52012DC0537

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Promowanie sektora kultury i sektora kreatywnego na rzecz wzrostu gospodarczego i wzrostu zatrudnienia w UE

1.           Niewykorzystane rezerwy potencjału realizacji strategii „UE 2020”

U podstaw naszej tkanki społecznej to właśnie kultura kształtuje naszą tożsamość, aspiracje i stosunki z innymi oraz ze światem. Kształtuje ona ponadto miejsca i krajobrazy, w których żyjemy, oraz styl życia, który rozwijamy. Dziedzictwo kulturowe, przedstawienia artystyczne i sztuki wizualne, kinematografia, muzyka, działalność wydawnicza, moda lub wzornictwo są bardzo widoczne w życiu codziennym, lecz wkład, jaki sektor kultury i sektor kreatywny[1] mogą wnieść do rozwoju społecznego i gospodarczego w UE, wciąż nie jest w pełni dostrzegany. Ponadto globalizacja oraz cyfryzacja tworzy nowe wyzwania, lecz niezbędne dostosowania nie doczekały się jeszcze rozpowszechnienia, które umożliwiłoby tym sektorom pełną realizację ich potencjału i pozwoliłoby na to, aby od dawna ugruntowana doskonałość Europy w tej dziedzinie w większym stopniu przełożyła się na jej przewagę komparatywną na arenie światowej. Niniejszy komunikat proponuje strategię w celu wykorzystania potencjału tych sektorów w UE, aby przyczyniły się one do wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy.

Szybko rozwijające się sektory

Docenia się wyniki gospodarcze sektora kultury i sektora kreatywnego: w UE stanowią one 3,3 % PKB i zatrudniają 6,7 mln osób (3 % całkowitej liczby osób zatrudnionych)[2].

Dane są również znaczące jeśli weźmie się pod uwagę branże związane z modą[3] i przemysłem luksusowym[4], które opierają się na silnym wkładzie kulturowym i kreatywnym. Stanowią one 3 % PKB UE, zatrudniają odpowiednio 5 mln i 1 mln osób, przy czym według prognoz zatrudnienie w przemyśle luksusowym może osiągnąć 2 mln do roku 2020[5].

Między 2008 r. a 2011 r. zatrudnienie w sektorze kultury i sektorze kreatywnym okazało się bardziej odporne na kryzys niż cała gospodarka UE[6] ze stopami wzrostu zróżnicowanymi jednak w ramach podsektorów. Trend ten jest tym bardziej interesujący, że niektóre sektory uzyskały wyższy procent zatrudnienia młodzieży niż reszta gospodarki.

W niektórych przypadkach na szczeblu lokalnym i regionalnym strategiczne inwestycje w tych sektorach przyniosły spektakularne wyniki. W szczególności festiwale i Europejskie Stolice Kultury dostarczają istotnych korzyści ekonomicznych, uzyskując czasem ponad dziesięciokrotny efekt dźwigni finansowej na każde zainwestowane euro.

Katalizatory innowacji

Na pograniczu pomiędzy sztuką, biznesem i technologią, sektor kultury i sektor kreatywny mają pozycję strategiczną, która pozwala im wywołać efekty zewnętrzne w innych gałęziach przemysłu. Dostarczają one treści dla aplikacji ICT, tworząc popyt na zaawansowaną elektronikę użytkową i urządzenia telekomunikacyjne. Kultura i twórczość mają również bezpośredni wpływ na sektory takie jak turystyka i są elementem wszystkich etapów łańcucha wartości innych sektorów, takich jak moda i przemysł wyrobów luksusowych, w których stanowią one coraz istotniejszy fundament[7].

W ujęciu bardziej ogólnym sektory te mają wpływ na innowacje w innych gałęziach przemysłu. Jak podkreślono w „Unii innowacji”[8], innowacja jest coraz częściej stymulowana przez czynniki nietechnologiczne, takie jak kreatywność, wzornictwo i nowe procesy organizacyjne lub modele działalności gospodarczej. W dużej mierze opiera się ona na kreatywnych ekosystemach, w których decydujące znaczenie ma jakość i różnorodność partnerstw pomiędzy poszczególnymi sektorami i kategoriami podmiotów. Najbardziej oczywistym przykładem jest szersze stosowanie wzornictwa w przemyśle wytwórczym, potęgujące wartość produktów, usług, procesów i struktur rynkowych. Przedsiębiorstwa przeznaczające dwukrotność średniej kwoty wydatków na wkład kreatywny wprowadzają produkty innowacyjne z prawdopodobieństwem wyższym o 25 %[9].

Ten stymulujący potencjał może również stanowić podstawowy zasób dla innowacji społecznych oraz dla odpowiedzi na największe wyzwania społeczne, takie jak zmiana klimatu, zrównoważony rozwój, zmiany demograficzne lub różnorodność kulturowa[10]. Na przykład w ramach partnerstwa z sektorem edukacji i szkolenia zawodowego, sektor kultury i sektor kreatywny mogą przyczynić się do rozwoju różnych umiejętności dotyczących kreatywności i przedsiębiorczości, krytycznego myślenia, podejmowania ryzyka i zaangażowania, które w dobie społeczeństwa opartego na wiedzy są potrzebne dla konkurencyjności w UE.

Kluczowy element konkurencyjności na arenie międzynarodowej i „miękka siła”

Międzynarodowi partnerzy Europy dokonują znaczących inwestycji w sektory kultury i sektor kreatywny. Stany Zjednoczone od dziesięcioleci inwestują w te sektory, traktując je zarówno jako strategiczne sektory gospodarki, jak i narzędzia służące podkreśleniu ich statusu na świecie. Inne państwa takie jak Chiny, Korea Południowa lub Indie, również dokonują ogromnych inwestycji w celu zwiększenia ich potencjału gospodarczego i „miękkiej siły”. W tym celu konkurują one o twórcze talenty w skali globalnej. Dla przykładu w Chinach inwestycje publiczne w kulturę wzrastały o 23 % rocznie od 2007 r. i planuje się zwiększenie udziału tych sektorów w PKB od 2,5 % do 5-6 % do 2015 r.[11].

O ile europejskie branże mody i przemysłu luksusowego mają coraz większy wkład w zakresie eksportu z UE[12] i promocji europejskiej doskonałości w świecie, to potencjał innych sektorów, takich jak kino lub muzyka, nadal nie jest strategicznie wykorzystywany za granicą. Wyzwanie to polega zarówno na zwiększeniu eksportu z korzyścią dla gospodarki UE, jak i na stworzeniu dynamicznego obrazu atrakcyjnej i kreatywnej Europy otwartej na kultury i talenty z całego świata.

2.           Przekuwanie wyzwań w nowe możliwości rozwoju gospodarczego i tworzenia miejsc pracy

Sektor kultury i sektor kreatywny działają w kontekście szybko zmieniającego się otoczenia, kształtowanego przez cyfryzację i globalizację, prowadzącego do pojawienia się nowych graczy, współistnienia bardzo dużych struktur mikropodmiotów, stopniowej transformacji łańcuchów wartości oraz zachowań konsumentów i ich oczekiwań. Jakkolwiek zmiany te oferują wielkie możliwości w postaci niższych kosztów produkcji lub nowych kanałów dystrybucji, wymagają one również działania na różnych szczeblach.

W tym zmieniającym się kontekście dostęp do źródeł finansowania pozostaje w dalszym ciągu istotnym wyzwaniem: sektor bankowy nie dysponuje wiedzą specjalistyczną niezbędną do analizy modeli biznesowych w tych sektorach i w sposób nieadekwatny oszacowuje ich wartości niematerialne. Kryzys finansowy i gospodarczy pogłębia jeszcze powyższą krytyczną sytuację w czasie, gdy inwestycje są konieczne w celu dostosowania się do zmian.

Sektory te charakteryzują się również wysoką fragmentacją rynku w kategoriach narodowych i językowych. Jakkolwiek wynikająca z tego różnorodność kulturowa stanowi cenny atrybut europejski, prowadzi ona do ograniczonego i niewystarczającego międzynarodowego obiegu dóbr kultury i dóbr kreatywnych oraz podmiotów na terytorium UE i poza nim, dysproporcji geograficznych i – w konsekwencji – ograniczonego wyboru dla konsumentów.

Silna dynamika odczuwana jest na pograniczu między różnymi sektorami (na przykład poprzez coraz silniejsze powiązania między grami, filmami i muzyką) oraz z innymi branżami (np. moda, sektor luksusowy lub turystyka). Sektory i strategie pozostają jednak często hermetyczne w ramach danego sektora, co ogranicza możliwości synergii i powstawania nowych rozwiązań i przedsiębiorstw.

Wszystkie te wyzwania mają zróżnicowany wpływ na różne sektory, ale wymagają kompleksowej reakcji strategicznej, która obejmuje wszystkie podmioty począwszy od poziomu lokalnego do poziomu UE.

3.           Konieczność wielowymiarowej strategii – rola państw członkowskich

Holistyczne podejście dla strategii zintegrowanych

Pomimo ogromnej różnorodności warunków krajowych i regionalnych opracowanie skutecznych strategii, zmierzających do tego, aby przekuć wymienione wyżej wyzwania w możliwości rozwoju gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy w UE, następuje zazwyczaj według jednej określonej logicznej sekwencji[13].

Zasadniczo skuteczne strategie dla sektora kultury i sektora kreatywnego opierają się na kompletnej analizie oraz mobilizacji zasobów kultury i sektora kreatywnego na danym terytorium. Są one holistyczne, wzywające do partnerstwa pomiędzy różnymi departamentami (kultura, przemysł, gospodarka, edukacja, turystyka, planowanie przestrzenne itp.) oraz angażujące wszystkie zainteresowane podmioty publiczne i prywatne w celu zwiększenia odpowiedzialności. Strategiom powinny również towarzyszyć badania w celu zapewnienia skuteczności, wydajności i trwałości. Dla każdej odpowiedniej kwestii – od rozwoju umiejętności po dostęp do finansowania lub dostęp do rynków światowych itp. – strategie te określają, jakie problemy można rozwiązać poprzez ogólne strategie i instrumenty, a które problemy wymagają podejścia indywidualnego. Stwierdzenie to jest prawdziwe dla wszystkich szczebli rządowych: lokalnego, regionalnego, krajowego aż po poziom europejski.

Podczas gdy w ostatnich latach niektóre państwa członkowskie, regiony i miasta, takie jak Zjednoczone Królestwo, Estonia, Walonia, Apulia, Barcelona, Amsterdam i inne skutecznie mobilizowały nadzwyczajny potencjał sektora kultury i sektora kreatywnego w celu propagowania rozwoju społeczno-gospodarczego i stopniowo rozwijały doraźne strategie, inne regiony w tym zakresie są dopiero na linii startu. W przypadku istniejących strategii, na ogół koncentrują się one na wzmocnieniu tych sektorów, a nie na zachęcaniu do budowania partnerstw i interakcji z innymi sektorami.

Kluczowe działania polityczne

Aby sprostać najważniejszym zidentyfikowanym wyzwaniom, w szczególności w następujących kluczowych obszarach potrzebne są wspólne działania.

Uwzględnienie zmieniających się potrzeb w zakresie umiejętności

Niezbędne jest wzmocnienie partnerstw między sektorem kultury i sektorem kreatywnym, partnerami społecznymi i instytucjami edukacyjnymi oraz placówkami szkoleniowymi, zarówno poprzez szkolenia wstępne, jak i ustawiczny rozwój zawodowy. Powinno to zapewnić sektorom zestaw umiejętności potrzebnych dla kreatywnej przedsiębiorczości w ramach szybko zmieniającego się otoczenia. Ponadto niektóre sektory borykają się z niedoborem pracowników o umiejętnościach technicznych oraz w zakresie tradycyjnego rzemiosła, ponieważ szczególnie młodzi ludzie są mniej chętni do podjęcia nauki takich umiejętności. Twórcze umiejętności należy kształcić od najwcześniejszych lat, aby położyć podwaliny dla ciągłego uzupełnienia talentów kreatywnych oraz stymulowania zapotrzebowania na bardziej zróżnicowane i złożone kreatywne treści i produkty. Z perspektywy uczenia się przez całe życie umiejętności i zdolności kreatywne mogą stanowić odpowiedź na zmiany wymagań na rynku pracy.

Partnerstwa z sektorem edukacji mogą także wspierać stymulujące środowisko sprzyjające uczeniu się poprzez pomaganie uczniom, w szczególności tym znajdującym się w trudnej sytuacji, w nabywaniu podstawowych umiejętności i rozwijaniu kompetencji wymaganych dla ich przyszłego życia zawodowego, poprawiając w ten sposób ich szanse na znalezienie zatrudnienia. Inicjatywy kreatywne i kulturalne na poziomie lokalnym mogą przyczynić się do integracji społeczności marginalizowanych oraz oferować możliwości dla osób z najuboższych dzielnic.

Lepszy dostęp do finansowania

Niewielki rozmiar przedsiębiorstw w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, niepewność co do popytu na ich produkty, złożoność ich planów biznesowych i niewielka ilość materialnych aktywów trwałych stanową przeszkody dla pozyskania finansowania zewnętrznego. Jakkolwiek finansowanie kapitałowe, inwestycje „aniołów biznesu”, kapitał podwyższonego ryzyka i gwarancje stanowią alternatywne sposoby finansowania, nie są one w pełni wykorzystywane. Istnieją również jednostkowe dowody na lukę rynkową w przypadku finansowania działań eksportowych.

W związku z tym instytucje finansowe muszą poszerzyć wiedzę o potencjale gospodarczym tych sektorów i rozwinąć swoje możliwości oceny przedsiębiorstw, w oparciu o wartości niematerialne. Równocześnie należy pomóc przedsiębiorcom w tych sektorach w lepszym zrozumieniu wymogów planowania biznesowego i alokacji środków w celu finansowania swojej działalności i jej rozwijania.

Powiększanie rynku: nowe partnerstwa i modele biznesowe

Instytucje i placówki kultury i sztuki powinny rozwijać swoje możliwości poszerzania grona odbiorców, wykorzystać nowe możliwości (w szczególności w wymiarze transgranicznym) i reagować na zmiany zachowań publiczności i jej oczekiwania. Pojawiają się nowe usługi wykorzystujące możliwości jakie oferują technologie informacji i komunikacji oraz udostępnianie usług online, oferując sposoby lepszego uwzględnienia zapotrzebowania konsumentów na dostęp do szerokiej gamy treści i produktów oraz zwiększenia uczestnictwa w procesie twórczym. To nowe podejście i usługi powinny również oznaczać nowe źródła dochodów.

W celu stymulowania tworzenia, produkcji i dystrybucji treści cyfrowych na wszystkich platformach sektor kultury i sektor kreatywny muszą nawiązać strategiczne i uczciwe partnerstwa z innymi sektorami, prowadzące potencjalnie do innowacyjnych modeli biznesowych, w ramach których treści udostępniane są na różne sposoby, zapewniając równowagę między przychodami posiadaczy praw a dostępem ogółu społeczeństwa do treści i wiedzy, a tym samym promując umiejętność korzystania z kultury i mediów. W powyższym kontekście należy wykorzystywać w coraz większym stopniu całkowity potencjał skonsolidowanej platformy Europeana[14], udostępniającej na jednym portalu kolekcje biblioteczne, muzealne i archiwalne Europy, jako podstawy nowego ekosystemu aplikacji i produktów cyfrowych ukierunkowanych na turystykę, kształcenie, tworzenie i kulturę.

Rozszerzenie zasięgu międzynarodowego

Inteligentna internacjonalizacja i polityka promocji eksportu jest konieczna, aby umożliwić znaczącej większości małych organizacji i przedsiębiorstw działanie w środowisku globalnym i dotarcie do nowych odbiorców i rynków na całym świecie. Konieczne jest zidentyfikowanie najskuteczniejszych form wsparcia, ułatwianie dostępu do rynków zagranicznych, wzmocnienie dialogu w kwestiach regulacyjnych i ocena możliwości podziału ryzyka. Łączenie zasobów i ściślejsza współpraca między różnymi podmiotami w UE mogłyby być wykorzystane dodatkowo w celu intensywniejszego propagowania kultury i twórczej obecności Europy na arenie światowej oraz promocji atrakcyjnego europejskiego wizerunku łączącego nasze osiągnięcia w zakresie dziedzictwa z dynamiczną, najnowocześniejszą kreatywnością.

Zwiększenie inspiracji międzysektorowej

Sektor kultury i sektor kreatywny potrzebują wielodyscyplinarnego otoczenia, gdzie mogą spotykać się z przedsiębiorstwami z innych gałęzi przemysłu. Każda interwencja publiczna mająca na celu dalszy ich rozwój wymaga inspiracji międzysektorowej. Wymaga to rozwoju i testowania lepszej polityki i instrumentów w zakresie wsparcia biznesu, których celem jest ułatwienie międzysektorowych powiązań i efektów zewnętrznych. Oznacza to wspieranie zmian w samych sektorach i równoczesne dodawanie nowych umiejętności i kompetencji do innych sektorów i vice versa.

Wymaga to także dalszej współpracy pomiędzy różnymi dziedzinami polityki, co powinno obejmować w szczególności kwestie gospodarcze, przemysł, edukację, turystykę, innowację, rozwój miejski i regionalny oraz planowanie przestrzenne.

W związku z powyższym państwa członkowskie, na wszystkich szczeblach władz terytorialnych i angażując, tam gdzie to konieczne, wszystkie zainteresowane podmioty publiczne i prywatne, proszone są o:

- pełną ocenę potencjału sektora kultury i sektora kreatywnego (SKK)[15] na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu i o dalsze uwzględnianie ich w strategiach rozwoju na wszystkich poziomach, w szczególności w kontekście strategii inteligentnej specjalizacji[16];

- wzmocnienie współpracy w ramach SKK oraz z innymi sektorami, takimi jak technologie informacyjno-komunikacyjne, turystyka itd., w tym poprzez wspólne inicjatywy na rzecz lepszego wzajemnego zrozumienia w różnych sektorach oraz przyczynienia się do rozwoju bardziej otwartego, innowacyjnego i przedsiębiorczego podejścia w gospodarce;

- popieranie i ułatwianie tworzenia platform, sieci i klastrów pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi podmiotami publicznymi i prywatnymi, które są istotne dla SKK;

- wspieranie ustrukturyzowanych partnerstw między SKK, partnerami społecznymi i wszystkimi rodzajami instytucji edukacyjnych i szkoleniowych, w tym praktyk zawodowych;

- wspieranie uznawania kwalifikacji w zakresie nieformalnego i pozaformalnego kształcenia i szkolenia w dziedzinach, które są istotne dla SKK;

- poprawę gotowości instytucji finansowych do inwestowania oraz gotowości sektora SKK do absorpcji inwestycji, jak również opracowanie specjalnych instrumentów inżynierii finansowej, w szczególności programów gwarancji, w tym poprzez odpowiednie wykorzystanie przyszłego programu „Kreatywna Europa” i funduszy polityki spójności;

- wsparcie SKK w poszukiwaniu i testowaniu nowych strategii poszerzania grona odbiorców i modeli działalności gospodarczej, które są istotne dla ery cyfrowej;

- wspieranie digitalizacji treści kulturowych i rozwoju platform internetowych zgodnie z odpowiednimi przepisami UE dotyczącymi pomocy państwa;

- zachęcanie SKK do badania i zwiększenia swojej obecności na rynkach międzynarodowych, w tym poprzez rozwój międzynarodowych partnerstw i współpracę z krajami trzecimi.

4.           Wartość dodana działań na poziomie UE

UE niewątpliwie ma do odegrania rolę w zakresie tworzenia odpowiedniego środowiska i wspierania niniejszego programu dostosowania.

Propagowanie odpowiedniego otoczenia regulacyjnego

W ramach programu „Small Business Act” dla Europy UE jest w trakcie opracowywania ram polityki na rzecz MŚP ukierunkowanych na poprawę ogólnego podejścia do przedsiębiorczości[17] w UE i jej państwach członkowskich. Jest to szczególnie istotne dla sektora kultury i sektorów kreatywnych, gdzie dominują małe przedsiębiorstwa i mikroprzedsiębiorstwa.

Koncentrując się na konieczności dokonania postępów w kierunku w pełni zintegrowanego europejskiego jednolitego rynku cyfrowego, komunikat „Jednolity rynek w obszarze praw własności intelektualnej”[18] określa strategię inicjatyw w celu zapewnienia unijnych ram prawnych w zakresie własności intelektualnej, nagradzających wysiłki twórcze oraz ułatwiających działalność transgraniczną na rynku wewnętrznym. W związku z tym Komisja przyjęła wnioski legislacyjne w sprawie utworów osieroconych[19] i zbiorowego zarządzania prawami autorskimi[20]. Przeprowadzana jest ocena sektora audiowizualnego w następstwie opublikowania zielonej księgi w sprawie dystrybucji utworów audiowizualnych w internecie w UE[21]. Komisja wspiera proces mediacji z zainteresowanymi stronami w sprawie opłat licencyjnych za kopię na użytek prywatny. Planowane są również prace w celu poprawy wyceny wartości niematerialnych, kwestii kluczowej dla dostępu do finansowania ze źródeł prywatnych.

Dla sektora kultury i sektora kreatywnego, zależnych od lojalności wobec marek i lojalności klientów, zasadnicze znaczenie ma modernizacja i dostosowanie systemu znaków towarowych. W kontekście unijnego centrum monitorowania naruszeń praw własności intelektualnej, lepsza analiza wiarygodnych danych dotyczących wartości praw własności intelektualnej i ich naruszeń, wymiana najlepszych praktyk i podnoszenie świadomości są konieczne do zwalczania podrabiania i piractwa w sposób skuteczny i efektywny. W tym kontekście Komisja ułatwia współpracę między podmiotami praw własności intelektualnej a platformami internetowymi w kontekście protokołu ustaleń w sprawie sprzedaży podrabianych towarów w internecie, który ma na celu zmniejszenie, na poziomie ogólnoeuropejskim, oferty podrobionych dóbr kultury w internecie[22].

W ramach Europejskiej agendy cyfrowej[23], która obejmuje działania mające na celu usunięcie barier w rozwoju europejskich rynków internetowych, niektóre aspekty inicjatywy w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego mogą przyczynić się do lepszego wykorzystania dóbr kultury i dostępu do nich.

Jednym z działań priorytetowych określonych w komunikacie w sprawie przyszłości podatku VAT[24] jest przegląd struktury obecnie obowiązujących stawek VAT. Zgodnie z jedną z zasad przewodnich tego przeglądu podobne wyroby i usługi powinny podlegać tym samym stawkom podatku VAT z uwzględnieniem postępu technologicznego, tak aby ująć wyzwania w zakresie konwergencji środowiska internetowego i fizycznego.

Aby skuteczny rynek cyfrowy oferował również nowe możliwości dla sektora kultury i sektora kreatywnego, Komisja będzie nadal wdrażać inicjatywy określone w planie działania dotyczącym jednolitego rynku cyfrowego dla handlu elektronicznego i usług online[25], w tym inicjatywę dotyczącą procedur zgłaszania i podejmowania działań oraz inicjatywę w sprawie neutralności sieci.

W kontekście unowocześnienia pomocy państwa[26] rozważone zostanie zwolnienie z obowiązku zgłoszenia pomocy państwa w sektorze kultury. Ponadto w ramach następnego przeglądu wspólnotowych zasadach ramowych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną rozważone zostanie wsparcie dla innowacji, w tym innowacji nietechnologicznych.

Ułatwianie wymiany dobrych praktyk i partnerskiego uczenia się

Inicjatywy na szczeblu UE są w stanie przyspieszyć tempo dostosowania, sprzyjają rozpowszechnianiu dobrych praktyk oraz usprawniają budowanie sieci w ramach sektora kultury i sektora kreatywnego. Od czasu przyjęcia Europejskiej agendy kultury[27] w 2007 r. krajowe organy rozpoczęły współpracę w tej dziedzinie. Utworzono grupę ekspertów w celu omówienia i zatwierdzenia krajowych lub regionalnych najlepszych praktyk, a także w celu przedstawienia propozycji w odniesieniu do inicjatyw w obszarze współpracy. Grupa opublikowała podręcznik na temat strategicznego wykorzystania funduszy polityki spójności UE w celu wykorzystywania potencjału kultury w rozwoju lokalnym, regionalnym i krajowym, zwłaszcza poprzez wnoszenie wkładu do strategii inteligentnej specjalizacji[28]. Grupa skoncentruje się obecnie na strategiach umiędzynarodowienia i eksportu. Innym przykładem jest platforma na rzecz uczenia się w zakresie polityki ustanowiona na mocy europejskiego sojuszu sektora kreatywnego[29] w celu wspierania wymiany i współpracy w zakresie lepszego wspierania przedsiębiorczości, dostępu do finansowania i doskonałości klastrów i współpracy.

Komisja zamierza również wspomagać partnerskie uczenie się władz miast, aby umożliwić decydentom politycznym na szczeblu lokalnym dzielenie się i porównywanie doświadczeń na temat wpływu kultury na społeczną i gospodarczą rewitalizację miast.

Do 2020 r.: mobilizacja szerokiego spektrum szczególnego i ogólnego wsparcia finansowego

Wnioski Komisji dotyczące programów i instrumentów dla nowych wieloletnich ram finansowych na okres 2014-2020, w szczególności dotyczące programów: „Kreatywna Europa”[30], „Erasmus dla wszystkich”[31], funduszy polityki spójności[32], „Horyzont 2020”[33], COSME[34] oraz instrumentu „Łącząc Europę”[35], mogą wnieść decydujący wkład na rzecz dalszego rozwoju sektora kultury i sektora kreatywnego oraz wzmocnić ich wkład na rzecz strategii „Europa 2020” w zakresie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

Program „Kreatywna Europa” ma na celu propagowanie różnorodności kulturowej i językowej w Europie i zwiększenia konkurencyjności sektora kultury i sektora kreatywnego. Program ma następujące zadania:

- wspieranie tworzenia transgranicznych sieci i działań w zakresie partnerstwa i partnerskiego uczenia się w celu wzmocnienia zdolności sektorów do prowadzenia działalności poza granicami krajowymi oraz pomocy w odniesieniu do takich wyzwań jak cyfryzacja, globalizacja i rozdrobnione rynki europejskie;

- utworzenie specjalnego mechanizmu finansowego zapewniającego gwarancje w celu ułatwienia dostępu do pożyczek bankowych dla małych przedsiębiorstw i organizacji; instrument ten, w ramach przyszłego finansowego instrumentu dłużnego dla MŚP wraz z instrumentami „Horyzont 2020” i COSME, dążyć będą do osiągnięcia wpływu systemowego na sektor finansowy dzięki poprawie zdolności instytucji finansowych do oceny projektów z zakresu kultury i projektów kreatywnych, łączeniu ograniczonej obecnie wiedzy na poziomie transgranicznym, a także wspieraniu inicjatyw zmierzających do wzmocnienia gotowości do inwestowania w sektorach;

- wsparcie dla budowania potencjału na rzecz poszerzania kręgu odbiorców i testowania modeli biznesowych;

- wspieranie środków pomocy sektorom w prowadzeniu działalności na skalę międzynarodową.

Program „Erasmus dla wszystkich” będzie wspierać inwestycje w edukację i szkolenia, również w formie mobilności edukacyjnej, partnerstw na rzecz innowacji i wsparcia realizacji polityki. W ramach współpracy na rzecz innowacji program ten wspierać będzie partnerstwa na dużą skalę (sojusze na rzecz wiedzy) między szkolnictwem wyższym a przedsiębiorstwami oraz partnerstwa między instytucjami kształcenia i szkolenia zawodowego a biznesem (sojusze na rzecz umiejętności sektorowych). Udostępnia to istotne możliwości partnerstw między sektorami kultury i sektorami kreatywnymi oraz sektorem kształcenia i szkoleń.

W oparciu o szerokie istniejące możliwości[36] fundusze polityki spójności będą nadal wspierały inwestycje w sektorze kultury i sektorze kreatywnym w celu zmaksymalizowania wkładu kultury jako narzędzia rozwoju lokalnego i regionalnego, regeneracji miast, rozwoju obszarów wiejskich, szans na zatrudnienie i włączenia społecznego. Przykłady inwestycji mogą obejmować badania, innowacje, konkurencyjność MŚP i przedsiębiorczość w sektorze kultury i sektorze kreatywnym lub ochronę i rozwój dziedzictwa kulturowego i krajobrazów[37]. Ponadto Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich będzie w dalszym ciągu wspierał działania służące udoskonalaniu wiejskiego dziedzictwa kulturowego oraz służące poprawie dostępu do usług związanych z kulturą na obszarach wiejskich poprzez wsparcie inwestycji i szkoleń dla przedsiębiorstw sektora kultury i sektora kreatywnego, stymulując także ich rozwój ich sieci i klastrów, w szczególności za pośrednictwem środka LEADER[38].

W tym kontekście wykorzystanie specjalnych instrumentów inżynierii finansowej będzie nadal wspierane, w tym w odniesieniu do sektora kultury i sektora kreatywnego. W ramach wizji przyszłej polityki spójności Komisja odniosła się do tych sektorów w kontekście rozwoju strategii inteligentnej specjalizacji na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego[39]. Wymaga to silniejszej integracji między strategiami na szczeblu lokalnym i regionalnym, jak i na poziomie krajowym. W chwili obecnej należy skupić się na ocenie potencjału sektorów w strategiach rozwoju regionalnego w ramach przyszłej definicji umów partnerskich oraz programów operacyjnych i programów rozwoju obszarów wiejskich, biorących pod uwagę dynamiczne powiązania między tradycyjnym dziedzictwem kulturowym, rozwojem przedsiębiorstw z branży kreatywnej oraz reagowaniem na wyzwania społeczne i wyzwania związane z ochroną środowiska, oraz sprzyjających lepszej strukturze inwestycji w infrastrukturę i kapitał ludzki[40].

COSME ma na celu wzmocnienie konkurencyjności i trwałości unijnych przedsiębiorstw, w tym MŚP, oraz wspieranie kultury przedsiębiorczości. Komisja proponuje działania mające na celu wspieranie rozwoju światowej klasy klastrów i sieci przedsiębiorstw oraz służące szybszemu tworzeniu konkurencyjnych branży przemysłu opartych na działaniach międzysektorowych, szczególnie istotnych dla sektora kultury i sektora kreatywnego. Proponuje się konkretne działania w celu wspierania przyjęcia nowych modeli biznesowych i komercyjnego wykorzystania kreatywnych pomysłów, które pomogą dostosować zindywidualizowane towary i usługi do potrzeb konsumentów. Komisja proponuje również opracowanie działań łączących oraz rozwijających umiejętności i kompetencje w dziedzinach wzornictwa, kreatywności i produkcji.

Program „Horyzont 2020” zarządzać będzie wsparciem UE dla działań w zakresie badań i innowacji oraz propagować lepsze wykorzystanie przemysłowego potencjału polityki w dziedzinie innowacji, badań i rozwoju technologicznego. Jego celem jest wzmocnienie konkurencyjności wielu nowych gałęzi przemysłu i sektorów, co ma szczególne znaczenie w sektorze kultury i sektorze kreatywnym. Będzie on wspierać przemiany technologiczne dotyczące tych sektorów, takie jak innowacyjne technologie tworzenia i stosowania treści kreatywnych oraz innowacyjne materiały dla sektora kreatywnego. Program Horyzont 2020 zbada również nowe formy innowacji, takie jak innowacja społeczna i kreatywność, w celu zwiększenia pozytywnej międzykulturowej dynamiki w Europie, a także z partnerami międzynarodowymi.

Instrument „Łącząc Europę” ma na celu intensyfikację europejskich sieci transportu, energii oraz sieci cyfrowych. Zapewni on zrównoważone finansowanie serwisu Europeana i wspierać będzie powiązane działania, takie jak mechanizmy wymiany informacji na temat praw i licencji oraz centra kompetencji dotyczące digitalizacji i zachowania cyfrowego dziedzictwa kulturowego.

Na poziomie międzynarodowym dialog polityczny między UE i krajami trzecimi, zarówno na poziomie bilateralnym jak i regionalnym, może być wykorzystany do budowania zaufania i szukania możliwości zaangażowania się w partnerstwa korzystne dla wszystkich stron, w tym w ramach sektora kultury i sektora kreatywnego[41]. Poprzez współpracę kultura będzie nadal istotnym nośnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego i wzmacniania praw człowieka, demokracji, społeczeństwa obywatelskiego i innych kluczowych elementów dobrych rządów[42].

Komisja podejmie następujące działania:

- dalsza poprawa ram regulacyjnych UE dla SKK;

- negocjacje z Radą i Parlamentem Europejskim w sprawie wniosków Komisji dotyczących instrumentów finansowych UE na lata 2014-2020, a także przygotowanie ich realizacji;

- wspieranie wymiany dobrych praktyk w UE.

Działania w krótszym okresie na poziomie UE w celu wsparcia kluczowych działań politycznych

W krótszym okresie wysiłki podejmowane w państwach członkowskich na wszystkich szczeblach terytorialnych uzupełnione zostaną przez szereg inicjatyw unijnych mających na celu wsparcie tworzenia kreatywnych ekosystemów w różnych sektorach i na różnych etapach łańcucha wartości:

- Uwzględnienie zmieniających się potrzeb w zakresie umiejętności

Testowane są sojusze na rzecz wiedzy między szkolnictwem wyższym a przedsiębiorstwami w celu promowania innowacji. Sojusz kinematografii i przemysłu na rzecz wiedzy i nauki[43] przygotuje sprawozdanie ze swojej działalności w 2013 r.

W celu przeanalizowania potrzeb w zakresie umiejętności UE finansuje pierwszy etap prac europejskiej rady ds. umiejętności sektorowych w sektorze audiowizualnym i sztuk scenicznych[44], a także finansuje prace europejskiej rady ds. umiejętności sektorowych w przemyśle włókienniczym, odzieżowym i skórzanym[45].

Do końca 2013 r. grupa ekspertów z państw członkowskich ustanowiona w ramach Europejskiej agendy kultury sporządzi sprawozdanie dotyczące propagowania twórczych partnerstw między szkołami a przedsiębiorcami i organizacjami w zakresie kultury i kreatywności.

- Usprawnienie dostępu do finansowania

W ramach europejskiego sojuszu sektora kreatywnego UE finansuje dwa partnerstwa na rzecz lepszego dostępu do finansowania (FAME i C-I Factor) do 2014 r.

Fundusz gwarancyjny produkcji programu MEDIA[46] ułatwia dostęp do prywatnych źródeł finansowania dla producentów filmowych.

Komisja oceni możliwość utworzenia podobnego funduszu gwarancji dla przedsiębiorstw z branży mody.

W ramach strategii w zakresie praw własności intelektualnej Komisja sformułuje wnioski w zakresie polityki mające na celu poprawę gospodarczego wykorzystania systemu praw własności intelektualnej[47].

- Rozszerzanie rynku

W 2012 r. Komisja podejmie następujące działania:

- sfinansuje działania przygotowawcze dotyczące rozpowszechniania filmów europejskich w dobie cyfrowej[48];

- sfinansuje projekt pilotażowy w zakresie innowacyjnych sposobów wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w ramach SKK[49];

- sfinansuje sieć tematyczną poświęconą nowym modelom biznesu w zakresie publikacji w erze cyfrowej[50];

- zorganizuje europejską konferencję wymiany praktyk[51] na temat poszerzania kręgu odbiorców;

- przyjmie zalecenie w sprawie filmu europejskiego w dobie cyfrowej.

Do końca 2012 r. grupa ekspertów z państw członkowskich powołana w ramach Europejskiej agendy kultury sporządzi sprawozdanie dotyczące polityki i dobrych praktyk instytucji publicznych na rzecz promowania lepszego dostępu do kultury i uczestnictwa w niej.

W 2013 r. Komisja podejmie następujące działania:

- będzie wspierać produkcję skuteczniejszych, interaktywnych narzędzi dla przemysłu kreatywnego i opracuje prognozy na temat przyszłych tendencji w dziedzinie badań i innowacji poprzez współdziałanie w ramach różnych segmentów tych sektorów oraz między nimi[52];

- zainicjuje projekt pilotażowy WORTH dotyczący wsparcia zorientowanego na rynek i doradztwa dla MŚP w sektorze mody lub dóbr osobistych opartych na wzornictwie w celu rozwijania nowych kreatywnych produktów i usług poprzez współpracę z projektantami.

Inicjatywy w zakresie znaku dziedzictwa europejskiego[53] oraz Europejskich Stolic Kultury[54] będą w dalszym stopniu stosowane jako laboratoria dla poszerzania kręgu odbiorców i udziału społeczeństwa.

- Rozszerzenie zasięgu międzynarodowego

W latach 2012-2013 Komisja zorganizuje w krajach trzecich konkretne wydarzenia w ramach nawiązywania kontaktów w celu wsparcia umiędzynarodowienia MŚP poprzez klastry, w tym dla celów SKK.

Kontynuowana będzie współpraca w dziedzinie SKK w ramach projektu handlowego UE-Chiny jako faza testowa w ramach wzmocnionej współpracy w tym obszarze.

Dialogi polityczne na temat kultury z nowymi partnerami skupiać się będą na środowisku dla współpracy oraz wymiany w zakresie SKK.

Komisja zamierza również:

- zbadać wykonalność podziału ryzyka istniejących systemów ubezpieczeń kredytów eksportowych dla MŚP;

- zbadać, w ścisłej konsultacji z ESDZ, sposoby wzmocnienia kultury w ramach stosunków zewnętrznych.

W 2013 r. grupa ekspertów z państw członkowskich ustanowiona w ramach Europejskiej agendy kultury opracuje podręcznik dotyczący strategii wsparcia na rzecz umiędzynarodowienia dla SKK.

- Wzmocnienie inspiracji międzysektorowej

W 2012 r. Komisja podjęła następujące działania:

- wspieranie powiązań między sektorami w ramach europejskiego sojuszu sektora kreatywnego;

- wspieranie trzech działań demonstracyjnych o dużej skali w celu wspierania turystyki kulturalnej w ramach europejskiego sojuszu przemysłu związanego z mobilnością.

W latach 2012-2013 podejmie również następujące działania:

- utworzenie europejskiego centrum innowacji usług oferującego wsparcie doradcze dla organizacji regionalnych w zakresie innowacji i kreatywności w sektorze usług w celu propagowania zmian w przemyśle;

- publikacja inteligentnego przewodnika na temat lepszego stosowania funduszy polityki spójności w celu wykorzystania innowacji w dziedzinie usług, co ma szczególne znaczenie dla SKK;

- rozpoczęcie finansowania projektu pilotażowego wspierającego dwa tradycyjne regiony przemysłowe przeistaczające się w „europejskie okręgi twórcze”[55];

- przegląd wyzwań i potencjalnych środków mających na celu wzmocnienie konkurencyjności unijnych sektorów mody i przemysłu luksusowego oraz należyte uwzględnienie odpowiednich dokumentów roboczych służb;

- ocena zaleceń, które mają zostać przedstawione przez Europejską Rada Liderów ds. Wzornictwa w 2012 r., oraz opracowanie planu działania na rzecz przyspieszenia uwzględnienia wzornictwa w polityce innowacji;

- w ramach europejskiej inicjatywy klastrów doskonałości – rozwijanie i testowanie modułów szkoleniowych mających na celu propagowanie roli kreatywności, umiejętności twórczych i sektorów kreatywnych na rzecz zmian w odniesieniu do tradycyjnej działalności przemysłowej;

- rozpoczęcie konsultacji z zainteresowanymi stronami na temat znaczenia utworzenia sojuszu dotyczącego europejskiego doświadczenia gospodarczego w celu wspierania działań międzysektorowych pomiędzy SKK, rekreacją, sportem i turystyką oraz na rzecz wspierania rozwoju nowych łańcuchów wartości w przemyśle.

5.           Monitorowanie postępu

Wykorzystanie pełnego potencjału SKK może w znacznym stopniu przyczynić się do wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy oraz przyspieszyć przejście do społeczeństwa innowacyjnego opartego na wiedzy. Aby wykorzystać ten potencjał, niezbędne jest podjęcie działań na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, jak i na szczeblu UE, aby wesprzeć wdrażanie wielopoziomowej strategii określonej powyżej, ukierunkowanej w perspektywie krótko- i długoterminowej w szczególności na pięć kluczowych działań politycznych: rozwijanie umiejętności, usprawnienie dostępu do finansowania, propagowanie nowych modeli biznesowych i poszerzanie bazy odbiorców, ułatwianie współpracy z innymi sektorami i politykami oraz poszerzanie zasięgu międzynarodowego. Strategia ta będzie również promować współpracę z partnerami UE. Wymaga ona wsparcia ze strony instytucji europejskich i zainteresowanych stron.

W celu monitorowania postępów w realizacji strategii, Komisja proponuje wykorzystać istniejące ramy współpracy, tj. otwartą metodę koordynacji w dziedzinie kultury.

[1]               Obejmujące w szczególności architekturę, archiwa i biblioteki, rękodzieło artystyczne, sektor audiowizualny (obejmujący film, telewizję, gry wideo i multimedia), dziedzictwo kulturowe, wzornictwo (w tym wzornictwo odzieżowe), festiwale, muzykę, przedstawienia artystyczne i sztuki wizualne, działalność wydawniczą i radio.

[2]               Sprawozdanie na temat europejskiej konkurencyjności w 2010 roku. Inne źródła oszacowały udział na 4,5 % PKB i 8,5 mln osób zatrudnionych (TERA Consultants, 2010 r.).

[3]               Obejmuje ona wzornictwo, produkcję materiałów i towarów dotyczących mody oraz ich dystrybucję.

[4]               Obejmuje on w szczególności luksusową odzież, biżuterię i zegarki, akcesoria, wyroby skórzane, perfumy i kosmetyki, meble i sprzęt gospodarstwa domowego, samochody, łodzie, jak również gastronomię, hotele i rozrywkę.

[5]               Competitiveness of the EU fashion industries, Idea Consult, 2012 r.; The value of the cultural and creative industries to the European economy, Frontier Economics, 2012 r.

[6]               Źródło: Eurostat (EU-LFS)

[7]               Obserwuje się to np. w segmencie „szybkiej mody” wprowadzającej do obrotu kilka nowych kolekcji rocznie.

[8]               COM(2010) 546

[9]               Creating Innovation: Do the creative industries support innovation in the wider economy?, NESTA 2008 r.

[10]             Sostenuto – Culture as a factor of economic and social innovation, 2012 r. KEA European Affairs – Study on the impact of culture on creativity, 2009 r.

[11]             12. plan pięcioletni Chin (2011 – 2015)

[12]             Na przykład 62 % wszystkich towarów wytwarzanych przez europejskie marki luksusowe sprzedawanych jest poza Europą, a wartość ich eksportu szacuje się na 260 mld euro (np. około 10 % europejskiego eksportu ogółem).

[13]             Zob. http://ec.europa.eu/culture/our-policy-development/documents/120505-cci-policy-handbook.pdf

[14]             www.europeana.eu

[15]             SKK oznacza sektor kultury i sektor kreatywny.

[16]             Zob. s. 10.

[17]             http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/small-business-act/

[18]             COM(2011) 287

[19]             COM(2011) 289

[20]             COM(2012) 372

[21]             COM(2011) 427

[22]             http://ec.europa.eu/internal_market/iprenforcement/stakeholders/index_en.htm#maincontentSec2

[23]             COM(2010) 245

[24]             COM(2011) 851

[25]             COM(2011) 942

[26]             COM(2012) 209

[27]             COM(2007) 242

[28]             http://ec.europa.eu/culture/news/cci_en.htm

[29]             https://www.howtogrow.eu/ecia/

[30]             COM(2011) 785

[31]             COM(2011) 788

[32]             http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/proposals_2014_2020_en.cfm

[33]             COM(2011) 809

[34]             COM(2011) 834

[35]             COM(2011) 665

[36]             Badanie dotyczące wkładu kultury w rozwój lokalny i regionalny – 2010 r.

[37]             Dokument roboczy służb Komisji (2012) 61, część II

[38]             http://enrd.ec.europa.eu/leader/en/leader_en.cfm

[39]             http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/c/document_library/get_file?uuid=a39fd20b-9fbc-402b-be8c-b51d03450946&groupId=10157

[40]             Ibid.

[41]             Dialog polityczny może być wspierany szczególnie w ramach Instrumentu Partnerstwa (IP).

[42]             Cele te wspierane będą zarówno w ramach współpracy geograficznej, jak i tematycznej poprzez instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju, Europejski Instrument Sąsiedztwa, Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) oraz 11. Europejski Fundusz Rozwoju.

[43]             http://ec.europa.eu/education/higher-education/ka1_en.htm

[44]             http://www.pearle.ws/en/projects/detail/16

[45]             http://europeanskillscouncil.t-c-l.eu/eng/

[46]             http://ec.europa.eu/culture/media/programme/overview/funding/index_en.htm

[47]             http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/policy/intellectual-property/index_en.htm

[48]             http://ec.europa.eu/culture/media/programme/overview/digitaldistrib/prepaction/index_en.htm

[49]             http://ec.europa.eu/culture/news/12062012-pilotproject-eac10_en.htm

[50]             WP ICT PSP 2012 r., s. 19.

[51]             http://ec.europa.eu/culture/news/20120316-conference-audience_en.htm

[52]             WP ICT PSP 2013 r., s. 10, 81-85

[53]             http://ec.europa.eu/culture/our-programmes-and-actions/label/european-heritage-label_en.htm

[54]             http://ec.europa.eu/culture/our-programmes-and-actions/capitals/european-capitals-of-culture_en.htm

[55]             http://ec.europa.eu/enterprise/newsroom/cf/itemdetail.cfm?item_id=5782&lang=en