KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 28.11.2018

COM(2018) 766 final

KOMUNIKAT KOMISJI

Trzecie sprawozdanie z postępów w zmniejszaniu wolumenu kredytów zagrożonych i dalszym ograniczaniu ryzyka w unii bankowej

{SWD(2018) 472 final}

KOMUNIKAT KOMISJI KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ, RADY ORAZ EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO

Trzecie sprawozdanie z postępów w zmniejszaniu wolumenu kredytów zagrożonych i dalszym ograniczaniu ryzyka w unii bankowej

Wprowadzenie

W obecnej sytuacji gospodarczej i finansowej Unia Europejska powinna w wykorzystać szansę wzmocnienia unii gospodarczej i walutowej. Zgodnie z planem działania Komisji z dnia 6 grudnia 2017 r. dotyczącym pogłębienia unii gospodarczej i walutowej 1 i zgodnie z Agendą przywódców 2 dokończenie budowy unii bankowej jest jednym z głównych celów polityki Unii. Dokończenie budowy unii bankowej dodatkowo wzmocni zaufanie do sektora bankowego, a przede wszystkim do unii gospodarczej i walutowej. Zwiększy to odporność unii gospodarczej i walutowej na wstrząsy poprzez umożliwienie większego udziału sektora prywatnego w transgranicznym podziale ryzyka.

Niniejszy komunikat stanowi wkład w grudniowy szczyt Rady Europejskiej i państw strefy euro w rozszerzonym składzie obejmującym 27 państw członkowskich UE, podczas którego omówione zostaną postępy w zakresie wzmacniania Europejskiego Mechanizmu Stabilności i dokończenia budowy unii bankowej, w tym dalsze kroki w kierunku stworzenia europejskiego systemu gwarantowania depozytów, zgodnie z oświadczeniem z czerwcowego szczytu państw strefy euro odbywającego się w rozszerzonym składzie. Postępy te należy wypracowywać równolegle z postępami w ograniczaniu ryzyka.

Jak podkreśliła Komisja w komunikacie z dnia 11 października 2017 r. 3 , budowę unii bankowej należy dokończyć poprzez równoczesne osiągnięcie ograniczenia ryzyka i podziału ryzyka w oparciu o plan działania Rady z czerwca 2016 r. 4 Ograniczanie ryzyka i podział ryzyka wzajemnie się uzupełniają i wzmacniają. Postęp w różnych dziedzinach, w tym w zakresie porozumienia w sprawie mechanizmu ochronnego w ramach jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków oraz europejskiego systemu gwarantowania depozytów, powinien zatem przebiegać równocześnie.

Jednym z głównych obszarów ograniczania zagrożenia w europejskim sektorze bankowym jest dalsze obniżanie wolumenu kredytów zagrożonych. Kryzys finansowy i późniejsze recesje doprowadziły do tego, że coraz więcej kredytobiorców nie było w stanie spłacić swojego kredytu, ponieważ więcej osób fizycznych i przedsiębiorstw zaczęło mieć stałe trudności związane z płatnościami, a nawet zostało zagrożonych upadłością. Dotyczyło to w szczególności państw członkowskich, które borykały się z długimi lub głębokimi recesjami. W związku z tym w portfelach wielu banków doszło do nagromadzenia kredytów zagrożonych. Wysokie wskaźniki kredytów zagrożonych stanowią znaczne wyzwanie, szczególnie dla niektórych państw członkowskich. Wysokie wolumeny kredytów zagrożonych mogą przyczyniać się do pogorszenia wyników banków. Po pierwsze, kredyty zagrożone generują niższy dochód dla banku niż kredyty niezagrożone, a zatem prowadzą do obniżenia jego rentowności, a także mogą powodować straty prowadzące do obniżenia kapitału banku. Po drugie, kredyty zagrożone wiążą znaczne zasoby banku – zarówno zasoby ludzkie, jak i finansowe. Ogranicza to możliwości udzielania przez bank kredytów, w tym małym i średnim przedsiębiorstwom. Ten negatywny skutek w zakresie podaży kredytów ogranicza jednak również zdolność przedsiębiorstw do inwestowania, wywierając tym samym odczuwalny wpływ na gospodarkę realną.

Aby obniżyć wysoki wolumen kredytów zagrożonych Unia uzgodniła kompleksowy zestaw środków przedstawiony we wdrażanym obecnie „Planie działania na rzecz rozwiązania problemu kredytów zagrożonych w Europie” 5 . W odpowiedzi na tę potrzebę i wychodząc poza to, co przewidziano w planie działania Rady z 2016 r., w marcu 2018 r. Komisja przedstawiła specjalny i rozległy pakiet środków mających na celu dalsze zmniejszenie wolumenu kredytów zagrożonych. Rada uzgodniła również regularne powracanie do kwestii kredytów zagrożonych oraz ocenianie poczynionych postępów na podstawie podsumowania sporządzonego przez Komisję. Niniejszy komunikat jest trzecim takim sprawozdaniem Komisji z postępów stanowiącym odpowiedź na oczekiwania Rady. Komunikat ten uzupełnia również przyjęte dziś sprawozdanie z postępów w sprawie unii rynków kapitałowych.

1.szerszy kontekst: ograniczanie ryzyka w Unii

W ciągu ostatniej dekady Unia i jej państwa członkowskie dokładały wszelkich starań, aby ograniczyć ryzyko w sektorze bankowym 6 . Szereg środków wprowadzonych od czasu kryzysu finansowego w sposób istotny i praktyczny doprowadził do poprawy wypłacalności banków, ich dźwigni finansowej oraz poziomów płynności, znacząco przyczynił się do poprawy zarządzania w ramach sektora bankowego i nadzoru nad tym sektorem oraz do znacznego zwiększenia możliwości przeprowadzenia skutecznej restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków. Średnie współczynniki kapitału Tier I 7 banków w strefie euro nadzorowanych bezpośrednio przez Jednolity Mechanizm Nadzorczy wzrosły z 14,18 % w drugim kwartale 2017 r. do 14,67 % w drugim kwartale 2018 r. To wzmocnienie pozycji kapitałowych odzwierciedlają również wyższe wskaźniki dźwigni. Zaobserwowano dalszy wzrost średniego wskaźnika dźwigni 8 z 5,08 % w drugim kwartale 2017 r. do 5,14 % w drugim kwartale 2018 r. Banki w strefie euro zachowały również odporność na szoki płynnościowe, ponieważ ich wskaźnik pokrycia wypływów netto utrzymał się na poziomie 140,92 % w drugim kwartale 2018 r. w porównaniu z 142,79 % w drugim kwartale 2017 r. Wszystkie te elementy stanowią dowód potwierdzający zdecydowane działania podjęte w celu ograniczenia ryzyka w całej strefie euro. W efekcie przeciwdziałanie ryzyku jest skuteczniejsze i bardziej równomierne. Ostatni test warunków skrajnych wykazał ponadto, że wysiłki banków zmierzające do wzmocnienia swojej bazy kapitałowej w ostatnich latach przyczyniły się do zwiększenia odporności i zdolności tych banków do przetrwania wstrząsów, co podkreśla jednocześnie dobry stan europejskiego sektora bankowego.

Jak podkreślono w komunikacie w sprawie unii bankowej z 2017 r. 9 i potwierdzono w drugim sprawozdaniu z postępów w zmniejszaniu wolumenu kredytów zagrożonych 10 , Komisja przedstawiła dalsze podstawowe i uzupełniające środki mające na celu ograniczenie ryzyka i zwiększenie odporności europejskiego sektora bankowego. Przykładowo w listopadzie 2016 r. Komisja zaproponowała „pakiet na rzecz ograniczania ryzyka” w sektorze bankowym– znaczący pakiet legislacyjny dotyczący przeglądu dyrektywy w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków, rozporządzenia w sprawie jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych (CRD IV) oraz rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (CRR) w celu dalszego ograniczenia pozostałego ryzyka w sektorze bankowym 11 . Komisja z zadowoleniem przyjmuje postępy poczynione w ramach rozmów trójstronnych między Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie tego pakietu, co powinno pozwolić na wypracowanie porozumienia przed końcem roku. W 2016 r. Komisja przyjęła również wniosek w sprawie dyrektywy dotyczącej ram prawnych restrukturyzacji zapobiegawczej, drugiej szansy i środków zwiększających skuteczność postępowań restrukturyzacyjnych, upadłościowych i w zakresie umorzenia 12 . Skuteczne przepisy dotyczące postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych mają zasadnicze znaczenie w kontekście zapobiegania narastaniu kredytów zagrożonych i obniżania ich wolumenu.

Tabela 1: Wykonanie planu działania na rzecz dokończenia budowy unii bankowej

	OPIS POLITYKI	PARLAMENT EUROPEJSKI	RADA MINISTRÓW
1.	Europejski system gwarantowania depozytów
2.	Reforma wymogów kapitałowych
3.	Zdolność do pokrycia strat i dokapitalizowania (rozporządzenie i dyrektywa)
4.	Wspólny mechanizm ochronny
5.	Dalsze rozwijanie wtórnych rynków kredytów zagrożonych, w tym zwiększenie skuteczności odzyskiwania wierzytelności
6.	Minimalne pokrycie strat z tytułu ekspozycji zagrożonej

2.Ostatnie zmiany dotyczące kredytów zagrożonych

W pierwszej połowie 2018 r. wskaźniki kredytów zagrożonych nadal spadały. Potwierdziło to ogólną tendencję wskazującą na poprawę w tym obszarze w ostatnich latach. Najnowsze dane liczbowe wskazują, że wskaźnik kredytów zagrożonych brutto dla wszystkich banków w UE zmniejszył się do 3,4 % (drugi kwartał 2018 r.), o 1,2 punktu procentowego w ujęciu rok do roku (zob. wykres 1). Wskaźnik kredytów zagrożonych w istotnych instytucjach 13 również spadł w tym samym okresie o prawie jeden punkt procentowy, do poziomu 4,4 %. Wskaźnik ten wykazuje zatem tendencję spadkową od czwartego kwartału 2014 r. Z dodatkowych źródeł danych dotyczących tendencji długoterminowej wynika, że wskaźnik kredytów zagrożonych zbliża się znowu do poziomu sprzed kryzysu (zob. wykres 2) Wskaźnik poziomu rezerw 14 również uległ dalszej poprawie i wzrósł do 59 % (drugi kwartał 2018 r.).

Wykres 1 i 2: Wskaźnik kredytów zagrożonych w Unii

W niemal wszystkich państwach członkowskich odnotowano spadek wskaźników kredytów zagrożonych. Sytuacja jednak nadal różni się znacznie pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi (zob. tabela 2). Na koniec drugiego kwartału 2018 r. w dwunastu państwach członkowskich wskaźnik kredytów zagrożonych był niski i wynosił poniżej 3 %, jednak nadal w niektórych państwach wskaźnik ten jest znacznie wyższy – w trzech państwach członkowskich wynosił on ponad 10 %. Nawet w państwach członkowskich, w których wskaźnik kredytów zagrożonych jest stosunkowo wysoki, widać obiecujące i trwałe postępy; w większości przypadków przyczyniają się do tego wdrożone w tym celu środki z zakresu polityki oraz wzrost gospodarczy.

To obniżenie wolumenu kredytów zagrożonych i wskaźników kredytów zagrożonych możliwe było dzięki zdecydowanym działaniom – podjętym przez zarządy banków i decydentów – szczególnie w państwach członkowskich, w których odsetek kredytów zagrożonych jest stosunkowo wysoki. Wśród państw członkowskich występuje tendencja do dalszego udoskonalania praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem (zwłaszcza w bankach znajdujących się w trudnej sytuacji) i w zakresie tworzenia rezerw z tytułu kredytów zagrożonych, co umacnia jednocześnie pozycję kapitałową banków. Przykładowo w Hiszpanii w następstwie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji Banco Popular z 2017 r. inne banki przyspieszyły czyszczenie swoich bilansów. Na Cyprze wolumen kredytów zagrożonych zmniejsza się od końca 2015 r. i przewiduje się jego bardziej gwałtowny spadek w drugiej połowie tego roku w następstwie usunięcia znacznego portfela kredytów zagrożonych z systemu bankowego, do czego przyczyni się również sprzedaż znacznego wolumenu kredytów zagrożonych. Dalsze stosowanie programów sekurytyzacji kredytów zagrożonych również stanowi bodziec do zmniejszania wolumenu kredytów zagrożonych. W 2016 r. we Włoszech wprowadzono program sekurytyzacji wspierany przez gwarancje państwowe (Garanzia Cartolarizzazione Sofferenze, GACS), a we wrześniu 2018 r. jego przedłużono go o kolejne sześć miesięcy. Do rozwiązania problemu kredytów zagrożonych przyczynia się szereg innych inicjatyw w zakresie infrastruktury rynkowej. Przykładowo w Portugalii inicjatywy mające na celu wspieranie koordynacji między wierzycielami (w celu przyspieszenia restrukturyzacji kredytów lub sprzedaży kredytów zagrożonych) stanowią pożądane uzupełnienie kombinacji polityki fiskalnej i monetarnej.

Ogólnie rzecz ujmując, otoczenie, w którym banki mogą rozwiązać problem swoich kredytów zagrożonych, poprawiło się znacznie od czasu kryzysu. W związku z tym banki mogą rozwijać się dzięki odzyskanej stabilności systemu finansowego, częściowo z pomocą lepszych i bardziej przejrzystych ram regulacyjnych. Stabilność ta umożliwiła bankom zwiększenie wewnętrznej zdolności do zarządzania kredytami zagrożonymi i restrukturyzacji tych kredytów. W wielu przypadkach banki rozwinęły tę działalność w formie specjalnych samodzielnych jednostek. Poza tą działalnością banki korzystają również z rozwoju dostępnych zewnętrznych usług w zakresie obsługi kredytów, dzięki czemu wzrasta outsourcing działalności związanej z restrukturyzacją kredytów zagrożonych. Rynek obsługi kredytów zagrożonych wyraźnie powiększył się i rozwinął w całej Europie.

Zgodnie z pokryzysowymi usprawnieniami regulacyjnymi banki i inni uczestnicy rynku zdobyli zatem istotną wiedzę i doświadczenie związane z restrukturyzacją kredytów zagrożonych. Stały wzrost sprzedaży kredytów zagrożonych i sekurytyzacja kredytów zagrożonych umożliwiły tę istotną zmianę prowadzącą do powstania bardziej sprzyjających warunków dla restrukturyzacji kredytów zagrożonych. Jednak prawdziwie trwałe rozwiązanie problemu pozostałych kredytów zagrożonych w Europie zależy od podejmowania dalszych wysiłków w kierunku stosowania innowacyjnych i opartych na współpracy podejść. Pewne podejścia już pojawiają się na rynku wraz z kształtowaniem się kompleksowych partnerstw pomiędzy poszczególnymi uczestnikami rynku, na przykład między bankami i wyspecjalizowanymi podmiotami obsługującymi kredyty będącymi stronami trzecimi. Działanie to w coraz większym stopniu umożliwia im dzielenie się wiedzą i informacjami. W ten sposób banki i inni uczestnicy rynku są w stanie podejmować dalsze kroki w ramach inicjatyw dotyczących digitalizacji i platform (np. koordynacja wierzycieli lub repozytoria danych). Zmiany te mogą potencjalnie obniżyć koszt zarządzania kredytami zagrożonymi i ułatwić przenoszenie kredytów zagrożonych z banków na przedsiębiorstwa, które są lepiej przygotowane do udźwignięcia danego obciążenia operacyjnego i finansowego. Stała specjalizacja uczestników rynku doprowadzi do dalszej poprawy skuteczności w zarządzaniu kredytami zagrożonymi należącymi do różnych klas aktywów i w restrukturyzacji takich kredytów.

Udoskonalenia te mają kluczowe znaczenie dla skutecznego rozwiązania problemu obecnego wolumenu kredytów zagrożonych. Jak dotąd wysiłki skierowane były głównie na zabezpieczone kredyty zagrożone oraz – w mniejszym stopniu – na niezabezpieczone detaliczne kredyty zagrożone. Znaczna część pozostałej ekspozycji obejmuje kredyty zagrożone udzielane większym spółkom oraz małym i średnim przedsiębiorstwom, szczególnie w państwach członkowskich, w których kredyty zagrożone są wynikiem recesji gospodarczej, a nie kryzysu na rynku nieruchomości. Na ogół kredyty zagrożone związane z większymi spółkami oraz małymi i średnimi przedsiębiorstwami mają bardziej niejednorodny charakter i mogą często stanowić problem, którego rozwiązanie okazuje się bardziej złożone.

Można uznać, że zarządzanie kredytami zagrożonymi znajduje się w punkcie zwrotnym. Działanie to stopniowo przekształciło się z działania kryzysowego w bardziej strukturalne i funkcjonalne podejście. Postępy w dziedzinie handlu, technologii i regulacji układają się w logiczną całość, jednak nadal konieczne jest wspieranie ich poprzez ukierunkowane decyzje polityczne, zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim. Postępy te mogłyby wówczas pełnić rolę punktu wyjścia umożliwiającego przekształcenie systemu w całkowicie zrównoważoną strukturę zapewniającą skuteczną restrukturyzację istniejących wolumenów kredytów zagrożonych oraz zarządzanie ich dalszym narastaniem – a tym samym zapobieganie temu problemowi.

Tabela 2: Kredyty zagrożone oraz rezerwy w poszczególnych państwach członkowskich 15

 

Źródło: Europejski Bank Centralny, Skonsolidowane dane bankowe. Obliczenia dokonane przez służby Komisji (DG FISMA).

Mimo tych obiecujących postępów kredyty zagrożone nadal jednak stanowią ryzyko dla wzrostu gospodarczego i stabilności finansowej. Łączny wolumen kredytów zagrożonych w całej Unii nadal wynosi 820 mld EUR 16 . Szybsze zmniejszanie się wolumenu kredytów zagrożonych nadal utrudniają przeszkody o charakterze strukturalnym. W pewnych przypadkach poważną przeszkodę nadal stanowią m.in. procedury związane z restrukturyzacją zadłużenia, niewypłacalnością oraz odzyskiwaniem wierzytelności, ponieważ są one zbyt przewlekłe i nieprzewidywalne. Działalność na wtórnych rynkach kredytów zagrożonych rośnie w niektórych państwach członkowskich dzięki odpowiednim środkom z zakresu polityki (jak wyjaśniono powyżej), jednak nie jest jeszcze wystarczająca, by w większym stopniu przyczynić się do strukturalnego zmniejszenia poziomu tych kredytów. Rozwój rynku wtórnego jest mimo to budujący, gdyż w kilku państwach członkowskich utrzymuje on stałe tempo, a banki sprzedają duże portfele. Zainteresowanie ze strony inwestorów rośnie; wzrasta też wolumen transakcji związanych z kredytami zagrożonymi.

3.Postępy we wdrażaniu planu działania Rady

Rada zgodziła się w swoim planie działania na regularne powracanie do kwestii kredytów zagrożonych w celu dokonywania przeglądu sytuacji w Unii oraz w celu oceny postępów osiąganych we wdrażaniu planu działania na podstawie podsumowania przeprowadzonego przez Komisję. W niniejszej sekcji przedstawiono szczegółowe podsumowanie dotyczące poszczególnych elementów planu działania 17 . Tabela 3 wskazuje, że poczynione zostały istotne postępy w kierunku pełnego wdrożenia planu działania.

Tabela 3: Postępy we wdrażaniu planu działania

1.Interpretacja istniejących uprawnień nadzorczych w przepisach UE, jeżeli chodzi o tworzenie rezerw na potrzeby kredytów zagrożonych

Komisja przedstawiła wymaganą interpretację w sprawozdaniu z przeglądu Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego opublikowanym dnia 11 października 2017 r. Wyjaśniono, że w przepisach Unii, a zwłaszcza w art. 16 ust. 2 lit. d) rozporządzenia w sprawie Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego 18 oraz w art. 104 ust. 1 lit. d) dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych 19 , nadaje się nadzorcom uprawnienia do wywierania wpływu – w granicach wyznaczanych przez obowiązujące ramy rachunkowości – na politykę banków w zakresie tworzenia rezerw na kredyty zagrożone oraz do stosowania w poszczególnych przypadkach niezbędnych korekt w odniesieniu do funduszy własnych (odliczenia i podobne zabiegi).

2.Zapobieganie ewentualnemu problemowi niedostatecznych rezerw dzięki automatycznemu i terminowemu tworzeniu rezerw

Jednym z wniosków przedstawionych przez Komisję w ramach pakietu wniosków dotyczących kredytów zagrożonych przedstawionego w marcu 2018 r. był wniosek w sprawie rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie wymogów kapitałowych i wprowadzającego wspólną minimalną wysokość pokrycia dla nowo udzielonych kredytów, które stały się kredytami zagrożonymi. Jeżeli bank nie osiągnie obowiązującego minimalnego poziomu, zastosowanie będą miały odliczenia od funduszy własnych. Wniosek jest obecnie przedmiotem dyskusji w Radzie i Parlamencie Europejskim. Rada ustaliła swoje stanowisko negocjacyjne, a Komisja wzywa Parlament do tego samego, aby ostateczne porozumienie można było osiągnąć przez końcem bieżącej kadencji.

3.Rozszerzenie zakresu stosowania wytycznych Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego dotyczących kredytów zagrożonych na małe (nienadzorowane bezpośrednio) banki

Europejski Bank Centralny współpracował ściśle w ramach swojej funkcji nadzorczej z Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego na rzecz sfinalizowania opublikowanych niedawno wytycznych w sprawie zarządzania ekspozycjami zagrożonymi (zob. pkt 4 poniżej). Wytyczne te powinny być stosowane przez wszystkie instytucje kredytowe w Unii. Również instytucje o mniejszym znaczeniu systemowym powinny w proporcjonalny sposób stosować wytyczne we współpracy z właściwymi organami krajowymi.

4.Przyjęcie ogólnounijnych wytycznych odnośnie do ekspozycji zagrożonych

W październiku 2018 r. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego opublikował Wytyczne w sprawie zarządzania ekspozycjami zagrożonymi i restrukturyzowanymi dla banków i organów nadzoru. Wytyczne mają na celu skuteczne i wydajne zarządzanie kredytami zagrożonymi oraz trwałe obniżenie wolumenu kredytów zagrożonych w bilansach banków. Kluczowym elementem wytycznych jest to, że od banków oczekuje się, iż opracują one strategie dotyczące ekspozycji zagrożonych wraz z odpowiednimi ustaleniami dotyczącymi kwestii zarządczych i operacyjnych. Te strategie i ustalenia podlegają ocenie nadzorczej na podstawie procesu przeglądu i oceny nadzorczej. Wytyczne należy stosować od dnia 30 czerwca 2019 r.

5.Nowe wytyczne dotyczące udzielania kredytów bankowych, ich monitorowania oraz zarządzania wewnętrznego tego rodzaju kredytami

Europejski Urząd Nadzoru Bankowego opracowuje wytyczne dotyczące udzielania kredytów i ich monitorowania. Projekt wytycznych ma objąć zarządzanie wewnętrzne ryzykiem kredytowym przez banki; ocenę zdolności kredytowej kredytobiorców 20 ; wycenę zabezpieczenia; oraz działania banków w zakresie monitorowania ryzyka kredytowego, obejmujące różne klasy aktywów i różnych kontrahentów. Biorąc pod uwagę zakres tematu oraz jego związek z ramami ochrony konsumentów, np. z oceną zdolności kredytowej potencjalnych kredytobiorców, opracowanie kompleksowego zbioru wytycznych może zająć trochę czasu. Powstanie projektu wytycznych może opóźnić ewentualne współdziałanie w tej sprawie z zainteresowanymi stronami zajmującymi się ochroną konsumentów. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego oczekuje, że omówienie projektu dokumentu konsultacyjnego dotyczącego wytycznych w sprawie udzielania i monitorowania kredytów nastąpi podczas posiedzenia Rady Organów Nadzoru na początku 2019 r., a później w tym samym roku – jego publikacja.

6.Opracowanie podejść makroostrożnościowych w celu rozwiązania problemu akumulacji kredytów zagrożonych w przyszłości

Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego jest na dobrej drodze, by do końca 2018 r. sfinalizować sprawozdanie dotyczące podejść makroostrożnościowych służących zapobieganiu występowania w całym systemie problemów związanych z kredytami zagrożonymi. W sprawozdaniu należytą uwagę poświęca się również procyklicznym skutkom środków służących obniżeniu wolumenów kredytów zagrożonych oraz potencjalnym skutkom dla stabilności finansowej. W międzyczasie Doradczy Komitet Naukowy Rady opublikował we wrześniu 2018 r. własny wkład w tym temacie. Jednym z kluczowych aspektów, który analizowano, jest optymalne tempo i forma restrukturyzacji kredytów zagrożonych z perspektywy całego systemu.

7.Zwiększenie zakresu obowiązków informacyjnych dotyczących jakości aktywów oraz kredytów zagrożonych w odniesieniu do wszystkich banków

Europejski Urząd Nadzoru Bankowego opracował Wytyczne w sprawie ujawniania ekspozycji zagrożonych i restrukturyzowanych. Celem tych wytycznych jest wyjaśnienie wspólnej treści i jednolitych formatów ujawniania informacji, które powinny ujawniać banki w odniesieniu do ekspozycji zagrożonych, ekspozycji restrukturyzowanych i aktywów przejętych w drodze postępowania egzekucyjnego 21 . Mają one na celu dostosowanie aspektów ujawniania informacji we wszystkich instytucjach w całej Unii do tych obecnie zalecanych bankom w wytycznych Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego przeprowadził konsultacje publiczne i ostateczne wytyczne mają zostać opublikowane w czwartym kwartale 2018 r. Należy je stosować od dnia 31 grudnia 2019 r.

8.Poprawa w zakresie obowiązków przekazywania przez banki informacji dotyczących ich ekspozycji kredytowych w portfelu bankowym

Aby wzmocnić infrastrukturę danych jednolitymi i znormalizowanymi danymi dotyczącymi kredytów zagrożonych Europejski Urząd Nadzoru Bankowego wydał w grudniu 2017 r. wzory na potrzeby monitorowania informacji dotyczących kredytów. Wzory te nie są częścią sprawozdawczości nadzorczej, ale banki i inwestorów zachęca się do stosowania tych standardowych wzorów dotyczących kredytów zagrożonych do transakcji handlowych 22 . Wzory obejmują informacje na temat kredytów, kontrahentów związanych z kredytami oraz ustanowionego zabezpieczenia. Po wydaniu wzorów, w pierwszej połowie 2018 r. przeprowadzono dodatkowe badania z wykorzystaniem bieżących danych. Wykorzystanie wzorów przez różne instytucje oraz kontakty Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego z zainteresowanymi stronami dostarczyły dalszych informacji zwrotnych, a Urząd opublikował zmienioną wersję we wrześniu 2018 r. Kontakty Urzędu z przedstawicielami branży potwierdziły, że obecnie różni uczestnicy rynku używają w transakcjach tych wzorów.

9.Wzmacnianie infrastruktury danych w odniesieniu do kredytów zagrożonych oraz rozważenie utworzenia platform transakcji dotyczących kredytów zagrożonych

Ogólnounijna platforma transakcji dotyczących kredytów zagrożonych byłaby elektronicznym rynkiem, na którym posiadacze zagrożonych wierzytelności – banki i wierzyciele niebędący bankami – oraz zainteresowani inwestorzy mogą wymieniać informacje i prowadzić handel. Taka platforma może potencjalnie pomóc wyeliminować kilka bieżących źródeł niedoskonałości rynku na wtórnym rynku kredytów zagrożonych, w tym asymetrię informacyjną między sprzedawcami i nabywcami oraz wysokie koszty transakcji. W efekcie za pomocą takiej platformy można byłoby pomóc bankom zwiększyć sprzedaż i uzyskać wyższe ceny sprzedaży niż jest to obecnie możliwe, ułatwić inwestorom dostęp do rynków kredytów zagrożonych, a tym samym pozwolić bankom na pozbycie się kredytów zagrożonych i szybsze zamknięcie bilansów. Istnienie takiej platformy mogłoby pomóc w zmniejszaniu bieżących wolumenów kredytów zagrożonych oraz mogłoby zapewnić stały kanał do celów skutecznego zbywania przyszłych kredytów zagrożonych, kiedy tylko się pojawią. W tym sensie mogłaby to być istotna i niedroga inwestycja w infrastrukturę zapobiegająca nowej akumulacji dużych wolumenów kredytów zagrożonych w przyszłości. Mógłby to zatem być kluczowy środek przyczyniający się do powstania trwałego rozwiązania kwestii kredytów zagrożonych w Europie.

Rada wezwała Europejski Bank Centralny, Europejski Urząd Nadzoru Bankowego oraz Komisję do rozważenia utworzenia platformy transakcji dotyczących kredytów zagrożonych w celu stymulowania rozwoju rynków wtórnych. W związku z tym niniejszemu komunikatowi towarzyszy dokument roboczy służb Komisji dotyczący potencjalnego utworzenia takiej platformy transakcji, opracowany wspólnie przez Komisję, Europejski Bank Centralny i Europejski Urząd Nadzoru Bankowego. W dokumencie tym przedstawiono opinię służb Komisji na temat tego, w jaki sposób ustalenia dotyczące takiego narzędzia mogłyby funkcjonować w praktyce.

Komisja zaprosiła dzisiaj również zainteresowanych przedstawicieli branży do udziału w obradach okrągłego stołu w celu rozpoczęcia prac nad utworzeniem ogólnounijnych platform dotyczących kredytów zagrożonych. Do wiosny 2019 r. Komisja wezwie zainteresowane strony do uzgodnienia konkretnych form opracowywania i wydawania norm branżowych dla europejskich platform dotyczących kredytów zagrożonych. Komisja wraz z Europejskim Bankiem Centralnym i Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego w dalszym ciągu będzie odgrywała główną rolę w ułatwianiu podejmowania niezbędnych kroków na rzecz promowania utworzenia ogólnounijnych platform dotyczących kredytów zagrożonych przez wszystkie istotne zainteresowane strony.

10.Opracowanie modelowego rozwiązania na rzecz tworzenia krajowych spółek zarządzania aktywami

W ramach przedstawionego w marcu 2018 r. pakietu dotyczącego kredytów zagrożonych służby Komisji opublikowały techniczne modelowe rozwiązanie w zakresie tworzenia krajowej spółki zarządzania aktywami w ścisłej współpracy z Europejskim Bankiem Centralnym, Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego oraz Jednolitą Radą ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji. W niewiążącym modelowym rozwiązaniu przedstawiono w pełni zgodne z unijnymi przepisami bankowymi i zasadami pomocy państwa wytyczne dla państw członkowskich – które sobie tego życzą – dotyczące restrukturyzacji ich banków poprzez ustanowienie krajowych spółek zarządzania aktywami (lub innych środków w zakresie kredytów zagrożonych), jeżeli państwa te stwierdzą, że będzie to użyteczne.

11.Rozwój wtórnych rynków kredytów zagrożonych

W ramach przedstawionego marcu 2018 r. pakietu dotyczącego kredytów zagrożonych Komisja przedstawiła również wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie jednostek obsługujących kredyty, nabywców kredytów i odzyskiwania zabezpieczenia. Jednym z celów wniosku jest dalszy rozwój wtórnych rynków kredytów zagrożonych w drodze harmonizacji wymogów i utworzenie jednolitego rynku dla obsługi kredytów i przenoszenia kredytów bankowych na osoby trzecie w całej Unii. Wniosek jest obecnie przedmiotem dyskusji w Parlamencie Europejskim i Radzie. Komisja wzywa do zakończenia tych negocjacji przed końcem bieżącej kadencji.

12.Analiza porównawcza efektywności krajowych systemów egzekwowania kredytów (w tym zasady postępowania w przypadku niewypłacalności) z perspektywy wierzycieli bankowych

Skuteczniejsze i bardziej przewidywalne ramy prawne w zakresie egzekwowania kredytów oraz w zakresie niewypłacalności wpłynęłyby korzystnie na zarządzanie kredytami zagrożonymi. Służby Komisji przeprowadzają zatem analizę porównawczą krajowych systemów egzekwowania kredytów obejmującą zarówno czynności egzekucyjne w indywidualnych przypadkach, jak i czynności egzekucyjne obejmujące większą liczby wierzycieli, jak w przypadku postępowania upadłościowego. Jej celem jest zebranie wiarygodnych informacji na temat skutków, jakie dla banków ma niewywiązanie się ze zobowiązania przez kredytobiorcę pod względem opóźnień w płatnościach oraz wskaźników odzyskanych kwot. Ogromny wpływ na wyniki ma wydajność systemu sądownictwa w danym państwie członkowskim. Postępy, jeżeli chodzi o analizę porównawczą, w tym kwestię braku dostępu do istotnych danych, przedstawiono i omówiono z państwami członkowskimi podczas posiedzeń, które odbyły się dnia 21 lutego i 20 czerwca 2018 r.

13.Zwrócenie uwagi na kwestie związane z niewypłacalnością w ramach europejskiego semestru

Kwestie krajowych ram dotyczących niewypłacalności przedsiębiorstw są tematem, który w europejskim semestrze jest przedmiotem analizy od dłuższego czasu. Zagadnienie to analizowano w kilku sprawozdaniach krajowych i przyjęto kilka zaleceń dla poszczególnych krajów w odniesieniu do tego konkretnego tematu. Od 2013 r. w kolejnych latach opracowywano zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczące kwestii niewypłacalności w odniesieniu do dwunastu państw członkowskich: Bułgarii, Chorwacji, Cypru, Hiszpanii, Łotwy, Malty, Portugalii, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Węgier i Włoch. W 2018 r. przyjęto zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczące niewypłacalności w odniesieniu do sześciu państw członkowskich: Bułgarii, Cypru, Łotwy, Portugalii, Słowenii i Włoch. W bieżącym europejskim semestrze kwestie niewypłacalności zostaną również przeanalizowane w sprawozdaniach krajowych za 2019 r. W maju 2019 r. Komisja wyda swoje zalecenia dla Rady w odniesieniu do zaleceń dla poszczególnych krajów.

14.Dalsza analiza możliwości zwiększenia ochrony wierzycieli zabezpieczonych

W ramach przedstawionego w marcu pakietu dotyczącego kredytów zagrożonych Komisja przedstawiła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie jednostek obsługujących kredyty, nabywców kredytów i odzyskiwania zabezpieczenia. Jednym z celów wniosku jest umożliwienie przyśpieszonej egzekucji z zabezpieczenia na drodze pozasądowej, na którą wierzyciele i kredytobiorcy z góry się zgadzają (ale nie w przypadku kredytów konsumenckich). Wniosek jest obecnie przedmiotem dyskusji w Parlamencie Europejskim i Radzie. Komisja wzywa do zakończenia tych negocjacji przed końcem bieżącej kadencji.

4.Wnioski

Jak wyraźnie przedstawiono w niniejszym sprawozdaniu z postępów, ograniczanie ryzyka w unijnym sektorze bankowym jest kontynuowane w stałym tempie i dokonano w tym zakresie znacznych postępów. Sprawozdanie to stanowi zatem istotny wkład w grudniowy szczyt Rady Europejskiej i państw strefy euro w rozszerzonym składzie obejmującym 27 państw członkowskich UE, podczas którego omówione zostanie wzmocnienie Europejskiego Mechanizmu Stabilności oraz dokończenie budowy unii bankowej, w tym dalsze kroki w kierunku stworzenia europejskiego systemu gwarantowania depozytów. Postęp w tym zakresie jest teraz pilny i należy go dokonywać równolegle z postępem w zakresie ograniczania ryzyka.

Jak wykazano wyraźnie w niniejszym sprawozdaniu, liczba kredytów zagrożonych w Unii w dalszym ciągu spada. Ta silna tendencja spadkowa jest bardzo budująca, jednak wysokie wskaźniki kredytów zagrożonych w niektórych państwach członkowskich w dalszym ciągu stanowią wyzwanie.

Uzgodniony przez Radę w lipcu 2017 r. plan działania był jednym z ważnych kroków służących rozwiązaniu tego problemu. Poczyniono istotne postępy, jeżeli chodzi o jego wdrażanie. Aby jednak móc rozwiązać kwestię kredytów zagrożonych w najbardziej skuteczny sposób, plan działania powinny w pełni wdrożyć wszystkie podmioty. Ma to kluczowe znaczenie dla rozwiązania problemu wysokiego odsetka kredytów zagrożonych zarówno w kategoriach zmniejszenia obecnego wolumenu tych kredytów do rozsądnego poziomu, jak i pod względem zapobieżenia ponownej akumulacji tych kredytów w przyszłości.

W szczególności Komisja wzywa Parlament i Radę do szybkiego uzgodnienia „pakietu na rzecz ograniczania ryzyka” w sektorze bankowym oraz wszystkich elementów kompleksowego pakietu środków legislacyjnych zaproponowanych w marcu 2018 r. w celu rozwiązania problemu kredytów zagrożonych. Pakiet ten oraz znaczne postępy, jeżeli chodzi o zmniejszenie wolumenu kredytów zagrożonych, we współpracy z Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego, Europejskim Bankiem Centralnym i Europejską Radą ds. Ryzyka Systemowego, są konieczne, by wesprzeć podejmowane wspólnie starania na rzecz ograniczenia pozostałego ryzyka w sektorze bankowym oraz utorować drogę do utworzenia unii bankowej.

(1)      COM(2017) 821.

(2)       https://www.consilium.europa.eu/media/21584/leadersagenda_pl03.pdf

(3)       https://ec.europa.eu/info/publications/171011-communication-banking-union_en

(4)       https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2016/06/17/conclusions-on-banking-union/

(5)       https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2017/07/11/conclusions-non-performing-loans/

(6)      Zob. również: „Monitoring report on risk reduction indicators” (Sprawozdanie z monitorowania wskaźników ograniczania ryzyka): https://www.consilium.europa.eu/media/37029/joint-risk-reduction-monitoring-report-to-eg_november-2018.pdf .

(7)      Współczynnik kapitału Tier I to stosunek kapitału podstawowego Tier I banku – tj. jego kapitału własnego i ujawnionego kapitału rezerwowego – do łącznej kwoty jego aktywów ważonych ryzykiem.

(8)      Tj. w pełni obciążonego wskaźnika dźwigni, który oblicza się w bardziej rygorystyczny sposób (kapitał Tier I dzieli się przez łączną kwotę aktywów banku) i który zostanie przedstawiony przed 2019 r., po zakończeniu etapu przejściowego. Nie uwzględnia się łagodzących korzyści związanych z przejściowym okresem wdrażania.

(9)      COM(2017) 592 z dnia 11 października 2017 r.

(10)      COM(2018) 133 z dnia 14 marca 2018 r.

(11)       http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-3731_pl.htm

(12)      COM(2016) 723 – 2016/0359(COD).

(13)      Tj. w instytucjach kredytowych nadzorowanych bezpośrednio przez Europejski Bank Centralny w ramach jego funkcji nadzorczej.

(14)      Wskaźnik ten określa zakres funduszy, jakie bank zarezerwował na pokrycie strat kredytowych.Źródło: Europejski Bank Centralny. Ze względu na brak danych dotyczących konkretnie rezerw tworzonych z tytułu kredytów, wskaźnik poziomu rezerw dla UE obliczono, uwzględniając korekty z tytułu utraty wartości i kredyty zagrożone w przypadku wszystkich instrumentów dłużnych (kredytów i dłużnych papierów wartościowych).

(15)      Uwagi: Dane liczbowe odpowiadają krajowym instytucjom kredytowym oraz kontrolowanym przez podmioty zagraniczne jednostkom zależnym i oddziałom. * Dane sektorowe dotyczące UE, Malty (tj. drugi kwartał 2018 r.) i Hiszpanii (tj. drugi kwartał 2017 r.) są niedostępne. Dane sektorowe (tj. całkowita wartość ekspozycji wobec gospodarstw domowych i przedsiębiorstw niefinansowych) dotyczące Bułgarii, Niemiec i Węgier są dostępne wyłącznie w wartości bilansowej.** Niedostępne są dane dotyczące tworzenia rezerw na kredyty dla Bułgarii, Niemiec, Hiszpanii (z wyjątkiem drugiego kwartału 2018 r.), Węgier oraz UE. W tych przypadkach wskaźniki opierają się na korektach z tytułu utraty wartości w przypadku wszystkich instrumentów dłużnych (tj. kredytów i dłużnych papierów wartościowych).

(16)      Źródło: Europejski Bank Centralny.

(17)      Opiera się ona częściowo na wkładzie Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego oraz Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego.

(18)      Rozporządzenie Rady (UE) nr 1024/2013 (rozporządzenie w sprawie Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego).

(19)      Dyrektywa 2013/36/UE (dyrektywa w sprawie wymogów kapitałowych).

(20)      Europejski Urząd Nadzoru Bankowego będzie musiał uwzględnić trwającą ocenę dyrektywy w sprawie kredytów konsumenckich przeprowadzaną przez Komisję, aby uniknąć zakłóceń, jeżeli chodzi o przepis dyrektywy dotyczący oceny zdolności kredytowej kredytobiorców. Ocenę dyrektywy w sprawie kredytów konsumenckich zapowiedziano w programie prac Komisji z 2019 r. (zob. załącznik II do COM(2018) 800 final).

(21)      W wytycznych tych poszerzono zakres Wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego dotyczących obowiązków informacyjnych na podstawie części ósmej rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (EBA/GL/2016/11), które to wytyczne opublikowano w grudniu 2016 r.

(22)      Dzięki wzorom transakcji dotyczących kredytów zagrożonych dla poszczególnych klas aktywów, opracowanym przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego, możliwa jest sprawozdawczość dotycząca indywidualnych kredytów na jak najbardziej szczegółowym poziomie; wzory te zawierają ponad 450 punktów danych istotnych do celów wyceny i analizy due diligence transakcji dotyczących kredytów zagrożonych.