przy zachowaniu tradycyjnych metod produkcji.

2.2

Komisja Europejska proponuje, by rozporządzenie miało zastosowanie do wszystkich aromatyzowanych produktów sektora wina wprowadzanych do obrotu na rynku wspólnotowym niezależnie od tego, czy zostały wytworzone w państwach członkowskich czy w państwach trzecich, by zapewnić ochronę interesów konsumentów, oraz do produktów tego rodzaju wytwarzanych w Unii w celach wywozu, by zwiększyć renomę aromatyzowanych produktów sektora wina na rynku światowym.

2.3

Wniosek zachowuje zasadniczo tradycyjne definicje aromatyzowanych produktów sektora wina zgodnie z tradycyjnymi praktykami w zakresie jakości, aczkolwiek uaktualnionymi i udoskonalonymi w świetle postępu technologicznego, co umożliwia w szczególności zwiększenie zawartości wina zamiast bezpośredniego dodawania alkoholu pochodzenia rolniczego. W odniesieniu do niektórych aromatyzowanych napojów winopochodnych proponuje się znaczne zmniejszenie minimalnego wymaganego poziomu zawartości alkoholu, by sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu konsumentów na produkty o mniejszej zawartości alkoholu i by uwzględnić postęp techniczny pozwalający zagwarantować jakość, którą wcześniej można było zapewnić jedynie przy wyższym minimalnym poziomie zawartości alkoholu. Wniosek wprowadza także szczególne środki dotyczące opisu i prezentacji tego rodzaju wyrobów, które uzupełniają horyzontalne prawodawstwo Unii w zakresie etykietowania środków spożywczych, by zapobiec niewłaściwemu wykorzystywaniu nazw handlowych aromatyzowanych produktów sektora wina do wyrobów, które nie spełniają wymagań określonych w omawianym rozporządzeniu.

2.4

We wniosku stwierdza się, że aromatyzowane produkty sektora wina powinny być produkowane zgodnie z określonymi zasadami, które gwarantują spełnienie oczekiwań konsumentów w zakresie jakości i metod produkcji. W celu spełnienia międzynarodowych standardów w tym zakresie, zgodnie z wymogami ustanowionymi dla produktów sektora wina, wspomniane zasady powinny zasadniczo opierać się na zaleceniach opublikowanych przez Międzynarodową Organizację ds. Winorośli i Wina (OIV).

2.5

Wniosek przewiduje określenie szczegółowych przepisów dotyczących ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina, nieobjętych zakresem rozporządzenia nr XXXX/20YY Parlamentu Europejskiego i Rady [COM(2010) 733 wersja ostateczna] w sprawie systemów zapewniania jakości produktów rolnych, zakresem rozporządzenia nr XXXX/20YY Parlamentu Europejskiego i Rady [COM(2010) 799 wersja ostateczna] ustanawiającego wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych („rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku”), ani też zakresem rozporządzenia (WE) nr 110/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 1576/89. Wniosek przewiduje także ustanowienie wspólnej procedury rejestracji, zgodności, zmiany i ewentualnego unieważnienia oznaczeń geograficznych państw trzecich i Unii, zgodnie z systemem przewidzianym dla produktów sektora win.

2.6	Wniosek przewiduje ponadto konieczne dostosowanie kompetencji powierzonych Komisji na mocy rozporządzenia (EWG) nr 1601/91 i rozporządzenia (WE) nr 122/94 do postanowień art. 290 i 291 Traktatu.

2.7	Wniosek nie ma żadnego wpływu finansowego na budżet UE.

3.   Uwagi

3.1	EKES przyjmuje z zadowoleniem wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina.

3.2

Aromatyzowane produkty sektora wina mają istotne znaczenie dla konsumentów, producentów oraz sektora rolniczego Unii. UE reprezentuje około 90 % światowej produkcji tych wyrobów (około 3 mln hl/rok), a w jej obrębie spożywa się w skali roku około 2 mln hl tych produktów. Główne kraje producenckie w UE to Włochy, Francja, Hiszpania i Niemcy, chociaż istnieją także tradycyjne produkty tego rodzaju zakorzenione w kulturze wielu innych państw członkowskich, położonych zarówno w północnej, jak i w środkowej i wschodniej części kontynentu. Produkty te stanowią ponadto bardzo istotny rynek pod względem ilościowym i jakościowym dla łańcucha wartości europejskiego sektora produkcji win i zapewniają stały zbyt dla europejskiej produkcji wina, zwłaszcza wina białego, w czym przyczyniają się do równowagi rynku wina i zwiększania jego konkurencyjności, co jest jednym z głównych celów WPR w odniesieniu do tego sektora.

3.3

Proponowane środki przyczyniają się do zwiększania renomy, jaką produkty te osiągnęły na rynku wewnętrznym i światowym oraz do zachowania tradycyjnych metod produkcji, a także umożliwiają dostosowanie tych wyrobów do popytu ze strony konsumentów i do innowacji technologicznych tam, gdzie pomaga to poprawić jakość. Tym samym zapewniają one wyższy poziom ochrony konsumentów, przejrzystość rynku oraz warunki sprzyjające uczciwej konkurencji między operatorami.

---

(1)  Dz.U. L 149 z 14.6.1991, s. 1.

(2)  Dz.U. L 21 z 26.1.1994, s. 7.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/69

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/106/WE w sprawie minimalnego poziomu wyszkolenia marynarzy

COM(2011) 555 wersja ostateczna – 2011/0239 (COD)

2012/C 43/16

Sprawozdawca: Anna BREDIMA

Rada Unii Europejskiej, w dniu 30 września 2011 r., i Parlament Europejski, w dniu 28 września 2011 r., postanowiły, zgodnie z art. 100 ust. 2 i art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/106/WE w sprawie minimalnego poziomu wyszkolenia marynarzy

COM(2011) 555 wersja ostateczna – 2011/0239 (COD).

Sekcja Transportu, Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 23 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia 2011 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 176 do 3 – 10 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   Lepsze szkolenie marynarzy ma kluczowe znaczenie dla atrakcyjności wykonywania zawodu marynarza w UE i otwiera drogę do wyższego poziomu bezpieczeństwa morskiego i ochrony na morzu. Fachowa wiedza w dziedzinie żeglugi morskiej ma strategiczne znaczenie dla zachowania czołowej na świecie pozycji UE w tym zakresie.

1.2   EKES wyraża poparcie dla projektu dyrektywy dostosowującego dyrektywę 2008/106/WE w sprawie minimalnego poziomu wyszkolenia marynarzy do poprawek z Manili (2010 r.) do Międzynarodowej konwencji o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht („konwencja STCW”) z 1978 r.

1.3   Przyjęcie proponowanej dyrektywy ma dla państw członkowskich UE podstawowe znaczenie, gdyż od 2012 r. szkolenie marynarzy objęte zostanie nowymi zasadami dotyczącymi umiejętności, profilu zawodowego, bezpieczeństwa i wydawania świadectw na skalę globalną w wyniku wejścia w życie poprawek z Manili do konwencji STCW.

1.4   EKES nie zgadza się z proponowanym sformułowaniem art. 15 ust. 11 „państwa członkowskie mogą dopuścić lub zarejestrować układy zbiorowe zezwalające na wyjątki od wymaganych godzin odpoczynku [marynarzy]”. Dyrektywa UE nie powinna odbiegać od sformułowań zawartych w obecnym prawodawstwie międzynarodowym i przepisach UE, a mianowicie w konwencji MOP nr 180, Konwencji MOP o pracy na morzu z 2006 r. i dyrektywie 1999/63/WE. Ta ostatnia dyrektywa w sprawie organizacji czasu pracy marynarzy została przyjęta po długich i trudnych negocjacjach między partnerami społecznymi, a instytucje UE winny wykazać się poszanowaniem dla wyników dialogu społecznego.

1.5   EKES proponuje określenie standardowego formatu rejestrowania godzin odpoczynku i godzin pracy w proponowanej dyrektywie. Standardowy format mógłby opierać się na wytycznych Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) lub Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczących opracowania tablic z ustaleniami dotyczącymi pracy na statku i formatu rejestrowania godzin pracy i godzin odpoczynku.

1.6   Konwencja STCW ma wejść w życie w dniu 1 stycznia 2012 r., ale EKES stwierdza, że ze względu na przygotowawcze procedury legislacyjne w Radzie UE i w Parlamencie proponowana dyrektywa nie wejdzie w życie przed lipcem 2012 r. EKES zwraca uwagę na to, że wystąpią problemy z kontrolami przeprowadzanymi przez państwa portu poza UE w związku z nowymi godzinami pracy marynarzy oraz że na wczesnym etapie marynarze unijni nie będą mieli świadectw STCW 2010. Konieczne jest wyjaśnienie kwestii prawnych.

1.7   Co do oceny państw trzecich przeprowadzanej w celu uznania ich instytucji szkoleniowych i świadectw, EKES jest zdania, że przedłużenie obecnych trzech miesięcy do osiemnastu jest realistyczne z uwagi na duże obciążenie pracą państw nadmorskich i brak środków w pozostałych państwach.

1.8   EKES uznaje za pozytywne to, że od państw członkowskich UE wymagane będzie dostarczenie Komisji Europejskiej do celów analizy statystycznej ujednoliconych informacji dotyczących wystawiania świadectw dla marynarzy.

1.9   EKES proponuje uwzględnienie w proponowanej dyrektywie definicji kwalifikacji asystenta elektroautomatyka, zgodnej z postanowieniami konwencji STCW.

1.10   EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do zbadania w trybie pilnym przeszkolenia marynarzy w zakresie obrony przed atakami piratów w świetle eskalacji ataków piratów na świecie. Takie szkolenia byłyby oparte na Najlepszych praktykach zwalczania piractwa ONZ i Międzynarodowym kodeksie ochrony statków i obiektów portowych (ISPS).

2.   Wprowadzenie

2.1   Jakość wyszkolenia marynarzy jest czynnikiem kluczowym dla rentowności transportu morskiego. Nawet w czasach światowych zaburzeń gospodarczych szkolenia marynarzy nie można postrzegać jako kosztu, lecz należy je traktować jako inwestycję. Szkolenie marynarzy otwiera drogę do wyższego poziomu bezpieczeństwa morskiego i ochrony na morzu.

2.2   Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht (konwencja STCW) z 1978 r., przyjęta przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO) dotyczy głównie wymagań szkoleniowych dla oficerów. Konwencja STCW została pierwotnie zmieniona w 1995 r. oraz następnie w czerwcu 2010 r. poprawkami z Manili.

2.3   We wcześniejszych opiniach (1) EKES podkreślił znaczenie fachowej wiedzy w dziedzinie żeglugi morskiej w Europie, kwestię zgodności dyrektyw UE z konwencją STCW oraz potrzebę poprawy kształcenia marynarzy, co jest jednym z najważniejszych działań, które mogą przyciągnąć młodzież do pracy zawodowej w dziedzinie żeglugi morskiej (konferencja na temat poprawy atrakcyjności zawodu marynarza w UE zorganizowana przez EKES 11 marca 2010 r.). Utrzymanie miejsc pracy dla 250 000 marynarzy ma dla UE zasadnicze znaczenie, ponieważ ich odejście może spowodować utratę dalszych ponad dwóch milionów miejsc pracy w klastrach morskich UE. A zatem lepsze szkolenie w dziedzinie żeglugi morskiej ma strategiczne znaczenie dla zachowania czołowej na świecie pozycji UE w tym zakresie.

2.4   Dwojaki cel projektu dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2008/106/WE polega na: po pierwsze dostosowaniu prawa UE do zasad międzynarodowych, dzięki transponowaniu konwencji STCW (1978 r.) zmienionej poprawkami przyjętymi przez IMO na konferencji w Manili (2010 r.), a po drugie nałożeniu na państwa członkowskie UE wymogu dostarczania informacji dotyczących świadectw i przedłużeniu okresu uznawania systemów edukacyjnych państw trzecich. Nowe normy międzynarodowe będą miały zastosowanie od dnia 1 stycznia 2012 r. Proponowany termin wdrożenia na szczeblu UE to 31 grudnia 2012 r. Ostateczny wynik stanowić będzie jednolite stosowanie zaktualizowanej konwencji STCW przez państwa członkowskie UE i zapewnienie odpowiedniego przeszkolenia marynarzy zatrudnionych na statkach pod banderą UE i mających świadectwa wydane przez państwa spoza UE.

3.   Uwagi ogólne

3.1   Do roku 2012 szkolenie marynarzy podlegać będzie nowym zasadom w odniesieniu do umiejętności, profilu zawodowego, bezpieczeństwa i wydawania świadectw. Szkolenie i świadectwa mają pierwszorzędne znaczenie dla bezpieczeństwa morskiego, gdyż niedostateczne przeszkolenie i brak odpowiednich świadectw zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków. Konwencja STCW Międzynarodowej Organizacji Morskiej stanowi jedną z czterech najważniejszych konwencji morskich na świecie. Pozostałe trzy to: Międzynarodowa konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu (SOLAS), Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (MARPOL) i Konwencja o pracy na morzu. Ponieważ państwa członkowskie UE są również sygnatariuszami konwencji STCW, wzajemna zgodność prawodawstwa międzynarodowego i europejskiego ma duże znaczenie. Poprawki dostosowujące wprowadzają wyższe normy w dziedzinie stanu zdrowia, zdatności do służby oraz nadużywania alkoholu, a także nowe profile zawodowe, takie jak „starszy marynarz” i „oficer elektroautomatyk”, szkolenia z zakresu bezpieczeństwa dla wszystkich marynarzy, prostsze i jaśniejsze rodzaje świadectw. W projekcie dyrektywy przewiduje się usprawnienie procedur (np. procedura komitologii i uznawania szkół państw trzecich) oraz nakłada się na państwa członkowskie obowiązek przedkładania danych statystycznych dotyczących szkolenia marynarzy.

3.2   EKES wyraża poparcie dla wniosku dostosowującego dyrektywę 2008/106/WE w sprawie minimalnego poziomu wyszkolenia marynarzy do poprawek z Manili do konwencji STCW. EKES proponuje Komisji Europejskiej należyte dopilnowanie wdrażania dyrektywy STCW przez państwa członkowskie i podkreśla znaczenie poszanowania konwencji STCW w trakcie oceny państw trzecich w celu uznawania ich instytucji szkoleniowych i świadectw wydawanych w tych państwach. Chociaż w znacznym stopniu wniosek stanowi dosłowną transpozycję poprawek z Manili do prawa UE, zaleca się w nim również umiarkowane zmiany w obecnych przepisach europejskich dotyczących uznawania świadectw marynarzy.

3.3   EKES stwierdza, że grupa robocza ds. zatrudnienia i konkurencyjności w sektorze żeglugi morskiej Komisji Europejskiej (DG MOVE) (lipiec 2011 r.) przedstawiła propozycje na rzecz wprowadzenia do prawa UE poprawek z Manili do konwencji STCW. Normalizacja szkolenia na szczeblu globalnym zapewni statkom europejskim dobrze przeszkolonych marynarzy, bez względu na miejsce przeszkolenia załogi. Jak stwierdził komisarz ds. transportu Siim Kallas „transport morski jest sektorem globalnym, dlatego zasadnicze znaczenie ma również przyjęcie minimalnych norm w zakresie szkolenia obowiązujących na skalę międzynarodową”.

3.4   W niedawnej opinii w sprawie białej księgi dotyczącej transportu (opinia w sprawie białej księgi „Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu” – CESE 1607/2011 z 26 października 2011 r., sprawozdawca: Pierre-Jean Coulon, współsprawozdawca: Stefan Back) EKES ponownie stwierdził, że „przepisy UE powinny być w pełni zgodne przepisami międzynarodowymi, a w szczególności […] z konwencją Międzynarodowej Organizacji Morskiej o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht (konwencja STCW)”.

3.5   Najnowsze badania dowodzą, że na międzynarodowym rynku pracy występuje niepokojący problem fałszowania świadectw, szczególnie wśród szeregowych marynarzy, co podaje w wątpliwość ważność ich świadectw. Ponadto w wielu przypadkach marynarze z państw spoza UE nie mogą pomóc zaradzić brakowi marynarzy na unijnym rynku pracy ze względu na różnice kulturowe, problemy językowe i ograniczenia w zatrudnieniu (2).

4.   Uwagi szczegółowe

4.1   Art. 15 ust. 9 (standardowy format rejestru codziennych godzin odpoczynku)

4.1.1   W art. 15 ust. 9 nie określa się standardowego formatu rejestru godzin odpoczynku i godzin pracy, który administracja ma obowiązek prowadzić. W sekcji A-VIII/1 pkt 7 konwencji STCW ze zmianami wprowadzonymi na mocy umowy z Manili odsyła się do wytycznych IMO/MOP dotyczących opracowania tablic z ustaleniami dotyczącymi pracy na statku i formatu rejestrów godzin pracy i godzin odpoczynku marynarzy. Dodatkowo odniesienie do standardowego formatu rejestrowania godzin pracy i godzin odpoczynku zawiera również prawidło 2.3 – norma A2.3 ust. 10 i 11 Konwencji o pracy na morzu z 2006 r. MOP.

4.1.2   EKES proponuje określenie w projekcie dyrektywy standardowego formatu rejestrowania godzin odpoczynku i godzin pracy. Standardowy format powinien odnosić się do wytycznych IMO/MOP dotyczących opracowania tablic z ustaleniami dotyczącymi pracy na statku i formatu rejestrów godzin pracy i godzin odpoczynku.

4.2   Art. 15 ust. 11 (godziny odpoczynku)

4.2.1   Art. 15 ust. 11 w zmienionym brzmieniu stanowi, że „państwa członkowskie mogą dopuścić lub zarejestrować układy zbiorowe zezwalające na wyjątki od wymaganych godzin odpoczynku”. Stanowi to znaczne zawężenie w stosunku do obecnych sformułowań w prawodawstwie międzynarodowym i europejskim, a mianowicie w zmienionej konwencji STCW oraz konwencji nr 180 MOP (a zatem również Konwencji o pracy na morzu MOP).

4.2.2   Brzmienie art. 15 ust. 11 różni się od sformułowania użytego w dyrektywie 1999/63/WE z dnia 21 czerwca 1999 r. dotyczącej Umowy w sprawie organizacji czasu pracy marynarzy przyjętej przez Stowarzyszenie Armatorów Wspólnoty Europejskiej (ECSA) i Federację Związków Zawodowych Pracowników Transportu w Unii Europejskiej (FST). Takie umowy są wynikiem długotrwałych i trudnych negocjacji między partnerami społecznymi, a ostateczny wynik negocjacji opiera się na kruchej równowadze. Wszelkie poprawki lub zmiany brzmienia umów między partnerami społecznymi powinny odbywać się w drodze dyskusji i negocjacji między tymi partnerami. Nowe – zawężone – brzmienie art. 15 ust. 11 nie odzwierciedla dyskusji lub negocjacji między partnerami społecznymi. Zostało ono wprowadzone przez Komisję Europejską bez jakichkolwiek wcześniejszych konsultacji z partnerami społecznymi. EKES wzywa Komisję do poszanowania sformułowania zastosowanego w dyrektywie 1999/63/WE dotyczącej Umowy w sprawie organizacji czasu pracy marynarzy.

4.3   Wejście w życie nowej dyrektywy

4.3.1   Poprawki z Manili do konwencji STCW wejdą w życie w dniu 1 stycznia 2012 r. Ze względu na zwykłą procedurę ustawodawczą w Radzie Unii Europejskiej i w Parlamencie Europejskim Komisja Europejska stwierdziła jednak, że „ponieważ w tym momencie (tj. w dniu 1 stycznia 2012 r.) niniejszy wniosek nie będzie jeszcze przyjęty, przewidziano, że proponowana dyrektywa powinna wejść w życie tuż po jej publikacji w Dzienniku Urzędowym”.

4.3.2   Opóźnienia w przyjmowaniu dyrektywy doprowadziły do powstania paradoksalnej sytuacji prawnej, tj. do konfliktu między umową z Manili dotyczącą STCW a zmienioną dyrektywą STCW, szczególnie pod względem wejścia w życie. W związku z tym albo państwa członkowskie nie wywiążą się ze spoczywających na nich zobowiązań międzynarodowych w dniu 1 stycznia 2012 r., albo ratyfikują konwencję wbrew przepisom obecnej dyrektywy STCW. Prawdopodobnie państwa członkowskie zaczekają na ostateczny wynik prac nad dyrektywą przed ratyfikowaniem umowy z Manili. W międzyczasie statki pływające pod banderą UE będą w dalszym ciągu prowadzić handel z państwami trzecimi, które mogły już ratyfikować umowę z Manili. Może to spowodować poważny problem dla statków pływających pod banderą UE, ponieważ państwa bandery UE nie będą jeszcze stosować postanowień umowy z Manili.

4.3.3   EKES zwraca uwagę na to, że wystąpią problemy z kontrolami przeprowadzanymi przez państwa portu poza UE, szczególnie w związku z nowymi zasadami dotyczącymi godzin odpoczynku. Obawy te związane są ze stosowaniem nowych wymogów dotyczących godzin odpoczynku. Trzeba wyraźnie stwierdzić, że niektóre statki pod banderą UE mogą mieć problemy podczas kontroli przeprowadzanych przez państwa portu w portach poza UE. Istnieje możliwość, że marynarze UE staną się niekonkurencyjni, gdyż na początkowym etapie nie będą mieli świadectw STCW 2010. Dodatkowo wystąpią problemy z ważnością świadectw oraz z wpływem na okres ważności potwierdzeń wydanych marynarzom UE przez państwa spoza UE. W związku z tym konieczne jest wyjaśnienie kwestii prawnych

4.4   Uznawanie systemów szkoleń i wydawania świadectw w państwach trzecich

4.4.1   Co do oceny państw trzecich przeprowadzanej w celu uznania ich instytucji szkoleniowych i świadectw, we wniosku przewiduje się przedłużenie obecnego trzymiesięcznego terminu do osiemnastu miesięcy. Niektóre państwa członkowskie pragną, aby termin ten był dłuższy ze względu na duże obciążenie pracą, jakie ocena ta powoduje dla państw nadmorskich (np. Malta), lub ze względu na brak środków w państwach bez dostępu do morza. EKES stwierdza, że przedłużenie terminu jest realistyczne, jeśli chodzi o uwzględnienie dużego obciążenia państw nadmorskich.

4.5   STCW – system informacyjny

4.5.1   Komisja ubolewa z powodu niedokładnych danych na temat świadectw i proponuje zestawienie informacji gromadzonych w rejestrach krajowych w zharmonizowany i spójny sposób. EKES uznaje za pozytywne to, że od państw członkowskich UE wymagane będzie dostarczenie Komisji Europejskiej do celów analizy statystycznej ujednoliconych informacji dotyczących wystawiania świadectw dla marynarzy. Wykorzystanie „systemu informacyjnego STCW” EMSA jako platformy do gromadzenia wymaganych informacji pomogłoby sektorowi żeglugi morskiej w obliczeniach dotyczących zapotrzebowania na marynarzy i liczby dostępnych marynarzy obecnie i w przyszłości.

4.6   Marynarz elektroautomatyk

4.6.1   Podczas gdy w dyrektywie nawiązuje się do prawidła III/7, definicja marynarza elektroautomatyka, zgodna z prawidłem I/1 pkt 36 nie została uwzględniona w nowym wniosku dotyczącym dyrektywy.

4.6.2   EKES proponuje uwzględnienie w projekcie dyrektywy definicji marynarza elektroautomatyka wyrażonej w prawidle I/1 pkt 36 konwencji STCW w następującym brzmieniu: „Marynarz elektroautomatyk oznacza marynarza posiadającego kwalifikacje określone w postanowieniach prawidła III/7 Konwencji”.

4.7   Szkolenie marynarzy w zakresie obrony przed atakami piratów

4.7.1   EKES przewiduje, że szkolenie marynarzy w zakresie obrony przed atakami piratów będzie konieczne w trybie pilnym ze względu na nasilenie zjawiska piractwa i jego skutki dla marynarzy. EKES wzywa zatem Komisję do zbadania tej sprawy wraz z państwami członkowskimi z uwzględnieniem odpowiednich zapisów zawartych w Najlepszych praktykach zwalczania piractwa ONZ i Międzynarodowym kodeksie ochrony statków i obiektów portowych (ISPS).

---

(1)  Dz.U. C 168 z 20.7.2007, s. 50–56,

Dz.U. C 211 z 19.8.2008, s. 31–36,

Dz.U. C 255 z 22.9.2010, s. 103–109,

Dz.U. C 248 z 25.8.2011, s. 22–30,

Dz.U. C 14 z 16.1.2001, s. 41,

Dz.U. C 80 z 3.4.2002, s. 9–14,

Dz.U. C 133 z 6.6.2003, s. 23–25,

Dz.U. C 157 z 28.6.2005, s. 42–47,

Dz.U. C 157 z 28.6.2005, s. 53–55,

Dz.U. C 97 z 28.4.2007, s. 33–34,

Dz.U. C 151 z 17.6.2008, s. 35.

(2)  Dz.U. C 80 z 3.4.2002, s. 9–14.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/73

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: „Handel, wzrost i polityka światowa – Polityka handlowa jako kluczowy element strategii »Europa 2020« ”

COM(2010) 612 wersja ostateczna

2012/C 43/17

Sprawozdawca: Evelyne PICHENOT

Dnia 9 listopada 2010 r. Komisja Europejska, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie:

„Handel, wzrost i polityka światowa – Polityka handlowa jako kluczowy element strategii »Europa 2020« ”

COM(2010) 612 wersja ostateczna.

Sekcja Stosunków Zewnętrznych, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 22 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 185 do 1 – 5 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   Pod koniec 2010 r. Komisja Europejska opublikowała nowy komunikat; stało się to w chwili, gdy handel międzynarodowy przechodzi głębokie przemiany, co odróżnia obecny proces od poprzedniego etapu globalizacji. Jako zewnętrzny aspekt strategii „Europa 2020” (1), polityka handlowa UE ma gwarantować, że wymiana handlowa istotnie przyczyni się do stałego wzrostu, którego brak uniemożliwia obecnie wyjście z kryzysu, a jednocześnie zapewnić trwałość społecznej gospodarki rynkowej i wspierać przejście do gospodarki niskoemisyjnej.

1.2   Komitet odnotowuje z zainteresowaniem, że ta „odnowiona polityka handlowa” przedstawiona w komunikacie „Handel, wzrost i polityka światowa” (2) stanowi kolejny etap i przynosi użyteczne wyjaśnienia co do następujących priorytetów handlowych związanych z unijną strategią „Europa 2020”:

—	otwarcie handlu dostosowane do geograficznego przesunięcia wymiany handlowej w kierunku Azji;

—	kluczowy związek z bezpieczeństwem dostaw surowców i energii;

—	istotne znaczenie przeszkód dla handlu i inwestycji (innych niż taryfy lub przepisy) w tym dla dostępu do zamówień publicznych;

—	wymóg wzajemności w negocjacjach wielostronnych i dwustronnych ze strategicznymi partnerami gospodarczymi Unii, w tym z punktu widzenia praw własności intelektualnej;

—	wykorzystanie mechanizmów obrony handlowej.

1.3   W kilku sprawach zdaniem Komitetu należy wyjaśnić istniejące przepisy, zwłaszcza w dziedzinie dotacji i pomocy państwa, i promować własne wartości i standardy, w razie potrzeby przy użyciu mechanizmów Organu Rozstrzygania Sporów WTO, aby wzbogacić orzecznictwo w większym stopniu zgodne z własną wizją uczciwej konkurencji, szczególnie wobec państw wschodzących.

1.4   Mnogość i trudny charakter negocjacji dwustronnych nie powinny prowadzić UE do pomniejszania swych wymagań w dziedzinie społecznej i ekologicznej. Te dwie dziedziny muszą być w znaczącym stopniu wzięte pod uwagę, na równi z aspektem gospodarczym negocjacji. W związku z tym Komitet szczególną uwagę poświęca treści rozdziału na temat rozwoju zrównoważonego oraz działaniom następczym w tej sprawie. EKES podkreśla, że opracowanie tego rozdziału jest ściśle związane z jakością oceny skutków i trafnością środków towarzyszących.

1.5   EKES zaleca, by ONZ opracował światową kartę określającą minimalne prawa w nawiązaniu do podstawowych założeń ochrony socjalnej MOP, która mogłaby zostać załączona do przeglądu milenijnych celów rozwoju przewidzianego w 2015 r. Dzięki temu karta ta stanowiłaby punkt odniesienia spójny z zobowiązaniami w dziedzinie handlu i rozwoju. Priorytetem jest, by MOP uzyskała status obserwatora przy WTO i stopniowo została włączona do mechanizmu przeglądu polityki handlowej WTO.

1.6   EKES wnosi o to, by więcej uwagi poświęcano zagadnieniu współpracy na rzecz rozwoju, solidarności na świecie i debacie nad milenijnymi celami rozwoju. Proponuje, by 2015 r. ogłosić rokiem „rozwoju i współpracy” (nazwa tymczasowa). W związku z tym, że UE i jej państwa członkowskie postanowiły osiągnąć te cele do 2015 r., Komitet proponuje, by przy okazji tej edycji Europejskiego Roku działać na rzecz większego uczulenia każdego obywatela, społeczeństwa obywatelskiego oraz krajowych i europejskich organów władzy na te kwestię oraz na rzecz wzbudzenia poczucia wspólnej odpowiedzialności za realizację wyznaczonych już celów, a także nowych zadań określonych po 2015 r.

1.7   Handel międzynarodowy jest elementem problemu i elementem rozwiązania kwestii bezpieczeństwa żywnościowego w skali światowej. Zasady handlu międzynarodowego powinny sprzyjać bezpieczeństwu żywnościowemu, zwłaszcza w krajach najmniej rozwiniętych, i zapewnić im bezpłatny dostęp do rynków krajów rozwiniętych, a także krajów wschodzących, zgodnie z zasadą szczególnego i zróżnicowanego traktowania.

1.8   Aby rozwijać ekologiczną gospodarkę w sytuacji zglobalizowanej konkurencji i zachować czołową pozycję w tej dziedzinie, Europa powinna, w swoim własnym interesie oraz w trosce o klimat, zachować swój bardzo ambitny cel w zakresie stopniowego ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Komitet proponuje, aby opracowano ocenę skutków (dla konkurencyjności, zatrudnienia i środowiska naturalnego) oraz przeprowadzono publiczne debaty, by antycypować działania na przyszłych etapach w latach 2020–2050 i określić perspektywy na przyszłość z punktu widzenia podmiotów gospodarczych i obywateli.

1.9   W perspektywie długoterminowej Unia powinna przyczynić się do zreformowania WTO, by organizacja ta stała się multilateralnym organem zarządzania globalizacją, zgodnie z początkowym projektem Międzynarodowej Organizacji Handlu (ITO), określonym w 1948 r. w Karcie Hawańskiej, a zatem z wyraźnym uwzględnieniem kwestii zatrudnienia i inwestycji.

1.10   Komitet podkreśla rosnące znaczenie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego we wdrażanie umów handlowych UE i w działania z nimi związane, zwłaszcza w dziedzinie zrównoważonego rozwoju, jak w wypadku zawartej niedawno umowy o wolnym handlu z Koreą Południową. EKES jest gotów aktywnie uczestniczyć w stosowaniu postanowień tej umowy i przyszłych umów handlowych. Proponuje, że będzie uczestniczył w mechanizmie monitorowania poprzez gromadzenie uwag europejskiego społeczeństwa obywatelskiego – poszerzonego o wszystkie zainteresowane strony – na potrzeby dorocznego sprawozdania. Proponuje ponadto, że będzie pośredniczył we wspólnych pracach ze społeczeństwem obywatelskim kraju partnerskiego, aby sprzyjać uwzględnieniu konkretnych skutków zawieranych umów. Z punktu widzenia EKES-u szybkie uruchomienie mechanizmów monitorowania pierwszych umów w znacznym stopniu uwiarygodniłoby zmiany w znowelizowanej polityce handlowej. Pozwoliłoby to stworzyć klimat zaufania między krajami partnerskimi, a tym samym ułatwiłoby zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego w toczące się negocjacje handlowe.

2.   Wyprzedzić głębokie przemiany związane z globalizacją

2.1   Sprawiedliwy i otwarty handel międzynarodowy jest światowym dobrem publicznym, które należy chronić i wzmacniać. Każdy kraj lub związek krajów powinien przyczyniać się do trwałych regulacji dotyczących tego dobra opartych na wzajemnych korzyściach proporcjonalnych do ustępstw każdej ze stron. Taka jest podstawa zaangażowania UE w liberalizację wymiany handlowej w kontekście multilateralnym, który ma obecnie postać organizacji WTO. W tym duchu EKES popiera od 2006 r. unijną politykę handlową (3).

2.2   Pod koniec 2010 r. Komisja Europejska opublikowała nowy komunikat w chwili, gdy handel międzynarodowy przechodzi głębokie przemiany, co odróżnia obecny proces od poprzedniego etapu globalizacji. Jako aspekt strategii „Europa 2020” polityka handlowa UE powinna zagwarantować, że wymiana handlowa przyczyniać się będzie do stałego wzrostu i do trwałości społecznej gospodarki rynkowej, a jednocześnie wspierać przejście do gospodarki niskoemisyjnej.

2.3   Aby przeanalizować przemiany zachodzące obecnie w ramach globalizacji, Komitet podkreśla pięć głównych tendencji dziesięciolecia, które powinny ukierunkowywać debatę na forum społeczeństwa obywatelskiego zarówno w ramach WTO, jak i DG ds. Handlu, i prowadzić do nadania polityce handlowej UE bardziej strategicznego i długofalowego charakteru.

—

Poszerzenie obszaru konkurencji. Nowe technologie – np. informacyjne, dotyczące transportu, a także przyszłe zielone technologie – wpływają na sposoby produkcji bogactw i dystrybucję wartości dodanej i wzmacniają konkurencję między krajami. Powodują większą mobilność towarów, usług i czynników produkcji, a zwłaszcza kapitału (4), a zatem zwiększają liczbę sektorów gospodarczych i społecznych otwartych na konkurencję międzynarodową.

—

Wiedza i innowacyjność nadal są siłą napędową wzrostu, ale rewolucjonizują one obecnie odziedziczoną po klasycznych teoriach koncepcję handlu międzynarodowego. Kraje nie wymieniają już wina za len, jak w czasach Ricarda. Mniej więcej od dziesięciu lat poszczególne kraje specjalizują się, jeśli chodzi o pracowników, w zadaniach, w których mają przewagę konkurencyjną, niekiedy kosztem dumpingu socjalnego i podatkowego. Ten „handel zadaniami” nakłada się stopniowo na handel towarami przemysłowymi, który nadal dominuje. Udział usług w handlu (20 %) jest coraz większy i coraz bardziej odpowiada udziałowi w wytwarzaniu bogactw na poziomie krajowym (70 % europejskiego PKB).

—

Konkurencja między coraz większą liczbą specjalności i podmiotów gospodarczych pobudza innowacyjność, zwiększa możliwości działalności gospodarczej, a zatem ogólną skuteczność. Jednakże przyczynia się ona do wzrostu nierówności w poszczególnych krajach. Dotyczą one możliwości i zarobków między pracownikami mobilnymi i niemobilnymi, wykwalifikowanymi i bez kwalifikacji, między osobami dysponującymi kapitałem i tymi, którzy są tylko siłą roboczą, pracownikami sektora wymiennych towarów i usług i pracownikami innych sektorów.

—

Handel międzynarodowy, przemieszczając działalność i zasoby w zależności od kosztów i cen, działa jak szkło powiększające: podkreśla zalety danego kraju, a jednocześnie jego słabe strony. Polityka handlowa nie może zatem być kształtowana w oderwaniu od innych działań unijnych, dotyczących zwłaszcza przemian i dostosowań na rynku pracy, ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, spójności społecznej i gospodarczej, jednolitego rynku, a także rozwoju i współpracy.

—

W świecie, który na nowo odkrywa niedobory, obok tradycyjnego problemu stabilnego dostępu do rynków zewnętrznych pojawia się kwestia bezpieczeństwa dostaw  (5). Stała presja na zasoby energetyczne i żywnościowe oraz zaostrzona konkurencja o dostęp do zasobów naturalnych stają się decydującymi czynnikami w polityce handlowej i w polityce bezpieczeństwa.

3.   Etapy budowy otwartego i zgodnego ze sprawiedliwymi przemianami systemu handlowego

3.1   Wpłynąć na przyszłą reformę WTO

3.1.1   Wielkie przemiany związane z globalizacją i ich skutki dla Unii Europejskiej nie ograniczają się do polityki handlowej, lecz dotyczą całej Unii. W związku z tym Unia powinna zainicjować prace rozpoznawcze oraz publiczną debatę w sprawie warunków sprawiedliwych zmian. W związku z tym EKES uznaje wkład grupy refleksji w Radzie Europejskiej na temat przyszłości UE do roku 2030 (6), która określiła i znowelizowała koncepcję strategiczną i priorytety działań zewnętrznych Unii w perspektywie długoterminowej.

3.1.2   Europa powinna traktować swą politykę handlową jako argument w przyszłej reformie WTO. EKES popiera propozycję Komisji dotyczącą utworzenia grupy wybitnych osobistości pochodzących z krajów rozwiniętych i rozwijających się, które sformułują niezależne zalecenia, by pomóc w kształtowaniu europejskiej wizji przyszłego harmonogramu prac i funkcjonowania WTO na etapie post-dauhańskim. Komitet pragnie zaangażować się w te prace i otrzymać wniosek o opracowanie opinii rozpoznawczej na ten temat.

3.1.3   Zdaniem EKES-u Unia powinna wyznaczyć sobie w długoterminowej perspektywie zadanie wpłynięcia na zmianę kształtu WTO i zmianę podejścia do multilateralizmu w świetle początkowego projektu tej organizacji. Międzynarodowa Organizacja Handlu (ITO), zgodnie z tym, co zapisano w 1948 r. w Karcie Hawańskiej, miała być organizacją wielostronną zajmującą się wszystkimi bez wyjątku aspektami handlu międzynarodowego, a zatem także zagadnieniami zatrudnienia i inwestycji.

3.1.4   Impas w rundzie dauhańskiej i opóźnienia w negocjacjach w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym zmuszają Europę do ponownego określenia związków między rozwojem a handlem. EKES zwraca uwagę na bilans inicjatywy „wszystko oprócz broni” i umów o partnerstwie gospodarczym w perspektywie odnowienia naszej strategii w dziedzinie handlu i rozwoju. Politykę handlową należy kształtować jako całość i Komitet wyraża zadowolenie z dodatkowych prac prowadzonych w związku z obecnym komunikatem w sprawie reformy ogólnego systemu preferencji (GSP) i z oczekiwanym komunikatem w sprawie handlu i rozwoju.

3.2   Nadać priorytet kwestii bezpieczeństwa żywnościowego

3.2.1   We wcześniejszych opiniach (7) Komitet przedstawił pewne elementy rozwiązania na rzecz ukształtowania bardziej strategicznej wizji polityki handlowej. Ponadto na zakończenie konferencji w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego zorganizowanej w maju 2011 r. EKES przedstawił swe zalecenia jako wkład w prace grupy G20. Komitet uważa, że handel międzynarodowy jest jednym z decydujących czynników dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego i stosowania prawa do pożywienia. We wnioskach z tej konferencji (8) określono dokładnie wpływ handlu na bezpieczeństwo żywnościowe i rozwój.

3.2.2   Sprawić, by zasady handlu międzynarodowego sprzyjały bezpieczeństwu żywnościowemu.

3.2.3   Czuwać nad tym, by w ramach reform dotyczących handlu i w negocjacjach handlowych odpowiednio uwzględniano konieczność ograniczenia braku bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego grup ludności znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji w krajach rozwijających się.

3.2.4   Znacznie ograniczyć krajowe dotacje powodujące zniekształcenia w handlu oraz zlikwidować dopłaty eksportowe.

—	Lepiej określić kiedy i jak można by używać środków ograniczających wobec eksportu, a jednocześnie wzmocnić proces konsultacji i notyfikacji. W szczególności ocenić negatywne skutki takich środków na bezpieczeństwo żywnościowe innych krajów.

—	Usunąć przeszkody dla eksportu, transportu i importu pomocy żywnościowej o charakterze humanitarnym w krajach będących beneficjentami i w krajach ościennych.

3.2.5   Sprawić, by kraje rozwijające się miały więcej korzyści z przepisów handlowych.

—

Upoważnić i zachęcić kraje rozwijające się do wykorzystywania w wystarczającym stopniu przepisów dotyczących specjalnego i zróżnicowanego traktowania, by pomóc im w ochronie ich rynków żywnościowych. Należy zwłaszcza, na poziomie multilateralnym, regionalnym i bilateralnym, ułatwić stosowanie środków ochronnych pozwalających im interweniować w wypadku znacznego wzrostu importu, który mógłby zagrozić lokalnej produkcji żywności.

—

Zapewnić produktom rolniczym pochodzącym z krajów rozwijających się lepszy dostęp do rynków krajów rozwiniętych. Inne kraje rozwinięte powinny pójść za przykładem Unii Europejskiej, przyjmując system podobny do inicjatywy „wszystko oprócz broni”; należałoby ograniczyć w znacznej mierze cła stosowane do produktów przetworzonych pochodzących z krajów rozwijających się, aby przyczynić się do zbudowania lokalnej infrastruktury przetwórczej.

—

Sprawić, by udostępniono dodatkowe środki na inicjatywę „Pomoc na rzecz wymiany handlowej” (Aid for Trade), aby stworzyć krajom rozwijającym się więcej możliwości udziału w handlu międzynarodowym produktów żywnościowych i osiągania z tego tytułu zysków. Należałoby także wzmocnić wsparcie techniczne, by pomóc krajom rozwijającym się w dostosowaniu się do istniejących przepisów i norm w dziedzinie rolnictwa i żywności.

—	Zachęcać do integracji regionalnej, a także wspierać handel i współpracę Południe-Południe poprzez promowanie regionalnych ugrupowań gospodarczych. Wspólnota międzynarodowa oraz UE, dzięki cennemu doświadczeniu tej ostatniej, powinny wspierać te procesy.

3.2.6   Komitet pragnie, by propozycje te zostały wzięte pod uwagę przez Komisję w opracowywaniu komunikatu w sprawie handlu i rozwoju.

3.2.7   Aby podkreślić te zalecenia, a także zadbać o to, by więcej uwagi poświęcano zagadnieniom współpracy na rzecz rozwoju, solidarności na świecie oraz debacie na temat milenijnych celów rozwoju, Komitet proponuje, by ogłosić rok 2015 „rokiem rozwoju i współpracy” (nazwa tymczasowa). W związku z tym, że UE i jej państwa członkowskie postanowiły osiągnąć te cele do 2015 r., Komitet proponuje, by przy okazji tej edycji Europejskiego Roku działać na rzecz większego uczulenia każdego obywatela, społeczeństwa obywatelskiego oraz krajowych i europejskich organów władzy na te kwestie oraz na rzecz wzbudzenia poczucia wspólnej odpowiedzialności za realizację wyznaczonych już celów, a także nowych zadań określonych po 2015 r.

4.   Stworzyć skuteczniejsze instrumenty na rzecz bardziej lojalnej konkurencji

4.1   Jeśli chodzi o konkurencję, zarządzanie w skali światowej cierpi na poważne braki. WTO zajmuje się konkurencją w sposób niepełny i niezadowalający. Poza zakresem kompetencji tej organizacji są zwłaszcza kwestie monopolu prywatnego, nadużywania pozycji dominującej i pozataryfowych przeszkód dotyczących inicjatyw prywatnych (normy i standardy). Prawo handlowe w dziedzinie dumpingu, subwencji i pomocy publicznej podlega interpretacji kształtowanej przez orzecznictwo Organu Rozstrzygania Sporów.

4.2   W związku z tym, że Unia nie może sama zaradzić niedostatkom zarządzania na szczeblu światowym, powinna ona dążyć do wyjaśnienia istniejących przepisów i podkreślać swe wartości i standardy za pomocą instrumentów, które chronią i zapewniają uczciwą konkurencję.

—	Współpracować z sekretariatem WTO na rzecz skonsolidowania oceny warunków konkurencji w dziedzinie eksportu w ramach Mechanizmu przeglądu polityki handlowej (TPRM).

—	Zachęcać do sporządzania dorocznych sprawozdań w sprawie przeszkód dla handlu i inwestycji.

—

Wspierać różnorodne inicjatywy mające na celu włączenie tzw. kwestii singapurskich (inwestycje, zamówienia publiczne, konkurencja) i nadal dążyć do ułatwiania handlu w nowym multilateralnym harmonogramie prac. Należy zwłaszcza potwierdzić konieczność wielostronnej umowy w sprawie zamówień publicznych, posługując się w razie potrzeby polityką „marchewki” (np. transfer technologii) lub „kija” (ograniczenie dostępu do wspólnotowych zamówień publicznych).

—

Ograniczyć zniekształcenia konkurencji między europejskimi państwami członkowskimi w podboju rynków zewnętrznych przez przedsiębiorstwa krajowe dzięki harmonizacji działań i środków dotyczących promocji, ubezpieczeń i kredytów eksportowych oraz dzięki stopniowej integracji izb handlowych i ich przedstawicielstw w krajach trzecich. Wzmocnić i rozwijać europejskie ośrodki wsparcia dla MŚP w krajach trzecich („European Business Centre” (9)) i nadać pełną operacyjność zespołom ds. dostępu do rynku („Market access teams”) (10), co wyposażyłoby UE w skuteczne narzędzia.

—	Czuwać nad przestrzeganiem praw własności intelektualnej w ramach porozumienia WTO w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS), umowy handlowej dotyczącej zwalczania obrotu towarami podrobionymi (ACTA) oraz umów dwustronnych.

—	Kiedy tylko to konieczne, stosować mechanizmy Organu Rozstrzygania Sporów WTO, aby przyczynić się do wzmocnienia orzecznictwa zgodnego z wizją i wartościami Unii.

5.   Sprawić, by handel skutecznie wspierał strategię na rzecz włączenia społecznego i rozwijać wymiar społeczny wymiany handlowej

5.1   Wymiar społeczny globalizacji pozostaje kwestią zasadniczą i wymagającą, wcześniej czy później, wynegocjowania rozwiązań w gremiach multilateralnych, a zwłaszcza w WTO. W krótkoterminowej perspektywie niezbędne jest przyznanie MOP statusu obserwatora w WTO; UE powinna dążyć do tego celu i przekonywać do niego kraje, które nadal się temu sprzeciwiają. Ponadto MOP mogłaby stopniowo zostać włączona do prac w ramach Mechanizmu przeglądu polityki handlowej członków WTO, a co za tym idzie, przedstawiać swój punkt widzenia na temat polityki społecznej poszczególnych krajów.

5.2   EKES twierdzi, że Europa wnosi konstruktywne doświadczenie związane z włączeniem wymiaru społecznego do wymiany handlowej, mogące służyć za konkretny punkt odniesienia na płaszczyźnie międzynarodowej, bez narażania się na krytykę ukrytego protekcjonizmu. Komitet przejawia stałą troskę o włączanie aspektu zrównoważonego rozwoju uwzględniającego wymiar społeczny do wszelkich umów handlowych, o branie pod uwagę podstawowych konwencji MOP w kwestiach społecznych, doświadczeń z zasadą warunkowości w mechanizmie ogólnego systemu preferencji, a także istnienia Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji.

5.3   W tę nową dynamikę wpisuje się także korzystanie z analiz oddziaływania, które – dzięki zmianie metodologii – pozwoliłyby lepiej antycypować konsekwencje dla zatrudnienia i przygotować środki towarzyszące (11). EKES poświęca szczególną uwagę tworzeniu komitetów monitorujących przewidzianych w umowach handlowych podpisywanych przez UE, które zapewnią nadzór nad wymiarem społecznym i ekologicznym tych umów.

5.4   Unia Europejska i państwa członkowskie powinny nadal angażować się finansowo na rzecz promowania i wdrażania ośmiu podstawowych konwencji MOP, mając jednocześnie świadomość, że instrument ten nie pozwoli rozwiązać natychmiastowo problemów konkurencji i zatrudnienia w Europie. Oprócz tego uważne śledzenie inicjatywy MOP polegającej na ustanowieniu podstawowej ochrony socjalnej oraz wspieranie programów na rzecz godnej pracy przynosi nowe możliwości powiązania handlu z zatrudnieniem. EKES oczekuje, że grupa G20, wraz z MFW i Bankiem Światowym, zajmą się możliwymi sposobami finansowania inicjatywy na rzecz powszechnej podstawowej ochrony socjalnej.

5.5   W ocenie skutków Unia powinna kłaść nacisk na sektorowy dialog społeczny w celu określenia środków dostosowawczych wobec skutków swych decyzji handlowych. Powinna również wyraźnie uwzględnić skutki horyzontalnej klauzuli społecznej (12) traktatu lizbońskiego w polityce handlowej. Odnośnie do negocjacji nad przyszłymi perspektywami finansowymi, Europejski Fundusz Społeczny musi zostać utrzymany i ukierunkowany na problematykę zmiany dziedziny działalności przemysłowej w związku z przemianami i restrukturyzacjami. Warunki dostępu do Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji powinny być złagodzone, aby umożliwić zakwalifikowanie jak największej liczby aktywnych zawodowo ofiar przemian w przemyśle, a także w sektorze rolniczym. Fundusz ten mógłby również sprzyjać eksperymentom socjalnym.

5.6   EKES zaleca włączenie do rozdziału umów poświęconego zrównoważonemu rozwojowi wymiaru praw człowieka i powiązanie środków towarzyszących umowom z europejskim instrumentem na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka na świecie. Lepsze zastosowanie wytycznych ONZ przyczyni się do realizacji celów UE w odniesieniu do konkretnych kwestii praw człowieka. Zgodnie z komunikatem w sprawie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (z października 2011 r.) (13) wytyczne te stanowią zasadniczą kwestię dla handlu i rozwoju.

6.   Nadać konkretny kształt zobowiązaniom ekologicznym w polityce handlowej

6.1   Negocjacje w sprawie dóbr i usług środowiskowych prowadzone w ramach rundy dauhańskiej mogą przyczynić się do osiągnięcia przez Unię celu poprawy dostępu do dóbr i technologii korzystnych dla środowiska. Jednakże w odniesieniu do szerokiej gamy produktów, a szczególnie energii ze źródeł odnawialnych, bariery taryfowe są niskie lub umiarkowane, natomiast bariery pozataryfowe pozostają poważną przeszkodą na drodze do ich upowszechnienia. Zabezpieczyć wczesne i odrębne porozumienie w dziedzinie handlu dobrami i usługami środowiskowymi w ramach WTO z uwzględnieniem taryfowych i pozataryfowych aspektów ochrony to kolejna propozycja Komisji, którą popiera EKES.

6.2   Aby rozwijać ekologiczną gospodarkę w kontekście światowej konkurencji i zachować czołową pozycję w tej dziedzinie, Europa powinna, w woim własnym interesie oraz w trosce o klimat, zachować swój ambitny cel ograniczenia do 2050 r. emisji gazów cieplarnianych o 80 %; można przy tym przewidzieć przykładowo cel pośredni w postaci zmniejszenia emisji o 40 % w latach 2020–2030. Komitet proponuje, aby opracowano ocenę skutków (dla konkurencyjności, zatrudnienia i środowiska naturalnego) oraz przeprowadzono publiczne debaty, by antycypować przyszłe przemiany w latach 2020–2050 i określić perspektywy na przyszłość z punktu widzenia podmiotów gospodarczych i obywateli.

6.3   Ustaleniu takiego pośredniego celu powinny towarzyszyć uregulowania i środki fiskalne sprzyjające zwiększaniu inwestycji w badania i rozwijanie czystych technologii. Stosowanie mechanizmu dostosowania na granicach w odniesieniu do emisji powinno być ściśle ograniczone do kilku wypadków utraty konkurencyjności i stwierdzonej ucieczki CO2 oraz z poszanowaniem zasad WTO, zgodnie z analizą Komisji (14).

6.4   Biorąc pod uwagę powolne i niepewne kształtowanie się projektów tworzenia rynku handlu uprawnieniami do emisji na świecie, państwa członkowskie UE będą jeszcze przez kilka lat wśród niewielu państw, które ustalają cenę CO2. Uwzględniając przyszłe ryzyko „ucieczki emisji” zagrażające kilku sektorom europejskim objętym unijnym systemem ETS, Komitet zaleca, jako uzupełnienie obecnych bezpłatnych przydziałów uprawnień do emisji wydawanych przez Komisję, istotne zwiększenie ilości inwestycji długoterminowych mających na celu dekarbonizację gospodarki oraz utworzenie przewidywalnych i stabilnych zachęt dla innowacyjności, badań i rozwoju w dziedzinie czystych technologii, które nie są jeszcze gotowe do wprowadzenia na rynek.

6.5   W dziedzinie transportu EKES popiera przyjęcie światowych celów ustanowionych przez Ramową konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), polegających na ograniczeniu emisji w transporcie lotniczym o 10 % oraz w transporcie morskim o 20 %. Decyzja o podziale wysiłków w zakresie ograniczania emisji dotyczy także sektora transportowego, ponieważ od 2012 r. lotnictwo będzie stopniowo włączane do systemu ETS. Wkładem w te wysiłki byłaby inicjatywa europejska służąca ustanowieniu celów w zakresie efektywności energetycznej w transporcie dalekomorskim.

6.6   W dziedzinie oceny wpływu na zrównoważony rozwój (SIA) EKES przypomina swe zalecenia z wcześniejszej opinii (15) dotyczące przeglądu obecnych zasad. W szczególności poprawić należy informowanie o skutkach polityki handlowej dla środowiska dzięki większej mobilizacji sekretariatów wielostronnych umów dotyczących środowiska naturalnego.

6.7   O ile inicjatywa dotycząca norm i oznaczenia ekologicznego lub zrównoważonego rozwoju powinna zachować swój prywatny i zdecentralizowany charakter w obrębie UE, o tyle konieczne są wspólne ramy pomiaru i oceny, których stworzenie powinno leżeć w gestii Komisji lub odpowiedniej agencji.

---

(1)  Por. p. 3.3 „Wykorzystanie instrumentów polityki zewnętrznej” w: „EUROPA 2020: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” COM(2010) 2020 z 3.3.2010.

(2)  „Handel, wzrost i polityka światowa” COM(2010) 612.

(3)  Dz.U. C 211 z 19.08.2008, s. 82; Dz.U. C 318 z 29.10.2011, s. 150; Dz.U. C 255 z 22.09.2010, s. 1.

(4)  Dz.U. C 318 z 29.10.2011, s. 150.

(5)  Dz.U. C 132 z 03.05.2011, s. 15; Dz.U. C 54 z 19.02.2011, s. 20.

(6)  „Projekt Europa 2030. Wyzwania i szanse”, sprawozdanie przekazane Hermanowi Van Rompuyowi 9 maja 2010 r., http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/pl_web.pdf.

(7)  Dz.U. C 318 z 29.10.2011, s. 150; Dz.U. C 248 z 25.08.2011, s. 55; Dz.U. C 218 z 23.07.2011, s. 25; Dz.U. C 21 z 21.01.2011, s. 15; Dz.U. C 255 z 22.09.2010, s. 1; Dz.U. C 128 z 18.05.2010, s. 41; Dz.U. C 211 z 19.08.2008, s. 82.

(8)  http://www.eesc.europa.eu/resources/docs/food-for-everyone-conclusions-en.pdf.

(9)  W Chinach, Tajlandii, Indiach i Wietnamie.

(10)  Dz.U. C 218 z 23.07.2011, s. 25.

(11)  Opinia CESE Dz.U. C 218 z 23.07.2011, s. 19.

(12)  Opinia CESE, „Wzmocnienie spójności UE i koordynacji polityki UE w dziedzinie społecznej” (dotychczas nieopublikowana w Dz.U.).

(13)  Komunikat Komisji Europejskiej „Odnowiona strategia UE na lata 2011-2014 dotycząca społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, COM(2011) 681 wersja ostateczna.

(14)  Handel jako czynnik dobrobytu (dokument dostępny tylko w j. angielskim) SEC(2010) 269 http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2010/november/tradoc_146940.pdf.

(15)  Opinia CESE Dz.U. C 218 z 23.07.2011, s. 19.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/79

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady

COM(2011) 451 wersja ostateczna – 2011/0196 (COD)

2012/C 43/18

Sprawozdawca: Jan SIMONS

Rada Unii Europejskiej, w dniu 1 września 2011 r., oraz Parlament Europejski, w dniu 29 września 2011 r., postanowiły, zgodnie z art. 91 i 304 TFUE, zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady

COM(2011) 451 wersja ostateczna – 2011/0196 (COD).

Sekcja Transportu, Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 23 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7 i 8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 136 do 1 – 4 osoby wstrzymały się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   Komitet zasadniczo z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie czasu prowadzenia pojazdu przez zawodowych kierowców i ich okresów odpoczynku, przede wszystkim dlatego, że akt ten wspiera bezpieczeństwo ruchu, poprawia warunki pracy kierowców i zapewnia uczciwszą konkurencję między przewoźnikami drogowymi.

1.2   Komitet pozytywnie ocenia proponowane przez Komisję połączenie funkcji kart kierowcy z prawem jazdy, dzięki czemu wzrosłoby bezpieczeństwo, a zmalałyby obciążenia administracyjne w takim stopniu, w jakim jest to możliwe w praktyce. To samo dotyczy przewidzianej w art. 6 możliwości zintegrowania tachografu cyfrowego z inteligentnymi systemami transportowymi (ITS), co ułatwiłoby innym aplikacjom ITS dostęp do danych rejestrowanych i generowanych przez tachograf.

1.3   Komitet aprobuje również określoną w omawianym wniosku możliwość komunikacji na odległość z tachografem do celów kontroli, dzięki czemu zawodowi kierowcy przestrzegający przepisów byliby rzadziej poddawani ukierunkowanym kontrolom drogowym.

1.4   Komitet z zadowoleniem przyjmuje proponowane artykuły 7–16 dotyczące homologacji typu. Uważa je za doskonały przykład jasnej i kompletnej definicji zadań, które na mocy przepisów europejskich mają być wykonywane przez państwa członkowskie.

1.5   W artykule 19 ust. 4 Komisja proponuje, by w przypadku upoważnionych warsztatów zajmujących się tachografami cyfrowymi, będących jednak własnością przedsiębiorstwa przewozowego, dostęp do rynku w całej Europie został ograniczony wyłącznie do pojazdów nienależących do tego przedsiębiorstwa, tak aby uniknąć konfliktów interesów; niemniej jednak Komisja nie dowodzi istnienia tych konfliktów. Biorąc pod uwagę przede wszystkim wzrost kosztów związany z wprowadzeniem tego środka działania, w przypadku tego rodzaju ograniczenia należy, jak określono to w pierwszym zdaniu ustępu 4 tego artykułu, przewidzieć możliwość podejmowania decyzji na poziomie poszczególnych krajów poprzez wystawienie gwarancji zgodności dla tych napraw i wzorcowania przez niezależny uprawniony do tego organ.

1.6   Komisja proponuje, by odpowiedzialność za naruszenie rozporządzenia spoczywała na przedsiębiorstwach przewozowych, które zarazem miałyby możliwość udowodnienia, że nie mogą w uzasadniony sposób ponosić odpowiedzialności za popełnione naruszenia. Zdaniem Komitetu jest to sprawiedliwe uregulowanie.

1.7   Jeśli chodzi o przyszłe zmiany rozporządzenia i załączników do niego, należałoby zdaniem Komitetu włączyć w ten proces komitet, o którym mowa w artykule 40 proponowanego rozporządzenia, jak również partnerów społecznych.

1.8   Zdaniem Komitetu rychła możliwość komunikacji za pomocą satelity europejskiego pozwoli być może na zastosowanie innych mechanizmów kontroli, które w dłuższej perspektywie będą tańsze i bardziej wiarygodne, będą zabierały mniej przestrzeni kabinowej i ułatwią kontrolę. Komitet wzywa Komisję, by zbadała, czy np. dzięki specjalnemu oprogramowaniu zintegrowanemu z komputerem pokładowym, w który wiele samochodów ciężarowych jest już wyposażonych, nie da się uzyskać takiego samego, czy nawet najlepiej – wyższego poziomu jakości, jeśli chodzi o osiągnięcie celów, którym ma służyć tachograf cyfrowy.

2.   Wstęp

2.1   W dniu 19 lipca 2011 r. Komisja opublikowała wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie czasu prowadzenia pojazdu przez zawodowych kierowców i ich okresów odpoczynku (COM(2011) 451 wersja ostateczna). Rada i Parlament Europejski, działając zgodnie z art. 304 TFUE, zwróciły się do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, aby opracował opinię w tej sprawie.

2.2   Komitet chętnie czyni zadość tej prośbie, bo podobnie jak Komisja uważa, że ulepszenie systemu tachografów i jego kontroli ma istotne znaczenie z następujących powodów.

2.3   Przyczynia się ono do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego, ponieważ umożliwia lepszą kontrolę czasu prowadzenia pojazdu przez zawodowych kierowców i ich okresów odpoczynku.

2.4   Przyczynia się także do poprawy warunków pracy kierowców.

2.5   Powinno wspierać uczciwą konkurencję wśród przewoźników drogowych.

2.6   Zwiększenie opłacalności stosowania tachografów wpisuje się w strategię Komisji zmierzającą do tego, by dalej integrować rynek transportowy oraz – jak zasygnalizowano w białej księdze dotyczącej transportu z dnia 28 marca 2011 r. – by zwiększać bezpieczeństwo, skuteczność i konkurencyjność transportu drogowego.

2.7   W praktyce dwa rodzaje tachografów są jeszcze użytkowane przez około 6 mln kierowców: w pojazdach wprowadzonych na rynek przed 1 maja 2006 r. jest to tachograf analogowy, używany od 1985 r., zaś pojazdy wprowadzone na rynek po 1 maja 2006 r. są wyposażone w tachograf cyfrowy.

3.   Uwagi ogólne

3.1   Komitet zasadniczo z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie czasu prowadzenia pojazdu przez zawodowych kierowców i ich okresów odpoczynku. Komitet szczególnie pozytywnie ocenia cele, a zwłaszcza fakt, że proponowany wniosek dotyczący rozporządzenia wspiera bezpieczeństwo ruchu, poprawia warunki pracy kierowców i zapewnia uczciwszą konkurencję między przewoźnikami drogowymi.

3.2   W artykule 27 rozpatrywanego wniosku dotyczącego rozporządzenia Komisja proponuje połączenie funkcji kart kierowcy z prawem jazdy, dzięki czemu wzrosłoby bezpieczeństwo systemu, natomiast znacznie zmalałyby obciążenia administracyjne. Kierowcy byliby zatem mniej skłonni do tego, by używać swojego prawa jazdy do popełniania oszustw. Chodzi o to, by wraz z omawianym wnioskiem dotyczącym rozporządzenia przyjęte zostały drobniejsze zmiany do dyrektywy w sprawie praw jazdy (dyrektywa 2006/126/WE). Komitet aprobuje tę propozycję, w takim stopniu, w jakim jest ona możliwa do realizacji w praktyce.

3.3   Komitet z zadowoleniem przyjmuje proponowane artykuły 7–16 dotyczące homologacji typu. Uważa je za doskonały przykład jasnej i kompletnej definicji zadań, które na mocy przepisów europejskich mają być wykonywane przez państwa członkowskie.

4.   Uwagi szczegółowe

4.1   Jeśli chodzi o zakres stosowania (art. 3), nie tylko odsyła się do zakresu stosowania rozporządzenia (WE) nr 561/2006, z jego przepisami socjalnymi, lecz także – w ustępie 4 – przyznaje się państwom członkowskim możliwość wprowadzenia wymogu instalacji i stosowania urządzeń rejestrujących we wszystkich pojazdach, a więc także w pojazdach o masie całkowitej poniżej 3,5 tony. Komitet popiera tę propozycję.

4.2   Proponowane rozporządzenie umożliwi komunikację na odległość z tachografem do celów kontroli, co da organom kontrolnym pewne podstawowe wskazania w zakresie przestrzegania przepisów, zanim zatrzymają one pojazd do kontroli drogowej. Dzięki wykorzystaniu tej możliwości zawodowi kierowcy, którzy przestrzegają przepisów, będą rzadziej poddawani ukierunkowanym kontrolom drogowym. Komitet popiera to podejście, określone w artykule 5.

4.2.1   Komitet zwraca uwagę na istotną kwestię ochrony danych, którą podkreślił Europejski Inspektor Ochrony Danych (EDPS/11/9) w dniu 6 października 2011 r. Chodzi o zapobieżenie opracowaniu przez branżę środków niesprzyjających ochronie prywatności, w sytuacji braku jasnych zasad regulujących wykorzystanie i przechowywanie danych dotyczących kierowców i w oczekiwaniu na aktualizację specyfikacji technicznej.

4.3   Automatyczne rejestrowanie dokładnej lokalizacji pojazdów za pośrednictwem globalnego systemu nawigacji satelitarnej (GNSS) rozpocznie się 48 miesięcy po wejściu w życie rozporządzenia. Zdaniem Komitetu przepis ten zapewni organom kontrolnym więcej informacji pozwalających ocenić, czy przepisy socjalne są przestrzegane. Możliwość ta jest określona w artykule 4. EKES zakłada, że komitet, o którym mowa w art. 40 (komitet w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011) będzie w tym względzie odgrywał określoną rolę we współpracy z Komisją.

4.4   Komitet pozytywnie ocenia przewidzianą w art. 6 możliwość zintegrowania tachografu cyfrowego z ITS, dzięki czemu inne aplikacje ITS będą miały łatwiejszy dostęp do danych rejestrowanych i tworzonych przez tachograf.

4.5   W artykule 19 ust. 4 Komisja zmierza do zwiększenia wiarygodności warsztatów poprzez wzmocnienie ram prawnych w zakresie upoważniania warsztatów. Jedna z propozycji polega na tym, że większe przedsiębiorstwa przewozowe, które same posiadają warsztaty, gdzie naprawia się i kalibruje tachografy cyfrowe, w przyszłości nie będą już mogły tego robić w swoich własnych pojazdach. W ten sposób zapobiega się możliwym konfliktom interesów. Biorąc pod uwagę przede wszystkim wzrost kosztów związany z wprowadzeniem tego środka działania, w przypadku tego rodzaju ograniczenia należy, jak określono to w pierwszym zdaniu ustępu 4 tego artykułu, przewidzieć możliwość podejmowania ewentualnych decyzji na poziomie poszczególnych krajów poprzez wystawienie gwarancji zgodności dla tych napraw i wzorcowania przez niezależny uprawniony do tego organ.

4.6   W artykule 29 przewiduje się, że na przedsiębiorstwie przewozowym spoczywa odpowiedzialność w przypadku, gdy pracujący w nim kierowcy naruszą przepisy rozporządzenia, a zarazem przyznaje się mu możliwość udowodnienia, że nie może ono w uzasadniony sposób ponosić odpowiedzialności za popełnione naruszenia. Komitet popiera takie uregulowanie kwestii odpowiedzialności.

4.7   Komitet akceptuje proponowane przez Komisję brzmienie artykułów 30–36, w których określono przepisy dotyczące użytkowania kart kierowców i wykresówek oraz innych dokumentów, które kierowca musi mieć przy sobie, a także odnoszące się do szkoleń funkcjonariuszy kontrolujących. Komitet pozytywnie ocenia w szczególności ten ostatni element. Środek ten umożliwi bardziej jednolite i skuteczniejsze stosowanie przepisów UE.

4.8   W artykule 37 Komisja proponuje przepisy dotyczące sankcji. W ustępie 3 stwierdza ona, że sankcje określone przez państwa członkowskie w odniesieniu do bardzo poważnych naruszeń określonych w dyrektywie 2009/5/WE należą do najwyższych kategorii sankcji mających zastosowanie w państwie członkowskim z tytułu naruszeń przepisów dotyczących transportu drogowego. Komitet podziela takie stanowisko Komisji.

4.9   W artykułach 38–40 Komisja określa, że jest uprawniona do dostosowywania załączników I, IB i II do postępu technicznego. EKES zaleca, by komitet, o którym mowa w artykule 40, przedstawiał propozycje dostosowań oraz by na posiedzenia tego komitetu zapraszano partnerów społecznych.

4.10   Komitet popiera ujętą w artykule 41 propozycję Komisji dotyczącą ustanowienia Forum ds. Tachografów, w którym uczestniczyliby eksperci zarówno z państw członkowskich, jak i z państw trzecich będących stronami umowy AETR. Miałoby to na celu harmonizację przepisów i technicznych zastosowań w tej dziedzinie w krajach UE oraz w krajach AETR.

4.11   Publikując omawiany wniosek, Komisja kontynuuje przyjęty przez siebie kierunek działań polegający na wprowadzaniu technicznych ulepszeń dotyczących tachografu cyfrowego. Komitet zastanawia się, czy rychła możliwość komunikacji za pomocą satelity europejskiego nie pozwoli na zastosowanie innych mechanizmów kontroli, które w dłuższej perspektywie będą tańsze i bardziej wiarygodne, będą zabierały mniej przestrzeni kabinowej i ułatwią kontrolę. Komitet proponuje Komisji, by zbadała, czy np. dzięki specjalnemu oprogramowaniu zintegrowanemu z komputerem pokładowym, w który wyposażone jest już wiele samochodów ciężarowych, nie da się uzyskać takiego samego, czy nawet najlepiej – wyższego poziomu jakości, jeśli chodzi o osiągnięcie celów, którym ma służyć tachograf cyfrowy. Chodziłoby zatem o jedno urządzenie instalowane w kabinie, które zapewniałoby realizację różnych zadań wynikających z przepisów prawa lub związanych z prowadzeniem działalności przedsiębiorstwa.

4.12   Wydaje się, że rozporządzenie nr 561/2006, jako takie obowiązujące bezpośrednio i jednolicie we wszystkich państwach członkowskich, oraz sześć niewiążących zresztą wytycznych w sprawie różnych kwestii interpretacyjnych, opracowanych przez Komisję we współpracy z organami kontrolnymi i dla nich, wciąż jeszcze nie pozwoliły wyeliminować różnic w interpretacjach co do sposobu wykonania rozporządzenia przez te organy. Komitet zaleca, aby wyeliminować te rozbieżności – najlepiej jeszcze zanim nowe zmienione rozporządzenie wejdzie w życie, co nastąpi nie wcześniej niż za dwa lata – tak aby rzeczywiście zapewnić jednolity sposób przeprowadzania kontroli.

4.13   Komitet pragnie przedstawić jeszcze trzy uwagi, które wprawdzie bezpośrednio nie dotyczą przedmiotu obecnie dwóch, a wkrótce trzech zmienianych rozporządzeń, jednak jego zdaniem mogą zostać sformułowane w niniejszej opinii.

4.13.1   Zainstalowanie czujników wagowych pozwoliłoby na sygnalizowanie przeciążeń, co byłoby korzystne zarówno dla przewoźników, jak i dla organów kontrolnych.

4.13.2   Niektórzy członkowie Komitetu uważają, że cyfrowe urządzenia rejestrujące powinny także rejestrować lokalizację początku i końca trasy za pomocą systemu nawigacji satelitarnej GNSS. Umożliwiłoby to lepszą kontrolę kabotażu przez państwa członkowskie. Należy jednak zwrócić tutaj uwagę, że kabotaż zostanie dozwolony bez ograniczeń w 2014 r., czy nawet wcześniej, jak zaznaczono w białej księdze z 2011 r., co Komitet popiera.

4.13.3   Komitet zawsze opowiadał się za jednolitym wdrażaniem i stosowaniem przepisów w zakresie przewozów transgranicznych. Są to kwestie wielkiej wagi. Uczciwa konkurencja między przewoźnikami drogowymi jest bowiem możliwa tylko pod warunkiem, że stosowanie przepisów i ich kontrola będą przebiegały w taki sam sposób w całej UE. Propozycje przedstawione w omawianym wniosku dotyczącym rozporządzenia są, jeśli nie liczyć kilku krytycznych uwag poczynionych w niniejszej opinii, dobrym przykładem tego, jak można zapewnić takie ujednolicenie. Komitet apeluje, by opracowując nowe regulacje lub zmieniając istniejące, także w przyszłości poświęcano ujednoliceniu tak samo dużo uwagi.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/82

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady wprowadzającego ogólny system preferencji taryfowych

COM(2011) 241 wersja ostateczna

2012/C 43/19

Sprawozdawca: Jonathan PEEL

Dnia 14 czerwca 2011 r. Komisja Europejska, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady wprowadzającego ogólny system preferencji taryfowych

COM(2011) 241 wersja ostateczna.

Sekcja Stosunków Zewnętrznych, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 22 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 8 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 120 do 7 – 7 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   Komitet z ogromnym zadowoleniem przyjmuje zdecydowane zobowiązanie Komisji, zapowiedziane w ramach przeglądu ogólnego systemu preferencji taryfowych (GSP), do położenia jeszcze większego nacisku na wspieranie krajów najbardziej potrzebujących poprzez zachęcanie ich do zwiększania dochodów z wywozu w celu skuteczniejszego ograniczania ubóstwa. Obawiamy się, że niekorzystne warunki konkurencji dla wielu biedniejszych krajów uległy w ostatnich latach pogorszeniu na skutek pojawienia się znacznej liczby zaawansowanych krajów rozwijających się. W związku z utrzymującą się na całym świecie tendencją do obniżania ceł w pełni popieramy zamiar skupienia preferencji taryfowych UE na najbardziej potrzebujących.

1.1.1   Z tego względu Komitet popiera zamiar Komisji, by zredukować liczbę krajów kwalifikujących się do systemu GSP, a jednocześnie unikać znacznego zwiększania liczby pozycji taryfowych lub produktów, których system ten by dotyczył, tak aby głównymi beneficjentami pozostały kraje najbardziej potrzebujące. W efekcie odnotowujemy, że nawet w ramach systemu GSP Plus niektóre „wrażliwe” produkty, głównie produkty rolne i tekstylia, nadal nie będą całkowicie wolne od ceł, tak więc kraje najsłabiej rozwinięte będą mogły zachować szczególne przywileje w ramach rozwiązania „wszystko oprócz broni”.

1.1.2   Komitet zwraca uwagę, iż system GSP, a zwłaszcza GSP Plus, jako instrument rozwoju oparty raczej na zachętach niż na sankcjach, musi pozostać wystarczająco atrakcyjny dla wszystkich krajów kwalifikujących się.

1.2   Komitet przyjmuje ponadto z ogromnym zadowoleniem fakt, iż sposobność tę wykorzystuje się do zachęcania zainteresowanych krajów do powszechniejszego przyjmowania podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych, a także najważniejszych zasad zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów, przy czym jednocześnie zwiększa się pewność i stabilność prawa.

1.3   Komitet popiera zamiary Komisji leżące u podstaw systemu GSP Plus, by nie zwiększać całkowitej liczby wyznaczonych konwencji, zwłaszcza że ustalony katalog zapewnia zainteresowanym krajom „realistyczną możliwość skupienia się na sprawach najważniejszych” (1). Tym niemniej ze szczególnym zadowoleniem przyjmujemy fakt, iż do wspomnianego katalogu po raz pierwszy włączono Ramową konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (z 1992 r.). Trzeba znaleźć równowagę między poprawą sytuacji w zakresie praw człowieka, zagadnień społecznych, ochrony środowiska i kwestii politycznych a techniczną i finansową zdolnością biedniejszych krajów do spełnienia dodatkowych wymogów, nawet przy wsparciu technicznym: ostatecznie wyboru dokonać musi kraj korzystający z systemu, z uwzględnieniem własnych warunków kulturowych i politycznych.

1.4   Komitet podkreśla zatem, iż przedstawionym propozycjom towarzyszyć muszą wyraźniej ukierunkowane środki na rzecz rozbudowy zdolności, mające na celu większe wsparcie zainteresowanych krajów na drodze do wypełnienia postanowień konwencji i osiągnięcia wymaganych standardów etycznych. Apelujemy o szybkie dołączenie do rozporządzenia specjalnego programu Komisji Europejskiej, który określałby szczegóły wsparcia na potrzeby takiej rozbudowy potencjału w krajach korzystających z GSP, które by się o to zwróciły.

1.4.1   Ponadto zalecamy, by taka rozbudowa zdolności opierała się na dialogu, w którym wykorzystywać się będzie doświadczenie społeczeństwa obywatelskiego w celu określenia rzeczywistych potrzeb i zaradzenia im. Nawet w sprawozdaniu CARIS (2), w którym na zlecenie Komisji dokonano oficjalnej oceny systemu GSP, korzystając ze złożonych metod analizy i zatrudniając doświadczonych analityków, stwierdza się, że w ramach oceny postępów w handlu osiąganych dzięki GSP trudno jest wysnuć jakiekolwiek wnioski, natomiast od krajów rozwijających się, o skromnych zasobach, oczekuje się, by podjęły decyzje dotyczące polityki, gdy dysponują niezwykle ograniczonymi zdolnościami do przygotowania dokładnej prognozy.

1.5   Ze szczególnym zadowoleniem natomiast Komitet przyjmuje wyrażony przez Komisję zamiar angażowania społeczeństwa obywatelskiego, a w szczególności samego Komitetu, ze względu na naszą możliwość przedstawienia szerokiego spektrum poglądów zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Będzie to możliwe dzięki włączaniu do sprawozdań opracowywanych przez Komisję zgodnie z art. 14 rozporządzenia, dotyczących spełniania postanowień głównych konwencji wymienionych w załączniku VIII, wszelkich informacji, które Komisja uzna za właściwe. W tym kontekście oczekujemy na zapowiedziane przez Komisję odrębne rozporządzenie, które zostanie przedstawione w odpowiednim czasie, dotyczące procedur, które miałyby zastosowanie w odniesieniu do wniosków o udział w systemie GSP Plus, a w szczególności do wycofywania i przywracania preferencji w ramach GSP, GSP Plus i rozwiązania szczególnego „wszystko oprócz broni”, zgodnie z przepisami art. 10 ust. 8, art. 15 ust. 2 i art. 19 ust. 12 projektu rozporządzenia, z uwzględnieniem środków ochronnych przewidzianych w art. 22 ust. 4.

1.5.1   Bez uszczerbku dla przysługujących zainteresowanym stronom praw czy ich możliwości zgłaszania uwag w kwestiach dotyczących przestrzegania konwencji, Komitet zaleca jednakże, by Komisja, Rada i Parlament utworzyły mechanizm „monitorowania” lub konsultacji, w ramach którego społeczeństwo obywatelskie mogłoby wypowiadać się co do domniemanych naruszeń wskazanych konwencji przez kraje korzystające z systemu GSP. Zalecamy także, by sam Komitet – z uwagi na dostępną w nim specjalistyczna wiedzę – podjął się roli podmiotu ułatwiającego lub koordynującego działania w tym zakresie, działając jako zorganizowany już punkt kontaktowy w sprawie rejestrowania skarg.

1.5.2   Działanie takie powinno naszym zdaniem opierać się odpowiednio na przewidywanych w przyszłości precedensowych przypadkach monitorowania przez społeczeństwo obywatelskie przebiegu wdrażania umowy o wolnym handlu między UE a Koreą Południową oraz innych wynegocjowanych ostatnio umów o wolnym handlu, a zwłaszcza rozwiązań dotyczących specjalnego wkładu UE lub grup doradczych na szczeblu UE, które miałyby poprzedzać przekazanie spraw do formalnego rozpatrzenia przez wspólne organy przewidziane we wspomnianych umowach o wolnym handlu.

1.6   W tym celu wzywamy Komisję do utworzenia wspólnej grupy roboczej z udziałem Komitetu, do której kompetencji należałoby wydawanie jasnych zaleceń na możliwie najwcześniejszym etapie.

2.   Kontekst wniosku

2.1   Proponowane rozporządzenie zastąpi obowiązujący ogólny system preferencji taryfowych (GSP), który miał stracić moc z końcem 2011 r., lecz którego okres obowiązywania został przedłużony o dwa lata, by zapewnić ciągłość. Nowe rozporządzenie dostosuje także GSP do postanowień Traktatu z Lizbony w zakresie wymaganych zmian dotyczących większego zaangażowania PE. Wykorzystując tę sposobność, zaproponowano szereg radykalnych zmian, mających zwłaszcza na celu silniejszą koncentrację GSP na krajach najbardziej potrzebujących oraz osiągnięcie większej prostoty, przewidywalności i stabilności systemu, które to cechy mają nieodzowne znaczenie, by zachęcić importerów do korzystania z niego. W związku z tym po upływie kolejnego pięcioletniego okresu przewiduje się jedynie przegląd GSP, a nie jego zastąpienie nowym systemem.

2.2   Realizując wspólną politykę handlową, UE przyznaje preferencje handlowe krajom rozwijającym się, zgodnie z przepisami WTO, w ramach ogólnego systemu preferencji taryfowych od 1971 r., kiedy to system ten opracowany został na podstawie zaleceń UNCTAD. GSP należy do kluczowych instrumentów UE wykorzystywanych do pomocy krajom rozwijającym się w staraniach na rzecz ograniczenia ubóstwa poprzez wytwarzanie dochodów za pośrednictwem nasilonej wymiany handlowej, przy jednoczesnym zachęcaniu takich krajów do zwiększenia wysiłków służących zapewnieniu podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych, ograniczeniu ubóstwa oraz promowaniu zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów.

2.3   Jak wynika z załączników V i IX do projektu rozporządzenia, system GSP działa w ten sposób, że wskazuje kody CN, w przypadku których unijne cła importowe w handlu towarowym mają być obniżone lub wyeliminowane. A zatem nie jest to główny instrument mający na celu przeciwdziałanie zmianie klimatu bądź pomoc w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego czy też zagwarantowanie dostaw surowców. Kody CN osiągają długość ośmiu cyfr (co dla laika wydawać się może niezrozumiałe) i odróżniają na przykład kawę paloną, niepozbawioną kofeiny (0901 21 00) od kawy palonej, bezkofeinowej (0901 22 00). Funkcjonowanie GSP polega na jego zastosowaniu przez importerów, którzy pragną skorzystać z oferty obniżonych lub zerowych stawek celnych – a zatem, żeby system ten był wykorzystywany, musi być prosty, stabilny i wystarczająco przewidywalny. Należy stwierdzić, że nie wszyscy importerzy, którzy mają taką możliwość, automatycznie zaopatrują się w krajach korzystających z systemu GSP: wykorzystywanych jest tylko około 69 % potencjalnych obniżek ceł dostępnych dla krajów najsłabiej rozwiniętych w ramach rozwiązania szczególnego „wszystko oprócz broni”, odsetek ten wzrasta do 85 % w przypadku GSP Plus.

2.4   W miarę obniżania się taryf celnych na całym świecie zawężeniu ulega ogólny zakres systemu GSP. Przywóz w ramach systemu GSP stanowi zaledwie 4 % całkowitego przywozu UE (9,3 % przywozu z krajów rozwijających się), a w 2009 r. uszczuplenie dochodów z ceł w związku z systemem GSP wyniosło jedynie 2,97 mld EUR (po odjęciu kosztów poboru uszczuplenie netto w wysokości 2,23 mld EUR). Kwota ta obniży się teraz do około 1,77 mld EUR. Niektóre państwa członkowskie powzięły w związku z tym wątpliwość, czy proponowane redukcje techniczne nie idą zbyt daleko w dobie kryzysu gospodarczego, niepewności handlowych oraz nieustannego zagrożenia protekcjonizmem jako kuszącą metodą walki z problemami gospodarczymi. Przeanalizowawszy wspomniane aspekty techniczne, Komitet uważa jednak, że jakiekolwiek osłabienie proponowanych zmian, zarówno w zakresie znoszenia preferencji, jak i surowych kryteriów kwalifikowalności w odniesieniu do niektórych krajów, byłoby działaniem na korzyść krajów znajdujących się w lepszej sytuacji. Głównym celem GSP jest zaś pomoc najbardziej potrzebującym.

2.5   Od 2004 r., kiedy to Komitet ostatnio analizował GSP (3), a sam system został po raz ostatni zmieniony, dostępne są trzy rodzaje umowy preferencyjnej, a mianowicie:

—

Ogólny system GSP, dostępny dla wszystkich krajów kwalifikujących się (obecnie 176), oferujący preferencje poprzez obniżenie lub zniesienie ceł na około 6 200 pozycji taryfowych z około 7 100 pozycji, w przypadku których obowiązują stawki niezerowe (4). Większość (3 800) z tych pozycji uznawana jest za „wrażliwie” i proponuje się wobec nich obniżkę wyrażoną stałą stawką procentową – dotyczy to głównie produktów rolnych, ale także tekstyliów i odzieży. W 2009 r. wartość produktów przywiezionych do UE za pośrednictwem GSP (dostępnego dla około 111 krajów) wyniosła 48 mld EUR, tj. 81 % łącznej wartości w ramach całego GSP.

—

GSP Plus: szczególny mechanizm motywacyjny dla mniejszych, „podatnych na zagrożenia”, biedniejszych krajów o wąskiej bazie podatkowej, które jednak nie kwalifikują się do krajów najsłabiej rozwiniętych, których wywóz do UE jest silnie skoncentrowany na kilku produktach (5 największych sekcji przywozu stanowi ponad 75 % całkowitego przywozu), w ramach którego oferowane są dodatkowe preferencje, głównie dostęp bezcłowy, w odniesieniu do niektórych „wrażliwych” produktów. Obejmuje on jednak tylko kolejnych 70 pozycji taryfowych w uzupełnieniu do 6 200 pozycji wchodzących w zakres systemu GSP. GSP Plus przewiduje ponadto specjalne zachęty na rzecz zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów dla krajów uczestniczących, które muszą zobowiązać się do przyjęcia szerszego wachlarza podstawowych uniwersalnych wartości w dziedzinie praw człowieka, praw pracowniczych, ochrony środowiska i sprawowania rządów – zob. punkt 4 poniżej. W 2009 r. w ramach systemu GSP Plus 15 krajów dokonało wywozu towarów do UE o wartości 5 mld EUR (9 % całkowitej wartości GSP).

—

Rozwiązanie szczególne „wszystko oprócz broni”, czyli dostęp do rynku UE bez cła i bez kontyngentów (DFQF) dla wszelkiego przywozu z 49 krajów, sklasyfikowanych przez ONZ jako kraje najsłabiej rozwinięte, z wyjątkiem broni i amunicji (pierwotnie także cukru, ryżu i bananów). Dodane do systemu GSP w 2004 r. rozwiązanie to było pierwotnie inicjatywą KE w związku z negocjacjami dotyczącymi rundy dauhańskiej. Pomimo porozumienia ministerialnego WTO z 2005 r. o włączeniu podobnych rozwiązań DFQF do rundy dauhańskiej, UE nadal pozostaje jedynym obszarem handlowym stosującym tak atrakcyjne warunki w praktyce. W 2009 r. wartość przywozu do UE w ramach rozwiązania „wszystko oprócz broni” wyniosła 6 mld EUR (10 % całkowitej wartości GSP).

2.6   Tylko 9 % pozycji taryfowych pozostaje całkowicie poza zakresem GSP i GSP Plus (wchodzą one jednak w zakres rozwiązania „wszystko oprócz broni”) – są to głównie produkty rolne. Włączenie ich do systemu GSP lub nawet GSP Plus oznaczałoby likwidację niektórych korzyści wynikających z rozwiązania „wszystko oprócz broni” (a w dalszej kolejności z systemu GSP Plus), na czym straciłyby kraje najbiedniejsze (5). Dotyczy to jednak obszarów, w zakresie produktów rolnych, w których w ramach negocjacji dauhańskich wystąpiły problemy najtrudniejsze do rozwiązania. Jako przykład prawdopodobnie najdelikatniejszej kwestii można tutaj wymienić produkty cukrownicze. Po ponad dwóch stuleciach zakłóceń (6) cukier jest z punktu widzenia UE niezwykle delikatnym towarem przywozowym – jest to uprawa, którą Mozambik (należący do krajów najsłabiej rozwiniętych) może dostarczać po cenach rynkowych, która jednak byłaby wysoce podatna na zagrożenia w postaci w pełni otwartej konkurencji ze strony kraju o średnio-wysokim dochodzie, takiego jak Brazylia. Tego rodzaju wątpliwości mają również zastosowanie do tekstyliów i odzieży będących kolejnym niezwykle delikatnym zagadnieniem w przypadku przywozu do UE, jak również w kontekście konkurencji między krajami najsłabiej rozwiniętymi a ich sąsiadami.

2.7   Głównym efektem proponowanych zmian będzie redystrybucja miejsc pochodzenia niektórych towarów przywożonych do UE. W projekcie rozporządzenia proponuje się usunięcie ponad połowy krajów, które obecnie kwalifikują się do GSP, w celu silniejszej koncentracji systemu na krajach najbardziej potrzebujących, co zasadniczo należy przyjąć z zadowoleniem. Jak wyjaśnia Komisja w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia, „dzięki rozwojowi handlu, wiele krajów rozwijających się i wiele sektorów wywozowych zostało z powodzeniem włączonych w rynek światowy […] i są one w stanie rozwijać się dalej samodzielnie”. Owe kraje lepiej rozwinięte „wywierają presję na wywóz ze znacznie uboższych krajów, które faktycznie potrzebują pomocy”.

2.7.1   Komitet pragnie jednak zasygnalizować istotną obawę importerów w UE, iż przygotowywane zmiany reguł pochodzenia mogą skutkować znacznym spadkiem poziomu wykorzystania tego mechanizmu do 2017 r., kiedy to świadectwo pochodzenia wystawiane przez władze publiczne ma zostać zastąpione oświadczeniami zarejestrowanych eksporterów. Rozwiązanie takie postrzegane jest przez wiele MŚP jako zbyt ryzykowne. Komitet stoi w tym przypadku na stanowisku, iż proponowany system własnej certyfikacji wymaga nadzoru, kontroli i zatwierdzania przez niezależne, profesjonalne instytucje działające na poziomie międzynarodowym. W ostatnich latach byliśmy świadkami zbyt wielu nadużyć finansowych lub mechanizmów „obchodzenia” zasad przywozu do UE, zwłaszcza w cukrownictwie.

2.8   Kraje o wysokim dochodzie (zgodnie z klasyfikacją Banku Światowego) nadal będą wyłączone z systemu, z tym że nie będzie już obowiązujących wcześniej wyjątków. Obecnie proponuje się pominięcie wszystkich 33 krajów i terytoriów zamorskich, tj. tych, które powiązane są z UE, USA, Australią i Nową Zelandią, w przypadku których wykorzystanie systemu GSP jest nieznaczne. Są to m.in. Grenlandia, Bermudy oraz Samoa Amerykańskie.

2.8.1   Z systemu wyłączone zostaną również:

—

Wszystkie kraje będące stronami umów o wolnym handlu oraz inne kraje korzystające z preferencyjnych zasad dostępu do rynku UE na takich samych lub lepszych warunkach taryfowych (choć kraje te nadal zaliczane będą do krajów kwalifikujących się, na wypadek nieskuteczności tego rodzaju porozumień) – w tym przypadku dany kraj zostanie poinformowany z dwuletnim wyprzedzeniem. Poprzednio rozróżnienie w tym zakresie było niejasne, teraz jednak należy również uwzględnić potencjalny znaczny wzrost liczby ratyfikowanych umów o wolnym handlu z UE w najbliższych latach, ponieważ z czasem mogłoby to prowadzić do znacznego spadku liczby krajów kwalifikujących się.

—	Kraje, które zostały sklasyfikowane przez Bank Światowy jako kraje o wysokim dochodzie lub o średnio-wysokim dochodzie (w oparciu o poziom DNB na mieszkańca) w poprzednim okresie trzyletnim, zostaną powiadomione z rocznym wyprzedzeniem. Kwestia ta została omówiona szerzej w punkcie 3.

2.9   Zmianie ulegnie obecny system znoszenia preferencji zaprojektowany z myślą o likwidowaniu preferencji w sektorach, w których nie są one już potrzebne. Obowiązujący wcześniej pułap, zgodnie z którym kraj, którego wywóz do UE przekroczył 15 % całkowitej wartości przywozu w ramach systemu GSP w ciągu trzech kolejnych lat, tracił status kraju kwalifikującego się (chyba że dana sekcja lub grupa produktów stanowi ponad 50 % całkowitego wywozu danego kraju w ramach systemu GSP), wynosić będzie teraz 17,5 % ze względu na silniejszą koncentrację systemu GSP, choć w rzeczywistości oznacza to lekkie zaostrzenie. W przypadku odzieży i tekstyliów limit ten wzrośnie z 12,5 % do 14,5 %.

2.10   W podobny sposób zwiększona zostanie liczba wskazanych sekcji produktowych z 21 do 32, tak aby zapewnić większą obiektywność i precyzyjność systemu, jednak aby nie zacieśnić go na tyle, iż utraciłby on nieodzowną prostotę, stabilność i przewidywalność. Jest to kwestia o kluczowym znaczeniu, mimo iż narzędzie to rzadko znajduje zastosowanie – obecnie ma ono zastosowanie do siedmiu krajów, przede wszystkim do Chin, lecz także do Brazylii, Indii i innych krajów azjatyckich. W przeszłości było ono również stosowane, a następnie zostało wycofane w odniesieniu do Rosji i Indii.

2.10.1   Znoszenie preferencji nie będzie już miało zastosowania w odniesieniu do krajów GSP Plus – nigdy zaś nie obowiązywało ono w stosunku do rozwiązania szczególnego „wszystko oprócz broni”.

2.10.2   W przypadku systemu GSP Plus wymóg, by przywóz z krajów uczestniczących wynosił mniej niż 1 % całkowitego przywozu do UE w ramach systemu GSP, zostanie teraz złagodzony do 2 % ze względu na bardziej ukierunkowany i ograniczony zakres GSP, choć w praktyce spowoduje to otwarcie systemu GSP Plus jedynie na Pakistan (w wypadku którego problem stanowi przywóz tekstyliów do UE, zwłaszcza że niektóre państwa sądzą, iż Pakistan może zyskać kosztem pobliskich krajów najsłabiej rozwiniętych) oraz na Filipiny, pod warunkiem że spełnią one stawiane wymogi i będą chciały skorzystać z tego systemu.

3.   Przyszłe kryteria kwalifikowalności do systemu GSP / GSP Plus

3.1   Wraz z ogólną tendencją do obniżania ceł na całym świecie (z wyjątkiem ceł obowiązujących głównie na produkty rolne i tekstylia) oraz w związku z prawdopodobnym wzrostem liczby wchodzących w życie umów o wolnym handlu z UE, możliwości zastosowania systemu GSP stają się coraz bardziej ograniczone. Szacuje się, że po wprowadzeniu przewidywanych zmian i korekt wykazów, o których mowa powyżej:

—	Do systemu GSP nadal kwalifikować się będzie łącznie około 80 krajów, zależnie od tego, które z nich spełniać będą kryteria.

—	49 z nich to kraje najsłabiej rozwinięte, które kwalifikują się w związku z tym do rozwiązania szczególnego „wszystko oprócz broni”.

—

Z około 30 krajów, które kwalifikują się do systemu GSP lub GSP Plus, lecz nie do rozwiązania szczególnego „wszystko oprócz broni”, wszystkie prócz siedmiu lub ośmiu powinny zakwalifikować się do GSP Plus. Pozostaje jednak w znacznym stopniu niejasne, czy system GSP Plus będzie dla większości z nich wystarczająco atrakcyjny, by chciały z niego skorzystać. Obecnie wiele krajów nie decyduje się na taki krok. System GSP Plus może zatem dotyczyć zaledwie 3–5 krajów (7), nawet przy założeniu, że przyjęty zostanie wyższy pułap 2 % (zob. pkt 2.10.2), zwłaszcza jeśli wprowadzone zostaną w pełni umowy o wolnym handlu między UE a krajami Ameryki Środkowej (wymagające jeszcze ratyfikacji) oraz odpowiednimi krajami Partnerstwa Wschodniego.

—	Z drugiej strony, wiele krajów kwalifikujących się wyłącznie do GSP może wkrótce ów status utracić. Są to m.in. Indie, Chiny, Ukraina i trzy kraje należące do ASEAN, które wszystkie rozwijają się w szybkim tempie, a niektóre negocjują ponadto umowy o wolnym handlu z UE.

—	Tego rodzaju możliwość dalszego spadku liczby krajów, które prawdopodobnie kwalifikować się będą do systemu, wymaga zastanowienia się, czy z czasem UE w ogóle powinna utrzymywać zarówno system GSP, jak i GSP Plus.

3.2   Komitet zdaje sobie sprawę, iż Komisja niezwykle ostrożnie podchodzi do kwestii rozszerzania systemu GSP Plus, w związku ze sporem z Indiami przegranym w ramach WTO w 2004 r., dotyczącym zastosowania systemu GSP do leków. Gdyby UE stała się stroną dalszych sporów w ramach WTO, mogłaby je przegrać, ponieważ zgodne z prawem różnicowanie krajów rozwijających się możliwe jest wyłącznie w ściśle określonych warunkach.

3.3   Z drugiej zaś strony Komitet rozumie, że aby zwiększyć liczbę krajów kwalifikujących się tylko do systemu GSP, należałoby włączyć wszystkie kraje sklasyfikowane przez Bank Światowy jako kraje o średnio-wysokim dochodzie (tj. powyżej 3 976 USD w skali roku), choć nie ma ich zbyt dużo. Dotyczy to Rosji, Brazylii, Argentyny i Malezji (we wszystkich tych przypadkach roczny dochód na mieszkańca przekracza dochody Rumunii i Bułgarii). Głównym założeniem pozostaje, iż GSP pomagać ma najbardziej potrzebującym.

3.4   Z tego względu Komitetowi wydaje się, że w większości przypadków najważniejsza różnica między poziomami korzystania z GSP i GSP Plus zależy od wyboru krajów kwalifikujących się. A zatem trzeba rozważyć, czy system GSP Plus można by uatrakcyjnić i w jakim stopniu, by objąć nim możliwie najwięcej krajów, potencjalnie tak by znalazły się wśród nich kraje Azji Środkowej i Nigeria (które obecnie nie decydują się na korzystanie z GSP Plus), Syria, Iran i szereg państw wyspiarskich. Zachęcanie liczniejszych krajów do korzystania z systemu GSP Plus, a zatem do powszechniejszego przyjmowania i stosowania zasad określonych we wskazanych 27 konwencjach, zaowocować powinno sytuacją, w której zyskiwałyby obie strony.

4.   Podstawowe konwencje dotyczące praw człowieka, praw pracowniczych, ochrony środowiska i sprawowania rządów

4.1   Z punktu widzenia Komitetu kluczową cechą systemu GSP Plus są zobowiązania w oparciu o prawa uniwersalne, składane w zamian przez kraje korzystające. Aby zakwalifikować się do GSP lub rozwiązania szczególnego „wszystko oprócz broni”, kandydat nie może się dopuszczać poważnego i systematycznego naruszania zasad określonych w konwencjach wymienionych w części A załącznika VIII do projektu rozporządzenia, wśród których znajdują się konwencje ONZ dotyczące podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych, oraz 8 najważniejszych konwencji MOP. Jedyna zmiana proponowana w projekcie rozporządzenia polega na usunięciu konwencji dotyczącej apartheidu.

4.2   Jednak aby zakwalifikować się do systemu GSP Plus, wszystkie kraje muszą ratyfikować, utrzymywać ratyfikację i spełniać wymogi konwencji wymienionych w części A załącznika VIII oraz 12 dalszych konwencji wymienionych w części B. W tym przypadku w projekcie rozporządzenia proponuje się dodanie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (1992 r.), co Komitet przyjmuje z ogromnym zadowoleniem.

4.2.1   W ramach systemu GSP Plus proponuje się teraz, by kraje korzystające musiały wykazywać się wyższym poziomem zaangażowania, kłaść większy nacisk na przestrzeganie postanowień konwencji, jak również wzmocnić mechanizmy gwarantujące ich wykonanie. W tym celu:

—	kraje korzystające muszą zobowiązać się do utrzymania ratyfikacji konwencji oraz przestrzegania towarzyszącego jej ustawodawstwa bądź innych metod wdrażania, być wolne od poważnych naruszeń odnotowanych przez właściwe organy monitorujące oraz akceptować regularne monitorowanie i przeglądy;

—	jako że system GSP Plus opiera się raczej na zachętach niż na sankcjach, miedzy Komisją a poszczególnymi beneficjentami toczyć się będzie regularny dialog, zwłaszcza by z upływem czasu wdrażanie konwencji przedstawiało się coraz lepiej, a nie coraz gorzej;

—	wzmocniony zostanie proces monitorowania, a odpowiednie sprawozdania składane będą co 2 lata (a nie co 3 lata, jak ma to miejsce obecnie) zarówno Radzie, jak i (co jest nowością) Parlamentowi Europejskiemu;

—	brak współpracy prowadzić będzie do niezwłocznego wykluczenia danego kraju, bez wszczynania postępowania w tym zakresie;

—	nastąpi odwrócenie ciężaru dowodu – spoczywać on będzie teraz na kraju korzystającym;

—	Komisja będzie teraz mogła korzystać z innych źródeł wiarygodnych informacji, w tym – co istotne – z informacji pochodzących od społeczeństwa obywatelskiego.

4.3   Dla wielu krajów korzystających z GSP Plus będzie to znacznym wyzwaniem zarówno technicznym, jak i finansowym, dlatego niezbędne będzie wsparcie ze strony UE. Kwestia ta została całkowicie pominięta w projekcie rozporządzenia. Komitet apeluje o szybkie dołączenie do rozporządzenia programu Komisji Europejskiej, który określałby szczegóły wsparcia i pomocy finansowej na potrzeby odpowiedniej rozbudowy zdolności w krajach korzystających z GSP, które by się o to zwróciły. Ostatecznie wyboru dokonuje na ustalonych przez siebie warunkach kraj korzystający z systemu.

4.4   Komitet popiera zamysł utrzymania 27 konwencji z uwzględnieniem dwóch zaproponowanych zmian. Komisja podkreśla, że wybrane konwencje zapewniają zainteresowanym krajom „realistyczną możliwość skupienia się na sprawach najważniejszych” (8). Jako instrument rozwoju oparty na zachętach GSP Plus musi być systemem wystarczająco atrakcyjnym dla odpowiednich krajów, by były one skłonne się zaangażować. Trzeba znaleźć równowagę między poprawą sytuacji w zakresie praw człowieka, zagadnień społecznych, ochrony środowiska i kwestii politycznych a zdolnością biedniejszych krajów do spełnienia dodatkowych wymogów, nawet przy wsparciu w ramach pomocy technicznej w sferze handlu (TRTA). Jak zwrócono uwagę w sprawozdaniu CARIS, jak dotąd efekty wciąż pozostają marginalne.

4.4.1   Nie każdy kraj kwalifikujący się do systemu GSP Plus skłonny jest z niego korzystać. Dzieje się tak ze względu na jeden z trzech powodów:

—	najważniejsze produkty wywozowe nie należą do produktów „wrażliwych”, więc niewiele można zyskać;

—	rządy nie chcą być zobowiązane do spełniania wymogów;

—	problemy wewnętrzne, w tym wojny, konflikty lub brak zdolności administracyjnych, z których powodu stawiane wymogi są nierealne.

4.4.2   Wcześniej UE jedynie kładła nacisk na ratyfikację konwencji oraz wyraźne porozumienie co do tego, że kraje zapewnią ich skuteczne wykonanie. Postawienie takiego wymogu na samym początku sprawiłoby, że jedynie na tej podstawie do systemu kiedykolwiek zakwalifikować by się mogły prawdopodobnie tylko Norwegia i Szwajcaria. CARIS zwraca uwagę, iż „GSP Plus wydaje się skuteczny w promowaniu ratyfikacji 27 konwencji”, lecz „o wiele trudniej jest określić prawdziwe efekty”. GSP dodaje jednak wewnętrzne zachęty do skutecznego wdrożenia, których późniejsze wycofanie przyniosłoby zainteresowanym stronom znaczne straty.

4.5   Wszelkie rozwiązania GSP mogą być czasowo wycofane z uwagi na poważne i systematyczne naruszanie określonych podstawowych zasad, a także z szeregu innych powodów, takich jak nieuczciwe praktyki handlowe, nadużycia finansowe lub poważne braki w systemie kontroli celnej wywozu.

4.5.1   Jak dotąd z uwagi na naruszenia praw pracowniczych preferencje w ramach systemu GSP cofnięto Birmie/Związkowi Myanmar (9) (w 1997 r.) oraz Białorusi (w 2006 r.) i dotychczas ich nie przywrócono. Preferencje dla Sri Lanki w ramach systemu GSP Plus wycofano (w 2010 r.) z powodu nieskutecznego wdrażania konwencji dotyczących praw człowieka. W przypadku niektórych krajów jednak, np. Salwadoru, już samo otwarcie postępowania dochodzeniowego okazało się wystarczającym katalizatorem zmian.

4.5.2   Kluczowym pytaniem z punktu widzenia Komitetu jest, czy – zwłaszcza w ramach zmienionego, zaostrzonego systemu – wszczęcie pełnego postępowania dochodzeniowego (a wiele krajów nadal ma jeszcze wiele do zrobienia) w nieunikniony sposób prowadziłoby do wycofania preferencji, jeżeli nie udałoby się szybko znaleźć pozytywnego rozwiązania. Sytuacja taka nie byłaby korzystna dla nikogo. Należy znaleźć równowagę między kijem a marchewką. Dla niektórych bardzo biednych krajów, stojących w obliczu głodu i innych trudności, cele te mogą być w krótkim okresie nieosiągalne. Choć Komisja ma składać sprawozdania Parlamentowi co dwa lata, Komitet rozumie, że w międzyczasie toczyć się będzie dialog oraz że Komisja będzie na bieżąco monitorować sytuację w krajach korzystających z sytemu, w tym poprzez wykorzystanie materiałów przygotowywanych przez właściwe międzynarodowe organy monitorujące. Komitet oczekuje, że Komisja zachowa możliwie największą przejrzystość na tym etapie, kiedy wykrywane są rzeczywiste obszary problematyczne.

4.5.3   Szczególne wątpliwości wiążą się z Uzbekistanem (który kwalifikowałby się do systemu GSP Plus, lecz nie decyduje się na korzystanie z niego), w którym głęboką troskę budzi kwestia zatrudniania dzieci przy zbiorach bawełny. Deklarowanym celem systemu GSP Plus jest zachęcanie krajów korzystających z preferencji do ciągłej poprawy wyników. Należy zatem znaleźć równowagę między zachętami do pozytywnych zmian a jeszcze większą izolacją kraju, która opóźniłaby postęp o kilka lat lub doprowadziła do regresu w tej dziedzinie.

5.   Rola społeczeństwa obywatelskiego

5.1   W związku z budową dodatkowych zdolności, o czym mowa w punkcie 4.3, Komitet występuje z zaleceniem, iż działania te należy opierać na dialogu, w którym wykorzystywać się będzie doświadczenie społeczeństwa obywatelskiego w celu określenia rzeczywistych potrzeb i zaradzenia im. Jak już wspomniano, nawet w sprawozdaniu CARIS, przy opracowywaniu którego korzystano ze złożonych metod analizy i zatrudniano doświadczonych analityków, stwierdza się, że w ramach oceny postępów handlowych osiąganych dzięki GSP trudno jest wysnuć jakiekolwiek wnioski, natomiast od krajów rozwijających się, o skromnych zasobach, oczekuje się, by podjęły decyzje dotyczące polityki, gdy dysponują niezwykle ograniczonymi zdolnościami do przygotowania dokładnej prognozy.

5.2   W art. 14 projektu rozporządzenia stwierdza się, że w odniesieniu do spełniania postanowień głównych konwencji wymienionych w załączniku VIII „sprawozdanie [Komisji] może zawierać wszelkie informacje, które Komisja uzna za właściwe”. Komisja wyraźnie daje do zrozumienia, że „oprócz sprawozdań międzynarodowych organów monitorujących, będziemy mogli korzystać z innych źródeł dokładnych informacji” (10), które będą musiały być sprawdzone i rzetelne.

5.3   Komisja przewiduje, że wśród takich źródeł widziałaby Komitet jako „bardziej wyważony” ze względu na jego możliwość przedstawiania szerokiego spektrum poglądów zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Innymi potencjalnymi źródłami informacji mogą być spółki i organizacje przedsiębiorstw, związki zawodowe i inne organizacje, które mogą zaangażować się aktywnie w podejmowane działania.

5.4   Komitet odnotowuje ponadto, iż Komisja zamierza przedstawić w odpowiednim czasie odrębne rozporządzenie dotyczące procedur, które miałyby zastosowanie w odniesieniu do wniosków o udział w systemie GSP Plus, a także wycofywania i przywracania preferencji w ramach GSP, GSP Plus i rozwiązania szczególnego „wszystko oprócz broni”, zgodnie z przepisami art. 10 ust. 8, art. 15 ust. 2 i art. 19 ust. 12 projektu rozporządzenia, z uwzględnieniem środków ochronnych przewidzianych w art. 22 ust. 4. Komitet oczekuje, iż będzie się mógł wypowiedzieć na temat planowanego rozporządzenia na etapie jego opracowywania i konsultacji.

5.4.1   Bez uszczerbku dla przysługujących zainteresowanym stronom praw czy ich możliwości zgłaszania uwag w kwestiach dotyczących przestrzegania konwencji, Komitet zaleca jednakże, by Komisja, Rada i Parlament utworzyły mechanizm „monitorowania” lub konsultacji, w ramach którego społeczeństwo obywatelskie mogłoby wypowiadać się co do domniemanych naruszeń wskazanych konwencji przez kraje korzystające z systemu GSP. Apelujemy także, by sam Komitet podjął się roli podmiotu ułatwiającego lub koordynującego działania w tym zakresie, działając jako zorganizowany już punkt kontaktowy w sprawie rejestrowania skarg, odpowiednio w oparciu o przewidywane w najbliższym czasie precedensowe przypadki monitorowania przez społeczeństwo obywatelskie przebiegu wdrażania umowy o wolnym handlu między UE a Koreą Południową oraz innych umów o wolnym handlu, a zwłaszcza rozwiązań dotyczących specjalnego wkładu UE lub grup doradczych na szczeblu UE, które miałyby poprzedzać przekazanie spraw do formalnego rozpatrzenia przez wspólne organy przewidziane we wspomnianych umowach o wolnym handlu.

5.4.2   W tym celu wzywamy Komisję do utworzenia w najbliższej przyszłości wspólnej grupy roboczej z udziałem Komitetu, do której kompetencji należałoby wydawanie jasnych zaleceń na możliwie najwcześniejszym etapie.

---

(1)  INFO PACK Regarding the European Commission's proposal on a new GSP, DG TRADE, s. 8.

(2)  Centre for the Analysis of Regional Integration at (the University of) Sussex [Centrum Analiz Integracji Regionalnej na Uniwersytecie Sussex]: Sprawozdanie ze śródokresowej oceny GSP, 2009.

(3)  Dz.U. C 110 z 30.04.2004, s. 34.

(4)  W kolejnych 2 300 pozycjach taryfowych obowiązuje już standardowo zerowa stawka celna.

(5)  Sprawozdanie CARIS.

(6)  Wywodzących się z czasów wojen napoleońskich i zaprzestania przywozu trzciny cukrowej do Europy kontynentalnej.

(7)  Boliwia, Ekwador i Mongolia, z możliwością rozszerzenia na Pakistan i Filipiny.

(8)  INFO PACK Regarding the European Commission's proposal on a new GSP, DG TRADE, s. 8, pkt 5.

(9)  W przeciwnym wypadku kraj ten kwalifikowałby się do rozwiązania szczególnego „wszystko oprócz broni”.

(10)  INFO PACK Regarding the European Commission's proposal on a new GSP, DG TRADE, s. 8.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/89

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wspólnego komunikatu do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Nowa koncepcja działań w obliczu zmian zachodzących w sąsiedztwie”

COM(2011) 303 wersja ostateczna

2012/C 43/20

Sprawozdawca: Emmanuelle BUTAUD-STUBBS

Dnia 19 lipca 2011 r. Komisja i Wysoka Przedstawiciel Unii Europejskiej do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wspólnego komunikatu do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Nowa koncepcja działań w obliczu zmian zachodzących w sąsiedztwie”

COM(2011) 303 wersja ostateczna.

Sekcja Stosunków Zewnętrznych, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 22 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 7 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 119 do 3 przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1   Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem przyjmuje wspólny komunikat Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych i Komisji Europejskiej, który przewiduje pilne dostosowanie polityki UE w należytym terminie. EKES w pełni aprobuje wyrażony w komunikacie cel opracowania nowego podejścia do sąsiedztwa UE w celu wzmocnienia partnerstwa między UE a krajami partnerskimi.

1.2   EKES zaznacza, że komunikat może stanowić jedynie punkt wyjścia do przyszłego partnerstwa, i wzywa instytucje UE do rozwinięcia bardziej długoterminowej strategii, która byłaby wdrażana w ramach perspektywy finansowej 2014–2020 i która łączyłaby przyjęte priorytety z należytym budżetem na wzmocnione partnerstwa i różnymi nurtami polityki UE.

1.3   EKES wyraża nadzieję, że UE będzie mogła odpowiednio, tj. w stanowczy i spójny sposób, oraz zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w komunikacie w sprawie krajów objętych partnerstwem eurośródziemnomorskim (1) zareagować na ostatnie wydarzenia w niektórych krajach sąsiadujących, gdzie nie powstała jeszcze prawdziwa i trwała demokracja.

1.4   EKES zgadza się z zasadą zróżnicowania i warunkowości oraz potrzebą większej elastyczności w stosunkach z krajami partnerskimi. Jednak EKES zwraca się jednocześnie do UE o dopilnowanie, by stosowanie zasady „mniej za mniej” nie było szkodliwe dla potencjalnych postępów w procesie reform w krajach partnerskich przeprowadzanym we własnym tempie i zgodnie z możliwościami absorpcji.

1.5   Komitet z zadowoleniem zauważa, że nowy nacisk, jaki w komunikacie położono na kluczową rolę społeczeństwa obywatelskiego dla wzmacniania procesów demokratycznych i wspierania szeregu organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym partnerów społecznych, został uznany za priorytetowy.

1.6   EKES podkreśla, że do kluczowych kryteriów oceny sprawowania rządów w państwie zalicza się: odpowiednie warunki funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, ochronę praw człowieka, jak również prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne oraz wolność religii.

1.7   EKES wyraża przekonanie, że konieczne jest udostępnienie wsparcia UE w ramach Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji (EED) oraz że wsparcie to powinno odpowiadać na nagłe potrzeby szerszej grupy organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym niezarejestrowanych grup opozycyjnych. Instrument EED powinien uzupełniać istniejące instrumenty, takie jak Europejski Instrument na rzecz Wspierania Demokracji i Praw Człowieka na Świecie (EIDHR) oraz Instrument na rzecz Stabilności.

1.8   W tym kontekście EKES podkreśla konieczność udzielenia szerszego i lepiej ukierunkowanego wsparcia pracodawcom i związkom zawodowym oraz innym grupom społeczno-zawodowym, ponieważ stanowią one istotny aspekt życia społecznego, gospodarczego i politycznego, a także potencjalną gwarancję stabilizacji. Niektóre z nich rzeczywiście odegrały kluczową rolę w mobilizacji na rzecz demokracji. EKES z zadowoleniem przyjmuje to, że EED przewiduje wsparcie dla tych podmiotów, wyraża jednak nadzieję, że Instrument Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego także zostanie wykorzystany w tym celu.

1.9   EKES wzywa do poprawy skuteczności projektów finansowanych przez UE. Wysoki poziom złożoności procedur finansowania unijnego powoduje wykluczenie z zakresu ich stosowania wielu podmiotów niepaństwowych. Udzielenie organizacjom wsparcia w pozyskaniu funduszy, na przykład w postaci szkoleń w zakresie budowania potencjału prowadzonych przez delegatury UE, powinno stanowić jeden z celów tej inicjatywy.

1.10   Ponadto Komitet wzywa UE do wprowadzenia środków ostrożnościowych i podstawowych zasad dobrego sprawowania rządów dla rządów krajów partnerskich, które pragnęłyby skorzystać z 3. składnika instrumentu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, który umożliwia im realizację projektów służących wzmocnieniu potencjału organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz ich zaangażowania w politykę krajową i krajowe procesy decyzyjne.

1.11   Jeśli chodzi o stosunki handlowe, ostatecznym celem pogłębionej i kompleksowej umowy o strefie wolnego handlu (DCFTA) jest osiągnięcie wysokiego poziomu integracji gospodarczej między UE a krajami partnerskimi. EKES zwraca się do UE o rozważenie, czy możliwe jest zróżnicowanie pakietów postanowień DCFTA, które odzwierciedlałoby różny poziom zaangażowania w europejską integrację gospodarczą i różne plany działania w krajach partnerskich. W okresie negocjacji DCFTA i innych umów oraz podczas procesu wdrażania ważne jest, by przewidzieć, jako warunek obowiązkowy, udział społeczeństwa obywatelskiego i ustanowić mechanizm stałego dialogu z nim. Należy także konsultować się ze społeczeństwem obywatelskim w ramach oceny wpływu na zrównoważony rozwój.

1.12   Promowanie wolności wypowiedzi religii i mediów w ramach podstawowych swobód obywatelskich oraz swobodny dostęp do Internetu i sieci społecznych są także niezwykle istotne, gdyż przyczyniają się do zwiększenia przejrzystości i sprzyjają procesowi demokratyzacji. Wymagają one zatem szczególnej uwagi i ukierunkowanych działań.

1.13   Chociaż uzyskane wyniki stanowią jedynie relatywny sukces, EKES z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie UE do zapobiegania konfliktom w najbliższym sąsiedztwie i wzywa UE do rozwijania wszechstronnych strategii w tej dziedzinie.

1.14   EKES wzywa do ułatwienia mobilności osób z krajów sąsiadujących – w szczególności młodzieży i studentów, artystów, badaczy, naukowców i przedsiębiorców – w celu zwiększenia częstotliwości kontaktów międzyludzkich korzystnych zarówno dla krajów partnerskich, jak i dla UE.

1.15   EKES jako przedstawiciel społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu UE jest gotów odegrać aktywną rolę i podzielić się swoją wiedzą fachową w celu zbudowania skuteczniejszych europejskich struktur współpracy ze społeczeństwami w krajach sąsiadujących (2), w szczególności dzięki następującym działaniom:

—	wsparcie w sporządzaniu planu organizacji społeczeństwa obywatelskiego i dokumentowania stanu działań społeczeństwa obywatelskiego w regionie dzięki otwartemu i bezpośredniemu dialogowi z szeregiem podmiotów;

—	dzielenie się wiedzą fachową zdobytą dzięki współpracy ze wschodnimi sąsiadami UE przy określaniu szczegółowych kryteriów i procesów tworzenia realnych instytucji przedstawicielskich społeczeństwa obywatelskiego, z którymi konsultowano by się w ramach kształtowania polityki w krajach partnerskich;

—

wspieranie niezależnych i przedstawicielskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego – zwłaszcza tych, które odegrały czynną rolę w przeciwstawianiu się reżimom niedemokratycznym – dzięki wysiłkom na rzecz budowania zdolności i dzieleniu się wiedzą fachową w szeregu dziedzin, takich jak dialog społeczny (w tym na szczeblu sektorowym) oraz prawa gospodarcze i społeczne;

—	wymiana sprawdzonych rozwiązań w dziedzinach takich jak dialog społeczny, równouprawnienie płci, przedsiębiorczość i społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw;

—	udział w tworzeniu przez UE instrumentów, planów działania i programów w celu wzmocnienia organizacji społeczno-ekonomicznych oraz w monitorowaniu ich wdrażania;

—	aktywny udział w określeniu zasad działania Instrumentu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego oraz Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji.

2.   Wnioski z wcześniejszych doświadczeń

2.1   Krytyczna analiza wcześniejszych działań Unii Europejskiej

2.1.1   Całkowity brak (poza kilkoma wyjątkami) otoczenia demokratycznego spowodował konieczność dostosowania polityki UE do kwestii praktycznych i nawiązania dialogu z osobami, których w żadnym razie nie można opisać jako demokratycznych przedstawicieli swoich narodów.

2.1.2   Na przykład podczas całego procesu barcelońskiego zabrakło odpowiedniej komunikacji i współpracy między UE, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, związkami zawodowymi i organizacjami praw człowieka, które nie uzyskały poparcia rządowego, w związku z czym nie wykorzystano sposobności wywierania wpływu na wydarzenia polityczne i społeczne.

2.1.3   Doświadczenie pokazało, szczególnie w regionie eurośródziemnomorskim, że występuje tendencja do niedostatecznego korzystania ze środków dostępnych dla społeczeństwa obywatelskiego ze względu na słabości tych organizacji w państwach niedemokratycznych.

2.1.4   Istnieją pewne sprawdzone rozwiązania w zakresie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego, takie jak tworzenie platform tematycznych, grup roboczych i paneli, które zostały wypracowane w ramach Partnerstwa Wschodniego, a teraz mogłyby zostać przystosowane i z pożytkiem zastosowane także na południu.

3.   Główne elementy nowego podejścia

3.1   Stosowanie zasady zróżnicowania i warunkowości

3.1.1   EKES zgadza się w pełni z podkreślanymi w komunikacie dwoma wyżej wspomnianymi zasadami i jest w trakcie wzmacniania tych zasad w swoich własnych pracach, na przykład w stosowanych kryteriach uczestnictwa w Eurośródziemnomorskim Szczycie Rad Społeczno-Gospodarczych i Podobnych Instytucji oraz w organizowaniu swoich misji zagranicznych.

3.1.2   UE musi uwzględnić w stosowanym podejściu „więcej za więcej” różną historię regionów i państw, ich poziom rozwoju, różne stadia rozwoju stosunków z UE oraz charakterystyczne potrzeby i problemy. To podejście przyczyni się również do skuteczniejszego wykorzystania środków finansowych UE, co stanowi podstawowy obowiązek Unii Europejskiej wobec podatnika europejskiego.

3.1.3   Jesteśmy jednocześnie przekonani o konieczności upewnienia się, że zasada „mniej za mniej” nie jest stosowana w sposób szkodliwy dla potencjału krajów partnerskich, gdzie postępy są wolniejsze.

3.2   Działania na rzecz „głębokiej” i trwałej demokracji

3.2.1   UE słusznie podkreśla konieczność tworzenia „głębokiej” demokracji dzięki wzmocnieniu społeczeństwa obywatelskiego i budowaniu swojej roli w procesie demokratyzacji i ugruntowania norm dobrego sprawowania rządów w regionie objętym europejską polityką sąsiedztwa.

3.2.2   Z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie nowych instrumentów poświęconych konsolidacji zdobyczy demokratycznych. W tym kontekście EKES wyraża gotowość udziału w pracach na rzecz określenia zasad działania Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji, a w szczególności Instrumentu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Instrumenty te powinny być elastyczne i umożliwiać reagowanie przy zmieniających się potrzebach, jak również obejmować ukierunkowane środki wspierania procesów demokratycznych w sąsiedztwie UE, między innymi dzięki wspieraniu tworzenia partii politycznych i wolnych mediów oraz wzmacnianiu zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w procesy demokratyczne.

3.2.3   Mimo poważnych różnic finansowych i operacyjnych oraz różnic w sposobie zarządzania między europejskim instrumentem na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka na świecie (EIDHR), Instrumentem na rzecz Stabilności, Europejską Fundacją na rzecz Demokracji oraz Instrumentem Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego należy zapewnić spójność i synergię między tymi instrumentami i umacniać ją.

3.2.4   W celu zwiększenia świadomości organizacji i możliwości wykorzystania tych instrumentów finansowych EKES zwraca się do Komisji o sporządzenie prostych i przyjaznych dla użytkownika dokumentów wyjaśniających.

3.2.5   EKES uznaje poszanowanie zarówno wolności religijnej, jak i obywatelskiej za podstawowe prawo człowieka, które powinno podlegać pełnej ochronie w regionach, które charakteryzuje różnorodność religijna i polityczna. EKES wzywa państwa, które jeszcze nie ratyfikowały istniejących konwencji powszechnych i regionalnych ani porozumień w sprawie swobód politycznych, obywatelskich i kulturalnych, a także praw ekonomicznych i społecznych opartych na Powszechnej deklaracji praw człowieka, aby bezzwłocznie to uczyniły.

3.2.6   Media w regionie eurośródziemnomorskim odgrywają kluczową rolę w informowaniu o dokonujących się przemianach i przewidywaniu ich wyników. Wsparcie UE musi się koncentrować na inicjatywach zmierzających do zwiększenia profesjonalizmu i niezależności istniejących mediów oraz wspierania środowiska sprzyjającego różnorodności i swobodzie mediów.

3.3   Większa rola UE w rozwiązywaniu konfliktów

3.3.1   Utrzymywanie się długotrwałych konfliktów w sąsiedztwie UE – na południu i na wschodzie – stanowi ogromne wyzwanie zarówno dla UE, jak i dla samych krajów partnerskich. UE przyznała, że skuteczność jej dotychczasowych działań była umiarkowana. Traktat z Lizbony nadał UE nowy mandat na rzecz budowania pokoju i nowe struktury wsparcia, które stanowią prawdziwą szansę na przyjęcie nowego podejścia w tej sprawie.

3.3.2   EKES wzywa UE do budowania kompleksowych strategii zapobiegania konfliktom i rozwiązań na rzecz budowania pokoju, szczególnie w swoim najbliższym sąsiedztwie, oraz do skoncentrowania się na zapewnieniu większej spójności między szeregiem programów i strategii UE w tej dziedzinie.

3.3.3   Komitet wzywa do tego, by wszystkie przedsięwzięcia na rzecz budowania pokoju upowszechniały i uwzględniały zasady demokratyczne, a także by stworzono systemy monitorowania z udziałem organizacji społeczeństwa obywatelskiego w celu oceny postępów w procesie reform. Konieczne jest lepsze skoncentrowanie się na tych grupach, których wpływ na budowanie pokoju ma zasadnicze znaczenie, ale których głos jest słabo słyszalny. Grupy te to kobiety i młodzież, związki zawodowe i lokalne firmy. Skoncentrowanie się na nieprzerwanym podejmowaniu działań gospodarczych w strefach konfliktu jako przejaw odporności również zasługuje na poparcie, podobnie jak działania podejmowane przez związki zawodowe, takie jak demonstracje na rzecz pokoju i solidarności. Ze szczególną uwagą należy potraktować grupy najbardziej bezbronne, takie jak kobiety, dzieci i ofiary konfliktów, do których należy skierować specjalne programy.

4.   Silniejsze powiązania handlowe

4.1   Poza zacieśnieniem stosunków handlowych ostatecznym celem pogłębionej i kompleksowej umowy o wolnym handlu (DCFTA) stanowi osiągnięcie wysokiego poziomu integracji gospodarczej między UE a krajami partnerskimi. Wdrożenie DCFTA i stosowanie jej postanowień wymaga od krajów partnerskich głębokiej restrukturyzacji ram prawnych i gospodarczych. W tym celu konieczne jest znaczne dodatkowe wsparcie UE, które pozwoliłoby osiągnąć poziom rozwoju niezbędny do wywiązania się z wymogów.

4.2   Komitet zwraca się również o włączenie rozdziału dotyczącego zrównoważonego rozwoju do wszystkich umów o handlu, które UE negocjuje ze swoimi partnerami, i uważa, że przed rozpoczęciem negocjacji należy również zasięgnąć opinii społeczeństwa obywatelskiego w ramach oceny wpływu na zrównoważony rozwój. Takie zaangażowanie przyczyni się do podniesienia świadomości społecznej co do krótko- i długoterminowych korzyści, jakie mogą wyniknąć z DCFTA, i pomoże zapewnić publiczny charakter tego procesu (3).

4.3   W tym celu zawierane w przyszłości umowy DCFTA, a także inne umowy, powinny przewidywać mechanizmy konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim, na przykład w ramach wspólnych komitetów konsultacyjnych, w celu skutecznego monitorowania sposobu wdrożenia przepisów dotyczących rozdziału w sprawie zrównoważonego rozwoju.

4.4   W odniesieniu do standardów społecznych i stosunków pracy Komitet nalega na ratyfikowanie i należyte wdrożenie odpowiednich konwencji MOP.

5.   W kierunku skutecznego partnerstwa w regionie

5.1   UE musi znaleźć odpowiednią równowagę i poszukiwać synergii między dwustronnym a regionalnym wymiarem stosunków UE z krajami partnerskimi.

5.2   Stwierdzono już, że partnerstwa regionalne z obszarami na wschodzie i południu przyczyniły się do dalszej poprawy stosunków między UE a sąsiednimi państwami. Jednak Partnerstwo Wschodnie i Unia dla Śródziemnomorza, które stanowią uzupełnienie współpracy eurośródziemnomorskiej, wykazały szereg braków.

5.3   Unii dla Śródziemnomorza, której zadaniem było uzupełnienie stosunków dwustronnych między UE a krajami partnerskimi, nie udało się dotychczas osiągnąć spodziewanych rezultatów. Konieczna jest zatem radykalna zmiana jej roli i celów. Unia musi także zapewnić trwałe mechanizmy zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w swoje inicjatywy. EKES wzywa do natychmiastowego podjęcia decyzji w sprawie roli, zadań, organizacji i finansowania Unii dla Śródziemnomorza. Ponadto EKES jest przekonany, że działania Unii dla Śródziemnomorza należy lepiej dostosować do ogólnej strategii UE w tym regionie (4).

5.4   Zasadniczo większość krajów partnerskich poprawiła i zintensyfikowała swoje stosunki z UE dzięki dialogom na temat układów o stowarzyszeniu oraz pogłębionym i kompleksowym strefom wolnego handlu (DCFTA), liberalizacji wizowej i partnerstw na rzecz mobilności, współpracy w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii i innych kwestii. Niestety stosunki Białorusi z UE bardzo się pogorszyły, podobnie jak sytuacja w zakresie swobód demokratycznych i podejmowania działań na rzecz społeczeństwa obywatelskiego w innych krajach partnerskich, między innymi na Ukrainie.

5.5   Należy w dalszym ciągu uważnie śledzić ewolucję sytuacji politycznej w krajach sąsiadujących z UE, a poziom integracji gospodarczej oraz stosunki handlowe powinny odzwierciedlać stopień ich zaangażowania w pogłębianie trwałej demokracji i poszanowanie praw człowieka.

5.6   EKES jest przekonany, że wspieranie większej mobilności, szczególnie młodzieży i studentów z sąsiednich państw, zapewni korzyści dla krajów partnerskich, między innymi w postaci zwiększenia intensywności kontaktów międzyludzkich. To samo dotyczy artystów, badaczy, naukowców i biznesmenów podróżujących służbowo. Dodatkowo należy wprowadzić programy ułatwień wizowych, zwolnienia z opłat i możliwości uzyskania wizy wielokrotnego wjazdu, wraz z nieustającymi staraniami na rzecz rozwijania zintegrowanego zarządzania granicami, należytego zarządzania migracjami, zwalczania nielegalnej imigracji, prawa azylowego i pomocy humanitarnej dla uchodźców.

6.   Wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego w sąsiedztwie UE za pomocą Instrumentu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego oraz Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji

6.1   Wsparcie udzielane organizacjom społeczeństwa obywatelskiego musi być wszechstronne, rzetelne, wieloaspektowe i dostosowane do potrzeb tych organizacji. Już od kilku lat EKES zabiega o nadanie społeczeństwu obywatelskiemu odpowiedniej roli przy opracowywaniu polityki sąsiedztwa i monitorowaniu jej wykonania, o wprowadzenie specjalnych programów budowania zdolności dla społeczeństwa obywatelskiego i poprawy dialogu między rządami a społeczeństwem obywatelskim w krajach sąsiadujących z UE (5). A zatem EKES aprobuje trzy komponenty instrumentu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

6.2   W celu wdrożenia tych komponentów konieczna jest szeroka i globalna definicja „organizacji społeczeństwa obywatelskiego”, zgodnie z sugestią Komisji wyrażoną w komunikacie w sprawie minimalnych standardów stosowanych w trakcie konsultacji (6). A zatem sporządzenie planu organizacji społeczeństwa obywatelskiego ma największe znaczenie dla wdrożenia tych komponentów. W ramach swych rozmaitych sieci EKES jest gotowy do dalszego wsparcia w opisywaniu pojawiających się podmiotów niepaństwowych, jak również w tworzeniu sieci współpracy z organizacjami pozarządowymi na szczeblu regionalnym. Łatwo można stwierdzić synergię z działaniami Komisji, Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych oraz delegatur UE w tych dziedzinach.

6.3   Ponadto doświadczenia europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego można wykorzystać przy definiowaniu programów budowania zdolności. Poza licznymi sieciami współpracy organizacji pozarządowych w UE należy zaangażować najważniejsze europejskie podmioty ekonomiczne i społeczne. Mogą się one podzielić wiedzą fachową z odpowiednimi podmiotami w krajach partnerskich w celu przekazania im swojej znajomości polityki europejskiej oraz wspierania społeczeństwa obywatelskiego w krajach sąsiadujących w ramach analizy politycznej, ochrony interesów i monitorowania konwergencji z różnymi dziedzinami polityki UE.

6.4   Propozycja zwiększenia zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego w dialog polityczny między UE a krajami partnerskimi w różnych sektorach jest jak najbardziej pożądana, gdyż obszar ten był niestety często zaniedbywany w przeszłości. Jeśli chodzi o podmioty ekonomiczne i społeczne, ze specjalną uwagą potraktować należy programy wspierające sektorowy dialog społeczny w państwach, do których programy te są skierowane. EKES wyraża wolę zaangażowania się we wzmocnienie dialogu społecznego i w tym kontekście wzywa również do zaangażowania MOP, którą uważa za niezwykle istotną, oraz Europejską Fundację Kształcenia, która może zapewnić szkolenia w dziedzinie dialogu sektorowego partnerom społecznym w krajach sąsiadujących.

6.5   Komponent 3 Instrumentu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego przewiduje wsparcie na szczeblu krajowym projektów dwustronnych dzięki zachęceniu rządów partnerskich do wzmocnienia zdolności organizacji społeczeństwa obywatelskiego i zaangażowania ich w politykę wewnętrzną i proces podejmowania decyzji. Komitet jest przekonany, że zinstytucjonalizowany mechanizm konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim jest niezwykle pożądany i że rady społeczno-gospodarcze stanowią jeden z najlepszych instrumentów nawiązania takiego dialogu. Rządy, które pragną korzystać z takiego wsparcia, powinny jednak przyjąć pewne środki ostrożnościowe i podstawowe zasady dobrego sprawowania rządów. EKES jest gotowy określić szereg warunków, które należy spełnić w celu utworzenia przedstawicielskich rad społeczno-gospodarczych i podobnych instytucji.

6.6   W krajach sąsiadujących istnieją już regionalne platformy organizacji społeczeństwa obywatelskiego: Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Partnerstwa Wschodniego oraz Eurośródziemnomorskie Zgromadzenie Rad Społeczno-Gospodarczych i Podobnych Instytucji, które zostało utworzone na skutek inicjatywy EKES-u. EKES odegrał kluczową rolę w powołaniu rad społeczno-gospodarczych w wielu państwach w południowej części basenu Morza Śródziemnego. Podczas całego tego procesu Komitet opowiadał się za jak najliczniejszą reprezentacją różnych podmiotów niepaństwowych w tych radach. Wiedza fachowa i wsparcie EKES-u w tworzeniu rad społeczno-gospodarczych jako instytucji konsultacyjnych społeczeństwa obywatelskiego w podejmowaniu decyzji politycznych może okazać się użytecznym uzupełnieniem możliwości współpracy w ramach Instrumentu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.

6.7   Wysoki poziom złożoności procedur finansowania unijnego powoduje wykluczenie z zakresu ich stosowania wielu podmiotów niepaństwowych, które mają największy potencjał, a małe doświadczenie w składaniu wniosków o środki unijne. Jest to nawracający problem we wszystkich państwach i regionach, które korzystają ze środków UE przeznaczonych na finansowanie współpracy. Wsparcie tych organizacji na przykład w formie szkoleń organizowanych przez delegatury UE i dotyczących tego, jak przygotować wniosek o przyznanie finansowania, może stanowić jeden z celów tego instrumentu.

6.8   EKES wyraża gotowość zaangażowania się w prace na rzecz zdefiniowania zasad działania Europejskiej Fundacji na rzecz Demokracji. EKES jest zdania, że instrument ten powinien być elastyczny i umożliwiać reagowanie na nagłe potrzeby. Powinien on także obejmować ukierunkowane środki wspierania procesów demokratycznych w sąsiedztwie UE dzięki wspieraniu tworzenia partii politycznych, wolnych środków masowego przekazu i niezależnych związków zawodowych, jak również dzięki wzmacnianiu zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w procesy demokratyczne.

6.9   EKES uważa, że działania EED powinny w dalszym ciągu stanowić odpowiedź na zapotrzebowanie, być nastawione na budowanie zdolności, a nie na realizację projektów, oraz utrzymać elastyczny i przejrzysty charakter. Wsparcia należy udzielać przede wszystkim organizacjom, które nie mają dostępu do innych źródeł finansowania UE, takich jak Instrument Wspierania Rozwoju społeczeństwa Obywatelskiego, Europejski Instrument na rzecz Wspierania Demokracji i Praw Człowieka na Świecie czy też program „Podmioty niepaństwowe i władze lokalne w procesie rozwoju”. Zarządzanie instrumentem powinno przebiegać na szczeblu krajowym, przy minimalnych wymogach biurokratycznych i w zakresie sprawozdawczości, jednak przy wsparciu skutecznego mechanizmu oceny rezultatów. Należy również przewidzieć możliwość podjęcia wspólnych działań z innymi donatorami pomocy.

---

(1)  Komunikat „Partnerstwo na rzecz demokracji i wspólnego dobrobytu z południowym regionem morza śródziemnego”, COM(2011) 200 wersja ostateczna.

(2)  Zob. szczegółowe zalecenia EKES-u zawarte w niedawnych opiniach: w sprawie wkładu społeczeństwa obywatelskiego w Partnerstwo Wschodnie, Dz.U. C 248 z 25.8.2011, s. 37–42; w sprawie promowania reprezentatywnych społeczeństw obywatelskich w regionie eurośródziemnomorskim z dnia 21 września 2011 r., Dz.U C 376 z 22.12.2011, s. 32–37, oraz w sprawie:„Nowa polityka zagraniczna oraz polityka bezpieczeństwa UE a rola społeczeństwa obywatelskiego” z dnia 27 października 2011 r. (dotychczas nieopublikowana w Dz.U.).

(3)  Opinia EKES-u w sprawie: „Ocena wpływu na zrównoważony rozwój a polityka handlowa Unii Europejskiej”, Dz.U. C 218 z 23.7.2011, s. 14–18.

(4)  COM(2011) 200 wersja ostateczna.

(5)  Opinia EKES-u w sprawie udziału społeczeństwa obywatelskiego w partnerstwie wschodnim, Dz.U. C 277 z 17.11.2009. s. 30–36; opinia EKES-u w sprawie w sprawie udziału społeczeństwa obywatelskiego we wdrażaniu planów działań w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa w krajach Zakaukazia: w Armenii, Azerbejdżanie i Gruzji, Dz.U. C 277 z 17.11.2009, s. 37–41.

(6)  Komunikat Komisji „Zmierzając ku pogłębionej kulturze konsultacji i dialogu – Zasady ogólne i minimalne standardy stosowane przez Komisję w trakcie konsultacji z zainteresowanymi stronami”, COM(2002) 704 wersja ostateczna, 11.12.2002, s. 6.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/94

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie zmienionego wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 i rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do dystrybucji produktów żywnościowych wśród osób najbardziej potrzebujących w Unii

COM(2011) 634 wersja ostateczna – 2008/0183 (COD)

2012/C 43/21

Sprawozdawca: Yves SOMVILLE

Dnia 17 października 2011 r. Rada, działając na podstawie art. 43 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

zmienionego wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 i rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do dystrybucji produktów żywnościowych wśród osób najbardziej potrzebujących w Unii

COM(2011) 634 wersja ostateczna – 2008/0183 (COD).

Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 21 listopada 2011 r.

Na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z 8 grudnia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 139 do 1 – 5 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:

1.   Wnioski i zalecenia

1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji, zwłaszcza zaś rozszerzenie podstawy prawnej proponowanej w odniesieniu do wdrożenia europejskiego programu pomocy najbardziej potrzebującym (PEAD) w 2012 r. i 2013 r. Program stanie się tym samym spójny z celami WPR, wzmacniając jednocześnie spójność społeczną w Unii. Zmiana ta jest tym ważniejsza, że wpisuje się w cele strategii „Europa 2020”.

1.2	EKES popiera konieczność dalszego wdrażania programu i jego finansowania z budżetu WPR w latach 2012–2013 i to na obecnym poziomie. Solidarność z grupami defaworyzowanymi zawsze była wartością, której Unia broniła w poszczególnych obszarach swojej polityki, i powinna nią pozostać.

1.3	W opinii EKES-u wsparcie to ma naprawdę podstawowe znaczenie ze względu na fakt, że w następstwie kryzysu gospodarczego i finansowego liczba obywateli korzystających z niego w ramach programu stale rośnie.

1.4

EKES, który wywodzi się ze społeczeństwa obywatelskiego, popiera przedmiotowy wniosek tym bardziej, że jest on wdrażany w państwach członkowskich przez licznych wolontariuszy, członków organizacji humanitarnych, dla których nie do zrozumienia byłoby ograniczenie o 75 % środków dostępnych w ramach PEAD w latach 2011–2012 czy wręcz prawie kompletne zniknięcie programu wobec braku zapasów interwencyjnych w 2013 r. W opinii Komitetu ten finansowany z funduszy europejskich program przyczynia się do tworzenia pozytywnego wizerunku Unii wśród obywateli europejskich.

1.5

Komitet wyraża też zadowolenie z powodu uwzględnienia przez Komisję niektórych zaleceń zawartych w jego poprzedniej opinii ze stycznia 2011 r. (1), np. dotyczących utrzymania finansowania z budżetu WPR na poziomie 100 % w latach 2012 i 2013 oraz możliwości zwrotu niektórych kosztów administracyjnych, transportu i przechowywania ponoszonych przez organizacje humanitarne.

1.6

EKES popiera pozostawienie państwom członkowskim możliwości wyboru produktów pochodzących z Unii. Dzięki temu program będzie nie tylko odgrywał rolę stabilizującą rynek wewnętrzny, lecz także w pełni zagwarantuje, że dostarczane produkty będą spełniać wysokie standardy narzucone producentom europejskim.

2.   Chronologia wydarzeń

2.1

Dla przypomnienia, bezpłatną dystrybucję żywności wśród osób najbardziej potrzebujących we Wspólnocie rozpoczęto na przełomie 1986 i 1987 r., w związku ze szczególnie srogą zimą. Środki spożywcze, rozdzielane przez organizacje humanitarne w poszczególnych państwach członkowskich, pochodziły z zapasów interwencyjnych.

2.2	Następnie dystrybucja nabrała oficjalnego charakteru, a wykorzystywanie zapasów interwencyjnych służyło dwóm celom: pomocy najbardziej potrzebującym w Unii i przywróceniu pewnej stabilności rynków rolnych.

2.3	Kolejne reformy WPR rozpoczęte w 1992 r. umożliwiły znaczące zmniejszenie zapasów interwencyjnych. Zapasy te stopniowo zmieniły swój charakter ze strukturalnego na koniunkturalny. Obecny poziom zapasów nie pozwolił już w ostatnich latach zaspokoić zapotrzebowania na pomoc żywnościową.

2.4	Już w 1995 r. program został dostosowany, aby było możliwe uzupełnienie braku produktów pochodzących z zapasów interwencyjnych poprzez zakupy na rynkach.

2.5	Rozszerzenie Unii Europejskiej skłoniło Komisję do dostosowania programu na 2009 r. i zwiększenie przeznaczonego nań budżetu.

2.6	W 2008 r. wobec zaobserwowanych zmian Komisja rozpoczęła debatę w sprawie programu pomocy żywnościowej dla najbardziej potrzebujących. W wyniku tej debaty opracowano wniosek dotyczący rozporządzenia Rady, mający na celu nadanie trwałego charakteru systemowi pomocy dla najbardziej potrzebujących.

2.7

We wniosku tym wprowadzono szereg zmian w istniejących regułach. Zmiany te dotyczyły: źródeł zaopatrzenia, zwiększenia różnorodności dostępnych produktów, trzyletniego planu dystrybucji, ustalenia priorytetowych działań prowadzonych przez państwa członkowskie, stopniowego wprowadzenia współfinansowania; zwiększenia dostępnego budżetu. W Radzie wniosek ten spotkał się ze sprzeciwem mniejszości blokującej.

2.8

Dnia 17 września 2010 r. Komisja przyjęła zmieniony wniosek, uwzględniając częściowo opinię PE w sprawie pierwotnej wersji wniosku (opinia z dnia 26 marca 2009 r.). W zmienionym wniosku przewidziano: zwiększenie poziomu współfinansowania, ograniczenie pomocy udzielanej przez UE do 500 mln euro rocznie, możliwość preferencyjnego wyboru przez państwa członkowskie produktów spożywczych pochodzenia europejskiego.

2.9	Na posiedzeniu Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 27 września 2010 r. wymiana poglądów zakończyła się potwierdzeniem mniejszości blokującej.

2.10	Dnia 20 stycznia 2011 r. EKES wydał opinię w sprawie zmienionego wniosku (2).

2.11

Dnia 13 kwietnia 2011 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok (sprawa T-576/08) w sprawie skargi Niemiec dotyczącej planu na 2009 r. odnoszącego się do dostaw żywności pochodzącej z zapasów interwencyjnych do wykorzystania przez osoby najbardziej potrzebujące w Unii. W wyroku stwierdzono nieważność planu w zakresie wszystkich zakupów na rynku. Ilości pochodzące z zapasów interwencyjnych nie zostały zakwestionowane.

2.12	W konsekwencji Komisja przewidziała znaczne ograniczenie budżetu w roku budżetowym 2012 r., uwzględniając jedynie pomoc z zapasów interwencyjnych.

2.13	Na posiedzeniu Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 20 września 2011 r. nie udało się uzyskać wymaganej większości koniecznej do zatwierdzenia wniosku z dnia 17 września 2010 r.

2.14

Nowy zmieniony wniosek z datą 3 października 2011 r. został przedstawiony na posiedzeniu Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 20 października 2011 r. Pomimo poprawek wprowadzonych do pierwotnej wersji wniosku wciąż utrzymała się mniejszość blokująca. To w sprawie tego nowego wniosku EKES-owi przyszło wypowiedzieć się w trybie pilnym.

3.   Wniosek Komisji

3.1	Przez ponad dwadzieścia lat pomoc żywnościowa przeznaczona dla najbardziej potrzebujących pochodziła z zapasów interwencyjnych. O ile z początku zapasy te były poważne, o tyle kolejne reformy WPR umożliwiły ich znaczące ograniczenie. Zmieniły one charakter ze strukturalnego na koniunkturalny.

3.2	Główny cel pierwotnej wersji WPR, jakim było zwiększenie wydajności, stopniowo ustąpił miejsca pojęciu zrównoważonej działalności rolnej, w tym lepszemu dostosowaniu podaży do popytu. Ten nowy kierunek wymaga dostosowania ram prawnych PEAD.

3.3

Kolejne rozszerzenia, wzrost cen środków spożywczych, a ostatnio kryzys gospodarczy pociągnęły za sobą poważny wzrost zapotrzebowania. W rzeczywistości liczba osób najbardziej potrzebujących w Unii stale wzrasta. Dla przykładu, w 2008 r. z przedmiotowego programu wsparcia korzystało ponad 13 mln osób. W 2010 r. w 20 państwach członkowskich, w których europejski program pomocy żywnościowej (PEAD) został uruchomiony, było ich ponad 18 mln.

3.4	Ze względu na powyższe zmiany, choć obecny PEAD opiera się na dystrybucji produktów pochodzących z europejskich zapasów interwencyjnych, przewidziano jednak czasowe umożliwienie zakupów na rynku, aby uzupełnić stwierdzone braki w zapasach.

3.5	W kwietniu 2011 r. w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej unieważniono przepisy planu dystrybucji na 2009 r., który przewidywał zakup produktów na rynku, ponieważ zapasy interwencyjne były w tym momencie ograniczone.

3.6	W związku z tym wyrokiem, w swoim rozporządzeniu wykonawczym Komisja dopilnowała, aby PEAD na 2012 r. opierał się wyłącznie na dostawach z zapasów interwencyjnych. Na plan na 2012 r. przeznaczono konkretnie 113 mln euro, co odpowiada jednej czwartej budżetu na finansowanie poprzednich planów.

3.7

We wniosku przedłożonym Komitetowi do zaopiniowania Komisja uwzględniła rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2011 r., w której PE wzywa Komisję i Radę do opracowania tymczasowego rozwiązania na ostatni okres bieżących wieloletnich ram finansowych, tak by uniknąć gwałtownych redukcji pomocy żywnościowej oraz by zagwarantować, że osoby zależne od pomocy żywnościowej nie ucierpią z powodu niedostatku żywności.

3.8	Ten nowy wniosek Komisji opiera się na podwójnej podstawie prawnej: odwołuje się nie tylko do artykułów Traktatu dotyczących WPR, lecz także do artykułu dotyczącego spójności gospodarczej i społecznej.

3.9

Zawarto w nim rozmaite elementy obecne już we wniosku z 2010 r., jak np. umożliwienie państwom członkowskim podjęcia decyzji o przyznaniu pierwszeństwa produktom pochodzącym z Unii, czy też umożliwienie państwom członkowskim podjęcia decyzji o zwrocie niektórych kosztów administracyjnych, kosztów transportu i przechowywania, ponoszonych obecnie przez wyznaczone organizacje. Wszystko to oczywiście w granicach dostępnych środków.

3.10

W nowym wniosku zaniechano wprowadzenia współfinansowania, obecnego w początkowej wersji wniosku z 2008 r. i potwierdzonego w wersji z 2010 r. Zaproponowano utrzymanie finansowania z budżetu Unii na poziomie 100 %, tak jak to ma miejsce obecnie w przypadku PEAD. Utrzymany został roczny pułap udziału finansowego Unii wynoszący 500 mln euro.

4.   Uwagi ogólne

4.1	Jak przypomniał EKES w swojej poprzedniej opinii, „program dystrybucji żywności wśród osób najbardziej potrzebujących w Unii realizowany jest w 20 państwach członkowskich (…) dystrybucja żywności odbywa się w partnerstwie z organizacjami pozarządowymi”.

4.2

W organizacjach tych działa duża liczba wolontariuszy. Dla nich ryzyko ograniczenia pomocy humanitarnej do 25 % w porównaniu z poziomem z poprzednich lat, o ile nie uda się szybko osiągnąć porozumienia na szczeblu europejskim, jest trudne do zrozumienia. Tymczasem potrzeba działania w terenie nigdy nie była równie silna.

4.3

Wskutek kolejnych reform WPR, jakie miały miejsce począwszy od 1992 r., rola zapasów interwencyjnych stopniowo nabrała charakteru koniunkturalnego. W przyszłości reformy te w połączeniu z prognozami rynkowymi powinny doprowadzić do ograniczenia zapasów nawet do zera w niektórych okresach, w przypadku konkretnych produktów.

4.4

W tym kontekście EKES ocenia, że dla zaradzenia niedoborom zapasów zasadniczą sprawą jest jak najszybsze opracowanie wniosku umożliwiającego państwom członkowskim dokonywanie zakupów na rynku w celu uzupełnienia zapasów interwencyjnych. Możliwość taka jest w opinii EKES-u tym ważniejsza, że liczba osób korzystających z przedmiotowej pomocy żywnościowej rośnie.

4.5	Zdaniem EKES-u, aby uniknąć drastycznego ograniczenia ilości żywności dostępnej w ramach PEAD do 2014 r., kiedy to opracowane zostaną nowe przepisy w zakresie wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020, należy jak najprędzej spełnić życzenie wyrażone w punkcie 4.4.

4.6

EKES, reprezentujący europejskie społeczeństwo obywatelskie w jego różnorodności, nie może zrozumieć obniżenia przez UE wsparcia na rzecz najbardziej potrzebujących właśnie w okresie kryzysu gospodarczego i finansowego. Przypomnijmy, że liczba beneficjentów PEAD wynosiła w 2008 r. 13 mln osób w 18 państwach członkowskich UE i że liczba ta osiągnęła ponad 18 mln osób w 2010 r.

4.7

W tym kontekście EKES z zadowoleniem zauważa, że pomimo niepowodzenia tej sprawy na posiedzeniu Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 20 października 2011 r. polska prezydencja pragnie w dalszym ciągu działać na rzecz znalezienia rozwiązania, pozwalającego uniknąć zmniejszenia o 75 % środków przeznaczonych na PEAD w 2012 r., jak również ryzyka braku planu działań na rzecz najbardziej potrzebujących w 2013 r., wynikającego z niedostatecznego poziomu zapasów interwencyjnych w tym momencie.

4.8

EKES gorąco popiera fakt, że przedmiotowy wniosek, mający zastosowanie – przypomnijmy – jedynie w latach 2012 i 2013, opiera się obecnie na podwójnej podstawie prawnej, stanowiąc, że program służy nie tylko osiąganiu celów WPR, w tym celu dotyczącego zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego ludności, lecz także wzmocnieniu spójności społecznej w Unii.

4.9	Aspekty te są nierozerwalnie związane ze strategią „Europa 2020”. Jeżeli chodzi o spójność społeczną, EKES przypomina o rozdziale tej strategii poświęconym ograniczaniu ubóstwa. Prawo do wystarczających zasobów żywności i zrównoważonego żywienia jest podstawą każdego programu walki z wykluczeniem.

4.10

EKES wyraża zadowolenie z powodu tego, że Komisja w dalszym ciągu proponuje umożliwienie zwrotu niektórych kosztów administracyjnych, transportu i przechowywania, ponoszonych przez wyznaczone organizacje. Niemniej jednak zwraca uwagę na fakt, że zwracane środki są odejmowane od puli środków dostępnych na wdrożenie planu.

4.11

Podobnie jak PE, EKES popiera pozostawienie państwom członkowskim możliwości przyznawania pierwszeństwa w ramach przetargów produktom pochodzącym z Unii. Przedmiotowy program pomocy, służący osiągnięciu celu społecznego i gospodarczego, przyczynia się z jednej strony do stabilizacji rynku wewnętrznego. Z drugiej zaś strony byłoby niestosowne, gdyby w przypadku produktów przeznaczonych do dystrybucji w ramach PEAD nie gwarantowano przestrzegania wysokich standardów narzuconych producentom europejskim.

4.12

Jeżeli chodzi o współfinansowanie, EKES odnotowuje z zadowoleniem utrzymanie finansowania PEAD z budżetu Unii na poziomie 100 %, wbrew propozycji zawartej we wcześniejszym zmienionym wniosku. Jest ono zgodne z jednym z zaleceń sformułowanych w poprzedniej opinii EKES-u. Element ten jest tym ważniejszy, że w związku z obecnym kryzysem gospodarczym i finansowym w przypadku niektórych państw członkowskich o mniejszych zdolnościach finansowych współfinansowanie programu mogłoby okazać się niemożliwe, gdyby wartości procentowe zaproponowane w poprzedniej wersji wniosku zostały potwierdzone.

---

(1)  Dz.U. C 84 z 17.3.2011, s. 49.

(2)  Dz.U. C 84 z 17.3.2011, s. 49.

---

15.2.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 43/98

---

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przyspieszonego wprowadzania konstrukcji podwójnokadłubowej lub równoważnego rozwiązania konstrukcyjnego w odniesieniu do tankowców pojedynczokadłubowych (przekształcenie)

COM(2011) 566 wersja ostateczna – 2011/0243 (COD)

2012/C 43/22

Parlament Europejski, w dniu 29 września 2011 r., oraz Rada, w dniu 18 października 2011 r., postanowiły, zgodnie z art. 100 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przyspieszonego wprowadzania konstrukcji podwójnokadłubowej lub równoważnego rozwiązania konstrukcyjnego w odniesieniu do tankowców pojedynczokadłubowych (przekształcenie)

COM(2011) 566 wersja ostateczna – 2011/0243 (COD).

Uznawszy, że treść wniosku jest zadowalająca i nie wymaga żadnego komentarza ze strony EKES-u, na 476. sesji plenarnej w dniach 7–8 grudnia 2011 r. (posiedzenie z dnia 7 grudnia) Komitet 177 głosami – 11 osób wstrzymało się od głosu – postanowił wydać pozytywną opinię na temat proponowanego tekstu.

---