16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/1

—

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustalającego wymogi w zakresie akredytacji i nadzoru rynkowego odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu

—

i w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu

—

i w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego procedury dotyczące stosowania niektórych krajowych przepisów technicznych do produktów wprowadzonych zgodnie z prawem do obrotu w innym państwie członkowskim oraz uchylającego decyzję 3052/95/WE

1.1

Komitet jest w zupełności przekonany o tym, jak duże znaczenie ma zapewnienie całkowitej możliwości zastosowania zasady swobodnego przepływu towarów, zapisanej w Traktacie i potwierdzonej przez liczne wyroki Trybunału Sprawiedliwości, tak by produkty wprowadzane do obrotu zgodnie z prawem w jednym państwie członkowskim mogły być również bez trudności wprowadzone do obrotu na całym terytorium UE.

1.2

Zdaniem Komitetu priorytetowe znaczenie ma zagwarantowanie pewności, przejrzystości i skuteczności wymiany handlowej, przy wyeliminowaniu dublowania kontroli i testów oraz zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów, obywateli oraz przedsiębiorstw, jak również zapewnienie aktywnego i jednolitego zastosowania przepisów wspólnotowych w dziedzinie bezpieczeństwa produktów poprzez koordynację i wzmocnienie nadzoru rynkowego.

1.3

Komitet podkreśla, że swobodny przepływ towarów stanowi konieczną siłę napędową konkurencyjności i rozwoju społeczno-gospodarczego jednolitego rynku europejskiego i że wzmocnienie oraz modernizacja warunków wprowadzania na rynek bezpiecznych produktów wysokiej jakości to elementy o podstawowym znaczeniu dla europejskich konsumentów, przedsiębiorstw i obywateli.

1.4

Komitet jest zdania, że nie można odkładać na później modernizacji i uproszczenia legislacji UE w zakresie towarów, zważywszy na:

1.5

Komitet może jedynie wyrazić swą aprobatę dla inicjatywy związanej z pakietem środków prawnych Komisji w tej dziedzinie, o ile w pełni zostaną urzeczywistnione:

1.6

Zdaniem Komitetu pierwszorzędne znaczenie ma zapewnienie wysokiego poziomu przejrzystości i pewności w procesie stosowania wspólnych procedur w zakresie wzajemnego uznawania, w tym:

1.7

Komitet zgadza się z głównymi zasadami wniosków, które to zasady wypływają z pozytywnych doświadczeń w zakresie oceny zgodności wynikających z nowego podejścia, połączonego z podejściem całościowym, i które powinny mieć ogólne zastosowanie w obecnym i przyszłym prawodawstwie wspólnotowym, obejmując wszystkie aspekty produktów wprowadzonych do obrotu, zwłaszcza w dziedzinie bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska naturalnego.

1.8

Komitet podkreśla, jak ważne jest, żeby wszystkie podmioty gospodarcze mające związek z łańcuchem dostaw i dystrybucji podjęły właściwe środki i przyjęły taką samą odpowiedzialność w celu zagwarantowania, by wprowadzano na rynek tylko produkty zgodne z prawodawstwem, niezależnie od faktu, czy podmioty te są producentami, upoważnionymi przedstawicielami czy importerami.

1.9

Zasada identyfikowalności produktów, dzięki której można stwierdzić odpowiedzialność podmiotów gospodarczych wprowadzających towary na rynek europejski, powinna pozwolić na wyraźne ich wskazanie umożliwiające skuteczne zastosowanie przepisów wspólnotowych.

1.10

Zdaniem Komitetu należy się również zająć problemami wprowadzania na rynek produktów przez internet ze względu na fakt, że rynek sprzedaży on-line nie został jeszcze w pełni uregulowany.

1.11

Komitet uważa, że niezbędne są klarowniejsze informacje w celu udoskonalenia obecnych ram nowego podejścia, jeśli chodzi o:

1.12

Komitet zgadza się, że niezbędne jest umocnienie statusu i znaczenia oznakowania CE, przy zapewnieniu większej ochrony prawnej za pośrednictwem jego rejestracji jako wspólnego znaku, co umożliwi organom publicznym szybkie podejmowanie działań oraz zwalczanie nadużyć.

1.13

Komitet zwraca uwagę na zasadniczą rolę, którą w tej dziedzinie odgrywa proces normalizacji technicznej, zważywszy na to, że nowe podejście opiera się faktycznie na ścisłym związku między zasadniczymi wymogami prawa a europejskimi normami technicznymi, które należy wspierać i wykorzystywać.

1.14

Europejski system akredytacji (ESA) — rozumiany jako usługa użyteczności publicznej — powinien z jednej strony zapewnić powszechną akceptację wyników ocen zgodności i pozwolić uniknąć zbędnego dublowania ocen, z drugiej zaś — powinien opierać się na normach uznanych w skali międzynarodowej oraz na jasnych definicjach.

1.15

Przepisy rozporządzenia dotyczące ESA powinny mieć zastosowanie do wszystkich jednostek akredytujących i do świadczonych przez nie usług w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, niezależnie od rodzaju czynności z zakresu oceny zgodności, które jednostki te wykonują na rzecz swoich klientów.

1.16

Przepisy takie powinny zapewniać:

1.17

Komitet jest zdania, że należy ustanowić jasną podstawę prawną dla europejskiej współpracy w dziedzinie akredytacji (EA), której rolę należy umocnić i lepiej zdefiniować: wszystkie krajowe jednostki akredytujące powinny być członkami EA, tak aby zapewnić równoważność, przejrzystość, pewność i skuteczność; sieć EA powinna być także wspierana przez państwa członkowskie.

1.18

Według Komitetu — zważywszy na to, że jednostki akredytujące winny dowieść, że pokładane w nich zaufanie jest uzasadnione — muszą pokazać, że z powodzeniem uczestniczą we wzajemnych ocenach (peer review).

1.19

Komitet uważa ponadto, że istotne jest zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron: ich przedstawiciele powinni zasiadać w jednostkach akredytujących i takie postanowienie należałoby uwzględnić w nowym rozporządzeniu.

1.20

Komitet uważa w związku z tym, że prawa konsumentów na rynku wewnętrznym powinny być lepiej znane i bardziej uznawane oraz że należy w tym względzie zaplanować odpowiednie działania.

1.21

Nadzór rynkowy powinien dotyczyć także produktów objętych dyrektywą w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (GSPD), ponieważ wiele produktów jest sprzedawanych tak w celu stosowania w przemyśle, jak i na użytek konsumenta końcowego — EKES uważa zresztą za całkowicie uzasadniony obecny system szybkiego informowania RAPEX, który może być skutecznym wsparciem dla nadzoru rynkowego.

1.22

Konieczne jest, by organy celne współpracowały w ramach sieci europejskiej z organami nadzoru rynkowego w celu zapewnienia skutecznych kontroli produktów, zanim te zostaną wprowadzone do obrotu na europejski rynek wewnętrzny.

1.23

Również z tego względu organy celne powinny dysponować wykwalifikowanymi zasobami ludzkimi, odpowiednimi środkami finansowymi i uprawnieniami, żeby móc skutecznie podjąć przypisane im zadania; poza tym powinny one posiadać stosowne instrumenty umożliwiające szybkie działanie w przypadku produktów sezonowych lub takich, które są wprowadzane do obrotu na ograniczony okres.

1.24

Komitet uważa ponadto, że w rozporządzeniu należy jasno przewidzieć, że również środki podjęte w odpowiedzi na wykazany brak zgodności muszą odpowiadać zasadzie proporcjonalności.

2.1

Rynek wewnętrzny towarów jest nie tylko głównym katalizatorem wzrostu we Wspólnocie, ale także wywiera zasadniczy wpływ na zdolność UE do konkurowania na rynku międzynarodowym. Jak Komitet wielokrotnie podkreślał: „Czynnikiem, którego znaczenie wzrasta, jest globalizacja, stanowiąca zarazem wyzwanie i szansę. Związanemu z nią wyzwaniu można sprostać tylko pod warunkiem, że wykorzystany zostanie cały potencjał jednolitego rynku” (2).

2.2

Głównym filarem jednolitego rynku jest swobodny przepływ towarów: dzięki zastosowaniu art. 28–30 (3) Traktatu poczyniono istotne postępy w ujednolicaniu przepisów technicznych na szczeblu UE w celu usunięcia przeszkód technicznych w handlu, zwłaszcza poprzez dyrektywy „nowego podejścia” (znane również jako dyrektywy „oznakowania CE”).

2.3

Ujawniły się jednakże niedociągnięcia w zakresie stosowania i wykonywania postanowień Traktatu, szczególnie w niezharmonizowanych sektorach produktów, gdyż wprowadzone zostały krajowe przepisy techniczne; stanowią one poważną przeszkodę w wolnym handlu, zwłaszcza dla MŚP, w warunkach wciąż jeszcze zbyt fragmentarycznych ram prawnych i przy braku spójnego podejścia państw członkowskich do nadzoru rynkowego.

2.4

Komitet miał okazję zaakcentować, „(…) że na państwach członkowskich spoczywa odpowiedzialność za zapewnienie odpowiedniej transpozycji unijnych przepisów do prawa krajowego oraz za ich egzekwowanie” oraz że „Istotne znaczenie ma zapewnienie, by powstałe w ten sposób ramy regulacyjne na szczeblu krajowym były w swej treści możliwie wyważone i jednocześnie proste dla przedsiębiorstw, pracowników, konsumentów i innych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego” (4).

2.5

Komitet zdecydowanie popiera cele większej przejrzystości i skuteczności przepisów, wzmocnienia i modernizacji warunków wprowadzania do obrotu bezpiecznych produktów wysokiej jakości, by można było zapewnić:

2.6

W swej opinii w sprawie: „Strategia rynku wewnętrznego — priorytety na lata 2003–2006” (5) Komitet podkreślił, że „handel z krajami trzecimi rozwinął się szybciej od handlu między państwami członkowskimi” i że „jedną z przyczyn tego zjawiska jest niewielkie zastosowanie zasady wzajemnego uznawania, której celem jest wzbudzenie zaufania konsumentów do produktów wytworzonych w innych krajach. Państwa członkowskie powinny ufać systemom innych państw członkowskich. Najlepszą podstawą do rozwinięcia handlu towarami między państwami członkowskimi są skuteczny system prawny, wysokie standardy jakości i inicjatywy na rzecz kształcenia konsumentów”.

2.7

Komitet podkreślił ponadto, że prawa konsumentów na rynku wewnętrznym nie są wystarczająco znane, i wielokrotnie zwrócił uwagę (6) na ten brak szczególnie w odniesieniu do państw peryferyjnych lub państw, które niedawno przystąpiły do UE, oraz na sposób, w jaki niewiedza w tej dziedzinie jest często wykorzystywana przez organy publiczne na szczeblu krajowym i lokalnym.

2.8

Komitet sygnalizuje ponadto, że cztery pierwsze przeszkody w sprawnym funkcjonowaniu rynku wewnętrznego wskazane przez Centrum Monitorowania Jednolitego Rynku (CMJR) w 2007 r. są właśnie związane z:

2.9

Komitet miał okazję stwierdzić: „Daje się zauważyć godny ubolewania fakt, że po wielu latach europejskiej integracji w niektórych państwach członkowskich prawo i polityka UE nie zostały jeszcze wystarczająco zintegrowane jako polityczno-administracyjna płaszczyzna krajowego procesu kształtowania polityki w tych obszarach, w których zobowiązały się one do wspólnych kierunków polityki i do wprowadzania w życie wyników wspólnego podejmowania decyzji” (7).

2.10

Co więcej, „Skuteczne i przejrzyste podejście do spraw UE na szczeblu krajowym jest niezbędne, gdyż 25 państw członkowskich, z których każde różni się pod względem kultury administracyjnej, tradycji i sposobu zarządzania procesem, musi przestrzegać tego samego wspólnotowego dorobku prawnego, obejmującego podobne wymogi w zakresie stanowienia, transpozycji, wdrażania i egzekwowania prawa UE” (8).

2.11

Według raportu Koka (9): „Swobodny przepływ jest nadal hamowany przez szereg lokalnych przepisów, często stosowanych w sposób arbitralny i wyraźnie sprzeczny z zasadą wzajemnego uznawania” (10).

2.12

W świetle powyższych uwag Komitet uważa, że absolutnie pierwszorzędne znaczenie dla zapewnienia przyszłej integracji europejskiej, ochrony konsumentów i obywateli oraz dla rozwoju europejskich przedsiębiorstw ma:

3.1

Komisja wychodzi od stwierdzenia, że „rynek wewnętrzny nie został jeszcze w pełni ustanowiony”:

3.2

By stawić czoła tym problemom, Komisja proponuje:

3.3

Wniosek dotyczący rozporządzenia [COM(2007) 36 wersja ostateczna] proponuje zniesienie obecnej procedury wymiany informacji i omawia kilka aspektów niezharmonizowanego sektora:

3.4

Wniosek dotyczący decyzji [COM(2007) 53 wersja ostateczna] ustanawia ogólne ramy spójności dla przyszłego prawodawstwa sektorowego przy pomocy:

3.5

Wniosek dotyczący rozporządzenia [COM(2007) 37 wersja ostateczna] ustala wzmocnienie przepisów w dziedzinie akredytacji i nadzoru rynkowego, tak by produkty niezgodne z wymogami mogły być z łatwością identyfikowane i usuwane z rynku. Głównym celem wniosku jest zapewnienie swobodnego przepływu towarów w zharmonizowanym obszarze poprzez:

4.1

Komitet jest w pełni przekonany, że swobodny przepływ towarów jest konieczną siłą napędową konkurencyjności i rozwoju społeczno-gospodarczego jednolitego rynku europejskiego i że wzmocnienie oraz modernizacja warunków wprowadzania na rynek bezpiecznych produktów wysokiej jakości to elementy o podstawowym znaczeniu dla europejskich konsumentów, przedsiębiorstw i obywateli.

4.2

W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat jednolity rynek towarów przyczyniał się do coraz większego zbliżenia gospodarki państw Unii: wymiana handlowa między państwami członkowskimi UE-27 stanowi obecnie dwie trzecie całego handlu UE.

4.3

Wprowadzenie w życie postanowień art. 28 i 30 (13) Traktatu WE, proces harmonizacji przepisów technicznych starego i nowego podejścia oraz prawidłowe zastosowanie zasady wzajemnego uznawania to niezbędne filary rozwoju handlu wewnątrzwspólnotowego.

4.4

Problemy odnotowane w trakcie stosowania i wprowadzania w życie postanowień Traktatu, brak spójnego podejścia do systemu nadzoru rynkowego w państwach członkowskich, niedoskonałości organów oceniających zgodność oraz niedociągnięcia ochrony prawnej oznakowania CE, niespójność i złożoność prawodawstwa europejskiego, często o charakterze kumulacyjnym, w którym nakłada się na siebie zlepek różnych procedur, wraz z niewystarczającą znajomością własnych praw i obowiązków ze strony przedsiębiorstw, administracji i obywateli powodują, że nie można odkładać na później modernizacji i uporządkowania prawodawstwa UE w dziedzinie towarów.

4.5

Komitet może jedynie zgodzić się z inicjatywą Komisji w tym względzie, tak jak sam wielokrotnie podkreślał i postulował w swoich opiniach na temat jednolitego rynku (14) i popiera przedstawione propozycje, o ile przyjęte zostaną uwagi poczynione w niniejszej opinii.

4.6

Komitet uważa, że powinny istnieć cztery zasadnicze wskaźniki oceny zaproponowanych inicjatyw, tak by wpisały się one w już istniejące ramy wspólnotowe:

4.7

Komitet uważa, że propozycje Komisji umożliwiają poczynienie znaczących postępów, gdyż przewidują:

4.8

Komitet w pełni się zgadza, że konieczne jest podniesienie jakości systemu akredytacji jednostek notyfikowanych i ustalenie bardziej rygorystycznych kryteriów wyznaczania i nadzorowania takich organów oraz zarządzania nimi przy pomocy ram prawnych gwarantujących spójność, porównywalność i koordynację zdecentralizowanego systemu w celu zagwarantowania ich wiarygodności i wzmocnienia wzajemnego zaufania.

4.9

System nadzoru rynkowego — przede wszystkim w kontekście coraz większej globalizacji — powinien gwarantować wspólne ramy prawne w celu skutecznego i spójnego zastosowania prawodawstwa na całym terytorium Wspólnoty.

4.10

Nie można pozwolić na wprowadzanie do obrotu produktów niezgodnych z wymogami i potencjalnie niebezpiecznych, o czym świadczy sprawozdanie roczne 2006 dotyczące RAPEX-u, czyli systemu wczesnego ostrzegania na temat niebezpiecznych produktów konsumenckich (15).

4.11

Jeśli chodzi o oznakowanie CE — rozumiane jako oznakowanie zgodności, a nie jakości — Komitet uważa, że zasadnicze znaczenie ma odzyskanie zaufania do oznakowań zgodności. Należy odbudować rzeczywistą wartość oznakowania CE i tym samym zwiększyć możliwość wszczęcia dochodzenia w wypadku jego naruszenia oraz zagwarantować ochronę prawną elementu reprezentującego system prawny, na którym opierają się wszystkie dyrektywy „nowego podejścia” obejmujące obecnie 20 sektorów produkcyjnych.

4.12

Jeśli chodzi o obecne ramy prawne, Komitet uważa, że niespójność, powielanie się przepisów i niepewność prawna stanowią być może najbardziej oczywistą słabość całego systemu, co przynosi poważne szkody konsumentom, przedsiębiorstwom, obywatelom i całemu społeczeństwu obywatelskiemu.

4.13

Nawarstwianie się przepisów i brak poszanowania dla spójności z inicjatywami, które odpowiadają innym celom oraz kierunkom polityki Unii, spowodowały przeciążenie biurokracją oraz istotne obciążenia czasowe, związane z rzeczywistą realizacją różnych procedur, przynosząc tym samym bardzo negatywne skutki zwłaszcza dla konsumentów, małych i średnich przedsiębiorstw oraz poszczególnych obywateli.

4.14

Komitet popiera zatem w pełni propozycję wspólnych ram odniesienia dla wprowadzania produktów do obrotu (16): w ramach takich powinny być podane definicje, procedury i wspólne elementy służące przyszłemu uporządkowaniu i dostosowaniu poszczególnych dyrektyw, tak by móc wyeliminować z obecnych ram prawnych braki i niepotrzebne obciążenia biurokratyczne.

4.15

Zdaniem Komitetu istotne jest przygotowanie — jako kluczowego elementu rynku wewnętrznego — „Praktycznego przewodnika telematycznego dotyczącego wprowadzania produktów na europejski rynek wewnętrzny” (17), który streszczałby w sposób przyjazny dla użytkownika wszystkie przepisy i procedury przekrojowo, w podziale na duże sektory, uwzględniając prawa i obowiązki, sposoby dostępu, ramy czasowe oraz koszty rozpoczęcia.

5.1.1

Zasada wzajemnego uznawania, ujęta w art. 28 i 30 Traktatu, stanowi jeden z głównych elementów, na których opiera się swobodny przepływ towarów i usług na rynku wewnętrznym. Patrząc z perspektywy minionych 50 lat i stojąc w obliczu stopniowego rozszerzania UE oraz przybierającego na sile rozwoju globalizacji rynków, należy zdaniem Komitetu zwiększyć rolę i ochronę tej zasady, zapewnić jej większą pewność prawną oraz jednolite stosowanie, w pełni wykorzystać wszystkie jej możliwości dotyczące zarówno podmiotów gospodarczych i przedsiębiorstw europejskich, jak i organów krajowych.

5.1.2

Wniosek Komisji stanowi pozytywny krok w tym kierunku, jako że:

5.1.3

Zdaniem Komitetu nadal istnieją jednak różne kwestie problematyczne, które należałoby lepiej sprecyzować we wniosku dotyczącym rozporządzenia:

5.1.4

Zdaniem Komitetu, w tekście należałoby wyraźnie przywołać podstawy prawne Traktatu ustanawiające zasadę wzajemnego uznawania, ukazując, że ochrona rzekomych wymogów krajowych stanowi jedynie wyjątek.

5.1.5

Zdaniem Komitetu pierwszorzędne znaczenie ma zapewnienie wysokiego poziomu przejrzystości, pewności prawnej oraz uproszczenia w trakcie stosowania i wprowadzania w życie zasady wzajemnego uznawania:

5.1.6

Zdaniem Komitetu należy określić maksymalne terminy rozpatrywania przewidziane dla odwołań, w celu rozstrzygnięcia sprawy przed sądem pierwszej instancji.

5.1.7

Państwa członkowskie powinny utworzyć krajowe struktury techniczne, sprawnie działające i kompetentne, umożliwiające w krótkim czasie przeprowadzenie — także w trybie pilnym — ewentualnych badań derogacji od zasady wzajemnego uznawania w rozumieniu art. 30 Traktatu, który „umożliwia państwom członkowskim przyjmowanie środków o skutku równoważnym z ograniczeniami ilościowymi, kiedy są one uzasadnione z punktu widzenia pozagospodarczego interesu publicznego: moralności publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia osób oraz zwierząt, ochrony roślin, ochrony dziedzictwa artystycznego oraz ochrony własności przemysłowej i handlowej” (19).

5.1.8

Punkty kontaktowe ds. produktów powinny uwzględniać mechanizm SOLVIT, tak aby mogły podjąć wstępną próbę polubownego rozstrzygania sporów i umożliwić przedsiębiorstwom, których produkty zostałyby zatrzymane na granicach, odwołanie się do takiej pozasądowej procedury współpracy administracyjnej między organami państw członkowskich, w ramach której odpowiedzi udzielane są w ciągu 10 tygodni (20).

5.1.9

Zdaniem Komitetu istotne jest, by punkty kontaktowe ds. produktów mogły odgrywać czynną rolę w udostępnieniu praktycznych przewodników proceduralnych (jak i krajowych stron internetowych), które mogłyby zostać połączone w sieć i otrzymać wspólną unijną stronę internetową, w celu zebrania orzeczeń dotyczących wcześniejszych, rozwiązanych już spraw; wykazu produktów, do których stosuje się zasada wzajemnego uznawania oraz bazy danych otwartej dla potencjalnych użytkowników, połączonej w sieć telematyczną wymiany danych między punktami kontaktowymi ds. produktów zgodnie z programami interoperacyjności IDABC (21).

5.1.10

Powstanie i funkcjonowanie takich narzędzi nie powinno stanowić opcji, lecz obowiązek, uwzględniony we wniosku. Punkty kontaktowe ds. produktów powinny systematycznie, razem z Komisją, organizować seminaria informacyjne i wspólne szkolenia dla podmiotów gospodarczych, urzędników organów administracyjnych i celnych oraz dla konsumentów, żeby zapewnić odpowiednie zrozumienie zapisanych w Traktacie praw i obowiązków, jak i upowszechnienie ich świadomości.

5.1.11

Należałoby ponadto przygotować przewodnik telematyczny, który pozwalałby na odnalezienie wszystkich istniejących i obowiązujących przepisów na całym obszarze UE, na podstawie schematu organizacyjnego opracowanego w ujęciu horyzontalnym i z podziałem na wielkie sektory.

5.1.12

Utworzenie wykazu produktów, które byłyby objęte rozporządzeniem, nie wydaje się słuszne, podobnie jak niewłaściwe jest nieuwzględnienie trybu pilnego, przewidzianego w dyrektywie GPSD.

5.1.13

Komisja powinna zachować bezpośredni wgląd w mechanizmy powiadomienia, tak aby kontrolować ich działanie: należy zatem przewidzieć dla państw członkowskich obowiązek przesyłania kopii każdego powiadomienia oraz sporządzania rocznego raportu na temat przyjętych środków w rozumieniu rozporządzenia, co umożliwi Komisji przedstawienie Parlamentowi, Radzie i EKES-owi (CMJR) raportu w tym zakresie.

5.2.1

Komitet podziela główne zasady wniosku, który wyrasta z pozytywnych doświadczeń w zakresie oceny zgodności wynikających z nowego podejścia, połączonego z podejściem całościowym (22). Zasady te powinny mieć ogólne zastosowanie w obecnym i przyszłym prawodawstwie wspólnotowym, obejmując wszystkie aspekty produktów wprowadzonych do obrotu, zwłaszcza w dziedzinie bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska naturalnego. Główna zasada rynku wewnętrznego, dotycząca niedyskryminacji między podmiotami gospodarczymi, powinna być uwzględniona w przepisach i w pełni stosowana przez państwa członkowskie.

5.2.2

Komitet podkreśla znaczenie faktu, że wszystkie podmioty gospodarcze mające związek z łańcuchem dostaw i dystrybucji powinny podjąć właściwe środki w celu zapewnienia, by wszelkie produkty wprowadzane przez nich na rynek były zgodne z obowiązującym prawodawstwem (23), niezależnie od tego, czy owe podmioty są producentami, upoważnionymi przedstawicielami czy importerami (24).

5.2.3

Identyfikowalność produktów, dzięki której można stwierdzić odpowiedzialność podmiotów gospodarczych wprowadzających towary na rynek europejski, ma zasadnicze znaczenie dla skuteczności odpowiednich przepisów wspólnotowych, a nie tylko dla obowiązków zgodności „ograniczonych do niektórych środków kontroli”, jak to proponuje Komisja (25).

5.2.4

Co się tyczy przedmiotu i zakresu stosowania decyzji, Komitet jest zdania, że należy uniknąć wyjątków w niej wymienionych i że wspólne ramy dotyczące wprowadzania produktów do obrotu powinny — w zgodności z tym, co proponuje się w punkcie 5.3.3 w odniesieniu do rozporządzenia dotyczącego europejskiego systemu akredytacji i mechanizmów nadzoru rynkowego — mieć zastosowanie do całego stosownego prawodawstwa, bez wyjątku zarówno w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia, jak i ochrony środowiska. Nowe ramy powinny stosować się do całego istniejącego zbioru przepisów w tej dziedzinie, nie należy przy tym czekać na ewentualny ogólny przegląd każdej dyrektywy i każdego rozporządzenia.

5.2.5

Wspólne ramy definiujące, przewidziane w pierwszym rozdziale wniosku, mają kapitalne znaczenie dla podmiotów rynku, zważywszy na zbyt liczne wypadki dyrektyw, które dotyczą tych samych produktów, a w których zastosowano różne definicje.

5.2.6

Komitet uważa za niezbędne:

5.2.7

Obowiązki podmiotów gospodarczych powinny być uzasadnione, proporcjonalne i pozbawione kosztownych obciążeń biurokratycznych i administracyjnych, zarówno jeśli chodzi o badania próby produktów wprowadzanych do obrotu oraz ewidencję skarg (art. 7 ust. 4 drugi akapit), jak i w odniesieniu do obowiązku powiadamiania, który powinien być ograniczony do produktów niebezpiecznych, zgodnie z ich definicją w dyrektywie DSGP.

5.2.7.1

Europejski system akredytacji powinien się cechować proporcjonalnością środków stosowanych przez organy poświadczające zgodność, które powinny posługiwać się metodami dostosowanymi do małych i średnich przedsiębiorstw oraz do produktów nieseryjnych lub serii limitowanych.

5.2.8

Co się tyczy jednostek notyfikowanych, Komitet podkreśla, że powinny one gwarantować kompetencję, bezstronność i skuteczność w całym Europejskim Obszarze Gospodarczym, w celu zapewnienia wszystkim producentom równych warunków konkurencji. Konieczne jest, by — zgodnie z obowiązkiem akredytacji, przewidzianym w rozporządzeniu, o którym mowa w punkcie 3 i nn. — ocena w celu udzielenia akredytacji była przeprowadzana przez krajowe jednostki akredytujące i zatwierdzana przez organ notyfikujący, dzięki czemu można będzie uniknąć zbędnych i kosztownych powieleń.

5.2.9

W procedurach oceny zgodności należy korzystać przede wszystkim z modułu A kontroli wewnętrznej jako zwyczajnej metody najlepiej nadającej się do oceny zgodności; moduł ten w większej mierze odpowiada faktowi, że w każdym wypadku pełną odpowiedzialność za produkt ponosi jego producent lub importer w EOG (Europejskim Obszarze Gospodarczym). Ponadto należy zapewnić różne możliwości wyboru między uproszczonymi modułami, w szczególności dla MŚP i dla produkcji w limitowanych seriach.

5.2.10

Istotą wniosku jest regulacja oznakowania CE, który ma na celu poświadczanie zgodności produktu z przepisami mającymi zastosowanie i którego ochronę państwa członkowskie powinny zwiększyć, reagując w przypadku jego nieprawidłowego stosowania za pomocą odpowiednich i proporcjonalnych kar, w tym także sankcji karnych. Jak o tym była mowa wcześniej, w nowych przepisach określa się, że zgodność produktu, poświadczona oznakowaniem CE, nie zwalnia producenta z obowiązku zadośćuczynienia za szkodę spowodowaną ewentualnie przez produkt, który na późniejszym etapie okazał się wadliwy.

5.2.11

Komitet w pełni zgadza się ze stwierdzeniem, że brak wiarygodności oznakowania CE stanowi „brak wiarygodności całego systemu, obejmującego organy nadzoru rynkowego, producentów, laboratoria i organy certyfikujące oraz, w ostateczności, samą adekwatność prawodawstwa opartego na nowym podejściu” (26).

5.2.12

Najlepszego sposobu umacniania statusu i znaczenia oznakowania CE, zdefiniowanego w decyzji Rady 93/465 (27), należy poszukiwać, przeprowadzając radykalną reformę samego systemu oznakowania. Trzeba w związku z tym:

5.2.13

Jeśli chodzi o mechanizmy nadzoru rynkowego, Komitet odsyła do punktu 5.3.13 i nn., gdzie ujęto elementy wspólne, podkreśla jednak, że ważne jest zaangażowanie Komisji nie tylko we wszystkich wypadkach zgodności produktów, które wszakże stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia, lecz także w wypadkach formalnej niezgodności, o której mowa w proponowanym art. 38 decyzji.

5.2.14

Komitet zwraca uwagę na zasadniczą rolę, którą w tej dziedzinie odgrywa proces normalizacji technicznej, zważywszy na to, że nowe podejście opiera się faktycznie na ścisłym związku między minimalnymi wymogami prawa a europejskimi normami technicznymi, które należy wspierać i wykorzystywać. Konieczne jest zatem, aby jeśli pojawi się formalne zastrzeżenie do zharmonizowanych norm (29), informowano o nim niezwłocznie dany organ normalizacyjny, żeby ten odpowiednio je uwzględnił w procesie opracowywania norm.

5.3.1

Komitet zgadza się z propozycjami dotyczącymi ustanowienia europejskiego systemu akredytacji na zasadach wzajemnego zaufania i współpracy, o ile ustalone zostaną wiążące przepisy odnoszące się zarówno do podmiotów gospodarczych, jak i do organów publicznych, w celu zapewnienia, że wszystkie produkty wprowadzane do obrotu będą zachowywały wysoki poziom ochrony bezpieczeństwa i zdrowia, gwarantując jednakowy poziom skuteczności i przepisów dla wszystkich konsumentów europejskich oraz dla wszystkich podmiotów gospodarczych, w ramach uproszczenia i usprawnienia procedur biurokratycznych.

5.3.2

Europejski system akredytacji powinien zapewnić powszechną akceptację wyników ocen zgodności i pozwolić uniknąć zbędnego powielania ocen. W celu zagwarantowania międzynarodowej akceptacji systemu, kompetencje do przeprowadzenia oceny w celu udzielenia akredytacji powinny się opierać na normach uznanych w skali międzynarodowej, zaś definicje: „ocena zgodności”, „organy ds. oceny zgodności”, „wyznaczanie organów” i „powiadamianie” powinny zostać wyraźnie uwzględnione w rozporządzeniu.

5.3.3

Przepisy rozporządzenia powinny mieć zastosowanie do wszystkich jednostek akredytujących i świadczonych przez nie usług w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, niezależnie od rodzaju czynności z zakresu oceny zgodności wykonywanych przez nie na rzecz klientów, i powinny gwarantować:

5.3.4

Należy ponownie zdefiniować akredytację celem uwzględnienia prac związanych z kalibracją, badaniami, certyfikacją, inspekcją i innymi działaniami związanymi z oceną zgodności.

5.3.5

Ponadto w celu jednolitej regulacji omawianej dziedziny, obejmującej wszystkie procedury oceny zgodności, w tym procedury gwarancji jakości, kalibracji i badań kontrolnych ISO 43, nie należy przewidywać żadnych wyłączeń i wszystkie jednostki akredytujące oraz wszystkie usługi świadczone przez nie w Europejskim Obszarze Gospodarczym powinny wchodzić w zakres zastosowania uregulowań, niezależnie od typu oceny zgodności, którą organy te wykonują dla swoich klientów.

5.3.6

Krajowe jednostki akredytujące powinny prowadzić działalność nienastawioną na zysk, jak zaproponowano w art. 4 ust. 6. Jednakże obecne sformułowanie może utrudnić tworzenie kapitału podstawowego, który zapewniłby solidne podstawy finansowe umożliwiające skuteczne świadczenie usług wysokiej jakości. Zdaniem Komitetu krajowe jednostki akredytujące powinny funkcjonować jak organizacje nienastawione na zysk, w tym sensie, że nie powinny prowadzić dystrybucji zysków zgodnie z tym, co na międzynarodowym szczeblu ustalono w dokumencie ISO/IEC 17011 (30).

5.3.7

Europejski system akredytacji (ESA) powinien być traktowany jako najwyższy szczebel zatwierdzenia w całym systemie, a zatem — jako usługa użyteczności publicznej — nie powinien być przedmiotem konkurencji. Komitet uważa za słuszny przepis, zgodnie z którym państwa członkowskie powinny posiadać jedną krajową jednostkę akredytującą, której kompetencje, obiektywność i bezstronność powinny podlegać ocenie wzajemnej, przy czym pod pewnymi warunkami (31) dopuszczalne byłyby wyjątki dla państw członkowskich o ograniczonej powierzchni, gdyby chciały one odwołać się do krajowej jednostki akredytującej sąsiedniego państwa członkowskiego.

5.3.8

Komitet jest zdania, że należy ustanowić jasną podstawę prawną dla Europejskiej Współpracy w dziedzinie Akredytacji (EA), której rolę należy umocnić i lepiej zdefiniować: wszystkie krajowe jednostki akredytujące powinny być członkami EA, tak aby zapewnić ekwiwalentność, przejrzystość, pewność i skuteczność; ponadto sieć EA powinna być także wspierana przez państwa członkowskie.

5.3.9

Komitet jest zdania, że w celu dalszego wzmocnienia EA, jednostki akredytujące powinny być sygnatariuszami porozumień wielostronnych realizowanych przez EA. Poza tym przewidziane w rozporządzeniu mechanizmy finansowania nie powinny dotyczyć tylko EA, lecz powinny obejmować także kampanie na rzecz działań nadzoru rynkowego i wspólnych szkoleń różnych zainteresowanych administracji krajowych.

5.3.10

Przewidziana w art. 9 ust. 1 ocena wzajemna, mająca na celu ułatwianie i poprawę funkcjonowania rynku wewnętrznego poprzez zwiększenie jego poziomu zaufania, powinna być organizowana w obrębie europejskiego systemu akredytacji i przeprowadzana zgodnie ze zharmonizowanymi przepisami, określonymi w ramach EA. Wyniki oceny wzajemnej powinny być podawane do publicznej wiadomości i przekazywane wszystkim państwom członkowskim i Komisji.

5.3.11

Według Komitetu, zważywszy na to, że jednostki akredytujące winny czynnie dowieść, że pokładane w nich zaufanie jest uzasadnione, muszą pokazać, że z powodzeniem uczestniczą we wzajemnych ocenach.

5.3.12

Komitet uważa ponadto, że istotne jest zaangażowanie zainteresowanych stron: powinny być one reprezentowane w jednostkach akredytujących i należałoby to przewidzieć w nowym rozporządzeniu.

5.3.13

Komitet podkreśla znaczenie ekwiwalentnych, spójniejszych i skuteczniejszych mechanizmów nadzoru rynkowego przez państwa członkowskie poprzez harmonizację prawodawstwa wspólnotowego obejmującą wzmocnienie współpracy transgranicznej. Konieczne jest dostosowanie przepisów w dziedzinie ogólnego bezpieczeństwa produktów (dyrektywa GPSD 2001/95/WE) i innych stosownych dyrektyw, w celu zapewnienia pełnego stosowania zasady „lepszego stanowienia prawa” w odniesieniu do funkcjonowania rynku wewnętrznego. Nadzór rynkowy powinien dotyczyć także produktów objętych dyrektywą w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (GPSD), ponieważ wiele produktów jest sprzedawanych tak celu stosowania w przemyśle, jak i na użytek konsumenta końcowego. EKES uważa zatem za nieuzasadnione wyłączenie GPSD z zakresu zastosowania, o którym mowa w art. 13 ust. 2 i które prowadzić będzie raczej do większego zamętu i komplikacji dla podmiotów gospodarczych niż do większej spójności działań w zakresie nadzoru rynku wewnętrznego.

5.3.14

EKES uważa zresztą za całkowicie uzasadniony obecny system szybkiego informowania RAPEX (32), który może być skutecznym wsparciem dla nadzoru rynkowego. Niezbędne jest wszakże, by państwa członkowskie i organy celne oraz administracyjne korzystały zeń w sposób bardziej jednolity i skoordynowany.

5.3.15

Konieczne jest, by organy celne współpracowały w ramach sieci europejskiej z organami nadzoru rynkowego w celu zapewnienia skutecznych kontroli produktów, zanim te zostaną wprowadzone na europejski rynek wewnętrzny; organy te powinny dysponować wykwalifikowanymi zasobami ludzkimi, środkami finansowymi i odpowiednimi uprawnieniami, żeby mogły skutecznie podjąć powierzone im zadania.

5.3.16

Mechanizmy nadzoru rynkowego i kontroli celnej powinny dysponować zwłaszcza stosownymi instrumentami umożliwiającymi szybkie działanie w odniesieniu do produktów sezonowych lub takich, które są wprowadzane do obrotu na ograniczony okres, przy okazji sprzedaży promocyjnych, często z wykorzystaniem efemerycznych wymyślonych oznakowań; w ich wypadku organy powinny posiadać odpowiednie uprawnienia i środki szybkiego działania, zaś importer wspólnotowy powinien ponosić pełną odpowiedzialność za to, by produkty takie spełniały zasadnicze wymogi UE, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska.

5.3.17

Komitet uważa ponadto, że w rozporządzeniu należy jasno przewidzieć, że środki podjęte w odpowiedzi na wykazany brak zgodności będą odpowiadać zasadzie proporcjonalności, niezależnie od stosowania wytycznych ujętych w art. 19 ust. 1. Zdaniem Komitetu należałoby odpowiednio zmienić art. 17.

1)

Dz.U. C 93 z 27.4.2007, „Przegląd jednolitego rynku”, sprawozdawca: Bryan CASSIDY,

2)

opinia w sprawie komunikatu Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Realizacja wspólnotowego programu lizbońskiego: Strategia w zakresie uproszczenia otoczenia regulacyjnego”, COM(2005) 535 końcowy, sprawozdawca: Bryan CASSIDY, Dz.U. C 309 z 16.12.2006,

3)

opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji brytyjskiej w sprawie lepszego stanowienia prawa, sprawozdawca: Daniel RETUREAU, przyjęta 28 września 2005 r., Dz.U. C 24 z 31.1.2006,

4)

opinia z inicjatywy własnej w sprawie sposobów wdrażania i egzekwowania prawodawstwa UE, sprawozdawca:Joost VAN IERSEL, przyjęta 28 września 2005 r., Dz.U. C 24 z 31.1.2006,

5)

opinia w sprawie komunikatu Komisji: „Aktualizacja i uproszczenie dorobku wspólnotowego”, [COM(2003) 71 wersja ostateczna], sprawozdawca: Daniel RETUREAU, przyjęta 31 marca 2004 r., Dz.U. C 112 z 30.4.2004,

6)

opinia z inicjatywy własnej w sprawie uproszczenia, sprawozdawca: John SIMPSON, przyjęta 26 marca 2003 r., Dz.U. C 133 z 6.6.2003,

7)

opinia rozpoznawcza w sprawie komunikatu Komisji: „Uproszczenie i ulepszenie prawodawstwa”, [COM(2001) 726 wersja ostateczna], sprawozdawca: Kenneth WALKER, przyjęta 21 marca 2002 r., Dz.U. C 125 z 27.5.2002,

8)

opinia z inicjatywy własnej w sprawie uproszczenia, sprawozdawca: Kenneth WALKER, przyjęta 29 listopada 2001 r., Dz.U. C 48 z 21.2.2002,

9)

opinia z inicjatywy własnej w sprawie uproszczenia prawodawstwa na jednolitym rynku, sprawozdawca: Bruno VEVER, przyjęta 19 października 2000 r., Dz.U. C 14 z 16.1.2001,

10)

opinia z inicjatywy własnej w sprawie priorytetów jednolitego rynku na lata 2005–2010, sprawozdawca: Bryan CASSIDY, przyjęta 7 kwietnia 2005 r., Dz.U. C 255 z 14.10.2005,

11)

opinia w sprawie komunikatu Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Strategia na rzecz rynku wewnętrznego — priorytety na lata 2003–2006”, sprawozdawca: Bryan CASSIDY, przyjęta 16 lipca 2003 r., Dz.U. C 234 z 30.9.2003,

12)

raport informacyjny na temat uproszczenia,

13)

raport informacyjny w sprawie aktualnego stanu współregulacji i samoregulacji na jednolitym rynku, sprawozdawca: Bruno VEVER, przyjęty 11 stycznia 2005 r. (CESE 1182/2004 fin).

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/14

1.1

EKES akceptuje wniosek bez zastrzeżeń.

1.2

W dyrektywie wspomniano koniec 2009 r. jako ostateczny termin stosowania „dodatkowych oznaczeń”, tj. oznaczeń niemetrycznych. Utrzymanie tegoż terminu oznaczałoby koszt dla wszystkich przedsiębiorstw UE zajmujących się handlem transatlantyckim.

1.3

W dyrektywie zobowiązuje się również Wielką Brytanię oraz Irlandię do wyznaczenia ostatecznego terminu dotyczącego zwolnień dla jednostek: pinta, mila i uncja troy.

1.4

Komisja proponuje, by pozbyć się tych terminów, nie zastępując ich innymi.

1.5

W dyrektywie definiuje się legalne jednostki miar w UE jako jednostki metryczne lub jednostki zgodne z międzynarodowym układem SI, który jest ogólnoświatowym systemem przyjętym w roku 1960 przez Conférence générale des poids et mesures (Generalna Konferencja Miar). Chociaż sama Unia Europejska nie jest sygnatariuszem tego porozumienia, to podpisały je wszystkie państwa członkowskie wchodzące w jej skład. Regularne aktualizowanie jednostek SI z uwagi na postęp techniczny sprawiło, że Komisja zaproponowała przyjęcie nowej jednostki miary w układzie SI określającej aktywność katalityczną (katal).

1.6

EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji jako element dążenia do uproszczenia i usprawnienia prawodawstwa oraz z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja wykazuje wrażliwość w kwestii uznawania znaczenia zasady pomocniczości w przypadku Irlandii i Wielkiej Brytanii.

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/15

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/15

1.1

Komitet przyjmuje do wiadomości publikację zielonej księgi na temat instrumentów rynkowych na potrzeby ochrony środowiska, która nastąpiła z dużym opóźnieniem.

1.2

Podziela zapatrywania dotyczące różnych oddziaływań fiskalnych i ekologicznych rozmaitych instrumentów rynkowych w dziedzinie ochrony środowiska (podatki, wydatki, opłaty, dotacje, prawa/certyfikaty itd.).

1.3

Komitet stwierdza, że instrumenty rynkowe od dłuższego czasu są elementem działań politycznych. Nie chodzi więc już o to, „czy”, lecz „jak” powinny być używane.

1.4

Jak Komisja słusznie stwierdza, instrumenty rynkowe dają możliwość osiągania wydajnych kosztowo wyników w dziedzinie ochrony środowiska, jednak nie są panaceum na wszystkie problemy. Tak więc przedmiotem debaty politycznej i zielonej księgi powinien być stosunek i współdziałania np. nakazów i zakazów, przepisów regulacyjnych i instrumentów rynkowych (takich jak podatki, opłaty, dotacje celowe i zbywalne zezwolenia). Komitet ubolewa, iż w zielonej księdze Komisji zawarte jest zbyt mało informacji w tym zakresie.

1.5

Komitet zwraca się więc z prośbą do Komisji o wykorzystanie rozpoczętej zieloną księgą debaty publicznej w celu przedstawienia na konkretnych przykładach możliwości i oddziaływań, lecz również ograniczeń różnych instrumentów rynkowych na rzecz ochrony środowiska.

2.1

Dnia 28 marca 2007 r. Komisja przedstawiła zapowiadaną już w roku 2004 zieloną księgę „Instrumenty rynkowe na potrzeby polityki w zakresie ochrony środowiska i w dziedzinach pokrewnych” (1), która jest przedmiotem niniejszej opinii.

2.2

Komisja pragnie za pomocą zielonej księgi rozpocząć debatę na temat zwiększonego wykorzystania instrumentów rynkowych w społeczeństwie.

2.3

W zielonej księdze Komisja wskazuje na uzgodnione tymczasem na szczeblu europejskim cele w dziedzinie ochrony środowiska, m.in. na nową politykę energetyczną i nową politykę ochrony klimatu, które w jej opinii „przyniosą w najbliższych 10–15 latach tak duże zmiany, że można mówić o nowej rewolucji przemysłowej”.

2.4

Komisja zaznacza wyraźnie, że „osiągnięcie tych ambitnych celów wymaga interwencji publicznej (…)”. Zdaniem Komisji w polityce ochrony środowiska w coraz większym stopniu powinny być wykorzystywane instrumenty rynkowe. Powinny one „stanowić (…) istotną część wysiłków na rzecz dokonania prawdziwych zmian, ponieważ posłużą (…) do stworzenia nowej struktury bodźców ekonomicznych dla podmiotów gospodarczych i konsumentów”.

2.5

Jednocześnie Komisja podkreśla jednak, że instrumenty rynkowe „nie stanowią jednak panaceum na wszystkie problemy”.

2.6

Jako „instrumenty rynkowe” określa się podatki, opłaty, dotacje celowe i zbywalne zezwolenia.

2.7

Zdaniem Komisji uzasadnieniem stosowania instrumentów rynkowych jest ich „zdolność do korygowania sytuacji, w których zawodzą mechanizmy rynkowe, bez ponoszenia nadmiernych kosztów. Sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy mamy do czynienia z zupełnym brakiem mechanizmów rynkowych (np. w przypadku zasobów środowiska naturalnego mających charakter dobra publicznego) lub mechanizmy te w niewystarczającym stopniu uwzględniają rzeczywiste lub społeczne koszty działalności gospodarczej”.

2.8

Wymienia się następujące zalety takich instrumentów:

2.9

Komisja podkreśla jednak również, że instrumenty rynkowe nie służą jedynie realizacji celów politycznych z zakresu ochrony środowiska, ale są stosowane przede wszystkim po to, „by uniknąć zakłóceń na wspólnym rynku powodowanych różniącymi się koncepcjami poszczególnych państw członkowskich oraz by zagwarantować jednolite w całej UE obciążenia poszczególnych sektorów i przezwyciężyć ewentualne negatywne skutki dla konkurencyjności”.

2.10

Następnie wyjaśnia, że systemy instrumentów rynkowych różnią się co do swojego działania. Systemy ilościowe, takie jak systemy zbywalnych zezwoleń, dają większą gwarancję osiągnięcia konkretnych celów, np. ograniczeń emisji, niż instrumenty oparte wyłącznie na cenach, takie jak np. podatki. Z kolei instrumenty oparte na cenach dają pewność w odniesieniu do kosztu lub ceny i na ogół łatwiej się nimi posługiwać.

2.11

Komisja zwraca ponadto uwagę na jeszcze jedną istotną różnicę: podatki (i opłaty) są coraz częściej stosowane nie tylko potencjalnie w celu wpływania na sposób postępowania, ale stanowią również źródło dochodów publicznych. Systemy zbywalnych zezwoleń mogą generować dochody tylko wówczas, „jeśli zezwolenia są sprzedawane przez władze publiczne w drodze przetargu”.

2.12

W zielonej księdze porusza się również temat „wzrost i zatrudnienie” i opisuje powody ekologicznych reform podatkowych. Po tym, jak Rada Europejska na swoim szczycie w czerwcu 2006 r. zajęła się w nowej strategii zrównoważonego rozwoju zagadnieniem nowego systemu podatkowego opartego na kryteriach zrównoważonego rozwoju, nie proponując zresztą żadnych konkretnych rozwiązań w tej materii, Komisja pisze: „Ekologiczna reforma podatkowa, w ramach której obciążenia podatkowe zostałyby przesunięte z podatków wpływających negatywnie na poziom dobrobytu (np. opodatkowanie pracy) na podatki mające pozytywny wpływ na tenże (np. opodatkowanie działalności szkodliwej dla środowiska, takiej jak wykorzystywanie zasobów naturalnych lub emisja zanieczyszczeń), może być rozwiązaniem przynoszącym korzyści zarówno z punktu widzenia ochrony środowiska, jak i rynku pracy (2). Jednocześnie trwałe przesunięcie obciążeń podatkowych będzie wymagało stosunkowo stabilnych dochodów podatkowych, które są powiązane z aspektami ekologicznymi”.

2.13

W dokumencie podaje się wreszcie kilka przykładów istniejących już instrumentów rynkowych (opodatkowanie produktów energetycznych, eurowinieta, lokalne systemy opłat z myślą o odciążeniu centrów miast od ruchu samochodowego) oraz stawia się wiele pytań — od szczegółowych do bardzo ogólnych — skierowanych do opinii publicznej w celu zainicjowania społecznej debaty.

2.14

Również w dziedzinie ochrony różnorodności biologicznej Komisja dostrzega możliwość wykorzystania instrumentów rynkowych.

3.1

Komitet często wypowiadał się za optymalnym wykorzystaniem palety politycznych narzędzi działania na rzecz ochrony środowiska. Instrumenty rynkowe mogą tu odegrać istotną rolę. Pod tym względem istnieje zgodność między Komitetem a Komisją.

3.2

Chociaż Komitet podąża za tokiem rozumowania Komisji i uznaje za słuszne jej argumenty, oczekiwał od zielonej księgi, która powstawała długo i której publikacja była ciągle przesuwana w czasie, więcej jasności w kwestii planowanego w przyszłości wykorzystywania instrumentów rynkowych. Długi proces uzgadniania wewnątrz Komisji był być może niezbędny, jednak z punktu widzenia Komitetu nie przyniósł żadnych dostrzegalnych korzyści dla procesu kształtowania polityki.

3.3

Wydaje się raczej, że rzeczywistość polityczna czasami rozwijała się szybciej niż wewnętrzny system decyzyjny.

3.4

Komitet stwierdza, że instrumenty rynkowe od dłuższego czasu są faktycznie stosowane w dziedzinie ochrony środowiska, chociaż w poszczególnych państwach członkowskich korzysta się z nich w bardzo zróżnicowany sposób. Na przykład według danych Eurostatu średnio zaledwie 7 % wszystkich dochodów gospodarstw domowych w państwach członkowskich UE pochodzi ze źródeł związanych z ochroną środowiska.

3.5

Tak więc w zielonej księdze i w debacie politycznej nie może chodzić o możliwość wprowadzenia instrumentów rynkowych w dziedzinie ochrony środowiska. Pytanie brzmi nie „czy”, lecz „jak” mają one być wykorzystywane — w jakim zakresie, jak również w jakiej relacji do zakazów i nakazów oraz innych instrumentów.

3.6

Stwierdzenia poczynione w zielonej księdze nie wychodzą poza fakty już od dawna znane i omawiane w przedsiębiorstwach i w grupach społecznych. Komisja nie zajmuje się także problemem, kto powinien przejąć wiodącą rolę w tych działaniach. Jak wiadomo, Unia Europejska nie jest w jednakowym stopniu odpowiedzialna za wszystkie możliwe instrumenty, na przykład w sprawach podatkowych jej kompetencje są bardzo ograniczone. Ponadto nadal pozostaje niejasne, jakie polityczne kroki mają zostać podjęte po opublikowaniu zielonej księgi, czy — jak ma to zwykle miejsce — zostanie później wydana biała księga i ew. jakie konsekwencje zostaną wyciągnięte.

3.7

Największym niedociągnięciem jest brak jasności co do tego, jakim instrumentom polityki należałoby przyznać pierwszeństwo w danej sytuacji politycznej. Niejasne pozostaje rozgraniczenie lub potencjalne powiązanie np. przepisów regulacyjnych i instrumentów rynkowych.

3.8

Zatem Komitet może przychylnie przyjąć do wiadomości publikację zielonej księgi, jednak stwierdza, że aby opisane ambitne cele UE, np. w dziedzinie polityki energetycznej i polityki ochrony klimatu, mogły zostać zrealizowane, debata społeczna na temat skuteczniejszych instrumentów polityki ochrony środowiska powinna być prowadzona z większym zaangażowaniem i z wykorzystaniem konkretnych przykładów.

3.9

Komitet podkreśla przy tym, że instrumenty rynkowe muszą opierać się na zasadzie „zanieczyszczający płaci” i tym samym motywować wszystkie podmioty aktywnie chroniące środowisko.

4.1

EKES zawsze podkreślał, jak ważna jest internalizacja tzw. „kosztów zewnętrznych”. Jak pisze sama Komisja, szczególnie nadają się do tego celu instrumenty rynkowe. Potrzeba jednak najpierw jasnej decyzji politycznej co do tego, jak wysoko należy oszacować te wymagające internalizacji koszty zewnętrzne.

4.2

Opisany w zielonej księdze instrument rynkowy, którym są eurowiniety w dziedzinie ruchu drogowego, jest dobrym przykładem na to, że narzędzie to, uznawane za właściwe w zakresie integracji kosztów zewnętrznych, było dotychczas faktycznie wykorzystywane bez przekonania. Komisja sama stwierdza, iż „średnie opłaty pokrywają jedynie koszty infrastruktury, a więc nie obejmują kosztów zewnętrznych”. Konieczne są wobec tego inicjatywy służące np. integracji w przyszłości kosztów zewnętrznych przy pomocy eurowiniety.

4.3

Komitet prosi Komisję, Radę i Parlament, by opisywać instrumenty rynkowe jako służące ochronie środowiska tylko wtedy, gdy stoi za nimi rzeczywisty i rozpoznawalny cel w dziedzinie środowiska. W odniesieniu do wspomnianej eurowiniety można uznać istnienie takiego celu tylko warunkowo, ponieważ koszty zewnętrzne nie są w niej uwzględnione. W jej przypadku chodzi przede wszystkim o to, by nie finansować kosztów infrastruktury wyłącznie z budżetu publicznego, lecz włączyć w to bezpośrednio użytkowników. Oczywiście podejście takie pośrednio oddziałuje również na środowisko, np. w sytuacji, gdy z uwagi na większe koszty użytkownicy zaczynają zastanawiać się, czy lepiej skorzystać z dróg czy z transportu kolejowego (czy też może nawet w ogóle zrezygnować z podróży). Jednak dopiero wtedy, gdy włączone zostaną koszty (dla środowiska), na które dotychczas „nie było rynku” i które nie były brane pod uwagę, będzie można określać eurowiniety mianem „instrumentu służącego ochronie środowiska”.

4.4

Politycy powinni zatem najpierw wyjaśnić, co właściwie zamierza się osiągnąć przy pomocy określonego środka politycznego. Dopiero po określeniu celu powinna następować dyskusja dotycząca odpowiedniego instrumentu.

4.5

Nawet przy wzmożonym stosowaniu instrumentów rynkowych politycy nie unikną często szczególnie trudnych, bo kontrowersyjnych, decyzji dotyczących określenia jasnych celów (w zakresie ochrony środowiska), jak np. ustalania limitów emisji. Właśnie tego często jak dotąd brakowało. Instrumenty rynkowe nie mogą zastąpić takich decyzji, są jedynie — jak sama nazwa wskazuje — instrumentami osiągania wyznaczonych celów politycznych.

4.6

Komisja musi tak szybko, jak to możliwe, rozproszyć niepewność, którą pozostawia zielona księga. Musi wyjaśnić, jak wyobraża sobie korzystanie w przyszłości z różnorodnych instrumentów politycznych. Komitet zaleca zatem Komisji, by już w ramach planowanego szeroko zakrojonego rozważania tego tematu, w oparciu o kilka konkretnych przykładów z różnych dziedzin polityki, jak np. energia i transport, przedstawiła różne możliwości działań politycznych (z wykorzystaniem instrumentów rynkowych bądź bez nich).

4.7

Mogłaby przy tym na przykład z pewnością wyjaśnić, że problemu substancji rakotwórczych — by podać jeden przykład — nie zamierza rozwiązywać, korzystając z instrumentów rynkowych.

4.8

Instrumenty rynkowe mogłyby jednak być przydatne na przykład w odniesieniu do coraz bardziej aktualnej kwestii, jaką jest tworzenie w przyszłości elektrowni węglowych niepowodujących emisji CO2, gdyby odpowiednia technologia stała się wkrótce dostępna. Czy należy ją obowiązkowo narzucić jako „najnowocześniejszą” technologię (przepisy regulacyjne), czy też zapewnić jej opłacalność poprzez instrumenty rynkowe? Takie pytania powinny w przyszłości zajmować ważniejsze miejsce w dyskusji społecznej.

4.9

Jeśliby połączenie lub oddzielenie przepisów regulacyjnych i instrumentów rynkowych stało się ogólnie jaśniejsze dzięki zobrazowaniu konkretnych możliwości działania, wtedy być może łatwiej zrozumiałe stałyby się także uwzględnione w zielonej księdze rozważania nad wykorzystaniem instrumentów rynkowych w dziedzinie zachowania różnorodności biologicznej; zdaniem EKES-u są one jak dotąd zbyt mało przekonujące, by mogły rzeczywiście przynieść nadzieję na efektywną walkę z nadal postępującą utratą różnorodności biologicznej.

4.10

Już w opinii w sprawie codwuletniego sprawozdania z postępów prac nad realizacją strategii zrównoważonego rozwoju (3) Komitet wzywał Komisję, by skonkretyzowała swoje bardzo mgliste rozważania nad nowym systemem podatkowym ukierunkowanym na wskaźniki związane z rozwojem zrównoważonym. Zdaniem Eurostatu dochody z podatków mających związek z ochroną środowiska osiągają poziom ok. 7 %.

4.11

Zdaniem EKES-u już dawno należało przeprowadzić debatę nad zmniejszeniem opodatkowania pracy i odpowiednim zrównoważeniem tego kroku za pomocą środków płynących z opodatkowania działalności szkodliwej dla środowiska; debata ta powinna zostać przyspieszona po przedstawieniu zielonej księgi. Przy tym należy także wyjaśnić, jak UE wyobraża sobie odpowiednie zmiany, skoro zgodnie z traktatami ma jedynie marginalny wpływ na politykę podatkową państw członkowskich w tej dziedzinie.

4.12

EKES uznaje za bardzo ważne, by możliwie szybko przedstawić obiecywany przegląd dotacji prowadzących do szkodliwych skutków dla środowiska i jak najszybciej je zlikwidować. Dotacje takie zdaniem Komitetu znacząco zakłócają konkurencję i stanowią chybione zastosowanie środków publicznych, którego nie można zaakceptować. Instrumenty rynkowe służące wspieraniu ochrony środowiska mogą być naprawdę skuteczne dopiero wtedy, gdy w pełni zniesione zostaną dotacje prowadzące do szkodliwych skutków dla środowiska.

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/19

1.1

Migracja siły roboczej w Europie ma charakter ekonomiczny. Jest ona konsekwencją swobodnego przepływu pracowników w Unii, w ramach której poziom życia w poszczególnych państwach członkowskich znacznie się różni. Wysoki poziom bezrobocia w kilku nowych państwach członkowskich oraz popyt na tanią, nisko wykwalifikowaną siłę roboczą w 15 starych państwach UE przyczyniają się do stałego napływu osób poszukujących pracy.

1.2

W 2004 i 2007 r. uzgodniono środki przejściowe, za pomocą których stare państwa członkowskie mogły kontrolować migrację z nowych państw członkowskich. Jedną z przyczyn ich wprowadzenia był fakt, że stare państwa członkowskie chciały zapobiec sytuacji, w której ze względu na zbyt duży napływ pracowników migrujących z nowych państw członkowskich powstałyby napięcia na rynku pracy, których skutkiem mogłoby być nielegalne zatrudnianie imigrantów.

1.3

W wyniku zastosowania środków przejściowych stało się dokładnie to, czemu chciano zapobiec. W swoim sprawozdaniu w sprawie funkcjonowania środków przejściowych Komisja Europejska stwierdziła, że ograniczenia w zakresie legalnej pracy dla imigrantów z nowych państw członkowskich w praktyce doprowadziły do nasilenia się zjawiska pracy na czarno, pracy na podstawie „pozorowanego samozatrudnienia”, fikcyjnego świadczenia usług i podwykonawstwa.

1.4

Powstała paradoksalna sytuacja, że w UE-15 w rolnictwie występuje duży popyt na pracę sezonową, dla zaspokojenia którego na rynku pracy brakuje wystarczającej liczby pracowników krajowych. Dostatecznie dużo pracowników migrujących z nowych państw członkowskich chciałoby podjąć tę pracę, lecz wielu z nich nie może tego zrobić ze względu na restrykcyjne środki przejściowe. Migracje pracowników rolnych są zmienne zarówno z punktu widzenia kraju pochodzenia, jak i kraju przyjmującego. Różnice wiążą się przede wszystkim z istnieniem środków przejściowych, bez względu na to, czy są one całościowe czy częściowe.

1.5

W tej sytuacji często dochodzi do pracy w strefie nieformalnej. Trudno uzyskać dokładne informacje na ten temat, gdyż z trzech stron zaangażowanych w taki układ każda ma własne powody, by takich informacji nie upowszechniać: są pracodawcy, którzy chcą płacić niższe wynagrodzenia niż określone w prawie lub obowiązujących umowach zbiorowych; są pracownicy, którzy zadowalają się niższymi wypłatami niż te, które powinny im przysługiwać zgodnie z prawem lub umowami zbiorowymi; i są też nieuczciwi pośrednicy pracy, którzy bardzo chętnie organizują taką pracę, gdyż mogą na niej wiele zarobić.

1.6

Wielu pośredników stosuje bardzo niskie ceny, jednak za te obniżone ceny ostatecznie płacą pracownicy migrujący, którzy muszą się zadowolić dochodami poniżej minimum socjalnego. Zdarza się także, że pracodawcy zatrudniający pracowników sezonowych płacą pośrednikom stawki zgodne z cenami rynkowymi, lecz pośrednicy nie odprowadzają podatku od wynagrodzeń ani składek na zabezpieczenia społeczne. Ponadto tacy pośrednicy zazwyczaj inkasują także część płacy pracowników migrujących. Istnieją również strony internetowe z numerami telefonów zarówno w Europie Wschodniej, jak i Zachodniej, które oferują usługi pracowników samozatrudnionych, za których nie trzeba płacić podatków i innych obciążeń ani składek na ubezpieczenia społeczne.

1.7

Sytuacja ta jest pod wieloma względami niepożądana. Punktem wyjścia musi być traktowanie pracowników migrujących pod każdym względem tak samo jak pracowników krajowych, z którymi pracują. Za jednakową pracę powinni otrzymywać jednakowe wynagrodzenie, a ponadto należy im zapewnić lepsze warunki dostępu do zabezpieczeń społecznych. Leży to nie tylko w interesie pracowników pod względem socjalnym, lecz także w interesie pracodawców pod względem gospodarczym (jednakowe warunki uczciwej konkurencji dla wszystkich) oraz dla państw członkowskich pod względem finansowym (podatki).

1.8

Przygotowano już wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady przewidującej kary dla pracodawców zatrudniających obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na terytorium UE. Wniosek ten przewiduje zharmonizowane kary dla pracodawców i środki zapobiegawcze, a także określenie i wymianę między państwami członkowskimi sprawdzonych rozwiązań w zakresie wdrażania systemu kar dla pracodawców.

1.9

Dopóki ograniczenia dla migrantów z nowych państw członkowskich nie zostaną zniesione, EKES apeluje, aby proponowana dyrektywa miała także zastosowanie do pracodawców, którzy nielegalnie zatrudniają pracowników z państw UE nadal podlegających ograniczeniom. Ponadto, zdaniem EKES-u, niezwykle istotne jest, aby UE uważnie czuwała nie tylko nad transpozycją dyrektywy do prawodawstwa wszystkich państw członkowskich, lecz także nad jej stosowaniem w praktyce.

1.10

W zwalczaniu pracy na czarno pomocna byłaby jednoznaczna europejska definicja stosunku pracy, w której wyraźnie określono by różnicę między przyjęciem zlecenia (świadczeniem usług) a wykonywaniem pracy w ramach stosunku podległości (umowa o pracę). Międzynarodowa Organizacja Pracy wydała na ten temat wyraźne zalecenie. Przyznaje ono osobom faktycznie samozatrudnionym, których specjalizacja wykracza poza świadczenie taniej, niewykwalifikowanej pracy, wyraźniejszy status w środowisku pracy i gwarantuje pracownikom ochronę, do której mają prawo. EKES wyraża zadowolenie, że Komisja Europejska zatwierdziła wniosek europejskich partnerów społecznych o przeprowadzenie badania dotyczącego zjawiska (pozorowanego) samozatrudnienia w sektorze budownictwa, a także z satysfakcją odnotowuje fakt, że Komisja również sfinansuje te badania.

1.11

W obliczu skutków ograniczeń w zakresie legalnej pracy byłoby być może lepiej zaniechać podczas przyszłych rozszerzeń UE stosowania tego rodzaju środków przejściowych. EKES apeluje także do Komisji Europejskiej o zbadanie możliwości zniesienia ograniczeń dla pracowników ze wszystkich 12 państw członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 i 2006 r. Duża część partnerów społecznych w Europie również opowiada się za tym, pod warunkiem że na szczeblu wspólnotowym i krajowym, a także na poziomie partnerów społecznych, zostaną podjęte konkretne działania na rzecz zapewnienia równego traktowania pracowników migrujących.

2.1

Zgodnie ze strategią lizbońską Unia Europejska będzie musiała w przyszłości stać się niezwykle konkurencyjną gospodarką opartą na wiedzy, o zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz o wysokim stopniu spójności społecznej.

2.2

UE jest obecnie stosunkowo konkurencyjną gospodarką opartą na wiedzy, w której obecnie jeszcze występują niedostatecznie zrównoważone wzorce produkcji i konsumpcji, zaś poziom spójności społecznej pozostawia dużo do życzenia.

2.3

Niniejsza opinia dotyczy przede wszystkim ostatniej z wymienionych kwestii — spójności społecznej. W Unii dużo uwagi poświęca się kwestii rozwoju gospodarczego i poprawy stopnia zrównoważenia, przede wszystkim w odniesieniu do produkcji. Niedostateczna uwaga poświęcana trzeciemu filarowi strategii lizbońskiej podczas opracowywania polityki prowadzi do tego, że spójność społeczna nie wzrasta, lecz słabnie.

2.4

Konsekwencje osłabienia spójności społecznej są wyraźnie widoczne na rynku pracy. Zwiększa się udział nierejestrowanego zatrudnienia i na nowo pojawił się rodzaj pracownika, który do niedawna uważano za nieistniejący już od długiego czasu — robotnik dniówkowy.

2.5

Nowi robotnicy dniówkowi oferują swoje usługi na ulicy, w miejscach, z których do pracy zabierają ich pozbawieni skrupułów pośrednicy. Pracodawcy zatrudniają ich na jeden dzień, nie odprowadzając za nich podatku od wynagrodzeń czy składek na ubezpieczenia społeczne. Robotnicy dniówkowi muszą przepracować w ciągu dnia zbyt dużo godzin, pobierają zbyt niskie wynagrodzenie za godzinę pracy i w żadnym stopniu nie korzystają z ochrony wynikającej z prawa pracy, o ile ona istnieje.

2.6

Jeszcze kilka lat temu rynek pracy miał wciąż charakter narodowy, zwłaszcza w przypadku pracowników nieposiadających żadnych kwalifikacji lub nisko wykwalifikowanych. Rozszerzenie UE w 2004 r. doprowadziło do powstania europejskiego rynku pracy także w tym segmencie. Rozszerzenie z 2007 r., wraz z napływem pracowników bułgarskich i rumuńskich, przyczyniło się do znacznego zwiększenia podaży siły roboczej na tym rynku.

2.7

Tendencja ta nasila się znacznie w rolnictwie. Co więcej, wiele osób poszukujących pracy za granicą prawie zawsze znajduje pierwsze zatrudnienie przede wszystkim właśnie w tym sektorze.

2.8

Poprzez niniejszą opinię EKES pragnie wprowadzić omawiany problem do programu prac UE, tak aby odpowiednie instytucje europejskie mogły wraz z państwami członkowskimi i partnerami społecznymi znaleźć rozwiązanie tego istotnego, palącego i niestety coraz większego problemu.

3.1

Rolnictwo obejmuje wszelkie rodzaje działalności gospodarczej polegającej na przekształcaniu środowiska naturalnego w celu wytworzenia produktów roślinnych i zwierzęcych (1). W tym celu stosuje się liczne i różnorodne techniki rolnicze w zależności od rodzaju produktu, metod produkcji i poziomu dobrobytu. Zakres prac sięga od czynności wykonywanych za pomocą prostych narzędzi po stosowanie ogromnych maszyn, które w coraz większym stopniu wypierają pracę ludzkich rąk.

3.2

Sektor rolniczy stanowi duży sektor gospodarki UE. Działalność rolnicza w Unii prowadzona jest bowiem na ponad 160 mln hektarów ziemi uprawnej, w 11 mln gospodarstw rolnych, w których pracuje łącznie 15 mln ludzi. Mimo że większość z nich stanowią sami rolnicy i członkowie ich rodzin, to w około milionie gospodarstw zatrudnionych jest 6,5 mln pracowników. Spośród nich 4,5 mln stanowią pracownicy sezonowi, spośród których nieznana liczba pracuje w innym kraju niż kraj ich pochodzenia (2). Wielu pracowników sezonowych pochodzi z Polski, Bułgarii i Rumunii.

3.3

Rolnictwo składa się z kilku różnych rodzajów działalności: hodowli zwierząt (produkcji zwierzęcej) i akwakultury (produkcji rybnej), ogrodnictwa (uprawy na niewielką skalę roślin o krótkim cyklu życiowym, jak warzywa, rośliny ozdobne, owoce i grzyby) oraz uprawy rolnej (która różni się od ogrodnictwa tym, że produkcja roślinna odbywa się na większą skalę i wymaga mniejszego nakładu siły roboczej). Warto również zauważyć, że leśnictwo komercyjne nie wszędzie w UE uznawane jest za część rolnictwa — w wielu krajach jest ono uważane za całkowicie odrębny sektor gospodarki.

3.4

Produktem rolnictwa nie jest wyłącznie żywność, lecz w coraz większym zakresie także inne towary, takie jak kwiaty, futra, skóra, biopaliwa (biodiesel, etanol, gaz, rośliny drzewiaste o szybkim przyroście masy), enzymy, włókna itp. Z roślin zmodyfikowanych genetycznie wytwarzane są również specjalne leki.

3.5

Według danych MOP (3) oraz Eurofund (4) rolnictwo jest jednym z najbardziej niebezpiecznych sektorów dla pracowników. Co roku dochodzi w sumie do ok. 335 tys. wypadków przy pracy ze skutkiem śmiertelnym. Ponad połowa z nich — 170 tys. wypadków śmiertelnych — ma miejsce w sektorze rolniczym.

4.1

Ze względu na liczne komplikacje prawne niemożliwe jest w UE sformułowanie jednolitej definicji pracy nierejestrowanej. Praktyki uznawane za całkiem normalne w jednym państwie członkowskim (gdy określona dziedzina nie jest uregulowana, nie obowiązują w odniesieniu do niej żadne przepisy) w innym uważane są za nietypowe, a nawet za naruszenie obowiązujących w danym kraju przepisów ustawowych lub wykonawczych.

4.2

Krajowe definicje pracy nierejestrowanej są różne w poszczególnych państwach członkowskich. Działalność ta nie jest ujmowana w oficjalnych statystykach dotyczących gospodarki formalnej. Mimo że istnieją dane liczbowe, to często pochodzą one tylko z jednego źródła i nie zawsze można je zweryfikować, a zatem nie zawsze są wiarygodne. Nie da się jednak zaprzeczyć, że zjawisko pracy nierejestrowanej występuje na dużą skalę.

4.3

W niemal wszystkich krajowych definicjach pracy nierejestrowanej podkreśla się nieprzestrzeganie zobowiązań podatkowych. W prawie wszystkich wspomina się również o niepłaceniu składek na ubezpieczenia społeczne. Co dziwne, prawie nigdy nie poświęca się w nich miejsca nieprzestrzeganiu innych zobowiązań wynikających z prawa pracy (warunków pracy, czasu pracy czy układów zbiorowych o ogólnie wiążącym charakterze).

4.4

Praca nierejestrowana jest wykonywana przez pracowników nieewidencjonowanych. Nie zawsze są to jednak imigranci bez pozwolenia na pracę czy pobyt. Osoby, które posiadają wymagane dokumenty lub które ich nie potrzebują, gdyż są obywatelami kraju, w którym wykroczenie to jest popełniane, również wykonują pracę nierejestrowaną. Pracownicy nieposiadający ważnych dokumentów są oprócz tego bardziej bezbronni, a przez to bardziej narażeni na wyzysk niż ci, którzy je posiadają. Ta ostatnia grupa ma wszakże dostęp do pracy legalnej, którego nie mają pracownicy należący do tej pierwszej grupy.

4.5

Oprócz klasycznej formy zatrudnienia za wynagrodzeniem istnieje także samozatrudnienie (samodzielna działalność gospodarcza, bez personelu). „Samozatrudnieni” są traktowani jako przedsiębiorcy, a zatrudniający ich nie mają obowiązku odprowadzania za nich podatku od wynagrodzeń ani składek na ubezpieczenia społeczne. Osoby samozatrudnione same odpowiadają za ich płacenie.

4.6

Samozatrudnieni nie korzystają też z przysługującej innym pracownikom ochrony wynikającej z prawa pracy. Nie mają do nich zastosowania przepisy dotyczące minimalnego wynagrodzenia, maksymalnego tygodniowego czasu pracy czy zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Biorąc pod uwagę wysokie ryzyko poważnych wypadków przy pracy w tym sektorze (zob. pkt 3.5), jest to nie do przyjęcia. Samozatrudnieni mają prawo pracować według stawek i warunków uzgodnionych samodzielnie ze zleceniodawcą.

4.7

Początkowo na własny rachunek pracowali doświadczeni profesjonaliści, którzy zdobyli wiedzę fachową w określonym zawodzie. Z reguły dopiero po wielu latach osiągali poziom profesjonalizmu i kwalifikacji konieczny do przejścia na samodzielną działalność.

4.8

Obecnie, ze względu na outsourcing (podzlecanie usług) oraz coraz powszechniejsze zlecanie podwykonawstwa zadań niebędących zadaniami podstawowymi, coraz więcej pracy, nie tylko o charakterze wyspecjalizowanym, jest zlecane podwykonawcom. Wystarcza niewielki zespół stałych i dobrze przeszkolonych pracowników, a wykonywanie prostszych zadań w coraz większym stopniu ma miejsce w ramach podzlecania i podwykonawstwa. Popyt na tego rodzaju pracę jest zaspokajany przez dużą grupę nowych osób samozatrudnionych, które pojawiają się na rynku pracy. Podstawową specjalizacją wielu nowych samozatrudnionych jest przede wszystkim tania praca niewykwalifikowana.

4.9

W rzeczywistości chodzi tu o fikcyjne samozatrudnienie stosowane pod koniec lat 80. ubiegłego wieku w celu „wyeksportowania” bezrobocia poza Irlandię i Wielką Brytanię. Przedtem brytyjskie ustawodawstwo zawierało szereg kryteriów umożliwiających sprawdzenie, czy samozatrudnieni rzeczywiście spełniają określone warunki. Jeden z tych warunków wymagał, aby byli oni doświadczonymi specjalistami w danym zawodzie. Ówczesny rząd brytyjski zniósł te kryteria weryfikacji, przez co nagle znacznie więcej osób mogło zarejestrować swoją działalność i pracować na kontynencie europejskim bez konieczności przestrzegania prawa pracy obowiązującego w tamtejszych państwach członkowskich (5).

4.10

Zjawisko to zresztą nie jest już dziś zarezerwowane dla krajów anglosaskich. Między innymi przedstawiciel polskiego rządu powiedział na konferencji w sprawie swobodnego przepływu pracowników, że jego rząd zachęca Polaków poszukujących pracy do zarejestrowania własnej działalności gospodarczej (6). Pozwala im to uniknąć wszelkich ograniczeń, o ile takie jeszcze istnieją, obowiązujących wobec pracowników w innych państwach członkowskich i wszędzie podejmować pracę. W ten sposób status osoby samozatrudnionej jest regularnie i celowo wykorzystywany jako sztuczny twór umożliwiający obejście przepisów prawnych lub wymogów w zakresie zatrudnienia w ramach łańcucha podwykonawców. Zawieranie umów nadużywających praw osób pozornie samozatrudnionych, których usługi są często oferowane przez biura pośrednictwa pracy, pozwala również uniknąć wszelkiej odpowiedzialności za przestrzeganie zobowiązań w zakresie podatku od wynagrodzeń i zabezpieczeń społecznych.

4.11

W budownictwie zjawisko to także występuje na dużą skalę; w sektorze tym przeprowadzono jednak już znacznie więcej badań na jego temat niż w sektorze rolnictwa. Pomiędzy tymi sektorami istnieją liczne podobieństwa, a głównymi punktami wspólnymi są trzy największe czynniki ryzyka, charakterystyczne dla pracy nierejestrowanej: praca o charakterze intensywnym i tymczasowym, wykonywana najczęściej przez pracowników napływowych. Europejscy partnerzy społeczni z branży budowlanej zwrócili już uwagę na to ryzyko i złożyli wniosek do Komisji Europejskiej o subsydiowanie badań dotyczących (pozorowanego) samozatrudnienia w 18 państwach członkowskich. Komisja zatwierdziła ten wniosek i jeszcze przed końcem bieżącego roku zostanie przeprowadzony ogólnoeuropejski przetarg na przeprowadzenie tych badań.

4.12

Ze względu na to, że wciąż jeszcze brakuje europejskich ram prawnych dotyczących stosunku pracy, pozostaje szerokie pole do podejrzanego handlu tanią siłą roboczą, co prowadzi do poważnych szkodliwych skutków ubocznych na skalę europejską. Komisja Europejska doszła do identycznych wniosków w sprawozdaniu z funkcjonowania ustaleń przejściowych określonych w Traktacie o przystąpieniu z 2003 r., w którym przyznano, że „stosowane ograniczenia mogły być czynnikiem zachęcającym obywateli UE-8 do poszukiwania innych sposobów prowadzenia działalności gospodarczej w państwach członkowskich UE-15, co znalazło odzwierciedlenie w dużym napływie pracowników delegowanych oraz pracowników deklarujących pracę na własny rachunek” (7).

4.13

W tym samym sprawozdaniu Komisja zauważyła: „Uznając fakt, że napływ migracyjny z państw członkowskich UE-8 do państw UE-15 był do tej pory niewielki, partnerzy społeczni mocno podkreślali, że należy unikać »erozji« standardów pracowniczych oraz »dumpingu społecznego«. Wskazali oni także, że ograniczenia w podejmowaniu legalnej pracy w rzeczywistości prowadzą do upowszechniania się pracy niezgłaszanej, fikcyjnego samozatrudnienia oraz fikcyjnego świadczenia usług i podwykonawstwa”. W dalszej części Komisja uściśla opinię, zgodnie z którą ruchy migracyjne nie są szczególnie nasilone, stwierdzając, że „rzeczywiste ruchy migracyjne w rozszerzonej UE mogą być większe, niż wynikałoby to z danych zawartych w sprawozdaniu, jako że zjawisko pracy niezgłaszanej nie jest w pełni ujmowane w urzędowych danych statystycznych”. Ponadto, ujmując rzecz ogólniej, Komisja stwierdza, że ograniczenia dostępu do rynku pracy mogą spowodować, że więcej osób będzie zmuszonych uciekać się do pracy niezgłaszanej.

4.14

Na przykład w Holandii, w ogrodnictwie — sektorze rolnictwa, w którym pracuje najwięcej osób — w 1992 r. zatrudnionych było ogółem, w przeliczeniu na pełny wymiar godzin, 54 200 osób. Prawie 87 % z nich stanowili pracownicy etatowi, zaś niewiele ponad 13 % było związanych z przedsiębiorstwem innym rodzajem umowy (przez biuro pośrednictwa pracy, na czas określony, przez (fikcyjną) działalność gospodarczą). W 2005 r. w omawianym sektorze zatrudnionych było, w przeliczeniu na pełny wymiar godzin, 59 tys. osób, z czego 61 % stanowili pracownicy etatowi, zaś prawie 39 % pracownicy związani z przedsiębiorstwem na innych warunkach. Warto zauważyć, że powyższe dane liczbowe dotyczą jedynie gospodarki formalnej. Według danych szacunkowych liczba osób pracujących wiosną 2007 r. w sposób nieformalny w omawianym sektorze wynosiła, w przeliczeniu na pełny wymiar godzin, 40 tys (8). Wszystko wskazuje jednak na to, że udział pracy nierejestrowanej w ogrodnictwie stale spada od momentu zniesienia restrykcyjnych środków dotyczących mieszkańców państw, które przystąpiły do UE w 2004 r.

5.1

Doświadczenia kilku ostatnich lat wykazały, że nałożenie ograniczeń w zakresie dostępu do rynku pracy często przynosi efekt przeciwny do zamierzonego. Może ono bowiem prowadzić do prób obejścia przepisów lub obowiązujących warunków pracy. Do dnia 31 grudnia 2008 r. osoby poszukujące pracy pochodzące z Rumunii i Bułgarii nie podlegają żadnym ograniczeniom na terytorium Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Słowacji, Czech, Szwecji, Finlandii, Cypru i Słowenii. W Finlandii, Słowenii i na Cyprze wymagane jest jednak zarejestrowanie się. Ograniczeniom podlegają natomiast w pozostałych 15 państwach członkowskich Unii (9). Dla poszukujących pracy z 10 państw członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 r., również obowiązują jeszcze ograniczenia, jednak w niewielkiej części krajów oraz mniej restrykcyjne niż dla obywateli Bułgarii i Rumunii (10).

5.2

Migracja siły roboczej w UE ma charakter ekonomiczny. Jest ona konsekwencją swobodnego przepływu pracowników w Unii, w ramach której poziom życia w poszczególnych państwach znacznie się różni. Wysoki poziom bezrobocia w kilku nowych państwach członkowskich oraz popyt na tanią, słabo wykwalifikowaną siłę roboczą w 15 starych państwach UE przyczyniają się do stałego napływu osób poszukujących pracy.

5.3

Wiele z nich znajduje zatrudnienie w rolnictwie ze względu na sezonowy charakter prac — w czasie zbiorów zapotrzebowanie na dodatkowych pracowników tymczasowych jest bardzo wysokie. Ryzyko wystąpienia dumpingu społecznego jest również wyższe niż w innych sektorach, między innymi dlatego, że w szeregu państw członkowskich sektor rolnictwa nie podlega żadnym układom zbiorowym, zaś tam gdzie takie układy istnieją, nie mają one charakteru powszechnie obowiązującego.

5.4

Praca sezonowa stanowi cechę strukturalną rolnictwa europejskiego. Bez zapewnienia elastycznej siły roboczej nie jest możliwa zrównoważona, skuteczna produkcja rolna. W sektorze rolniczym prace sezonowe są w dużej mierze wykonywane przez pracowników migrujących. W niektórych przypadkach pojawiają się problemy, które zagrażają spójności społecznej.

5.5

Pracownicy migrujący w ramach gospodarki formalnej są już często tańsi niż pracownicy krajowi, zważywszy, że pracodawca nie musi odprowadzać za nich niektórych składek, na przykład na branżowy fundusz szkoleniowy i na fundusz emerytalny. Migranci pochodzący z dziesięciu państw, które przystąpiły do UE w 2004 r., nadal podlegający ograniczeniom na rynku pracy w niektórych starych państwach UE, pracują często częściowo na zasadach nieformalnych, gdyż nie wszystkie przepracowane godziny są zgłaszane do urzędu skarbowego. Migranci z Bułgarii i Rumunii, którzy w jeszcze większym stopniu podlegają ograniczeniom, są zazwyczaj zupełnie uzależnieni od strefy nieformalnej. W strefie nieformalnej nie za wszystkie godziny pracy otrzymuje się wynagrodzenie, stawka godzinowa jest zdecydowanie zbyt niska, a nieuczciwe warunki umów zmuszają ich do (pozorowanego) samozatrudnienia.

5.6

MOP poświęciła szereg konwencji problematyce poruszanej w niniejszej opinii. Są to konwencja nr 97 (dotycząca pracowników migrujących, z 1949 r.), nr 143 (dotycząca pracowników migrujących (postanowienia dodatkowe), z 1975 r.), nr 181 (dotycząca prywatnych biur pośrednictwa pracy, z 1997 r.) oraz nr 184 (dotycząca bezpieczeństwa i zdrowia w rolnictwie, z 2001 r.). Konwencje nr 97 i 181 nie zostały ratyfikowane przez 17 spośród 27 państw członkowskich UE. Konwencje nr 143 i 184 nie zostały ratyfikowane przez odpowiednio 22 i 24 państwa członkowskie. Żadne z obecnych 27 państw członkowskich UE nie ratyfikowało wszystkich czterech konwencji (11). W 2006 r. MOP wydała także zalecenie dotyczące stosunku pracy (12). Głównym zamierzeniem tego zalecenia była poprawa ustawodawstwa krajowego we wszystkich państwach w celu wspólnego określenia wyraźnej różnicy między osobami samozatrudnionymi a pracownikami najemnymi. Jest to konieczne, aby położyć kres narastającej liczbie nieuczciwych praktyk stosowanych do tego, by ukryć fakt, że dane osoby są zatrudnione jako pracownicy, oraz by wywołać wrażenie, że są one samozatrudnione (13).

6.1

Trzeba przede wszystkim ustalić zasadę, że pracownicy migrujący muszą być traktowani pod każdym względem tak samo jak pracownicy krajowi, z którymi pracują. Za jednakową pracę powinni otrzymywać jednakowe wynagrodzenie, a ponadto należy im zapewnić lepsze warunki dostępu do zabezpieczeń społecznych. Leży to nie tylko w interesie pracowników pod względem socjalnym, lecz także w interesie pracodawców pod względem gospodarczym (jednakowe warunki uczciwej konkurencji dla wszystkich), a także dla państw członkowskich pod względem finansowym (podatki). Podejście takie nie jest bynajmniej stosowane wszędzie. W Holandii np. w momencie zniesienia środków przejściowych dotyczących mieszkańców państw, które przystąpiły do UE w 2004 r., partnerzy społeczni wyrazili zamiar, by od 1 maja 2007 r. współpracować przy kontroli przestrzegania przepisów i zasad w zakresie prawa pracy i praw socjalnych. Rząd zobowiązał się opracować odpowiednią politykę wspierającą, ale do tej pory nie przyniosło to jeszcze konkretnych rezultatów.

6.2

Przygotowano już wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady przewidującej kary dla pracodawców zatrudniających obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na terytorium UE (14). Wniosek ten przewiduje zharmonizowane kary dla pracodawców i środki zapobiegawcze, a także określenie i wymianę między państwami członkowskimi sprawdzonych rozwiązań w zakresie wdrażania systemu kar dla pracodawców.

6.3

Sporządzenie tego wniosku jest umotywowane wysoką liczbą — według szacunków od 4,5 do 8 mln — obywateli państw trzecich przebywających w UE nielegalnie. Zjawisko to prowadzi do nielegalnego zatrudnienia. Rolnictwo jest jednym z czterech najbardziej nim dotkniętych sektorów, obok budownictwa, hotelarstwa/gastronomii i usług porządkowych. Parlament Europejski i Rada uznały we wniosku, że nielegalne zatrudnienie „powoduje — podobnie jak nieewidencjonowane zatrudnienie obywateli UE — straty w budżecie państwa, może być przyczyną obniżki płac i pogorszenia warunków świadczenia pracy oraz prowadzić do zakłócenia konkurencji między przedsiębiorstwami, a dla nielegalnych pracowników oznacza niemożność korzystania z ubezpieczenia zdrowotnego i praw emerytalnych […]”.

6.4

W sprawozdaniu z funkcjonowania ustaleń przejściowych określonych w Traktacie o przystąpieniu z 2003 r. (obejmującym okres od 1 maja 2003 r. do 30 kwietnia 2006 r.) europejscy partnerzy społeczni stwierdzili, że „ograniczenia w podejmowaniu legalnej pracy w rzeczywistości prowadzą do upowszechniania się pracy niezgłaszanej, fikcyjnego samozatrudnienia oraz fikcyjnego świadczenia usług i podwykonawstwa”. W świetle tych doświadczeń należałoby znieść wszystkie ograniczenia, którym podlegają pracownicy z 12 państw członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 i 2007 r., tak aby stworzyć jednakowe warunki dla wszystkich. Większość partnerów społecznych w Europie również jest temu przychylna, pod warunkiem że na szczeblu wspólnotowym i krajowym, a także na poziomie partnerów społecznych, podjęte zostaną konkretne działania na rzecz zapewnienia równego traktowania pracowników migrujących.

6.5

Dopóki wspomniane ograniczenia nie zostaną zniesione, EKES apeluje, aby proponowana dyrektywa przewidująca kary dla pracodawców nielegalnie zatrudniających obywateli państw trzecich przebywających w UE miała zastosowanie również do pracodawców, którzy nielegalnie zatrudniają pracowników z państw Unii nadal podlegających ograniczeniom. Ponadto, zdaniem Komitetu, niezwykle istotne jest, aby UE uważnie czuwała nie tylko nad transpozycją dyrektywy do prawodawstwa wszystkich państw członkowskich, lecz także nad jej stosowaniem w praktyce.

6.6

Co więcej, w dyrektywie tej zajęto się kwestią ogromnych różnic w jakości i intensywności kontroli oraz wysokości kar między poszczególnymi państwami członkowskimi. W Holandii maksymalna grzywna, jaką można nałożyć na osobę zatrudniającą pracowników niezgodnie z prawem, wynosi 6 700 euro za każdego pracownika. W Belgii może ona wynosić 20 tys. euro, zaś w Luksemburgu 50 tys. euro. Tymczasem w niektórych państwach członkowskich nie przewiduje się jeszcze żadnych kar dla pracodawców nielegalnie zatrudniających pracowników.

6.7

Wymiana sprawdzonych rozwiązań jest niezbędnym etapem tego procesu, który powinien prowadzić do wzrostu spójności społecznej. Podczas wysłuchania w Płowdiwie (15) wymieniono szereg sprawdzonych rozwiązań, takich jak:

6.8

Nie wszystkie z sytuacji wymienionych w powyższych przykładach można porównać z sytuacją pracowników rumuńskich i bułgarskich, którzy szukają pracy w starych krajach UE-15. Przykładowo, Węgrzy pracujący w Bürgenland wracają każdego dnia do domu, podczas gdy pracownicy rumuńscy czy bułgarscy przez wiele miesięcy przebywają z dala od domu. We wspomnianych sytuacjach może nadal dochodzić do nadużyć, lecz na znacznie mniejszą skalę, a przy aktywnym egzekwowaniu przepisów można je dobrze wykryć i karać. Można też odnieść ogólne wrażenie, że warunki pracy w wymienionych przykładach są możliwe do zaakceptowania pod względem socjalnym.

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/25

1.1

Komunikat Komisji „Zatrudnienie na obszarach wiejskich: wypełnianie luki w zatrudnieniu” (1) stał się ważnym bodźcem do dyskusji na temat zatrudnienia w rolnictwie jako istotnego czynnika tworzenia i zapewniania miejsc pracy na obszarach wiejskich.

1.2

W rolnictwie dokonują się zmiany strukturalne, co prowadzi do utraty pracy bądź zmiany sytuacji życiowej setek tysięcy osób zatrudnionych w tym sektorze. Komunikat jednak niemal nie porusza kwestii znaczącej części zatrudnienia w rolnictwie, jaką stanowią pracownicy najemni, a wśród nich zwłaszcza pracownicy sezonowi i migrujący.

1.3

Jest to godne ubolewania zwłaszcza w kontekście wysiłków Komisji w ramach Europejskiego Roku Mobilności Pracowników (2006). Liczba pracowników sezonowych oraz zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin sięgająca rocznie około 4 milionów (z czego około 2 miliony to pracownicy migrujący) świadczy o wysokiej mobilności i elastyczności w rolnictwie.

1.4

Zatrudnienie sezonowe, zwłaszcza w sadownictwie i warzywnictwie, jest elementem strukturalnym rolnictwa, bez którego niemożliwa byłaby efektywna i zrównoważona uprawa roli. Jako że popyt na sezonową siłę roboczą nie może być zaspokojony wyłącznie przez pracowników miejscowych, osoby migrujące za pracą przyczyniają się do rozwoju rolnictwa w Europie.

1.5

Produkcja zdrowej żywności stanowi cenny wkład w podstawy naszej egzystencji. Należy również wspomnieć w tym kontekście o sprawiedliwym wynagrodzeniu.

1.6

Mimo wysokiej stopy bezrobocia wiele regionów europejskich wyraża zainteresowanie przyciągnięciem dodatkowych pracowników sezonowych z Białorusi, Ukrainy i innych krajów. Rynek pracy w UE musi rozwijać się w sposób społecznie zrównoważony, tj. wszyscy muszą mieć możliwość utrzymywania się z własnej pracy. Możliwość ta jest ograniczona w wyniku przyjazdu taniej siły roboczej z państw trzecich.

1.7

Cele w odniesieniu do wzrostu, jakie postawiła sobie Unia Europejska, osiągnąć można jedynie poprzez uczciwą konkurencję. Pracownicy zatrudniani w rolnictwie muszą być traktowani jednakowo w każdej kwestii bez względu na ich pochodzenie.

1.8

Rynek pracy w rolnictwie cechuje się wysoką mobilnością. Odpowiada to celom Komisji. Niemniej pracownicy mobilni nie mogą znaleźć się w gorszej sytuacji. Dlatego też w ślad za integracją polityczną i gospodarczą musi iść integracja społeczna. EKES dostrzega potrzebę następujących działań w krótkim okresie:

1.9

W rolnictwie europejskim brakuje przejrzystości odnośnie do rozmiarów zatrudnienia i zakresu standardów socjalnych, co prowadzi do zniekształcenia konkurencji. Instrumentem pozwalającym na przywrócenie uczciwej konkurencji jest certyfikacja gospodarstw według kryteriów socjalnych.

2.1.1

Sytuacja na rynku pracy w rolnictwie była już wielokrotnie przedmiotem opinii EKES-u. Dyskusja na temat pracy sezonowej i pracowników migrujących zyskuje na znaczeniu zarówno na szczeblu europejskim, jak i w wielu państwach członkowskich. W wielu obszarach i działaniach obserwuje się zaangażowanie trzech najważniejszych stron: przedstawicieli pracodawców, związków zawodowych oraz reprezentantów właściwych władz politycznych lub administracyjnych. Wśród przykładów takiego zaangażowania wymienić można:

2.1.2

Już wielokrotnie wnioskowano o utworzenie centrum monitorowania pracowników migrujących i sezonowych, jednak nawoływania te pozostawały bez odpowiedzi. Gromadzenie oraz prezentacja czytelnych danych dotyczących zatrudnienia w rolnictwie oraz ich ocena są niezbędne dla polepszenia sytuacji pracowników.

2.2.1

Zwlekanie z podjęciem dyskusji na temat pracy sezonowej w rolnictwie wynika z braku przejrzystości oraz niedostatecznego obrazu rzeczywistej sytuacji. Wciąż nie ma jasnych i szczegółowych danych na temat rozmiarów zjawiska pracy sezonowej w rolnictwie.

2.2.2

Rolnictwo w Unii Europejskiej zatrudnia w pełnym wymiarze godzin około 2 mln pracowników najemnych. Około 4 mln osób nie ma pewności zatrudnienia. Część z nich pracuje w niepełnym wymiarze godzin, inni są pracownikami sezonowymi zatrudnianymi na okres od kilku dni do 8 miesięcy w roku. Znaczna część owej sezonowej siły roboczej to pracownicy migrujący, którzy pracują poza miejscem zamieszkania i często zmuszeni są do pracy za granicą.

2.2.3

Przy analizie danych dotyczących liczby zatrudnionych potrzeba dokładnego wyjaśnienia, gdzie leżą granice na przykład w zakresie rozmiarów gospodarstwa rolnego, zasad klasyfikacji branżowej i sektorowej, a zwłaszcza granice w ogrodnictwie i w sektorze usług rolnych.

3.1

Istnieje pilna potrzeba opracowania opinii z uwagi na następujące powody:

4.1

Przyczyny migracji za pracą kryją się zasadniczo w różnicach poziomu życia w poszczególnych regionach europejskich. W dłuższej perspektywie migracja pracowników prowadzi w krajach pochodzenia do niedoboru rąk do pracy, zwłaszcza jeśli chodzi o pracowników wykwalifikowanych. W regionach tych brakowi siły roboczej próbuje się zaradzić nie poprzez podwyższanie płac czy poprawę stanu edukacji, lecz poprzez zatrudnianie pracowników z regionów jeszcze biedniejszych, a w przyszłości w coraz większym stopniu spoza Unii Europejskiej.

4.2

Przyczyną niedoborów siły roboczej, natomiast, są niekiedy trudne i nietypowe warunki pracy w sektorach, których dotyczy ten problem. Pracownicy migrujący kierują się zasadami rynkowymi. Na wolnym rynku pracy przenoszą się tam, gdzie panują najlepsze warunki.

4.3

Migracja za pracą nieustannie wiąże się z problemami:

5.1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje starania Komisji na rzecz zwiększenia zatrudnienia na obszarach wiejskich. Obejmują one również dalsze wysiłki zmierzające do propagowania przejrzystości sytuacji zatrudnienia w rolnictwie. Chodzi tutaj o statystyczne ujęcie zatrudnienia pracowników najemnych, a także wszechstronne informowanie pracowników o warunkach pracy i życia panujących w poszczególnych krajach.

5.1.2

Dotychczas polityka rolna koncentrowała się głównie na aspektach ilości i jakości produktów, natomiast zwykle nie uwzględniała aspektów związanych z zasadami i warunkami pracy osób zatrudnionych w tym sektorze.

5.1.3

Cele strategii lizbońskiej oraz strategii z Göteborga wymagają dalszej konkretyzacji. Dalszy rozwój zrównoważonego rolnictwa obok aspektów gospodarczych i środowiskowych uwzględniać musi także wymiar społeczny.

5.1.4

Najpilniejszym celem wszystkich zainteresowanych stron musi być likwidacja nierównowagi na europejskim rynku pracy. Nie sposób go osiągnąć poprzez sprowadzanie do Europy coraz tańszej siły roboczej z jeszcze bardziej oddalonych regionów. Kluczowym elementem modelu europejskiego jest również rozwój wspólnego życia społecznego w Europie. Nie ma w nim miejsca na getta, w których pracownicy migrujący wiodą mizerne życie w podłych warunkach mieszkaniowych, bez więzów kulturowych i społecznych z życiem miejscowym.

5.1.5

W przyszłych badaniach oraz tworzonych w ich wyniku koncepcjach rozwiązywania problemów należy w większym stopniu uwzględniać aspekty związane z problematyką płci.

5.1.6

Nadal brak jest odpowiednich warunków! Wzywa się wszystkie zainteresowane strony do aktywnego zaangażowania.

5.1.7

Pracowników migrujących należy traktować na równi z lokalnymi. Komisja musi zrobić wszystko w ramach swoich możliwości, by dopomóc w tym procesie. Pierwszym krokiem w tym kierunku byłoby ustalenie minimalnych standardów. Stanowiłyby one dobrą podstawę do szerokiej dyskusji na temat jakości pracy.

5.2.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje starania partnerów społecznych na rzecz promowania poprzez dialog społeczny kształcenia zawodowego w sektorze rolnictwa, a szczególnie uznawania doświadczenia zawodowego przez instytucje, które zostały do tego uprawnione przez państwa członkowskie. Opracowywany obecnie europejski paszport rolny „Agripass” ma na celu ułatwienie mobilności pracowników najemnych w sektorze rolnictwa na obszarze Europy. Taki paszport rolny nie może przyczyniać się do dyskryminacji pracowników, którzy go nie posiadają, lecz powinien jedynie stanowić zachętę do zdobycia dowodu posiadania kwalifikacji zawodowych.

5.2.2

Równocześnie przejrzystość w zakresie kwalifikacji zawodowych przyczynić się może do poprawy mobilności pracowników oraz możliwości znalezienia pracy i osiedlenia się w innych krajach. EKES z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy Komisji mające na celu wsparcie partnerów społecznych w ich wysiłkach na rzecz wprowadzenia paszportu rolnego.

5.2.3

We współpracy z Komisją Europejską i rządami państw członkowskich partnerzy społeczni powinni opracować i wprowadzić strategie na rzecz zwalczania nielegalnego zatrudnienia.

5.3.1

Bezpieczeństwo społeczne pracowników sezonowych ma szczególne znaczenie. Osoby zatrudniane sezonowo na przestrzeni wielu lat nie mogą znajdować się w gorszej sytuacji pod względem zabezpieczenia społecznego w porównaniu do innych pracowników najemnych. Oznacza to w szczególności, że należy:

5.3.2

Pracownicy muszą być informowani w swoim ojczystym języku o przepisach prawnych, umowach i praktykach dotyczących np. wynagrodzenia, organizacji, zabezpieczenia socjalnego, podatków oraz przepisów BHP. Jednocześnie UE musi respektować rolę stron zbiorowych umów pracy i nie wprowadzać regulacji prawnych w dziedzinach podlegających krajowym umowom zbiorowym.

5.4.1

Pracownicy migrujący mają w kraju docelowym prawo do godnych warunków mieszkaniowych. Należy opracować odpowiednie ramy na szczeblu europejskim określające podstawowe standardy zakwaterowania pracowników migrujących.

5.5.1

Komitet od lat wypowiada się w swoich licznych opiniach za zrównoważonym rolnictwem. Zrównoważone rolnictwo ma wymiar nie tylko ekologiczny, lecz dotyczy także aspektów ekonomicznych i społecznych. Wprowadzenie pozarządowego, dobrowolnego systemu certyfikacji „sprawiedliwej pracy sezonowej” mogłoby uczynić konkurencję bardziej uczciwą. Ewentualnymi kryteriami dobrowolnej certyfikacji mogą być:

Certyfikacja powinna:

5.6.1

W rolnictwie europejskim podejmuje się liczne ciekawe inicjatywy i projekty na rzecz zwiększenia mobilności oraz poprawy sytuacji pracowników sezonowych. EKES wzywa Komisję do podjęcia kroków zmierzających do oceny i rozpowszechniania przykładów dobrych praktyk.

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/29

1.1

Krajowe rady rozwoju zrównoważonego (KRRZ) mogą być silnym i liczącym się budowniczym rozwoju zrównoważonego, ponieważ mogą pełnić funkcje niezależnego doradcy oraz wspierać dialog ze społeczeństwem obywatelskim i zainteresowanymi stronami na temat rozwoju zrównoważonego.

1.2

Przegląd krajowych rad działających w UE daje bardzo zróżnicowany obraz. O ile rady w niektórych państwach członkowskich nie istnieją lub są nieaktywne, te z nich, które aktywne pozostają, wykazują znaczne zróżnicowanie pod względem zakresu kompetencji, składu, stopnia niezależności, posiadanych zasobów i oddziaływania.

1.3

Mając na względzie pozytywne doświadczenia państw członkowskich o „silnych” radach krajowych, EKES wzywa państwa członkowskie do wzmocnienia swoich krajowych rad rozwoju zrównoważonego bądź do stworzenia operatywnych i skutecznych rad tam, gdzie takowe jeszcze nie istnieją.

1.4

Komitet zaleca, aby rady:

2.1

Rozwój zrównoważony oznacza zaspokajanie potrzeb obecnego pokolenia bez uszczerbku dla możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń. Jest to jeden z ogólnych celów przyświecających wszystkim strategiom i działaniom unijnym. Opiera się na zasadzie demokracji, równości płci, solidarności, praworządności i poszanowania praw podstawowych, w tym wolności i równych szans dla wszystkich.

2.2

Po konferencji ONZ w Rio de Janeiro, w 1992 r., rozwój zrównoważony stał się ogólnie uznaną dziedziną polityki. Także idea utworzenia organów doradczych, takich jak KRRZ, narodziła się w wyniku konferencji w Rio de Janeiro. W Agendzie 21, kolejnym owocu tej konferencji, stwierdza się, że: „krajową strategię rozwoju zrównoważonego należy tworzyć przy jak najszerszym udziale (zainteresowanych stron)”, a w zaleceniach z konferencji w Johannesburgu w 2002 r. również wezwano do utworzenia rad rozwoju zrównoważonego.

2.3

Pierwsza strategia UE dotycząca rozwoju zrównoważonego przyjęta została w Göteborgu w 2001 r. Aby stworzyć bardziej wszechstronną i skuteczniejszą strategię, Komisja rozpoczęła w 2004 r. jej przegląd, a w czerwcu 2006 r. Rada przyjęła odnowioną strategię na rzecz rozwoju zrównoważonego dla rozszerzonej Unii Europejskiej (1). Celem tej odnowionej strategii jest osiągnięcie długoterminowego zaangażowania Europy w realizację celu rozwoju zrównoważonego.

2.4

W wyniku zaleceń z konkluzji ONZ i późniejszych unijnych, w latach 90. w wielu krajach zaczęły powstawać krajowe rady rozwoju zrównoważonego. Ich głównym celem było zapewnienie skutecznego wdrożenia Agendy 21 i zasad rozwoju zrównoważonego. Niektóre rządy powołały międzyministerialne organy koordynacji (np. węgierska Komisja Rozwoju zrównoważonego, w 1993 r.), inne zdecydowały się na organy mieszane jak fińska Krajowa Komisja Rozwoju zrównoważonego (1993), a jeszcze inne utworzyły rady z udziałem społeczeństwa obywatelskiego, jak belgijska Rada Narodowa (1993) czy brytyjski Okrągły Stół ds. Rozwoju zrównoważonego (1994). Inne państwa poszły w ich ślady: niektóre z wcześniej utworzonych organów zostały przekształcone, a inne ostatecznie rozwiązane.

2.5

W odnowionej strategii UE stwierdza się, że: „Państwa członkowskie powinny rozważyć wzmocnienie krajowych komitetów doradczych ds. trwałego rozwoju, w których skład wchodzą rozmaite zainteresowane podmioty, lub powołanie takich komitetów, jeżeli jeszcze nie istnieją, w celu stymulowania rzeczowych dyskusji, służenia pomocą w opracowywaniu krajowych strategii trwałego rozwoju lub udziału w ocenach postępów na poziomie krajowym i unijnym. Krajowe komitety ds. trwałego rozwoju mają za zadanie zwiększenie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w kwestie trwałego rozwoju i wzmocnienie powiązań między rozmaitymi politykami i poziomami polityki, także poprzez wykorzystanie tworzonej przez nie sieci europejskich komitetów doradczych ds. ochrony środowiska i trwałego rozwoju (EEAC)”.

2.6

W wielu państwach członkowskich ustanowiono obecnie krajowe rady rozwoju zrównoważonego, zważywszy jednak na historyczne różnice pomiędzy nimi, krajowe rady przyjmują bardzo różne formy w poszczególnych państwach UE. W 24 państwach członkowskich istnieją różne rodzaje rad odpowiedzialnych za rozwój zrównoważony lub politykę ochrony środowiska, z czego w ośmiu krajach powołano odrębne rady rozwoju zrównoważonego, a w kolejnych sześciu funkcjonują rady ochrony środowiska z udziałem zainteresowanych stron lub ekspertów, których zakres działania obejmuje rozwój zrównoważony. W innych krajach działają rządowe organy koordynacji zwane radami, a w niektórych z nich zasiadają przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego. Niektóre z tych rad nie są aktywne. W pewnych krajach, których regiony posiadają znaczną władzę, w uzupełnieniu do rad krajowych powołano rady regionalne. Gwałtowny wzrost liczby tych rad wskazuje na ich potencjał i możliwość wniesienia wkładu w proces kształtowania polityki i debaty ogólnospołecznej.

2.7

Celem niniejszej opinii jest analiza roli krajowych rad rozwoju zrównoważonego, zakresu ich kompetencji, składu, zasobów, metod pracy, a przede wszystkim tego, jak angażują one społeczeństwo obywatelskie. Do pewnego stopnia celem niniejszej opinii jest również zbadanie skuteczności tych rad, biorąc pod uwagę fakt, że podobna ocena narażona jest zawsze na brak obiektywizmu. Ocena ta oparta jest głównie o wyniki badań przeprowadzonych przez sieć europejskich komitetów doradczych ds. ochrony środowiska i trwałego rozwoju (EEAC) (2), odpowiedzi na kwestionariusz rozesłany przez EKES do kilku krajowych punktów kontaktowych i KRRZ oraz szeregu organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Ponadto przeprowadzono szereg wywiadów z przedstawicielami KRRZ i społeczeństwa obywatelskiego.

3.1

Poniższy przegląd krajowych rad rozwoju zrównoważonego wskazuje na ich niezwykle zróżnicowany charakter.

3.2

Można określić cztery główne zadania KRRZ. Są to:

3.2.1

Nie wszystkie rady w państwach członkowskich realizują te cztery zadania. W niektórych państwach zakres kompetencji rad jest o wiele bardziej ograniczony, a w innych, mimo iż powierzono radom te zadania, są one realizowane jedynie częściowo lub wcale. Odzwierciedla to również fakt, że niektóre rady zbierają się niezwykle rzadko (dwa, trzy razy do roku). Inne spotykają się częściej i posiadają dodatkowe grupy robocze (szczególnie skuteczne wydają się grupy robocze powołane w formie zespołów pracujących nad konkretnym projektem, a nie statyczne grupy koncentrujące się na jednym zagadnieniu tematycznym). W niektórych państwach członkowskich rady mogą uczestniczyć w opracowaniu krajowych strategii rozwoju zrównoważonego na wczesnym etapie, a w innych proszone są o zdanie bardzo późno lub wcale. Liczba opracowywanych sprawozdań waha się od zera do dziesięciu rocznie. Rady o ustalonej pozycji systematycznie współpracują z zainteresowanymi stronami oraz regularnie organizują wydarzenia publiczne i spotkania ekspertów.

3.3

Krajowe rady rozwoju zrównoważonego różnią się między sobą wielkością i składem: liczba członków waha się od 15 osób, jak ma to miejsce w Niemczech, do 78, 81 czy 90 osób, jak w przypadku odpowiednio Belgii, Finlandii czy Francji. W większości rad zasiadają przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego (świata biznesu, związków zawodowych, organizacji pozarządowych i instytutów badawczych). W innych uczestniczą także przedstawiciele różnych departamentów rządowych. W niektórych wypadkach rządowy organ koordynacji nazwano radą, a w jego skład może wchodzić niewielka liczba przedstawicieli zainteresowanych stron. Często reprezentowany jest także samorząd lokalny i regionalny. Kilka organizacji społeczeństwa obywatelskiego wyraziło swoje niezadowolenie z powodu niewystarczającego zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w prace krajowych rad i ogólnie w procesy związane z rozwojem zrównoważonym.

3.4

Jako że rady są ustanawiane i finansowane z ramienia rządów, są od nich z tego względu zależne. Aby zdobyć poważanie zarówno wśród organów rządowych jak i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, rady muszą osiągnąć pewien poziom niezależności, a uzyskanie odpowiedniej równowagi jest trudnym zadaniem. Różne są procedury selekcji, ale ogólnie rzecz biorąc to rządy mianują jej członków, najczęściej w oparciu o kandydatury wytypowane przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego reprezentowane w radzie. Kolejną kwestią jest personel administracyjny rady: w niektórych krajach składa się on z pracowników organizacji rządowych. Może to ograniczać niezależność rady. Ponadto, niektórym radom przewodniczy członek rządu.

3.5

Rady dysponują zróżnicowanymi zasobami, zarówno w zakresie kadr jak i środków budżetowych. W niektórych krajach, gdzie sekretariatem zajmuje się ministerstwo, do dyspozycji jest tylko jeden administrator, który często nie poświęca całego czasu pracy na rzecz rady. Łączna liczba pracowników administracji waha się od mniej niż jednej do około dwudziestu osób. Największy zespół posiada rada brytyjska zatrudniająca 58 pracowników. Nie wszystkie rady posiadają własny budżet. Zasoby budżetowe wahają się od mniej niż 100 tys. do około 1 mln EUR, za wyjątkiem rady brytyjskiej, która dysponuje budżetem 5,5 mln EUR.

3.6

Ocena oddziaływania prac rad nie jest łatwa, ale z uzyskanych informacji można wyciągnąć kilka wniosków. Można przykładowo zauważyć, że w kilku krajach posiadających radę o silnym umocowaniu, znaczna część zaleceń rady była uwzględniana w polityce rządu, zwłaszcza w odniesieniu do krajowej strategii rozwoju zrównoważonego. Niektóre rady cieszą się wyraźnie dobrym dostępem do ministrów i departamentów rządowych i regularnie konsultowane są podczas procesu kształtowania polityki. Inne trzymane są na dystans. Można również stwierdzić, że niektórym radom udało się dotrzeć do dużej grupy zainteresowanych stron i szerszych grup społeczeństwa dzięki organizowanym przez nie, licznie odwiedzanym wydarzeniom, a tym samym zapewniając większe zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego w procesy związane z rozwojem zrównoważonym.

3.7

Krajowe rady rozwoju zrównoważonego mogą być silnym i liczącym się budowniczym rozwoju zrównoważonego. Mogą pełnić funkcje niezależnego doradcy i dostarczać szerokiego spektrum wiedzy; mają możliwość wspierania dialogu ze społeczeństwem obywatelskim i zainteresowanymi stronami; mogą odgrywać istotną rolę w śledzeniu postępów na rzecz długoterminowych celów rozwoju zrównoważonego i pełnić cenne funkcje, kwestionując postępy, o ile nie są one wystarczające.

3.8

O ile rady w niektórych państwach członkowskich nie istnieją lub są nieaktywne, te z nich które są aktywne, wykazują znaczne zróżnicowanie pod względem zakresu kompetencji, składu, stopnia niezależności, posiadanych zasobów i oddziaływania. Różne czynniki składają się na taki wynik: rozmiar i polityczna organizacja kraju, znaczenie, jakie rząd przykłada do polityki rozwoju zrównoważonego, tradycje zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego, istnienie innych organów, których kompetencje częściowo pokrywają się z kompetencjami rady, wola rządu do przyjmowania rad ze strony innych organów itp.

3.9

Nie wszystkie państwa członkowskie w pełni wykorzystują potencjał krajowych rad. W niektórych z nich powołanie tych rad wygląda raczej na działanie pozorne, niż faktyczną wolę uzyskania wkładu społeczeństwa obywatelskiego. Niemniej, w niektórych krajach rady te cieszą się ustaloną pozycją, która współgra z ich rolą, i pozwala im wpływać na kształtowanie polityki.

3.10

Większość rad wydaje się nie posiadać wystarczających zasobów do wypełnienia wszystkich powierzonych im zadań. Aby zbierać materiały, analizować strategie polityczne i ich oddziaływanie, organizować posiedzenia rady i proces zaangażowania społeczeństwa, tworzyć dobrze uargumentowane i poparte informacjami sprawozdania oraz aktywnie je propagować w środowisku rządowym i innych, konieczne są znaczne zasoby ludzkie i finansowe.

3.11

W niektórych państwach członkowskich rola rządu wydaje się bardzo znacząca, np. w zakresie mianowania członków rady, liczby przedstawicieli rządu w radzie i personelu administracyjnego pracującego na rzecz rady. W takich wypadkach istnieje pewne ryzyko, że w pracach rady przeważać może stanowisko rządowe, a co za tym idzie ograniczone jest prawdopodobieństwo, że rada może odegrać znaczącą rolę w przeniesieniu uwagi rządu z krótkoterminowych rozważań natury politycznej w stronę długoterminowych celów rozwoju zrównoważonego.

3.12

Rady posiadają mieszane doświadczenia w zakresie krzewienia zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w kwestie związane z rozwojem zrównoważonym. Europejskie rady mogłyby się nawzajem od siebie wiele nauczyć, jeśli chodzi o rozwijanie najlepszych rozwiązań związanych z tym zagadnieniem.

3.13

W wielu kwestiach dotyczących rozwoju zrównoważonego Unia Europejska i państwa członkowskie posiadają wspólne kompetencje. Jednakże wiele rad posiada ograniczone możliwości skoncentrowania się na aspektach polityki unijnej lub wywierania jakiegokolwiek wpływu w Brukseli. Częściowo starały się one rozwiązać ten problem tworząc sieć EEAC, która staje się coraz istotniejszym rzecznikiem rozwoju zrównoważonego w Europie.

4.1

Mając na względzie pozytywne doświadczenia państw członkowskich o „silnych” radach krajowych, EKES wzywa państwa członkowskie do wzmocnienia swoich krajowych rad rozwoju zrównoważonego bądź do stworzenia silnych rad tam, gdzie takowe jeszcze nie istnieją.

4.2

Skład mandat i funkcje krajowych rad rozwoju zrównoważonego będą się różnić w poszczególnych krajach zależnie od lokalnej sytuacji i struktur politycznych. EKES zaleca, by państwa członkowskie zwróciły szczególną uwagę na poniższe ogólne zalecenia dotyczące najważniejszych zagadnień związanych z radami.

4.2.1

Członkostwo: Krajowe rady rozwoju zrównoważonego cieszą się większym uznaniem i są bardziej wiarygodne, jeżeli obejmują przedstawicieli wszystkich głównych sektorów społeczeństwa zainteresowanych tą tematyką. Im szersze uczestnictwo, tym większe prawdopodobieństwo znalezienia rozwiązań, które spotkają się z powszechną akceptacją.

4.2.2

Mandat i wizja: Cel, jakim jest zapewnienie rozwoju zrównoważonego, wymaga od decydentów opracowania długookresowej wizji oraz uwzględniania potrzeb przyszłych pokoleń i całej planety, a także bardziej bezpośrednich kwestii politycznych w krótszej perspektywie. Krajowe rady rozwoju zrównoważonego odegrać mogą znaczącą rolę w procesie formułowania owej długookresowej wizji. By jednak były przy tym skuteczne, ich członkowie muszą mieć wizję, wpływy i pozycję w społeczeństwie oraz muszą być zdolni do zajmowania niezależnego stanowiska i kwestionowania stosowanych dotąd rozwiązań i istniejących praktyk.

4.2.3

Niezależność: Krajowe rady rozwoju zrównoważonego mogłyby silniej oddziaływać w kierunku bardziej zrównoważonego rozwoju, gdyby dysponowały wystarczającą niezależnością od rządu i gdyby mogły podejmować trudne kwestie polityczne, w zakresie których dochodzić może w pewnym stopniu do konfliktu między krótkookresowymi celami politycznymi a potrzebami rozwoju zrównoważonego w dłuższej perspektywie.

4.2.4

Zakres: Krajowe rady rozwoju zrównoważonego powinny w istotnym zakresie uczestniczyć w opracowywaniu strategii rozwoju zrównoważonego (oraz innych związanych z nimi strategii) i to już od najwcześniejszych etapów, a także w procesie monitorowania ich realizacji. Oznacza to, że powinny one wypowiadać się w wielu kwestiach dotyczących rozwoju zrównoważonego, takich jak zmiany klimatu, polityka energetyczna i transportowa, różnorodność biologiczna, problemy obszarów wiejskich i rolnictwa czy zarządzanie całą gospodarką w sposób zgodny z zasadami rozwoju zrównoważonego. Krajowe rady rozwoju zrównoważonego będą najefektywniejsze wtedy, gdy będą w stanie zarówno analizować określone zagadnienia na zlecenie rządu, jak i podejmować z własnej inicjatywy kwestie należące do innych obszarów, które uznają za istotne.

4.2.5

Dostęp do informacji: Aby krajowe rady rozwoju zrównoważonego mogły właściwie funkcjonować, trzeba zapewnić im możliwość czerpania wiedzy ze wszystkich właściwych źródeł, a zwłaszcza łatwy dostęp do informacji rządowych i zapatrywań rządu.

4.2.6

Propagowanie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w kwestie rozwoju zrównoważonego: Jednym z istotnych zadań krajowych rad rozwoju zrównoważonego jest podnoszenie świadomości społecznej. Mogą one służyć właściwym organom cenną pomocą we włączaniu problematyki rozwoju zrównoważonego do formalnych programów nauczania i do kształcenia nieformalnego. Ponadto mogą wspierać szersze zrozumienie dla tego rodzaju zagadnień w mediach. Publikacja przez rady dorocznych sprawozdań o stanie rozwoju zrównoważonego mogłaby zwrócić większą uwagę społeczeństwa na tę tematykę oraz zachęcać do publicznej debaty.

4.2.7

Zasoby: EKES wzywa państwa członkowskie do zapewnienia wystarczających środków na finansowanie krajowych rad, tak by mogły one realizować swoje zadania i wnosić rzeczywistą wartość w debatę i procesy decyzyjne w kwestiach dotyczących rozwoju zrównoważonego.

4.2.8

Zaangażowanie na szczeblu europejskim: Komitet zachęca krajowe rady rozwoju zrównoważonego do połączenia swoich doświadczeń, wymiany sprawdzonych rozwiązań oraz do otwartego dialogu, zwłaszcza poprzez wzmocnienie sieci EEAC. W ten sposób stałyby się one wspólnie zdecydowanym orędownikiem zrównoważonego rozwoju na szczeblu europejskim.

4.3

EKES zaleca również, by rady starały się rozwijać swoje możliwości w zakresie indywidualnych i wspólnych interakcji z instytucjami europejskimi w kwestiach europejskiej polityki rozwoju zrównoważonego z perspektywy społeczeństwa obywatelskiego. Komitet — a zwłaszcza Centrum Monitorowania Rozwoju Zrównoważonego — mógłby odegrać cenną rolę, umożliwiając większe zaangażowanie krajowych rad rozwoju zrównoważonego w te kwestie na szczeblu europejskim. EKES mógłby regularnie włączać w swoje przyszłe prace EEAC i jej członków. Mógłby on wspierać ogólnoeuropejskie analizy porównawcze dotyczące tego rodzaju zagadnień, koncentrując się w szczególności na wkładzie i roli społeczeństwa obywatelskiego. Mógłby on również zwracać uwagę na przykłady sprawdzonych rozwiązań oraz zajmować się ich rozpowszechnianiem.

4.4

EKES podkreśla, że kluczowe znaczenie ma także szeroki udział społeczeństwa w sprawach dotyczących rozwoju zrównoważonego również poza działalnością rad krajowych. Wzywa on zatem władze krajowe, regionalne i lokalne do angażowania przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego we wszystkie decyzje polityczne o szczególnym znaczeniu dla rozwoju zrównoważonego. Nie ma wytycznych wyznaczających minimalne standardy dotyczące zasad właściwego postępowania w zakresie angażowania społeczeństwa. Celem wsparcia owego udziału Komitet zaleca regularne dokonywanie porównań lub nagradzanie najlepszych rozwiązań. Krajowe rady rozwoju zrównoważonego powinny także starać się współpracować ściśle z innymi organizacjami i instytucjami zajmującymi się w państwach członkowskich tą problematyką, w tym z krajowymi radami społeczno-gospodarczymi, tam gdzie one istnieją.

4.5

Na zakończenie EKES pragnie zwrócić uwagę na fakt, że działalność krajowych rad rozwoju zrównoważonego może być owocna tylko wówczas, gdy poszczególne rządy będą skłonne słuchać ich porad i uwzględniać je w swoich decyzjach oraz podejmować konkretne działania, by polityka krajowa w większym stopniu opierała się na zasadach rozwoju zrównoważonego, w tym poprzez przydzielanie odpowiednich środków.

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/33

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje proponowane przez Komisję działania zarówno międzynarodowe, jak i na szczeblu regionalnym mające na celu możliwie najszybsze zaniechanie obecnych niedopuszczalnych praktyk w zakresie demontażu statków.

1.2

Obecna struktura międzynarodowego przemysłu demontażu statków obejmuje zarówno bezpieczne zakłady podlegające odpowiednim przepisom, gdzie praca przebiega w suchych dokach, jak i plaże, na których statki są demontowane ręcznie, gdzie zapewnia się jedynie minimalne warunki ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska. Obecnie wraz z końcem okresu eksploatacji większość statków żeglugi handlowej kończy na jednej z plaż Azji Południowej. Na świecie brakuje wielu zakładów demontażu statków odpowiadających zasadom równowagi środowiskowej i społecznej.

1.3

Komitet jest zaniepokojony faktem, że sytuacja ta pogorszy się jeszcze w wyniku gwałtownego wzrostu liczby statków wycofywanych z eksploatacji w nadchodzących latach w związku z wycofywaniem zbiornikowców jednokadłubowych, obecnych zaległości ocenianych na 15 mln ton wyporności statku pustego (1) oraz obecnego rozkwitu działalności przemysłu stoczniowego. Części tej nadmiernej liczby statków trzeba będzie się pozbyć w nadchodzących latach w wyniku działań podjętych przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO), zachęconą przez UE do działania na rzecz ochrony jej środowiska naturalnego, tak więc na UE spoczywa oczywiście odpowiedzialność za podjęcie odpowiednich kroków.

1.4

Stwierdza się, że niektórzy właściciele statków w swych kosztach operacyjnych nie uwzględniają demontażu statku wycofanego z eksploatacji przebiegającego w bezpiecznych i zamkniętych warunkach. Niemniej jednak duża część (2) z nich zauważa konieczność podjęcia działań i zaczynają podejmować dobrowolne kroki w tym kierunku.

1.5

Stwierdza się również, że choć w UE istnieją przepisy prawne, które powinny uniemożliwić wysyłanie statków w ostatni rejs do takiego miejsca demontażu, w którym brak jest odpowiednich zakładów, łatwo jednak takie ograniczenia ominąć. Komitet nieustannie przekonywał, ostatnio w marcu 2007 r. w opinii w sprawie Zielonej księgi „W kierunku przyszłej unijnej polityki morskiej” (3), że państwa członkowskie powinny bezzwłocznie ratyfikować międzynarodowe konwencje dotyczące bezpieczeństwa morskiego i ochrony środowiska oraz zapewnić ich odpowiednie wdrożenie.

1.6

Zdajemy sobie sprawę, że demontaż statków wycofywanych z eksploatacji jest zadaniem złożonym, źródłem znacznej liczby miejsc pracy i zasobów surowcowych, które napływają do krajów rozwijających się oferujących niskie koszty demontażu. Jednocześnie Komitet stwierdza, że problemy ubóstwa strukturalnego oraz inne zagadnienia społeczne i prawne na niektórych obszarach Azji Południowej są silnie powiązane z brakiem lub niestosowaniem choćby minimalnych norm bezpieczeństwa pracy, minimalnych standardów dotyczących warunków pracy i ochrony środowiska.

1.7

W ramach prac IMO należy ustanowić ścisły międzynarodowy system identyfikacji, kontroli i złomowania statków wycofywanych z eksploatacji. System ten powinien dysponować poziomem kontroli równoważnym do poziomu ustanowionego przez Konwencję Bazylejską: uwzględniać wszystkie odnośne normy ustanowione przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP), nie dopuszczać odstępstw oraz uniemożliwiać statkom wycofywanym z eksploatacji zawierającym szkodliwe odpady przemieszczanie się do krajów, które nie są stronami konwencji i nie mają odpowiedniego wyposażenia.

1.8

Niemniej jednak wdrożenie takiego porozumienia w ramach IMO zabierze kilka lat, dlatego też:

1.9

EKES zdecydowanie opowiada się za zachęcaniem do poszukiwania wzorcowych rozwiązań w zakresie recyklingu i wstępnego oczyszczania statków z gazów i substancji toksycznych na obszarze UE. Istotnym krokiem ku wspieraniu takiego podejścia byłoby zobowiązanie się państw członkowskich do takiego postępowania w wypadku statków państwowych oraz wiążące klauzule dotyczące wycofywania z eksploatacji, gdy takie statki są sprzedawane stronom trzecim. Wstępne czyszczenie statków przed wywozem umożliwi uzyskanie czystej stali wtórnej dla odbiorców w Azji Południowej, gdzie popyt na nią jest wysoki. W tym celu należałoby opracować dokument zawierający wytyczne w zakresie wstępnego czyszczenia.

1.10

Zapewnienie pomocy finansowej i technicznej krajom Azji Południowej, aby poprawić stan ich zakładów złagodziłoby niektóre z najpoważniejszych problemów. Chodziłoby tu przynajmniej o przeniesienie operacji, które obecnie odbywają się na plażach do zamkniętych pirsów lub suchych doków, oraz o zapewnienie większego bezpieczeństwa i uruchomienia zakładów dalszego zagospodarowania odpadów.

1.11

EKES przyznaje, że skuteczne działania w tym zakresie pociągną za sobą dodatkowe koszty. Komitet popiera wstępne propozycje Komisji dotyczące mechanizmów zapewniających, że koszty te będą stanowiły część normalnych kosztów operacyjnych żeglugi. Pilne zdają się zwłaszcza działania ze strony IMO i właścicieli statków w celu zapewnienia, by każdy statek posiadał fundusz recyklingowy gromadzony w ciągu lat jego eksploatacji albo ustanowiony jako zabezpieczenie finansowe w chwili jego wodowania. Różne instytucje finansowe mają odpowiednie kompetencje do zaplanowania i przeprowadzenia takich działań. Jeśli ustanowienie takiego funduszu okaże się niemożliwe, UE powinna skierować swą uwagę na mechanizmy regionalne, takie jak państwowe opłaty portowe lub temu podobne rozwiązania.

1.12

Projektowanie statków z myślą o ich recyklingu, określanie istniejących zagrożeń oraz eliminowanie jak największej ilości substancji toksycznych na statku w czasie jego budowy, w dalszej perspektywie przyniesie pozytywne skutki i EKES popiera wysiłki podejmowane w tym kierunku zarówno przez UE, IMO, jak i właścicieli i konstruktorów statków.

2.1

Tłem powstania opinii są zagadnienia żeglugi międzynarodowej i międzynarodowego przemieszczania odpadów. Każdego roku demontuje się od 200 do 600 dużych statków, odzyskując w ten sposób stal i inne surowce. Wiele z tych czynności odbywa się na równiach pływowych (plażach morskich, gdzie występują odpływy i przypływy) w krajach południowoazjatyckich, bez dbałości o bezpieczeństwo pracowników czy ochronę środowiska. Szacuje się, że w ciągu najbliższych ośmiu lat do stoczni demontażowych dla statków wycofanych z eksploatacji trafi około 5,5 mln ton materiałów niebezpiecznych, w szczególności pozostałości olejowe, oleje, farby, PCV i azbest.

2.2

Żaden z zakładów demontażu statków na subkontynencie indyjskim nie dysponuje systemem zapobiegającym zanieczyszczaniu gleby i wody, a uzdatnianie wody rzadko spełnia nawet minimalne normy w zakresie ochrony środowiska. Ze względu na niski poziom środków bezpieczeństwa powszechna jest wysoka wypadkowość oraz długoterminowe zagrożenie dla zdrowia wskutek tego, że pracownicy obchodzą się z materiałami toksycznymi bez należytej ochrony (4).

2.3

Transfer statków wycofanych z eksploatacji z krajów uprzemysłowionych do rozwijających się podlega prawu międzynarodowemu dotyczącemu przemieszczania odpadów, natomiast wywóz ze Wspólnoty Europejskiej statków zawierających materiały niebezpieczne jest zabroniony rozporządzeniem WE w sprawie przemieszczania odpadów. Niemniej jednak korzystanie z maklerów okrętowych i zmiana bandery zaciemniają stosunki własności oraz zagadnienie odpowiedzialności utrudniając tym samym egzekwowanie istniejących przepisów i dając nieodpowiedzialnym właścicielom możliwość uchylania się od odpowiedzialności.

2.4

Częściowym rozwiązaniem jest pobudzanie do tworzenia większych zdolności przetwórczych w UE. Jednak choć byłby to właściwy krok, który mogłyby odjąć zarówno okręty wojenne, jak i statki będące własnością państwa, jest mało prawdopodobne, by można było sobie poradzić z czymś więcej niż tylko niewielki odsetek 105 mln ton wyporności statku pustego, które szacunkowo zostaną poddane demontażowi do 2020 r. (5).

2.5

W zielonej księdze pilnie poszukuje się zatem rozwiązań, które w sposób opłacalny i kompleksowy poprawią standardy zgodnie ze wspomnianymi wyżej obowiązującymi przepisami europejskimi i międzynarodowymi.

3.1

W konkluzjach z posiedzenia w listopadzie 2006 r. Rada uznała, że ekologiczne zarządzanie demontażem statków stanowi jedno z priorytetowych zadań Unii Europejskiej. Komisja określiła już swoje stanowisko w Zielonej księdze w sprawie polityki morskiej z czerwca 2006 r. (6), w której proponuje się, aby przyszła polityka morska UE wspierała podejmowane na szczeblu międzynarodowym inicjatywy na rzecz osiągnięcia wiążących minimalnych standardów w zakresie recyklingu statków i na rzecz tworzenia ekologicznych zakładów odzysku.

3.2

Zielona księga przedstawia nowe rozwiązania, tak aby kontynuować i wzmocnić dialog z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami oraz przygotować podstawy przyszłych działań oraz zachęca do szukania odpowiedzi na liczne zasadnicze pytania podsumowujące główne zagadnienia.

3.3

Głównym celem tej inicjatywy jest ochrona środowiska naturalnego oraz zdrowia ludzkiego; przy tym nie chodzi o sztucznie sterowany powrót recyklingu statków do UE i pozbawienie w ten sposób państw południowoazjatyckich jednego z głównych źródeł dochodu i niezbędnych surowców. Ostatecznym celem jest znalezienie rozwiązań zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju na skalę światową.

3.4

Obecnie możliwości przerobowe w zakresie recyklingu statków spełniające normy w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska naturalnego osiągają wielkości najwyżej 2 mln ton rocznie w skali światowej — stanowi to 30 % ogólnego przewidywanego zapotrzebowania na złomowanie w przeciętnym roku. Większość tych zakładów recyklingu statków — zwłaszcza w Chinach, ale także w niektórych państwach członkowskich UE — nie może oferować takich samych cen złomowania i ponosi o wiele większe koszty w porównaniu z konkurentami z Azji Południowej. Wkrótce te (i wszystkie inne) zakłady znajdą się pod dużą presją, ponieważ do 2015 r. nawet 1300 zbiornikowców jednokadłubowych będzie musiało zostać wycofanych z eksploatacji w wyniku działań podjętych po katastrofach statków Erika i Prestige  (7). Największe obawy budzi to, że zatrudnianie słabiej wykwalifikowanych pracowników w celu uporania się ze znacznie większą ilością pracy spowoduje dalsze obniżenie norm w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Punkt kulminacyjny nastąpi w 2010 r., kiedy, jak się szacuje, 800 zbiornikowców jednokadłubowych może zostać przeznaczonych na złom, dlatego też potrzebne są pilne działania.

—

Niższe i nieegzekwowane wymogi prawne dotyczące odpadów oraz kwestii zdrowia i bezpieczeństwa.

—

Znacznie niższe koszty płac. Demontaż statków na równiach pływowych nie pozwala na używanie ciężkich maszyn, a zatem praca fizyczna pozostaje znacznym elementem kosztów.

—

Dostawa statków jest nieregularna i zróżnicowana. Statki wycofuje się z eksploatacji zazwyczaj w okresie niskich stawek przewozowych; są one projektowane w bardzo różny sposób i mają różną strukturę.

—

Rynek złomu stalowego i używanego wyposażenia statków w gruncie rzeczy nie istnieje w państwach OECD ze względu na uregulowania prawne.

3.11.1

Jeśli chodzi o znacznie większą flotę handlową, konieczne są inicjatywy do zmiany aktualnych praktyk sektora żeglugowego. Na przykład, jak to przedstawiamy poniżej, ustanowienie systemu finansowania, za pośrednictwem którego właściciele statków i inne podmioty wnosiliby wkład na rzecz bezpiecznego i ekologicznego demontażu statków na całym świecie.

3.14.1

Pozytywnym krokiem może być ustanowienie za pośrednictwem IMO opartego na zasadach zrównoważonego rozwoju funduszu na rzecz demontażu statków jako obowiązkowego elementu nowego międzynarodowego systemu w zakresie demontażu statków. Precedensem są tu istniejące fundusze związane z zanieczyszczeniami olejowymi w ramach konwencji MARPOL.

a)

prawodawstwo UE, zwłaszcza dotyczące zbiornikowców jednokadłubowych,

b)

usprawnienie pomocy dla żeglugi połączone z ekologicznym demontażem statków,

c)

ustanowienie europejskiego systemu certyfikacji dla ekologicznego demontażu statków oraz nagród za wzorcowy recykling ekologiczny,

d)

rozwój międzynarodowych badań naukowych nad demontażem statków.

4.1

Często recykling statków przebiega w warunkach sprzecznych z przyjętymi światowymi normami w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa pracowników czy też ochrony środowiska.

4.2

Istotne jest, by UE zadbała o to, by narzucone przez nią zasady ochrony środowiska morskiego i bezpieczeństwa, np. dotyczące zbiornikowców jednokadłubowych, nie sprowadzały się jedynie do przesunięcia szkodliwych skutków do krajów rozwijających się, lecz by zagadnienia te zostały podjęte w ramach pełnego wdrożenia rozporządzenia w sprawie przemieszczania odpadów, które obejmuje Konwencję Bazylejską łącznie z poprawką do niej wprowadzającą zakaz wywozu odpadów niebezpiecznych i zawarte w niej zasady.

4.3

Poza pomocą techniczną i finansową służącą poprawie warunków w zakładach demontażu statków w krajach rozwijających się, fundusz będzie wykorzystywany do finansowania działań naprawczych w stosunku do skażonej gleby i wód oraz innych szkód spowodowanych niekontrolowaną działalnością w zakresie demontażu statków. Należy jednak także podkreślić, że problemów występujących endemicznie na obszarach krajów rozwijających się nie można rozwiązać jedynie poprzez przekazanie im zaawansowanych technologii.

4.4

EKES podziela troskę Komisji w tej sprawie oraz jej podejście obejmujące zastosowanie wielu różnych środków. Ze względu na pilną potrzebę poprawy stanu zakładów i warunków, zwłaszcza w Bangladeszu, priorytetem powinien być szybko przebiegający proces określania najskuteczniejszych form pomocy, regulacji i zachęt, tak by w białej księdze można było sprecyzować propozycje i przygotować odpowiednie analizy oddziaływania. Sektor żeglugi również stwierdza potrzebę poprawy warunków zdrowotnych i norm bezpieczeństwa w stoczniach recyklingowych (11) na świecie i jest przekonany o znacznej roli, którą UE może tu odegrać i o jej wpływie na IMO.

5.1

W trosce o jasność i zwięzłość szczegółowe komentarze wynikające z prac Komitetu nad tym zagadnieniem zostały zredukowane do praktycznych działań ujętych w punkty i zaprezentowane w początkowej części niniejszej opinii w rozdziale „Wnioski i zalecenia” (zob. pkt 1.1 do 1.12).

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/38

1.1

Zmiany klimatyczne stanowią jedno z największych wyzwań, przed którymi stoi świat w XXI wieku. Głównym priorytetem są działania mające na celu ograniczenie tych zmian poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Jednak ważne jest także zaplanowanie zawczasu dostosowań do zmian, które obecnie stały się nieuniknione. Zielona księga jest pożądanym pierwszym krokiem Europy w kierunku sprostania tej sytuacji.

1.2

EKES zaleca ustanowienie ogólnej europejskiej strategii adaptacyjnej jako ram określających działania, które powinny zostać podjęte na szczeblu europejskim i krajowym oraz przez inne podmioty.

1.3

Zdaniem EKES-u podczas opracowywania europejskich i krajowych strategii adaptacyjnych należy uwzględnić następujące kluczowe punkty:

2.1

Zmiany klimatyczne stanowią jedno z największych wyzwań, przed którymi stoi świat w XXI wieku.

2.2

Do tej pory koncentrowano się przede wszystkim na próbach łagodzenia skutków zmian klimatycznych poprzez ograniczanie emisji gazów cieplarnianych. Jednak obecnie staje się coraz bardziej oczywiste, że same emisje z przeszłości spowodują znaczne dalsze ocieplenie atmosfery i mórz w następnym stuleciu i w późniejszym okresie. Będzie to miało poważny wpływ na warunki klimatyczne i pogodowe oraz na środowisko fizyczne i naturalne na całym świecie. Dlatego musimy obecnie skupić się bardziej na tychże nieuniknionych skutkach globalnego ocieplenia i zmiany klimatu oraz na tym, w jaki sposób najlepiej się do nich dostosować.

2.3

Takie działania nie mogą osłabić wysiłków związanych z ograniczaniem emisji w celu łagodzenia dalszych zmian klimatycznych. Wręcz przeciwnie, właściwe zrozumienie tego, jak trudna mogłaby stać się adaptacja, powinno pomóc we wzmocnieniu determinacji wszystkich do osiągnięcia znacznego zmniejszenia emisji. Zezwolenie na dalszy niekontrolowany wzrost emisji skazałoby przyszłe pokolenia na bardziej bolesną i kosztowną adaptację.

2.4

Strategie w zakresie adaptacji do zmian klimatycznych i łagodzenia ich skutków muszą być ze sobą zgodne i wzajemnie się uzupełniać. Musimy opracować wiarygodne i możliwe do zrealizowania strategie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do akceptowalnego poziomu lub zakresu w realistycznym terminie. Strategie adaptacyjne muszą nakreślić, w jaki sposób świat może najlepiej przystosować się do najbardziej prawdopodobnego zakresu zmian klimatycznych, jaki wynika z konkretnych celów w zakresie ich łagodzenia. Ocena ryzyka i zarządzanie ryzykiem powinny być głównym narzędziem stosowanym do ustalania poziomu koniecznych działań oraz kolejności priorytetów.

2.5

Zielona księga Komisji w sposób pomocny wyszczególnia wiele sektorów, które będą dotknięte zmianami klimatycznymi oraz wskazuje rodzaj kwestii, jakie pojawią się w przyszłości.

2.6

Zdaniem EKES-u istnieją poważne argumenty przemawiające za ustanowieniem ogólnej europejskiej ramowej strategii obejmującej szereg zagadnień związanych z adaptacją oraz określającej działania, które powinny zostać podjęte na szczeblu europejskim i krajowym oraz przez inne podmioty.

2.7

Taka europejska strategia adaptacyjna powinna wzywać do stworzenia w odpowiednim terminie krajowych strategii adaptacyjnych, a następnie przygotowywania regularnych sprawozdań krajowych z jej realizacji.

2.8

Europejska strategia adaptacyjna będzie musiała mieć silny wymiar zewnętrzny określający, w jaki sposób Europa planuje pomóc innym częściom świata w radzeniu sobie z problemami w zakresie adaptacji.

2.9

Europa będzie potrzebowała silnych i niezależnych rozwiązań instytucjonalnych, aby zorganizować niezbędne badania i monitorowanie oraz zobowiązać organy polityczne do podjęcia zawczasu koniecznych działań. Społeczeństwo obywatelskie musi być w pełni zaangażowane w prace tych instytucji.

3.1

EKES uważa, że konkretne obszary działania określone w zielonej księdze są zasadniczo właściwe. W nawiązaniu do zielonej księgi EKES zaleca Unii Europejskiej i jej państwom członkowskim, aby opracowały już teraz konkretne programy i działania w każdej z tych dziedzin w ramach swoich ogólnych strategii. Należy wyznaczyć harmonogramy i plany, a także zmobilizować odpowiednie zasoby finansowe.

3.2

W wypadku większości zagadnień główna odpowiedzialność za zorganizowanie odpowiednich prac będzie spoczywać na władzach krajowych i lokalnych. Jednakże również Unia Europejska powinna odgrywać ważną rolę w ustalaniu ram oraz stymulowaniu i wspieraniu krajowych wysiłków w zakresie adaptacji. Komitet sugeruje w szczególności, że UE powinna:

4.1

Ochrona obszarów przybrzeżnych — Poziom morza podniesie się w wyniku topnienia lodów i zwiększy się temperatura wody w morzach. W niektórych miejscach może być konieczne utworzenie lub wzmocnienie barier fizycznych w celu ochrony lądu i obszarów zamieszkałych. Na innych obszarach sterowane wycofywanie i rekonstrukcja ochronnych nadmorskich obszarów zalewowych mogą być powiązane z przenoszeniem osób zajmujących zagrożone nieruchomości.

4.2

Powodzie — Zmiany klimatyczne prawdopodobnie doprowadzą do większej zmienności pogody z dłuższymi okresami suszy przerywanymi sporadycznymi intensywnymi opadami deszczu powodując szybkie spływanie wody i powodzie. Plany ochrony przeciwpowodziowej powinny być aktualizowane z uwzględnieniem nowych warunków pogodowych. W niektórych przypadkach konieczne będą nowe programy dotyczące prac w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. W innych może powstać potrzeba stworzenia lub przywrócenia odpowiednich obszarów zalewowych i zlewisk w celu zebrania wody pochodzącej z powodzi. Być może trzeba będzie ograniczyć zabudowę na takich obszarach, a także rozważyć możliwość delokalizacji.

4.3

Zasoby i niedobory wody — W wielu częściach Europy zasoby wodne już są niewystarczające, a niedobory te prawdopodobnie staną się bardziej dotkliwe, ponieważ zmiany klimatyczne doprowadzą do dłuższych okresów charakteryzujących się niskimi opadami i suszami. Może zaistnieć potrzeba podjęcia środków w zakresie udostępnienia nowych źródeł wody na dotkniętych obszarach (np. poprzez odsalanie lub przesył na duże odległości), a także bardziej efektywnego zarządzania zużyciem wody. Należy wzmocnić zachęty do propagowania efektywnego zużycia wody (w tym ustalanie cen wody). Może być także konieczne zniechęcanie do działalności takiej jak intensywne rolnictwo lub turystyka na najbardziej dotkniętych obszarach. (EKES przygotowuje obecnie oddzielną, bardziej szczegółową opinię w sprawie niedoboru wody i susz.).

4.4

Ryzyko i częstotliwość występowania groźnych pożarów rośnie już w obszarach, takich jak południe Europy, których klimat staje się coraz bardziej gorący i suchy. Zagrożenie to może przybrać na sile wraz z dalszym wzrostem temperatur. Konieczne będzie wzmocnienie i lepsza koordynacja działań ochronnych i systemów reagowania. (EKES przygotowuje oddzielną, bardziej szczegółową opinię w sprawie katastrof naturalnych i ochrony ludności).

4.5

Zdrowie publiczne — Zmiany klimatyczne mogą mieć wiele różnych konsekwencji dla zdrowia publicznego. Mogą one spowodować szerokie rozpowszechnianie się wektorów chorób, w tym szczególnie przemieszczanie się na północ wielu chorób, które wcześniej ograniczone były do regionów tropikalnych. Skrajne temperatury mogą również wywierać bardziej bezpośredni wpływ. Należy sporządzić plany przygotowań do tych zmian.

4.6

Rolnictwo — Rolnictwo będzie bardzo silnie dotknięte zmianami klimatycznymi. Zmiany temperatury oraz poziomu opadów wpłyną na przydatność gruntów do różnych celów rolniczych i doprowadzą do znacznych zmian w jakości i ilości uzyskiwanej produkcji oraz, co za tym idzie, funkcjonalności różnych systemów rolnych w różnych częściach Europy.

4.6.1

Ocena stanu WPR, która ma zostać przeprowadzona w 2008 r., powinna stworzyć możliwość dokonania dalszych zmian tak, aby zachęcać rolników do dostosowania swoich praktyk rolniczych do nadchodzących zmian klimatycznych.

4.6.2

Należy rozszerzyć badania z zakresu rolnictwa nad nowymi uprawami i metodami upraw bardziej dostosowanymi do nowo powstających warunków klimatycznych. Podobnie, powinno się dokonać oceny wpływu zmian klimatycznych na perspektywy hodowli zwierząt w różnych częściach Europy, uwzględniając sposoby sprostania rozpowszechnianiu się chorób wywołanemu zmianami klimatycznymi. (EKES przygotuje wkrótce oddzielną, bardziej szczegółową opinię w sprawie zmian klimatycznych i rolnictwa).

4.7

Różnorodność biologiczna — Zmiany klimatyczne spowodują poważne zmiany w środowisku, w którym występują rośliny i zwierzęta w całej Europie. W niektórych przypadkach poszczególne gatunki nie będą w stanie przetrwać w zmienionych warunkach lub staną się poważnie zagrożone. Niektóre gatunki mogą z powodzeniem przenosić się na nowe obszary w wyniku naturalnych procesów. Inne będą potrzebowały pomocy podczas tego przejścia, aby mogły przetrwać. Należy zaktualizować obowiązujące strategie i programy dotyczące różnorodności biologicznej oraz zasoby przeznaczone na ich realizację, jeżeli przejście to ma zostać zrealizowane bez poważniejszej utraty poszczególnych gatunków.

4.8

Drzewa i lasy — Zmiany klimatyczne wywrą także znaczny wpływ na drzewa i lasy. Niektóre obszary staną się mniej korzystne dla określonych gatunków. Inne obszary mogą natomiast stać się bardziej przyjazne dla innych gatunków. Trzeba będzie odpowiednio dostosować programy sadzenia, przesadzania, pielęgnacji drzew i gospodarki leśnej.

4.9

Planowanie przestrzenne — Planowanie miast i innych osiedli, a także transportu i infrastruktury będzie coraz bardziej wymagało uwzględnienia zmian temperatury i pogody. Kwestie te muszą zostać wzięte pod uwagę podczas ustanawiania standardów, a także w praktyce zawodowej i szkoleniach. Poszczególne programy i projekty zabudowy będą także wymagały uwzględnienia tych skutków zmian klimatycznych. Będzie trzeba odpowiednio dostosować metodologie oceny wpływu.

4.10

Budownictwo — Sektor nieruchomości i budownictwa będzie poważnie dotknięty zmianami klimatycznymi. Potrzebujemy bardziej restrykcyjnych uregulowań minimalnych w zakresie efektywności energetycznej budynków, lepszych norm w budownictwie itp. Należy także zapewnić obywatelom lepszy dostęp do informacji dotyczących sprawdzonych rozwiązań oraz dostępności metod, materiałów i dotacji w zakresie renowacji starszych i nowych budynków w celu zmniejszenia zużycia energii oraz lepszego dostosowania ich do zmian temperatury i warunków pogodowych.

4.11

Budżet UE — EKES zaleca, by w rocznym budżecie pojawiła się pozycja „adaptacja” w przypadku obszarów polityki, w których konieczne będą natychmiastowe inwestycje (np. energia, badania, rolnictwo, transport, normy budowlane, pomoc w przypadku klęsk żywiołowych, ochrona różnorodności biologicznej, polityka dotycząca zdrowia publicznego itp.) W przyszłych ramach finansowych powinno się przeznaczyć znacznie większą część dostępnych zasobów na programy dotyczące adaptacji do zmian klimatycznych i łagodzenia ich skutków. Państwa członkowskie powinny dokonać podobnych zmian w swoich własnych budżetach krajowych i programach wydatków.

4.12

Fundusze strukturalne — W ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności oraz IPA (instrument pomocy przedakcesyjnej) istnieją kryteria wspierania projektów związanych ze środowiskiem, lecz nie wspomina się wyraźnie o adaptacji do zmian klimatycznych, natomiast oceny wpływu są często nieadekwatne (wiele projektów w zakresie transportu i energii jest wyraźnie szkodliwych dla środowiska i klimatu). W kolejnych przeglądach tych programów należy przeznaczyć znacznie więcej dostępnych funduszy na środki wspierające łagodzenie zmian klimatycznych i dostosowywanie się do nich.

4.13

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) oraz Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) powinny włączyć zmiany klimatyczne do swoich procesów budżetowych oraz do swoich kryteriów oceny projektów i programów.

4.14

Branża ubezpieczeniowa wyraziła ogromne zainteresowanie zmianami klimatycznymi i w coraz większym stopniu uwzględnia kwestie związane ze zmianami klimatycznymi w swoich decyzjach dotyczących zdarzeń, które jest skłonna ubezpieczać oraz warunków ich ubezpieczenia. UE i jej państwa członkowskie powinny zinstytucjonalizować stały dialog z branżą ubezpieczeniową, aby zapewnić, że sektor ten będzie odgrywał znaczącą rolę w pomocy przedsiębiorstwom i innym podmiotom w dostosowaniu się do zmian klimatycznych.

4.15

Kraje rozwijające się — Wiele krajów rozwijających się będzie miało bardziej poważne problemy adaptacyjne niż Europa, a także mniej zasobów, aby sobie z nimi radzić. Niektóre najmniej rozwinięte kraje w bardzo niewielkim stopniu przyczyniły się do powstania problemu zmian klimatycznych, lecz znajdą się wśród najbardziej dotkniętych i ze względu na poszanowanie zasady równości i sprawiedliwości mają w szczególnie duże prawo do współpracy i wsparcia. Będą one potrzebowały wsparcia ze strony krajów rozwiniętych, obejmującego zasoby ludzkie, techniczne i finansowe, aby mogły odpowiednio się przystosować. Europa powinna wziąć na siebie wiodącą rolę w dostarczaniu dodatkowych zasobów dla środków adaptacyjnych w ramach własnych zbiorowych i krajowych programów pomocy rozwojowej, a także we wspieraniu międzynarodowej społeczności finansowej w dostosowaniu się do wyzwania, jakim jest adaptacja.

4.16

Niektóre części świata staną się mniej przyjazne dla osiedlania się ludzi (a w skrajnych przypadkach mogą nawet stać się praktycznie niemożliwe do zamieszkania) w wyniku podniesienia się poziomu morza lub ekstremalnych warunków pogodowych. Zmiany klimatyczne mogą wywoływać większą chęć migracji do Europy z innych części świata, a także przemieszczania się ludności w Europie. Agencje rozwoju i inne właściwe resorty rządowe będą musiały być gotowe do pomocy krajom rozwijającym się w rozpoznaniu takich sytuacji w odpowiednim czasie i wspierania ich w planowaniu koniecznych programów delokalizacyjnych.

4.17

Potencjalny wpływ zmian klimatycznych na szczeblu krajowym i lokalnym w Europie, a także prawdopodobne tempo zmian nadal nie zostały jeszcze w pełni zgłębione, w związku z tym konieczne będzie przeprowadzenie dużej liczby dalszych badań i analiz w celu udoskonalenia i dopracowania prognoz. Europejska Agencja Środowiska może odgrywać pomocną rolę jako punkt koordynujący wszystkie badania na ten temat, monitorowanie, analizy i prognozy w tej dziedzinie oraz rozpowszechniający najlepsze dostępne informacje wśród decydentów i innych osób biorących udział w szczegółowej realizacji strategii adaptacyjnych. EKES jest gotowy do odegrania roli w propagowaniu głębszego i bardziej rozpowszechnionego zrozumienia wpływu zmian klimatycznych w różnych częściach Europy oraz koniecznych środków adaptacyjnych.

4.18

Społeczeństwo obywatelskie będzie musiało być głęboko zaangażowane w proces dostosowywania się do zmian klimatycznych. Wspólnoty lokalne, przedsiębiorstwa i inne różnego rodzaju organizacje będą w coraz większym stopniu dotknięte zmianami klimatycznymi i będą musiały zostać zaangażowane w opracowywanie odpowiednich środków zaradczych. Różne osoby i organizacje potrzebują lepszego zrozumienia zmian, które już mają miejsce i które prawdopodobnie nastąpią w przyszłości za ich życia, a także za życia ich dzieci. Potrzebują oni również pełniejszego zrozumienia, co będzie dla nich oznaczało Strategie w zakresie adaptacji do zmian klimatycznych i łagodzenia ich skutków. W coraz większym stopniu wiedza na temat tych kwestii powinna stać się kluczową częścią programów nauczania w ramach edukacji formalnej i nieformalnej.

4.19

EKES podkreśla znaczenie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego na wszystkich poziomach, a także konsumentów i szerokich kręgów społecznych. W pełni popiera zawarte w zielonej księdze propozycje, aby sektorowe grupy robocze z udziałem zainteresowanych stron pomagały w opracowywaniu koniecznych odpowiedzi dotyczących danego sektora. Ważnym zadaniem takich grup będzie opracowanie technik oceny poziomu ryzyka oraz kontrola gotowości oraz przygotowania organizacji i społeczności do odpowiedzi na ekstremalne zdarzenia pogodowe i inne klęski, które mogą stać się poważniejsze i częstsze w miarę postępowania zmian klimatycznych.

4.20

Władze lokalne i regionalne mają do odegrania ważną rolę w koordynacji i stymulowaniu działalności na odpowiadających im szczeblach, a także w mobilizowaniu odpowiedzi i zaangażowania opinii publicznej. Władze publiczne na wszystkich szczeblach mogą także odgrywać kluczową rolę we wskazywaniu drogi postępowania poprzez odpowiednie planowanie swoich własnych budynków i innej zabudowy, a także w ramach swojej polityki przetargowej.

4.21

W zielonej księdze sugeruje się utworzenie europejskiej grupy doradczej ds. adaptacji do zmian klimatycznych z udziałem przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, decydentów politycznych i naukowców, która odgrywałaby rolę grupy ekspertów w trakcie opracowywania strategii. Komitet może poprzeć ideę utworzenia takiej grupy.

4.22

Komitet sugeruje ponadto, by UE rozważyła utworzenie niezależnego organu monitorującego z niezależnym przewodniczącym, odpowiedzialnego za dokonywanie przeglądu postępów całej strategii dotyczącej zmian klimatycznych (zarówno w zakresie adaptacji jak i łagodzenia). Powinien on sporządzać regularne i publicznie dostępne sprawozdania z postępów, a także udzielać wczesnych ostrzeżeń, zgodnie z wymogami sytuacji i jeżeli działania nie będą odpowiadać zobowiązaniom. EKES także zamierza regularnie kontrolować postępy w tej dziedzinie.

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/42

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje, proponowane przez Komisję Europejską we wniosku dotyczącym reformy europejskiej organizacji rynku wina, zasadnicze zachowanie organizacji rynku wina. Życzeniem Komitetu byłoby, aby Komisja uwzględniła większą liczbę jego propozycji zawartych w opinii z 14 grudnia 2006 r. w sprawie komunikatu Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego: „W kierunku zrównoważonego europejskiego sektora wina”  (1).

1.2

EKES ponownie wzywa do uznania, że najważniejszym celem reformy powinna być poprawa konkurencyjności europejskich win i odzyskanie udziału w rynku. Przy tym Komisja powinna w ramach reformy i regulacji dotyczących handlu z krajami trzecimi w większym stopniu uwzględniać pozycję europejskiego sektora wina jako lidera na światowym rynku.

1.3

EKES podkreśla, że wino i uprawa winorośli to ważne i integralne elementy europejskiej kultury i stylu życia. Uprawa winorośli kształtuje środowisko społeczne i gospodarcze wielu europejskich regionów winiarskich. Z tego względu Komitet przywiązuje dużą wagę do tego, by w reformie, zarówno w odniesieniu do celów, jak i do stosowanych środków, uwzględniono nie tylko skutki ekonomiczne, ale i konsekwencje dla zatrudnienia, struktury społecznej, ochrony środowiska (zwłaszcza związane z programami karczowania winorośli) oraz ochrony konsumenta i zdrowia. We wniosku przedłożonym przez Komisję zagadnienia te uwzględniono w niewystarczającym stopniu.

1.4

EKES zwraca uwagę, że w Unii Europejskiej uprawa winorośli zapewnia utrzymanie dla 1,5 miliona przede wszystkim małych rodzinnych firm oraz daje, przynajmniej sezonowo, pracę ponad 2,5 milionom pracowników. Dlatego EKES zważa w szczególności na to, by w ramach reformy w pierwszej kolejności przedsięwzięto te środki, które pozytywnie wpłyną na dochody producentów wina i zatrudnienie w europejskim sektorze wina.

1.5

EKES postrzega propozycję Komisji Europejskiej, by udostępnić państwom członkowskim będącym producentami wina koperty krajowe, jako ważny wkład w zwiększenie pomocniczości i uwzględnienie różnic regionalnych. Jednak aby osiągnąć cele reformy, należy rozszerzyć katalog instrumentów wsparcia.

1.6

EKES jest zdania, że przedłożone przez Komisję Europejską propozycje odnoszące się do działań w zakresie informowania konsumentów są niewystarczające. Komitet z zadowoleniem przyjmuje propozycje odnoszące się do promocji na rynkach eksportowych, jednak uważa, że konieczne jest objęcie nią również rynku wewnętrznego.

2.1

Komisja Europejska proponuje przeprowadzenie reformy organizacji rynku wina w szczególności w następujących obszarach:

3.1

EKES w znacznej mierze popiera cele wniosku Komisji Europejskiej, uważa jednak, że konieczne jest dostosowanie i ulepszenie proponowanych rozwiązań.

3.2

EKES ponownie wzywa do zwiększenia konkurencyjności europejskich producentów wina na rynku wewnętrznym oraz na rynkach eksportowych, wzmocnienia kondycji gospodarki europejskiej, wsparcia wysiłków na rzecz poprawy jakości oraz uwzględnienia w większym stopniu rozwoju sytuacji rynkowej i oczekiwań konsumentów. W przedłożonym projekcie rozporządzenia Komisja nie uwzględniła tych postulatów w dostatecznym stopniu.

3.3

EKES sądzi ponadto, że ważne jest skonkretyzowanie celów gospodarczych oraz uzupełnienie ich o cele społeczne i cele polityki zatrudnienia. Chodzi tu przede wszystkim o zwiększenie dochodowości winnic, poprawę możliwości rozwoju dostępnych dla młodych właścicieli winnic, zapewnienie możliwości trwałego zatrudnienia oraz odpowiedniego wynagrodzenia pracowników stałych i sezonowych.

3.4

EKES podtrzymuje krytyczne stanowisko wobec przeniesienia kompetencji z Rady Ministrów na Komisję, np. w zakresie dopuszczania nowych metod produkcji wina, ponieważ w trakcie negocjacji porozumień dwustronnych Komisja niewystarczająco broniła interesów europejskich producentów wina.

3.5

EKES nadal uważa, że obecne środki finansowe powinny zostać zwiększone, aby uwzględnić przystąpienie do UE dwóch nowych państw członkowskich będących producentami wina.

3.6

EKES ponownie wzywa do zadbania o sprawniejsze i bardziej kompleksowe monitorowanie rynku, co zapewniłoby lepsze dane o produkcji, handlu oraz konsumpcji, służące za podstawę organizacji rynku wina. Wykorzystywane dotychczas ogólne dane są ważne, lecz niewystarczające. Poza tym potrzebne są aktualne informacje o zmianach struktury produkcji, kanałów sprzedaży oraz postaw konsumentów.

3.7

EKES podziela zdanie Komisji, zgodnie z którym nowa organizacja rynku wina powinna zacząć funkcjonować możliwie jak najszybciej. Trzeba będzie jednak dać przedsiębiorstwom czas na stopniowe dostosowanie się do nowych warunków, wprowadzając okres dostosowawczy.

3.8

EKES z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie przez Komisję zmian do jej propozycji programu karczowania. Komitet uważa jednak, że właściwe byłoby realizowanie tych rozwiązań w ramach regionalnych lub krajowych programów strukturalnych, aby zapobiec negatywnym skutkom szczególnych przypadków karczowania (np. grunty odłogowane pośród winnic) i zapewnić uporządkowane wdrażanie.

3.9

EKES podtrzymuje sprzeciw wobec całkowitej liberalizacji zasad dotyczących nowych nasadzeń, ponieważ stanowi ona zagrożenie dla gospodarczych, społecznych, ekologicznych i krajobrazowych celów reformy rynku wina.

4.1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że spełniono jego postulaty odnoszące się do większego uwzględnienia różnic regionalnych i bardziej konsekwentnego stosowania zasady pomocniczości w sektorze wina, czego zasadniczym wyrazem jest wprowadzenie koperty krajowej. Komitet uważa jednak, że proponowane środki wsparcia są niewystarczające.

4.1.2

EKES zgadza się z Komisją, że konieczne jest zachowanie spójnych i odpowiednich ram wspólnotowych. W tych ramach państwa członkowskie powinny być uprawnione do wyboru środków wsparcia na rzecz ich regionów winiarskich. Znaczną rolę powinny przy tym odgrywać organizacje producentów, stowarzyszenia branżowe, organy regulacyjne i inne podmioty kierujące się odpowiednimi celami.

4.1.3

Aby sprostać celom organizacji rynku, EKES opowiada się za obszerniejszym katalogiem środków. Komitet odsyła do swoich wcześniejszych opinii dotyczących reformy wspólnej organizacji rynku wina (2), w których wzywał między innymi do opracowania programów wspierania wysokiej jakości w zakresie uprawy winorośli, technik winiarskich, wprowadzania produktu na rynek oraz informowania konsumentów, do podejmowania działań na rzecz regionów o utrudnionych warunkach, a także do stworzenia możliwości bezpośrednich płatności obszarowych.

4.1.4

EKES ponownie wzywa do prowadzenia spójnych i zintegrowanych działań w celu osiągnięcia maksymalnej skuteczności. Działania te należy zatem scalić w szeroko zakrojone plany obejmujące cały łańcuch produkcji: od uprawy wina, poprzez przetwarzanie, aż po wprowadzenie produktu na rynek. Zalicza się do nich również działania służące wykorzystaniu alternatywnych rynków zbytu dla wszystkich produktów wytwarzanych z winogron.

4.1.5

EKES ponownie wzywa do utworzenia specjalnego programu wspierania terenów o utrudnionych warunkach dla uprawy winorośli, np. dla terenów pagórkowatych i o dużym nachyleniu stoków, a także obszarów wystawionych na działanie ekstremalnych warunków klimatycznych.

4.1.6

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż Komisja Europejska przypisuje duże znaczenie działaniom wspierającym eksport w ramach kopert krajowych. Konieczne są również działania na rynku wewnętrznym informujące konsumentów o kulturze uprawy winorośli oraz w szczególności o zaletach umiarkowanego spożycia wina i przestrzegające przed nadmierną konsumpcją. Komitet ponownie wzywa, by wesprzeć utworzenie europejskiego systemu monitorowania rynku.

4.1.7

EKES jest zdania, że natychmiastowa rezygnacja z działań interwencyjnych nie zasługuje na poparcie. Dlatego zaleca, aby w ramach krajowych kopert w okresie dostosowawczym w latach 2008–2010 przewidzieć wparcie dla destylacji do produkcji wyrobów spirytusowych oraz dla prywatnego składowania.

4.1.8

EKES jest zdania, że w ramach kopert krajowych należy zaplanować środki zarządzania kryzysowego, oparte na współodpowiedzialności producentów. Przewidziane dotychczas rozwiązania (ubezpieczenie zbiorów, fundusze wspólnego inwestowania) nie wystarczą do przeciwdziałania załamaniom koniunktury. Dlatego też należy sprawdzić, czy dotychczasowy system destylacji kryzysowej okazał się skuteczny i czy można go uwzględnić w ramach koperty krajowej.

4.1.9

Obowiązujący zakaz nadmiernego tłoczenia winogron, zacieru i osadu winiarskiego okazał się skuteczny, jeśli chodzi o gwarantowanie jakości w produkcji wina i zapobieganie ewentualnym nadużyciom. Powinien zatem zostać utrzymany. Państwa członkowskie powinny mieć prawo do zwiększania odsetka produkcji poddawanej destylacji w określonych latach.

4.1.10

EKES przyjmuje do wiadomości wypracowanie przez Komisję Europejską propozycji w odniesieniu do podziału budżetu na koperty krajowe. Dla nowych państw członkowskich UE, dla których brak odniesienia historycznego, należy opracować odrębny klucz finansowy na podstawie udziału powierzchni winnic.

4.2.1

Komitet w wielu opiniach podkreślał znaczenie drugiego filara dla przyszłego rozwoju obszarów wiejskich, do których zalicza się także regiony winiarskie. Jednak również mając na uwadze ten zasadniczy kierunek, Komitet uważa, że aby rozwiązać specyficzne problemy sektora wina, działania omawiane w ramach reformy rynku wina powinny być w całości finansowane z budżetu na rzecz sektora wina. Dlatego nie można dopuścić do ograniczenia tego budżetu ani przez cięcia, ani przez transfer środków.

4.3.1

Zdaniem EKES-u absolutnie konieczne jest opracowanie definicji produktu „wino”, która byłaby akceptowana na rynku międzynarodowym. Wymaga to także ustalenia uznanych metod produkcji. Należałoby wyjaśnić, że tzw. „wina owocowe” nie są przedmiotem organizacji rynku wina.

4.3.2

Komitet opowiada się za tym, by zgodność metod produkcji wina z normami OIV bardziej konsekwentnie włączyć w strategiczne ukierunkowanie bilateralnych i międzynarodowych umów handlowych. Dopuszczenie w odniesieniu do wina importowanego wszelkich metod, które są akceptowane gdzieś na świecie, jest sprzeczne z celem bardziej zdecydowanego kierowania się normami OIV w odniesieniu do win europejskich i prowadziłoby do dalszych zakłóceń konkurencji. EKES sprzeciwia się również propozycji dopuszczenia w odniesieniu do wina eksportowanego praktyk enologicznych zabronionych w przypadku sprzedaży na rynku wewnętrznym.

4.3.3

EKES opowiada się za sporządzeniem wykazu dopuszczalnych praktyk enologicznych w formie załącznika do przedmiotowego rozporządzenia, a Rada powinna zachować kompetencje w zakresie aktualizacji tych praktyk i dopuszczania nowych praktyk.

4.3.4

EKES jest zadowolony, iż Komisja Europejska zdystansowała się od planowanego dopuszczenia w UE produkcji wina z importowanego moszczu gronowego czy koncentratu moszczu lub do kupażowania wyrobów z krajów trzecich z produktami europejskimi.

4.3.5

EKES wzywa Komisję, by w swoich propozycjach dotyczących zasad produkcji uwzględniała zróżnicowane warunki lokalizacyjne, klimatyczne i pogodowe występujące w Unii Europejskiej. EKES zwraca uwagę, że zagadnienie to jest bardzo drażliwe i nie można dopuścić, by sprowokowało konflikt w europejskim sektorze wina czy nawet zablokowało propozycje reform. EKES zgadza się, że konieczna jest większa kontrola wszystkich praktyk enologicznych w celu wspierania i zapewniania wysokiej jakości wina.

4.3.6

Oceniając propozycje Komisji, EKES bierze zatem pod uwagę swoją wcześniejszą opinię, przedstawione analizy Komisji, proponowaną liberalizację metod produkcji wina i uznanie praktyk enologicznych w umowach dwustronnych, a także cele reformy, w szczególności zwiększenie konkurencyjności i zmniejszenie kosztów produkcji. Po rozważeniu wszystkich za i przeciw dotyczących wniosku Komisji Komitet opowiada się za zasadniczą kontynuacją obowiązujących przepisów regulujących stosowanie sacharozy oraz za wsparciem wykorzystywania koncentratów moszczu.

4.4.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja doprecyzowała swoje propozycje dotyczące etykietowania win odpowiednio do ich pochodzenia. Komitet podziela opinię Komisji, że koncepcja win gatunkowych opiera się we Wspólnocie między innymi na szczególnych cechach związanych z pochodzeniem geograficznym wina. Ochrona nazwy pochodzenia oraz oznaczenia geograficznego jest priorytetem. Z tego względu należy też ściśle powiązać stosowanie oznaczenia pochodzenia lub oznaczenia geograficznego z produkcją wina na ograniczonym obszarze.

4.4.2

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja wyjaśniła i doprecyzowała swoje propozycje w sposób umożliwiający utrzymanie sprawdzonych systemów polityki jakości, które nie opierają się na zasadzie nazwy pochodzenia lub opierają się na niej tylko częściowo. W szczególności badanie wina gatunkowego sprawdziło się w wielu krajach z korzyścią dla producentów i przede wszystkim dla konsumentów.

4.4.3

Niemniej jednak bez odpowiedzi pozostaje wiele pytań dotyczących zgodności z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 753/2002 z dnia 29 kwietnia 2002 r. ustanawiającym niektóre zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1493/1999 odnośnie do opisu, oznaczenia, prezentacji i ochrony niektórych produktów sektora wina (3). EKES wzywa zatem do opracowania tabeli zgodności w celu określenia skutków dla oznaczeń geograficznych i nazw tradycyjnych.

4.5.1

EKES ocenia propozycje jako bardzo złożone i oczekuje od Komisji Europejskiej dokładnej symulacji oddziaływań wynikających z zaproponowanych zmian.

4.5.2

EKES zwraca przy tym uwagę na fakt, że prawo dotyczące oznaczeń zostało zmienione dopiero niedawno po trwających wiele lat dyskusjach. Wzywa zatem Komisję Europejską, aby wskazała te nowe aspekty, których nie wzięto pod uwagę w zakończonej właśnie debacie.

4.5.3

EKES z zadowoleniem przyjmuje uproszczenie zasad etykietowania, gdyż służy to lepszemu informowaniu konsumenta. Tego typu zmiany nie mogą jednak powodować wzrostu ryzyka zakłóceń konkurencji lub wprowadzania w błąd konsumenta, co skutkowałoby falą sporów sądowych. Z tego punktu widzenia wątpliwości budzi także propozycja Komisji polegająca na tym, by fakultatywnie podawać odmianę winorośli i rocznik win nieposiadających chronionej nazwy pochodzenia lub oznaczenia geograficznego. Propozycja ta może zostać zaakceptowana tylko w przypadku, gdy stworzony zostanie system kontroli i certyfikacji zapewniający identyfikowalność tych win z myślą o ochronie konsumenta oraz w celu zapobieżenia wprowadzaniu w błąd i nieuczciwej konkurencji.

4.5.4

EKES zwraca uwagę, że wraz z kolejnymi rozszerzeniami Unii Europejskiej rośnie różnorodność językowa, co może spowodować utrudnienia w handlu, takie jak choćby te związane obecnie z podawaniem informacji o zawartości siarczynów. Dlatego w kwestii etykietowania należy stworzyć możliwość podawania obowiązkowych informacji, np. o dodatkach, za pomocą ogólnie zrozumiałych symboli.

4.6.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż Komisja zmieniła swoje propozycje w zakresie przepisów odnoszących się do karczowania oraz zmniejszyła planowany budżet. Komitet docenia znaczenie karczowania jako instrumentu organizacji rynku, który należy udostępnić jako element regionalnych lub krajowych programów strukturalnych w ogólnych ramach wspólnotowych w ograniczonym okresie od trzech do pięciu lat. Powinno się proponować karczowanie jako dobrowolne działanie w celu usuwania winorośli na obszarach, które nie nadają się do jej uprawy oraz łagodzenia społecznych skutków likwidacji nierentownych przedsiębiorstw.

4.6.2

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż Komisja zmieniła pierwotnie przewidywany harmonogram liberalizacji zasad dotyczących nowych nasadzeń. Jednakże EKES nadal odrzuca pełną liberalizację — także wprowadzoną w późniejszym okresie — ponieważ stanowi ona zagrożenie dla gospodarczych, społecznych, ekologicznych i krajobrazowych celów reformy rynku wina. Ze względu na wspólną odpowiedzialność za zatrudnienie, gospodarkę i infrastrukturę regionów winiarskich, za strukturę społeczną, środowisko naturalne i ochronę przyrody nie sposób poprzeć pomysłu przenoszenia upraw winorośli z obszarów, gdzie uprawy te stanowią ważny element kulturowy, na tereny, gdzie można uprawiać taniej.

4.6.3

Jeśli nie da się dalej utrzymać europejskich zasad dotyczących uprawy połączonych z zakazem nowych nasadzeń, wówczas trzeba stworzyć ramy upoważniające regiony winiarskie do dalszego stosowania lub kształtowania swych zasad dotyczących zakładania i prowadzenia upraw, zgodnie z celami europejskiej organizacji rynku wina.

4.7.1

Zdaniem EKES-u propozycje Komisji są niewystarczające dla odzyskania udziałów w rynku wewnętrznym utraconych na rzecz win z krajów trzecich, w szczególności z Nowego Świata.

4.7.2

EKES wzywa Komisję do przewidzenia w ramach koperty krajowej możliwości wsparcia działań w zakresie informowania konsumentów i promocji nie tylko na rynkach eksportowych, ale również na rynku wewnętrznym. Należy przy tym poświęcić szczególną uwagę obszernemu informowaniu o zaletach umiarkowanego spożycia wina jako elementu zdrowego odżywiania się i nowoczesnego stylu życia.

4.7.3

EKES podkreśla, że w działaniach służących informowaniu i promocji należy uwzględnić wszystkie produkty wytwarzane z winogron.

4.7.4

EKES zaleca, by działania informacyjne dotyczące wyrobów winiarskich wiązały się z turystyką, gastronomią oraz innymi produktami pochodzącymi z regionów uprawy winorośli.

16.5.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/47

1.1

Dnia 13 września 2006 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjął opinię z inicjatywy własnej w sprawie przyszłości rolnictwa na obszarach o niekorzystnych warunkach naturalnych (regiony górskie, wyspiarskie i ultraperyferyjne) (1).

1.1.1

W opinii tej EKES poświęcił cały rozdział, mianowicie rozdział czwarty, problematyce regionów górskich, podkreślając m.in. potrzebę:

1.2

W dniu 7 grudnia 2006 r., podczas dialogu politycznego odbywającego się na zakończenie sesji plenarnej Komitetu Regionów, José Manuel Barroso, przewodniczący Komisji Europejskiej, opowiedział się za sporządzeniem Zielonej księgi na temat przyszłości polityki na rzecz obszarów górskich.