1.

Problematyka obowiązującego w Rumunii podatku pobieranego przy rejestracji samochodów jest od kilku lat stale obecna w orzecznictwie Trybunału. W wyniku szeregu orzeczeń Trybunału podatek ten, w kolejnych jego formach, został uznany za niezgodny z prawem Unii ( 2 ). Nie wyczerpuje to jednak tematu, ponieważ podobnie problematyczne okazują się reguły jego zwrotu ustanawiane przez władze rumuńskie ( 3 ).

2.

Tej właśnie kwestii dotyczą pytania prejudycjalne w niniejszych sprawach, wniesione do Trybunału niezależnie przez dwa sądy rumuńskie. Jakkolwiek obie te sprawy nie zostały połączone, Trybunał zdecydował o zorganizowaniu łącznej rozprawy, gdyż pytania prejudycjalne w nich postawione pokrywają się w znacznej mierze. Z tego względu postanowiłem również przedstawić łączną opinię w obu tych sprawach.

3.

Podatek, którego zwrotu dochodzą strony skarżące w obu postępowaniach głównych, został uznany za niezgodny z art. 110 TFUE. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału prawo Unii wymaga, by taki podatek został zwrócony ( 4 ). Zwrot ten musi nastąpić z poszanowaniem zasad równoważności i skuteczności. To w świetle tych zasad trzeba będzie oceniać uregulowania będące przedmiotem pytań prejudycjalnych w niniejszych sprawach.

4.

Sądy odsyłające powołują ponadto szereg przepisów Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, a w szczególności jej art. 17, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 47.

5.

Stwierdzenie, w wyniku powołanych wyżej orzeczeń Trybunału, niezgodności z prawem Unii podatku pobieranego przy rejestracji używanych samochodów sprowadzanych z innych państw członkowskich postawiło władze rumuńskie przed koniecznością dokonania zwrotu znacznych kwot pobranych tytułem tego podatku. W tej sytuacji władze te ustanowiły szczególne zasady dokonywania owego zwrotu, zawarte w Ordonanța de urgență a Guvernului nr. 8 din 26 februarie 2014 pentru modificarea și completarea unor acte normative și alte măsuri fiscal-bugetare (rozporządzeniu z mocą ustawy nr 8 z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zmiany i uzupełnienia niektórych aktów normatywnych oraz innych przepisów podatkowych i budżetowych, zwanym dalej „OUG nr 8/2014”). W szczególności, art. XV tego rozporządzenia stanowi:

„1.   Płatność kwot ustalonych w drodze orzeczenia sądowego o zwrocie podatku od zanieczyszczeń powodowanych przez pojazdy samochodowe oraz podatku od emisji zanieczyszczeń przez pojazdy samochodowe, odsetek do chwili pełnej spłaty oraz kosztów postępowania, jak też wszelkich innych zasądzonych sądowo kwot, należnych do dnia 31 grudnia 2015 r., następuje w ciągu pięciu lat kalendarzowych w postaci rocznej płatności 20% tej wartości.

2.   Przewidziane w ust. 1 wnioski podatników o zwrot są rozpatrywane na podstawie przepisów rozporządzenia z mocą ustawy nr 92/2003 w sprawie kodeksu postępowania podatkowego, z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami, w ciągu 45 dni od złożenia, a płatność rat rocznych odbywa się zgodnie z harmonogramem sporządzonym przez Administraţia Fondului pentru Mediu (urząd funduszu środowiska).

3.   Termin przewidziany w ust. 1 rozpoczyna bieg z chwilą upływu terminu, o którym mowa w ust. 2.

4.   W trakcie biegu terminu przewidzianego w ust. 1 każde postępowanie egzekucyjne zostaje zawieszone z mocy prawa.

5.   Kwoty przewidziane w ust. 1, które są wypłacane na podstawie niniejszego rozporządzenia, są aktualizowane na podstawie indeksu cen konsumenckich publikowanego przez Institutul Naţional de Statistică (krajowy urząd statystyczny).

6.   Procedurę, która ma zastosowanie do wypłaty na podstawie tytułu egzekucyjnego, określa się we wspólnym zarządzeniu ministra środowiska i zmian klimatycznych oraz ministra finansów publicznych z zachowaniem terminu określonego w ust. 1.

7.   Płatności kwot należnych na podstawie tytułów egzekucyjnych udzielonych do chwili wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, których egzekucja jeszcze się nie rozpoczęła, dokonuje się na podstawie ust. 1–6”.

6.

Przepisy wykonawcze do OUG nr 8/2014 zostały ustanowione w rozporządzeniu ministra finansów oraz ministra środowiska i zmian klimatycznych nr 365/741/2014 ( 5 ) (zwanym dalej „rozporządzeniem nr 365/741/2014”). Załącznik I do tego rozporządzenia określa procedurę zwrotu podatku. Według informacji zawartych w postanowieniu odsyłającym procedura ta stanowi między innymi, że: zwrot następuje wyłącznie na wniosek podatnika, do którego podatnik zobowiązany jest załączyć, między innymi, uwierzytelniony odpis orzeczenia sądowego stwierdzającego obowiązek zwrotu (pkt 1–3, 7 i 8); wniosek o zwrot podatku jest rozpatrywany w terminie 45 dni, co stanowi odstępstwo od zwykle stosowanego w podobnych wypadkach terminu 30 dni (pkt 5); kwoty należne z tytułu zwrotu można zaliczać na poczet innych zobowiązań podatkowych zainteresowanego, ale tylko do wysokości rocznych rat (20%) określonych w OUG nr 8/2014 (pkt 19).

7.

Zgodnie z art. 1–3 Ordonanţa nr. 22 din 30 ianuarie 2002 privind executarea obligaţiilor de plată ale instituţiilor publice, stabilite prin titluri executorii (rozporządzenia z mocą ustawy nr 22 z dnia 30 stycznia 2002 r. w sprawie wykonania stwierdzonych tytułem egzekucyjnym zobowiązań do zapłaty ciążących na instytucjach publicznych, ze zmianami, zwanego dalej „OG nr 22/2002”):

„Artykuł 1

1.   Wierzytelności stwierdzone tytułem egzekucyjnym, których obowiązek zapłaty ciąży na instytucjach lub organach publicznych, są spłacane poprzez kwoty zatwierdzone w tym celu w ich budżetach lub, w stosownym przypadku, tytułach wydatków, które obejmują dany obowiązek zapłaty.

2.   Wierzytelności stwierdzone tytułem egzekucyjnym, których obowiązek zapłaty ciąży na instytucjach lub organach publicznych, nie mogą być spłacane poprzez kwoty przeznaczone w zatwierdzonym budżecie na pokrycie wydatków z zakresu organizacji i funkcjonowania, w tym wydatków na personel, mających na celu umożliwienie wspomnianym instytucjom lub organom wypełnienie obowiązków i celów ustawowych, w związku z którymi zostały one utworzone.

Artykuł 2

Jeśli spłacanie wierzytelności stwierdzonych tytułem egzekucyjnym nie zostaje rozpoczęte lub nie jest kontynuowane ze względu na brak środków, instytucja będąca dłużnikiem jest zobowiązana do podjęcia w terminie sześciu miesięcy kroków koniecznych do spełnienia obowiązku zapłaty. Termin ten biegnie od dnia, w którym dłużnik otrzymał wezwanie do zapłaty wystosowane przez właściwy organ egzekucyjny na wniosek wierzyciela.

Artykuł 3

W przypadku gdy instytucje publiczne nie spełniają obowiązku zapłaty, o którym mowa w art. 2, wierzyciel może zażądać przeprowadzenia egzekucji zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego lub innymi przepisami ustawowymi mającymi zastosowanie w tym zakresie”.

8.

Wreszcie zgodnie z art. 101 ust. 1 Ordinul Ministerului Finanţelor Publice nr. 2336 din 19 iulie 2011 pentru aprobarea Procedurii de punere în aplicare a titlurilor executorii în baza cărora se solicită înfiinţarea popririi conturilor autorităţilor şi instituţiilor publice deschise la nivelul unităţilor Trezoreriei Statului (rozporządzenia ministra finansów nr 2336 z dnia 19 lipca 2011 r. w sprawie przyjęcia procedur wykonywania tytułów egzekucyjnych, na podstawie których dokonuje się zajęcia kont organów i instytucji publicznych otwartych na rzecz skarbu państwa, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 2336/2011”):

„W przypadku zatwierdzenia przez sąd zajęcia kont, egzekucji można dokonywać wyłącznie z sum zajętych posiadanych przez dłużnika lub należnych mu od osób trzecich, umożliwiających zaspokojenie wierzytelności uznanych za podlegające zapłacie przez instytucje i organy publiczne, z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w art. 1 ust. 2 [OG nr 22/2002], zatwierdzonego w brzmieniu uzupełnionym ustawą nr 288/2002, następnie zmienioną i uzupełnioną”.

9.

Silvia Georgiana Câmpean, skarżąca w postępowaniu głównym, nabyła w dniu 9 grudnia 2011 r. używany samochód zarejestrowany po raz pierwszy w innym państwie członkowskim. Przy rejestracji tego samochodu w Rumunii skarżąca w postępowaniu głównym zapłaciła kwotę 2737 RON tytułem podatku od emisji zanieczyszczeń.

10.

W dniu 21 lutego 2012 r. skarżąca wniosła do sądu odsyłającego skargę z żądaniem zwrotu tej kwoty powiększonej o odsetki, powołując się na niezgodność wspomnianego podatku z prawem Unii.

11.

W dniu 5 listopada 2012 r. sąd ten wystąpił do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym zgodności podatku od emisji zanieczyszczeń z prawem Unii. Trybunał udzielił odpowiedzi, zgodnie z którą art. 110 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie stosowaniu podatków tego rodzaju, jak wspomniany rumuński podatek od zanieczyszczeń ( 6 ).

12.

Sąd odsyłający powziął jednak wątpliwość, czy stwierdzenie przez niego obowiązku zwrotu omawianego podatku będzie skuteczne w związku z wejściem w życie OUG nr 8/2014. W tej sytuacji sąd ten wystąpił ponownie do Trybunału, z następującym pytaniem prejudycjalnym, które dla porządku oznaczam jako pytanie nr 1:

13.

Postanowienie odsyłające wpłynęło do Trybunału w dniu 22 kwietnia 2014 r. Po przekazaniu tego pytania Trybunałowi strona skarżąca w postępowaniu głównym zażądała uzupełnienia pytania prejudycjalnego w związku z wejściem w życie rozporządzenia nr 365/741/2014, a także w związku z wątpliwościami dotyczącymi skuteczności orzeczenia o obowiązku zwrotu podatku w świetle innych przepisów prawa rumuńskiego. W tej sytuacji sąd odsyłający uzupełnił wniosek o następujące pytania prejudycjalne, które oznaczam jako pytania nr 2–6:

14.

Dodatkowe pytania prejudycjalne wpłynęły do Trybunału w dniu 18 grudnia 2014 r.

15.

Silvia Ciup, skarżąca w postępowaniu głównym, nabyła używany samochód zarejestrowany po raz pierwszy w innym państwie członkowskim. Przy rejestracji tego samochodu w Rumunii skarżąca w postępowaniu głównym zapłaciła kwotę 1774 RON tytułem podatku od emisji zanieczyszczeń.

16.

W dniu 12 lipca 2012 r. wystąpiła ona do strony pozwanej w postępowaniu głównym o zwrot podatku. Wniosek ten nie został uwzględniony, w związku z czym skarżąca wniosła skargę do sądu odsyłającego. Sąd ten skargę uwzględnił, nakazując zwrot podatku wraz z odsetkami biegnącymi od upływu 45-dniowego terminu liczonego od dnia złożenia wniosku o zwrot podatku (termin ten upłynął w dniu 27 sierpnia 2012 r.) do dnia rzeczywistego zwrotu.

17.

W postępowaniu głównym w niniejszej sprawie skarżąca żąda zapłaty odsetek w kwocie 485 RON za okres od dnia zapłaty spornego podatku (tj. od dnia 15 października 2010 r.) do dnia 27 sierpnia 2012 r. Ponadto żąda ona natychmiastowej zapłaty tych odsetek, bez rozkładania ich na raty.

18.

Sąd odsyłający, uznawszy, że przepisy OUG nr 8/2014 stoją na przeszkodzie uwzględnieniu żądań skarżącej, postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy zasady równoważności i skuteczności środków prawnych z tytułu naruszenia prawa Unii Europejskiej, ustanowione w orzecznictwie Trybunału, i prawo własności, o którym mowa w art. 17 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, mogą być interpretowane w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom prawa krajowego, które odraczają, poprzez rozłożenie na raty na okres pięciu lat, zwrot podatku pobranego z naruszeniem prawa wspólnotowego i zapłatę stosownych odsetek nakazane wyrokami, które stały się wykonalne do dnia 31 grudnia 2015 r.?”.

19.

Postanowienie odsyłające wpłynęło do Trybunału w dniu 12 czerwca 2014 r.

20.

Uwagi na piśmie złożyli: strona skarżąca w postępowaniu głównym w sprawie C‑200/14, rząd rumuński oraz Komisja Europejska. Strona skarżąca w postępowaniu głównym w sprawie C‑200/14 oraz Komisja były reprezentowane na wspólnej dla obu spraw rozprawie, która miała miejsce w dniu 22 października 2015 r.

21.

Obowiązek zwrotu, wraz z odsetkami, podatku pobranego niezgodnie z prawem Unii jest dopełnieniem uprawnień przyznanych podmiotom prawa przez przepisy prawa Unii, z których ta niezgodność wynika ( 7 ). W braku odpowiednich przepisów prawa Unii w tej materii określenie zasad i procedury zwrotu należy do prawa krajowego państw członkowskich. Państwa członkowskie są przy tym związane zasadami równoważności i skuteczności. To przede wszystkim w świetle tych zasad należy oceniać przepisy prawa rumuńskiego, których dotyczą pytania prejudycjalne ( 8 ). Sądy odsyłające podnoszą także kwestię zgodności tych przepisów z niektórymi przepisami karty. Poruszę ten temat w końcowej części opinii. Na początek jednak należy rozważyć kwestię dopuszczalności pytań prejudycjalnych w sprawie C‑200/14 podniesioną przez rząd rumuński.

22.

W pierwszej kolejności należy rozpatrzyć zarzut rządu rumuńskiego, zgodnie z którym Trybunał nie jest właściwy do dokonywania wykładni aktów przyjętych w ramach Rady Europy, w związku z czym pytania prejudycjalne są niedopuszczalne w zakresie, w jakim dotyczą takich aktów ( 9 ).

23.

Należy się zgodzić z tym poglądem. Rzeczywiście, akty Rady Europy nie podlegają kognicji Trybunału i nie jest on w związku z tym właściwy do orzekania o ich wykładni. W niniejszej sprawie Trybunał nie będzie więc władny udzielić odpowiedzi na pytania prejudycjalne w zakresie, w jakim dotyczą one aktów Rady Europy.

24.

W drugiej kolejności trzeba się odnieść do sformułowanego przez rząd rumuński zarzutu niedopuszczalności pytań prejudycjalnych w całości, z tego względu że dotyczą one problemów związanych z wykonaniem ewentualnego orzeczenia o obowiązku zwrotu spornego podatku, podczas gdy postępowanie główne dotyczy dopiero stwierdzenia istnienia takiego obowiązku po stronie władz rumuńskich. W związku z powyższym zdaniem rządu rumuńskiego stawianie takich pytań na obecnym etapie tego postępowania czyni je czysto hipotetycznymi.

25.

Jednakże zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny, korzystają z domniemania, iż mają znaczenie dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w trybie prejudycjalnym, o które wnioskował sąd krajowy, jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wnioskowano, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu przed sądem krajowym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia przydatnej odpowiedzi na pytania, które zostały mu postawione ( 10 ).

26.

W niniejszej sprawie niezgodność spornego podatku z prawem Unii, a zatem również obowiązek jego zwrotu, jest co do zasady przesądzony, gdyż wynika z odpowiedzi Trybunału na pierwsze odesłanie prejudycjalne dokonane przez sąd odsyłający w postępowaniu głównym ( 11 ). Pytania skierowane przez ten sąd w niniejszej sprawie niewątpliwie nie mają więc charakteru hipotetycznego ani nie pozostają bez związku ze sporem rozpatrywanym przez sąd odsyłający w postępowaniu głównym. Natomiast kwestia, w jakim stopniu sąd odsyłający będzie następnie w stanie wykorzystać w swoim orzeczeniu odpowiedzi udzielone przez Trybunał, jest kwestią wykładni krajowego prawa procesowego, co nie należy do kompetencji Trybunału. Takiej oceny może dokonać wyłącznie sąd odsyłający. Skoro więc sąd ten uznał uzyskanie odpowiedzi na swoje pytania za niezbędne do wydania orzeczenia, Trybunał nie może tego poglądu podważać.

27.

Wobec powyższego uważam, że nie ma podstaw do kwestionowania dopuszczalności pytań prejudycjalnych w sprawie C‑200/14.

28.

Niektóre z aktów prawa rumuńskiego, których zgodność z prawem Unii budzi wątpliwości sądu odsyłającego, w szczególności OUG nr 8/2014 i rozporządzenie nr 365/741/2014, zostały wydane po ogłoszeniu wyroków Trybunału wskazujących na niezgodność obowiązujących w Rumunii podatków od rejestracji samochodów z prawem Unii ( 12 ). Akty te mają na celu właśnie określenie zasad i procedury zwrotu owych podatków. Może w związku z tym powstawać pytanie, czy określenie reguł zwrotu podatku już po jego uznaniu za sprzeczny z prawem Unii nie narusza zasady lojalnej współpracy Unii i państw członkowskich, która wynika z art. 4 ust. 3 TUE.

29.

Moim zdaniem jednak fakt ustanowienia takich szczególnych reguł nie narusza, sam przez się, zasady lojalnej współpracy. W sytuacji gdy państwo członkowskie staje w obliczu konieczności dokonywania masowego zwrotu pobranych podatków znacznej liczbie podatników, określenie szczególnych reguł owego zwrotu może się okazać nie tylko niezbędne z punktu widzenia tego państwa, ale również korzystne dla zainteresowanych podatników. Owe szczególne reguły muszą jednak być nie mniej korzystne niż zasady powszechne i nie mogą nadmiernie utrudniać ani uniemożliwiać w praktyce uzyskania zwrotu podatku. Innymi słowy, muszą one być zgodne z zasadami równoważności i skuteczności.

30.

Trybunał orzekł wprawdzie, w odniesieniu do dawnego art. 10 WE (obecnie art. 4 ust. 3 TUE), że w takiej sytuacji państwo członkowskie nie może ustanawiać reguł ograniczających możliwość dochodzenia zwrotu podatku pobranego niezgodnie z prawem Unii ( 13 ). Trybunał wywiódł jednak to stwierdzenie z zasad równoważności i skuteczności ( 14 ). Należy zatem moim zdaniem uznać, że zasada lojalnej współpracy nie stoi na przeszkodzie ustanawianiu przez państwa członkowskie szczególnych reguł zwrotu podatków uznanych za niezgodne z prawem Unii, pod warunkiem że reguły te odpowiadają zasadom równoważności i skuteczności.

31.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału zasada równoważności oznacza, że reguły postępowania w sprawach mających na celu zapewnienie ochrony uprawnień podatników wynikających z prawa Unii nie mogą być mniej korzystne niż w przypadku podobnych postępowań o charakterze wewnętrznym ( 15 ). Zasada ta ma szczególnie istotne znaczenie w odniesieniu do reguł ustanowionych w prawie krajowym państwa członkowskiego specjalnie do celów zwrotu podatku uznanego za niezgodny z prawem Unii, takich jak OUG nr 8/2014 i rozporządzenie nr 365/741/2014.

32.

Sądy odsyłające nie podają informacji pozwalających na dokonanie oceny zgodności przepisów prawa rumuńskiego będących przedmiotem sprawy z zasadą równoważności. Rząd rumuński twierdzi natomiast, że zasada ta nie została naruszona, ponieważ podobne reguły, jak rozłożenie należnych od skarbu państwa kwot na raty, jest stosowane w innych sytuacjach, na przykład w odniesieniu do zaległych zobowiązań państwa z tytułu stosunku pracy.

33.

W tej kwestii należy jednak podkreślić, że ocena przepisów krajowych pod względem zgodności z zasadą równoważności wymaga ich porównania z regułami dotyczącymi ochrony wynikających z prawa krajowego uprawnień o podobnym charakterze. Trybunał wyraził to bardzo jasno w swoim orzecznictwie, stwierdzając, iż poszanowanie tej zasady zakłada, że rozpatrywana norma krajowa znajduje zastosowanie bez różnicy do skarg opartych na naruszeniu prawa Unii oraz do skarg opartych na naruszeniu prawa wewnętrznego mających podobny przedmiot i podstawę ( 16 ).

34.

Ocena zgodności z omawianą zasadą reguł zwrotu podatku uznanego za niezgodny z prawem Unii wymaga zatem porównania ich z obowiązującymi w prawie krajowym regułami zwrotu podatku uznanego – na przykład w drodze kontroli konstytucyjności – za pobrany z naruszeniem prawa krajowego. Krajowe reguły zwrotu lub wypłaty przez skarb państwa należności o charakterze odmiennym od zwrotu nienależnie pobranego podatku, na przykład zaległych wynagrodzeń, są tu więc całkowicie bez znaczenia i nie przesądzają ani o zgodności, ani o niezgodności z zasadą równoważności reguł dotyczących zwrotu podatku uznanego za niezgodny z prawem Unii.

35.

W celu dokonania tej oceny sądy odsyłające będą więc musiały zidentyfikować obowiązujące w prawie krajowym reguły zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa krajowego i porównać z nimi reguły zwrotu spornego w postępowaniu głównym podatku, uznanego za niezgodny z prawem Unii ( 17 ). Jeżeli sądy odsyłające stwierdzą, że te ostatnie reguły są mniej korzystne, powinny odmówić ich zastosowania, tak by zainteresowani podatnicy mogli uzyskać zwrot zgodnie z regułami nie mniej korzystnymi, niż gdyby domagali się zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa krajowego.

36.

Na pytania prejudycjalne w obu niniejszych sprawach należy wobec tego odpowiedzieć w ten sposób, że zasada równoważności w ochronie uprawnień wynikających z prawa Unii i uprawnień wynikających z prawa krajowego stoi na przeszkodzie obowiązywaniu w prawie krajowym państw członkowskich reguł zwrotu podatku uznanego za niezgodny z prawem Unii mniej korzystnych od reguł zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa krajowego. Dokonanie tej oceny należy do sądów krajowych.

37.

Niezależnie od spełnienia przesłanki równoważności, przepisy krajowe służące ochronie uprawnień wynikających z prawa Unii muszą jeszcze spełniać kryterium skuteczności. Owa niezależność tych dwóch zasad jest niezwykle istotna, oznacza bowiem, że wynikające z nich wymagania muszą być spełnione łącznie. Inaczej mówiąc, wymagania względem przepisów krajowych nie są spełnione, jeżeli uprawnienia wynikające z prawa Unii nie są chronione skutecznie, nawet w sytuacji gdy analogiczne uprawnienia wynikające z prawa krajowego są ochronione w taki sam lub równoważny sposób.

38.

Zgodnie ze sformułowaniem przyjętym w orzecznictwie zasada skuteczności wymaga, by przepisy krajowe nie były ukształtowane w sposób powodujący w praktyce, że korzystanie z uprawnień przyznanych przez porządek prawny Unii stanie się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione ( 18 ). W odniesieniu do zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa Unii oznacza to, że podatnik nie tylko ma prawo odzyskać całą kwotę podatku wraz z należnymi odsetkami, lecz również, że reguły tego zwrotu nie mogą nadmiernie, to znaczy w sposób wykraczający poza niezbędny zakres, utrudniać dochodzenia tego prawa.

39.

W świetle powyższych zasad należy dokonać oceny poszczególnych reguł zwrotu podatku od rejestracji samochodów wymienionych w poszczególnych pytaniach prejudycjalnych.

40.

Pobranie podatku z naruszeniem prawa powoduje powstanie stanu bezprawności. Zwrot takiego podatku ma przede wszystkim na celu naprawienie owego stanu bezprawności. Stan ten utrzymuje się tak długo, jak długo podatek nie zostanie zwrócony podatnikowi. Z tego względu podatek powinien zostać zwrócony niezwłocznie, to znaczy natychmiast po przeprowadzeniu niezbędnych procedur zmierzających do stwierdzenia obowiązku zwrotu i jego wykonania.

41.

Każda nieuzasadniona zwłoka powoduje przedłużenie stanu bezprawności wynikającego z pobrania podatku niezgodnego z prawem, stoi więc na przeszkodzie osiągnięciu celu, jakiemu służy obowiązek zwrotu takiego podatku. Jest tak w szczególności w sytuacji, gdy państwo członkowskie przewiduje rozłożenie zwrotu podatku na raty, a więc świadomie i celowo przedłuża ów stan bezprawności. Działanie takie jest więc sprzeczne z zasadą skuteczności.

42.

Drugim celem, jakiemu służy obowiązek zwrotu – wraz z odsetkami – podatku niezgodnego z prawem Unii, jest naprawienie szkody spowodowanej utratą możliwości dysponowania środkami finansowymi w wyniku nienależnego pobrania podatku ( 19 ). Odłożenie w czasie lub rozłożenie na raty wypłaty należnych z tego tytułu odsetek powoduje, że szkoda nie zostaje przez ten czas naprawiona. Stoi to więc w sprzeczności z zasadą skuteczności. Warto przy tym dodać, że owa szkoda następuje już w chwili poboru podatku. Jej naprawienie wymaga zatem wypłaty odsetek za cały okres od dnia poboru nienależnego podatku do dnia jego rzeczywistego zwrotu podatnikowi.

43.

Jednym ze sposobów zwrotu nienależnie pobranego podatku może być zaliczenie go na poczet innych zobowiązań zainteresowanego podatnika względem skarbu państwa. W takim razie jednak zastosowanie w pełni znajdują zasady omówione powyżej (pkt 41, 42). Z tego względu ograniczenie możliwości takiego zaliczenia w każdym roku do wysokości 20% ogólnej kwoty zwrotu również jest sprzeczne z zasadą skuteczności. Zaliczenie takie powinno być możliwe niezwłocznie w odniesieniu do całej kwoty nienależnie pobranego podatku wraz z należnymi odsetkami, a jeżeli kwota zwrotu przekracza wysokość zobowiązań podatnika, reszta powinna zostać niezwłocznie zwrócona w formie wypłaty pieniężnej.

44.

Jeżeli chodzi o przepis, zgodnie z którym zwrot podatku niezgodnego z prawem Unii następuje na wniosek zainteresowanego podatnika, nie sądzę, by naruszał on zasadę skuteczności. Można bowiem moim zdaniem wymagać od podatnika podjęcia aktywnych kroków w celu wyegzekwowania przysługujących mu praw. Wymaganie takie nie utrudnia nadmiernie dochodzenia tych praw ani tym bardziej go nie uniemożliwia. Zasady skuteczności nie można moim zdaniem interpretować w ten sposób, że wymaga ona od państw członkowskich zwrotu podatków pobranych z naruszeniem prawa Unii z urzędu.

45.

Podobnie nie sądzę, by należało uznać za nadmierne wymaganie dostarczenia dokumentów poświadczających tożsamość wnioskodawcy oraz przysługujące mu prawo do zwrotu podatku.

46.

Natomiast, jeżeli odpowiedni przepis załącznika I do rozporządzenia nr 365/741/2014 należy rozumieć w ten sposób, że zwrot następuje pod warunkiem uprzedniego uzyskania przez podatnika orzeczenia sądowego stwierdzającego obowiązek takiego zwrotu, to wówczas warunek ten jest moim zdaniem niewątpliwie sprzeczny z zasadą skuteczności. Wykładnia prawa Unii, w tym wypadku art. 110 TFUE, z której wynika niezgodność z tym prawem rumuńskiego podatku pobieranego przy rejestracji samochodów, została bowiem dokonana w orzeczeniach Trybunału. Orzeczenia te są wiążące nie tylko dla sądów, które wystąpiły z pytaniami prejudycjalnymi w tej kwestii, ale również dla wszystkich pozostałych sądów rumuńskich, a także, jak słusznie zauważa Komisja w swoich uwagach, dla organów administracji. Wobec tego konieczność wszczynania postępowania sądowego, którego wynik jest z góry przesądzony, a następnie osobnego postępowania administracyjnego, stanowi nadmierne utrudnienie dochodzenia prawa do zwrotu podatku.

47.

Ograniczenie wysokości środków finansowych, jakie mogą zostać przeznaczone na zwrot podatku, do kwot przewidzianych w tym celu w budżecie odpowiedniej jednostki budżetowej może w praktyce uniemożliwić zwrot podatku, jeżeli kwoty te okażą się niewystarczające. Ograniczenie takie jest więc moim zdaniem w sposób oczywisty sprzeczne z zasadą skuteczności, tym bardziej że warunkuje ono zwrot podatku okolicznością całkowicie zależną od podmiotu zobowiązanego do tego zwrotu, czyli od państwa. Pozwala to więc w istocie na unikanie zwrotu pod pretekstem braku przewidzianych na ten cel w budżecie środków. Obowiązek zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa Unii jest zobowiązaniem rezultatu, od spełnienia którego państwo członkowskie nie może się uchylić.

48.

Spełnienie obowiązku zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa Unii może wprawdzie nastąpić na wniosek zainteresowanego, ale musi być dobrowolne, to znaczy że podatnik nie może być zmuszony do wszczynania procedury przymusowej egzekucji. Jeżeli jednak państwo członkowskie nie spełnia tego obowiązku w całości lub w części, podatnikowi powinno przysługiwać prawo do wszczęcia procedury egzekucji. W takim wypadku, ze względów omówionych w pkt 47 powyżej, prawo krajowe nie może ograniczać składników majątkowych, z których ta egzekucja jest prowadzona, do kwot wyraźnie przeznaczonych na zwrot podatku. Dłużnikiem jest w takim wypadku skarb państwa i w związku z tym egzekucja powinna być prowadzona na ogólnych zasadach egzekucji zobowiązań pieniężnych wobec skarbu państwa obowiązujących w prawie danego państwa członkowskiego.

49.

Jeżeli chodzi natomiast o moment, od którego jest możliwa przymusowa egzekucja zwrotu podatku pobranego z naruszeniem prawa, zasada skuteczności nie stoi moim zdaniem na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie, które ustanowiło szczególną procedurę zwrotu podatków pobranych z naruszeniem prawa Unii, uniemożliwiało przeprowadzenie egzekucji tego zwrotu do czasu zakończenia owej procedury. Warunkiem jest tu jednak, by sama ta procedura była zgodna z zasadami równoważności i skuteczności. Jeżeli natomiast procedura ta narusza owe zasady, na przykład z tego względu, że w sposób nieuzasadniony odkłada w czasie rzeczywisty i pełny zwrot podatku wraz z odsetkami, podatnik powinien mieć możliwość wszczęcia egzekucji przymusowej, gdy nie uzyska zwrotu w rozsądnym terminie.

50.

Zgodnie z przepisami krajowymi będącymi przedmiotem pytań prejudycjalnych wnioski o zwrot spornych podatków są rozpatrywane w terminie 45 dni. Termin ten nie wydaje mi się nadmiernie długi i mieści się w granicach zwykle przyjętych w państwach członkowskich dla rozpatrywania spraw administracyjnych, w związku z czym nie sądzę, by stał on w sprzeczności z zasadą skuteczności.

51.

Zgodnie jednak z informacjami przekazanymi przez sądy odsyłające jest to termin dłuższy od zwykle obowiązującego w tego typu sprawach w prawie rumuńskim, ten bowiem wynosi 30 dni. Może to być problematyczne z punktu widzenia zasady równoważności. Dokonanie oceny w tej materii należy do sądów krajowych.

52.

Reasumując powyższe rozważania, proponuję udzielić następującej odpowiedzi na pytania prejudycjalne:

53.

Zgodnie z art. 51 ust. 1 karty jej postanowienia znajdują zastosowanie do państw członkowskich tylko w zakresie, w jakim państwa te stosują prawo Unii. Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału dotyczącego wykładni tego postanowienia karty, prawa podstawowe chronione w porządku prawnym Unii – a więc przede wszystkim prawa wymienione w karcie – znajdują zastosowanie we wszystkich sytuacjach podlegających prawu Unii. Poszanowanie praw podstawowych chronionych na mocy karty jest zatem konieczne, w sytuacji gdy przepisy krajowe mieszczą się w zakresie stosowania prawa Unii ( 20 ).

54.

Przepisy rumuńskie będące przedmiotem analizy w niniejszych sprawach określają reguły zwrotu podatku uznanego za niezgodny z prawem Unii, służą zatem ochronie uprawnień wynikających z tego prawa. Mieszczą się więc niewątpliwie w zakresie jego stosowania, a co za tym idzie w zakresie stosowania karty.

55.

Jednakże moim zdaniem przedstawiona powyżej wykładnia zasad równoważności i skuteczności stanowi wystarczającą podstawę do uznania przez sądy odsyłające niektórych przepisów prawa rumuńskiego dotyczących zwrotu podatku pobieranego przy rejestracji samochodów za niezgodne z prawem Unii. Postanowienia karty oddziałują przy tym na interpretację zasady skuteczności w kontekście dochodzenia przed organami krajowymi praw wynikających z prawa Unii. Natomiast samodzielna analiza przepisów prawa rumuńskiego w świetle karty nie jest w związku z powyższym konieczna.

56.

Gdyby jednak Trybunał uznał, wbrew mojej propozycji, że przepisy rumuńskie nie są z tymi zasadami niezgodne, należałoby przeprowadzić ich analizę w świetle postanowień karty wymienionych w pytaniach prejudycjalnych. Analiza ta musiałaby uwzględniać powody przemawiające ewentualnie za uznaniem przepisów rumuńskich za zgodne z prawem Unii, w szczególności z zasadą skuteczności (analiza ich zgodności z zasadą równoważności należy w pierwszym rzędzie do sądów krajowych). Ja jednakże takich powodów nie dostrzegam, nie jestem więc w stanie przeprowadzić owej analizy.

57.

W związku z powyższymi rozważaniami proponuję, by Trybunał udzielił następującej odpowiedzi na pytania prejudycjalne skierowane przez Tribunalul Sibiu i Tribunalul Timiş: