Wydanie tymczasowe

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

ATHANASIOSA RANTOSA

przedstawiona w dniu 12 czerwca 2025 r.(1)

Sprawa C‑209/24 P

VP

przeciwko

Europejskiemu Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (Cedefop)

Odwołanie – Służba publiczna – Członek personelu tymczasowego – Odmowa przedłużenia umowy o pracę z członkiem personelu tymczasowego na czas nieokreślony – Artykuł 266 TFUE – Środki, które zapewnią wykonanie wyroku Sądu stwierdzającego nieważność – Przeinaczenie dowodów – Regulamin postępowania przed Trybunałem – Artykuł 151 ust. 1 – Poufność komunikacji między prawnikami

 Wprowadzenie

1.        W swoim odwołaniu VP (zwana dalej „wnoszącą odwołanie”) wnosi o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 2024 r., VP/Cedefop (T‑563/22, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2024:72), w którym Sąd oddalił jej skargę dotyczącą, po pierwsze, stwierdzenia nieważności decyzji dyrektora wykonawczego Europejskiego Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (Cedefopu) z dnia 17 grudnia 2021 r. (zwanej dalej „sporną decyzją”) oraz decyzji komisji odwoławczej Cedefopu z dnia 17 czerwca 2022 r. (zwanej dalej „decyzją oddalającą zażalenie”), a po drugie, zasądzenia zadośćuczynienia w wysokości 5.000.000 EUR za doznaną krzywdę.

2.        Sporna decyzja i decyzja oddalająca zażalenie zostały wydane przez Cedefop w następstwie wyroku Sądu z dnia 16 grudnia 2020 r., VP/Cedefop (T‑187/18, zwanego dalej „wyrokiem stwierdzającym nieważność”, EU:T:2020:613), stwierdzającego nieważność w szczególności decyzji, na mocy których Cedefop oddalił wniosek wnoszącej odwołanie o przedłużenie z nią umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego w tej agencji.

3.        Zgodnie z wnioskiem Trybunału w niniejszej opinii skupię się, po pierwsze, na pierwszym zarzucie odwołania, dotyczącym naruszenia art. 266 TFUE oraz oczywistego błędu w ocenie ze względu na to, że Sąd przeinaczył dowody dotyczące wykonania wyroku stwierdzającego nieważność, a po drugie, na wniosku Cedefopu o wyłączenie z akt sprawy dokumentu zawierającego wymianę korespondencji między dwoma prawnikami.

 Okoliczności powstania sporu

4.        W dniu 16 listopada 2007 r. wnosząca odwołanie została zatrudniona przez Cedefop w charakterze członka personelu tymczasowego na stanowisku doradcy prawnego na podstawie umowy na czas określony, która została przedłużona do dnia 15 listopada 2017 r. Przed upływem tej ostatniej daty skierowała ona do dyrektora wykonawczego Cedefopu wniosek o przedłużenie z nią umowy o pracę na czas nieokreślony począwszy od dnia 16 listopada 2017 r.(2), który został oddalony decyzją dyrektora z dnia 12 maja 2017 r. Wnosząca odwołanie złożyła zażalenie na tę decyzję, które zostało oddalone decyzją komisji odwoławczej Cedefopu z dnia 1 grudnia 2017 r. (zwanej dalej „komisją odwoławczą”), a następnie wniosła skargę do Sądu.

5.        Wyrokiem stwierdzającym nieważność Sąd, po pierwsze, stwierdził nieważność decyzji z dnia 12 maja i 1 grudnia 2017 r.(3), po drugie, zasądził od Cedefopu kwotę 30.000 EUR tytułem odszkodowania za szkodę majątkową wyrządzoną wnoszącej odwołanie, a także kwotę 10.000 EUR tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez nią krzywdę, po trzecie, oddalił skargę w pozostałym zakresie, a po czwarte, obciążył Cedefop kosztami postępowania.

6.        W dniu 8 stycznia 2021 r. wnosząca odwołanie skierowała do nowego dyrektora wykonawczego Cedefopu wniosek o wykonanie tego wyroku poprzez przedłużenie z nią umowy o pracę, a po uchyleniu przez komisję odwoławczą(4) pierwszej decyzji(5), ów nowy dyrektor, po uprzednim zaproszeniu wnoszącej odwołanie do przedstawienia uwag(6), poinformował ją w spornej decyzji, że skoro Cedefop wypłacił całość kwot, których zapłatę nakazał Sąd w wyroku stwierdzającym nieważność, nie zachodzi potrzeba podejmowania dodatkowych środków w celu wykonania tego wyroku. Złożone przez wnoszącą odwołanie w dniu 3 marca 2022 r. zażalenie na tę decyzję zostało oddalone decyzją oddalającą zażalenie.

 Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

7.        Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 2 września 2022 r. wnosząca odwołanie wniosła, po pierwsze, o stwierdzenie nieważności spornej decyzji, w tym powiązanej i nierozerwalnie związanej z nią decyzji o nieprzedłużeniu z wnoszącą odwołanie umowy o pracę na czas nieokreślony, a także decyzji oddalającej zażalenie, po drugie, o zadośćuczynienie za krzywdę, jakiej miała doznać z powodu tych decyzji, a po trzecie, o obciążenie Cedefopu kosztami postępowania.

8.        Wnosząca odwołanie podniosła pięć zarzutów, z których pierwszy cofnęła na rozprawie, a pozostałe(7) cztery zostały oddalone przez Sąd w zaskarżonym wyroku.

9.        W odniesieniu w szczególności do drugiego zarzutu, dotyczącego naruszenia art. 266 TFUE oraz oczywistego błędu w ocenie, Sąd – po pierwsze – w pkt 36 zaskarżonego wyroku zauważył, że decyzja oddalająca zażalenie uzupełniała podstawy uzasadnienia spornej decyzji, ponieważ odmowa przedłużenia umowy z wnoszącą odwołanie została oparta nie tylko na przesłankach wskazanych w tej ostatniej, lecz również na przesłankach związanych z wewnętrznym funkcjonowaniem Cedefopu streszczonych w pkt 37 zaskarżonego wyroku.

10.      Następnie w pkt 38 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że Cedefop wywiązał się z obowiązku ponownego rozpatrzenia wniosku wnoszącej odwołanie o przedłużenie umowy o pracę i z obowiązku wydania nowej decyzji zastępującej decyzję z dnia 12 maja 2017 r.(8), ponieważ, jak wynika z uzasadnienia decyzji oddalającej zażalenie, Cedefop na etapie badania zażalenia wnoszącej odwołanie uznał, że nie zachodzi potrzeba przywracania jej do pracy ze względu na przesłanki związane z wewnętrzną organizacją tej agencji. Ponadto w pkt 41 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, że podstawy uzasadnienia nowej odmowy uwzględnienia wniosku wnoszącej odwołanie o przedłużenie umowy były odmienne od podstaw w decyzji z dnia 12 maja 2017 r.

11.      Wreszcie w pkt 43 i 44 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, po pierwsze, że wnosząca odwołanie nie zakwestionowała zasadności podstawy dotyczącej zmian w wewnętrznej organizacji Cedefopu, a po drugie, że podstawa ta sama w sobie wystarczała do uzasadnienia decyzji o nieprzedłużeniu z nią umowy o pracę. W pkt 46 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził zatem, że należy oddalić jako bezskuteczne argumenty, za pomocą których wnosząca odwołanie kwestionowała zasadność podstawy, zgodnie z którą nie było potrzeby podejmowania żadnych działań w wyniku wyroku stwierdzającego nieważność, ponieważ wypłata przewidzianych w tym wyroku odszkodowań była wystarczająca do zapewnienia jego prawidłowego wykonania.

 Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron

12.      W dniu 17 marca 2024 r. wnosząca odwołanie wniosła odwołanie od zaskarżonego wyroku. Wnosi ona do Trybunału o stwierdzenie nieważności zaskarżonego wyroku, zasądzenie od Cedefopu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, oszacowaną ex aequo et bono na kwotę 5.000.000 EUR oraz obciążenie Cedefopu kosztami zarówno postępowania odwoławczego, jak i kosztami postępowania przed Sądem.

13.      Cedefop wnosi do Trybunału o oddalenie odwołania, nakazanie wyłączenia z akt sprawy załącznika C.1 i obciążenie wnoszącej odwołanie kosztami postępowania.

 Analiza

14.      Jak wskazałem we wprowadzeniu do niniejszej opinii, moja analiza skupi się na pierwszym z dziewięciu zarzutów odwołania podniesionych przez wnoszącą odwołanie, dotyczącym przeinaczenia dowodów zawartych w aktach sprawy(9), a także na wniosku o wyłącznie z akt sprawy załącznika C.1 sformułowanym przez Cedefop.

 W przedmiocie pierwszego zarzutu odwołania

15.      Wnosząca odwołanie w zarzucie pierwszym wskazuje najpierw, że Sąd w pkt 38 zaskarżonego wyroku uwzględnił zarzut drugi jej skargi w pierwszej instancji, gdy uznał, że Cedefop był zobowiązany do wydania decyzji zastępującej poprzednie decyzje w wykonaniu wyroku stwierdzającego nieważność(10) a następnie zarzuca Sądowi, iż ten przeinaczył dowody, w szczególności decyzję oddalającą zażalenie. Sąd miał błędnie uznać w pkt 22 oraz w pkt 34–38 zaskarżonego wyroku, że sporna decyzja i decyzja oddalająca zażalenie stanowiły wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność poprzez zastąpienie decyzji z dni 12 maja i 1 grudnia 2017 r.

16.      W dalszych rozważaniach rozpocznę od przypomnienia istotnych aspektów oceny dokonanej przez Sąd, a następnie przejdę do zbadania, czy doszło do zarzucanego przez wnoszącą odwołanie przeinaczenia dowodów.

 Ocena Sądu

17.      Jak wynika z sentencji wyroku stwierdzającego nieważność, Sąd stwierdził nieważność decyzji z dni 12 maja i 1 grudnia 2017 r. i zasądził od Cedefopu odszkodowanie za szkodę majątkową oraz zadośćuczynienie za krzywdę wyrządzone wnoszącej odwołanie, a następnie oddalił skargę „w pozostałym zakresie”. Poza zasądzeniem odszkodowania za szkodę majątkową i zadośćuczynienia za krzywdę, Sąd nie udzielił żadnych innych wskazówek co do dalszych środków, które Cedefop był zobowiązany przyjąć.

18.       W następstwie tego wyroku stwierdzającego nieważność Cedefop wydał sporną decyzję, a w odpowiedzi na zażalenie wniesione przez wnoszącą odwołanie – decyzję oddalającą zażalenie, które były przedmiotem zaskarżonego wyroku.

19.      W pkt 34 zaskarżonego wyroku Sąd podkreślił, że w wykonaniu wyroku stwierdzającego nieważność Cedefop był zobowiązany do ponownego rozpatrzenia wniosku wnoszącej odwołanie o przedłużenie z nią umowy i do wydania nowej decyzji zastępującej decyzję z dnia 12 maja 2017 r., z uwzględnieniem sentencji tego wyroku oraz podstaw stanowiących niezbędne uzasadnienie rozstrzygnięcia. Po wyjaśnieniu powyższego, Sąd w pkt 47 zaskarżonego wyroku orzekł, że wnosząca odwołanie nie miała podstaw twierdzić, że Cedefop, podejmując decyzję o nieprzedłużeniu z nią umowy o pracę, naruszył art. 266 TFUE i popełnił oczywisty błąd w ocenie. Sąd sformułował ten wniosek, opierając się na dwóch następujących podstawach.

20.      W pierwszej kolejności, w pkt 38 tego wyroku Sąd orzekł, co do istoty, że Cedefop wywiązał się z podnoszonego przez wnoszącą odwołanie obowiązku ponownego rozpatrzenia wniosku o przedłużenie umowy i wydania nowej decyzji(11). Po pierwsze, w pkt 35 owego wyroku, Sąd stwierdził, że na mocy spornej decyzji dyrektor wykonawczy Cedefopu uznał, iż poza wypłatą odszkodowań przyznanych wnoszącej odwołania w wyroku stwierdzającym nieważność „nie ma obowiązku podjęcia żadnych dodatkowych środków wykonawczych”. Po drugie, w pkt 36 i 37 tego wyroku wskazał, że w decyzji oddalającej zażalenie komisja odwoławcza „uzupełniła podstawy” uzasadnienia spornej decyzji, „opierając odmowę przedłużenia umowy także na przesłankach związanych z wewnętrznym funkcjonowaniem Cedefopu”, a w szczególności na okoliczności, że Cedefop „zamierzał zreorganizować sposób funkcjonowania służby prawnej w ramach agencji […] bez zamiaru przywrócenia osób do pracy lub przywrócenia uprzedniej organizacji pracy”(12).

21.      W drugiej kolejności, w pkt 39–43 zaskarżonego wyroku Sąd zauważył, że Cedefop nie miało obowiązku przedłużenia umowy z wnoszącą odwołanie, biorąc pod uwagę, że członek personelu tymczasowego nie ma roszczenia o przedłużenie umowy, oraz że w odniesieniu do argumentu, zgodnie z którym przywrócenie wnoszącej odwołanie na stanowisko leżało w interesie służby, nie zakwestionowała ona w szczególny sposób zasadności podstawy uzasadnienia dotyczącej zmian w wewnętrznej organizacji Cedefopu(13). Jednakże w pkt 46 tego wyroku Sąd stwierdził, że argument Cedefopu, zgodnie z którym nie było potrzeby podejmowania żadnych dalszych środków w celu wykonania wyroku stwierdzającego nieważność, jest bezskuteczny, ponieważ agencja ta w spornej decyzji – ocenianej w świetle uzasadnienia zawartego w decyzji oddalającej zażalenie – wypowiedziała się w przedmiocie wniosku o przedłużenie umowy(14).

22.       Stwierdzam zatem, że w zaskarżonym wyroku Sąd uzasadnił oddalenie drugiego zarzutu skargi w pierwszej instancji wyłącznie na streszczonej w pkt 20 niniejszej opinii podstawie „zmian w wewnętrznej organizacji Cedefopu”, a w szczególności na przesłance, że agencja ta „zamierzała zreorganizować sposób funkcjonowania służby prawnej w ramach agencji”.

23.      Wyjaśniwszy powyższe, należy zbadać, czy – jak twierdzi wnosząca odwołanie – Sąd przeinaczył dowody, gdy przyjął, że Cedefop prawidłowo wykonał wyrok stwierdzający nieważność, a w szczególności treść decyzji oddalającej zażalenie.

 W przedmiocie przeinaczenia dowodów

24.      Wnosząca odwołanie podnosi, że do września 2023 r. Cedefop konsekwentnie utrzymywał, że żadna decyzja dotycząca wykonania wyroku stwierdzającego nieważność nie była wymagana ani nie została wydana(15), zaś w zaskarżonym wyroku Sąd – na skutek przeinaczenia stanu faktycznego – miał przyjąć, że wydano decyzję zastępującą decyzje z dni 12 maja i 1 grudnia 2017 r., których nieważność stwierdzono, ponieważ uznał, że decyzja oddalająca zażalenie stanowiła taką decyzję zastępującą poprzednie decyzje(16). Cedefop odpowiada, że pomimo braku takiego obowiązku po swojej stronie, ponownie rozpatrzył wniosek wnoszącej odwołanie o przedłużenie umowy, a następnie go oddalił. W decyzji oddalającej zażalenie komisja odwoławcza miała bowiem stwierdzić, po pierwsze, że Cedefop niekoniecznie miał obowiązek ponownego rozpatrzenia wniosku o przedłużenie umowy, a po drugie, że pomimo to rozpatrzył (i oddalił) ten wniosek.

25.      W tym względzie pragnę zauważyć, że z art. 266 akapit pierwszy TFUE wynika, że w przypadku orzeczenia o nieważności aktu przyjętego przez instytucję jest ona zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku, w którym stwierdzono nieważność tego aktu(17).

26.      Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału z art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE i z art. 58 akapit pierwszy statutu wynika, iż jedynie Sąd jest właściwy do dokonywania, po pierwsze, ustaleń faktycznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy nieprawidłowość jego ustaleń wynika z akt sprawy, a po drugie, oceny ustalonych okoliczności faktycznych. Wynika z tego, że ocena okoliczności faktycznych nie stanowi, z wyłączeniem przypadków przeinaczenia przedstawionych Sądowi dowodów, zagadnienia prawnego, które jako takie poddane jest kontroli Trybunału(18). Takie przeinaczenie występuje wówczas, gdy – bez przeprowadzania nowych dowodów – ocena dowodów istniejących okazuje się oczywiście błędna lub oczywiście sprzeczna z ich brzmieniem. Niemniej takie przeinaczenie musi wynikać w sposób oczywisty z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, bez konieczności dokonywania nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów. Ponadto w sytuacji, gdy strona wnosząca odwołanie powołuje się na przeinaczenie dowodów, winna ona dokładnie wskazać, które dowody zostały jej zdaniem przez Sąd przeinaczone, oraz wykazać błędy w analizie, które w jej opinii doprowadziły Sąd do takiego przeinaczenia(19).

27.      W niniejszej sprawie, w następstwie wyroku stwierdzającego nieważność, Cedefop wydał sporną decyzję, utrzymaną następnie w mocy decyzją oddalającą zażalenie, która, jak wskazał Sąd w pkt 38 zaskarżonego wyroku, ma również znaczenie dla zbadania zgodności z prawem spornej decyzji.

28.      Jestem zdania, że w ten sposób Cedefop wykonał, zgodnie z art. 266 TFUE, wyrok stwierdzający nieważność i spełnił swój obowiązek rozpatrzenia wniosku i późniejszego zażalenia wnoszącej odwołanie. W tym względzie w swoich argumentach wnosząca odwołanie wydaje się mylić dwa odrębne aspekty: z jednej strony kwestię istnienia decyzji wykonującej wyrok stwierdzający nieważność, a z drugiej strony zasadność decyzji, w drodze której Cedefop ocenił, że wykonał wyrok stwierdzający nieważność (mianowicie spornej decyzji uzupełnionej decyzją oddalającą zażalenie).

29.      Wyjaśniwszy powyższe, należy zbadać, czy – jak podnosi wnosząca odwołanie – Sąd przeinaczył dowody, a w szczególności decyzję oddalającą zażalenie, gdy stwierdził, że Cedefop wykonał rzeczony wyrok.

30.      W tym względzie, w pierwszej kolejności zauważam, że w spornej decyzji dyrektor wykonawczy CEDEFOP rozpatrzył wniosek wnoszącej odwołanie o wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność decyzji, podkreślając zasadniczo, że skutki niezgodności z prawem stwierdzonej przez Sąd w wyroku stwierdzającym nieważność zostały usunięte poprzez zapłatę odszkodowania zasądzonego tym wyrokiem.

31.      W drugiej kolejności zauważam, że w decyzji oddalającej zażalenie komisja odwoławcza rozpatrzyła w szczególności zarzut dotyczący naruszenia przez Cedefop art. 266 TFUE. W szczególności, na stronach 16 i 17 tej decyzji, Cedefop odrzucił argumenty związane z „uzasadnieniem [wyroku stwierdzającego nieważność] dotyczącym likwidacji służby prawnej i nieprzedłużania umowy ze skarżącą”(20). Ta część wspomnianej decyzji składa się, w istocie, z trzech argumentów, w których komisja odwoławcza wyjaśniła:

–        przede wszystkim, że Sąd ustalił odszkodowanie za całokształt szkody majątkowej i krzywdy ex aequo et bono, biorąc pod uwagę, że w wyniku stwierdzonych nieprawidłowości wnosząca odwołanie „straciła szansę” na przedłużenie umowy(21) oraz że Sąd nie zajął i nie mógł zająć stanowiska w kwestii przywrócenia wewnętrznej służby prawnej Cedefopu(22);

–        następnie, że decyzja o utworzeniu stanowiska wewnętrznego doradcy prawnego w ramach Cedefopu(23) została podjęta przez dyrektora wykonawczego i poparta przez komitet wykonawczy(24) oraz że decyzja ta nie miała związku: po pierwsze, ze szczególną sytuacją wnoszącej odwołanie; po drugie, z analizą, na której opierała się decyzja byłego dyrektora o nieprzedłużeniu z nią umowy, a po trzecie, z wyrokiem stwierdzającym nieważność;

–        wreszcie, że na podstawie dokładnej i transparentnej analizy status quo, Cedefop zamierzał zreorganizować sposób funkcjonowania służby prawnej w celu ograniczenia zidentyfikowanych zagrożeń, bez zamiaru przywrócenia osób do pracy lub uprzedniej organizacji pracy.

32.      Wreszcie w trzeciej kolejności pragnę zauważyć, że w pkt 18 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, że w spornej decyzji „dyrektor wykonawczy Cedefopu bez wątpienia zdecydował […] o braku podstaw do przedłużenia umowy o pracę ze skarżącą”, a w pkt 38 tego wyroku stwierdził, że w decyzji oddalającej zażalenie – która zgodnie z oceną Sądu zawartą w pkt 22 tego wyroku uzupełniała uzasadnienie spornej decyzji – Cedefop rozpatrzył i oddalił wniosek o przedłużenie umowy „w oparciu o przesłanki związane z wewnętrzną organizacją tej agencji”(25).

33.      W tym kontekście należy ustalić, czy Sąd w zaskarżonym wyroku przeinaczył dowody, gdy przyjął, że w decyzji oddalającej zażalenie komisja odwoławcza dodała kolejną podstawę oddalenia wniosku wnoszącej odwołanie. Ocena ta dotyczy zasadniczo wykładni trzeciego argumentu przedstawionego w pkt 31 niniejszej opinii, zgodnie z którym ta komisja wskazała, że wewnętrzna reorganizacja Cedefopu, a w szczególności jego służby prawnej, w żadnym razie nie oznaczała zamiaru przywrócenia osób do pracy lub uprzedniej organizacji pracy(26).

34.      W tym względzie wprawdzie nie jest oczywiste, że za pomocą tego argumentu komisja odwoławcza zamierzała uzasadnić odmowę przedłużenia umowy z wnoszącą odwołanie poprzez przyjęcie dodatkowej - względem podstawy, na jakiej oparto sporną decyzję - podstawy a mianowicie, jak podkreślił Sąd w pkt 38 tego wyroku, „w oparciu o przesłanki związane z wewnętrzną organizacją tej agencji”(27), nie można jednak wykluczyć, że fragment ten można odczytać jako dorozumiane oddalenie wniosku wnoszącej odwołanie o przedłużenie umowy. Komisja odwoławcza, stwierdzając, że z przyczyn niezwiązanych z sytuacją osobistą wnoszącej odwołanie, odnoszących się do wewnętrznej organizacji służby prawnej, agencja nie zamierzała „przywrócić osób do pracy lub uprzedniej organizacji pracy”, mogła bowiem jedynie odnieść się, w sposób dorozumiany, do braku konieczności przedłużenia umowy z wnoszącą odwołanie. Stanowi to argumentację pomocniczą, odmienną od jedynej podstawy uzasadnienia spornej decyzji, która ograniczała się do stwierdzenia, że Cedefop w wykonaniu wyroku stwierdzającego nieważność nie miał obowiązku przyjęcia żadnego innego środka.

35.      W związku z tym, w świetle takiej, co najmniej dającej się bronić, możliwości, uważam, że przesłanki niezbędne do stwierdzenia przeinaczenia dowodów, streszczone w pkt 26 niniejszych żądań, nie zostały spełnione, a w szczególności, że dokonana przez Sąd ocena dowodów, a mianowicie decyzji oddalającej zażalenie, nie jest oczywiście sprzeczna z tą decyzją.

36.      Zakładając, że Trybunał podzieli taką interpretację, zarzut pierwszy odwołania powinien zostać wobec tego oddalony.

37.      Z kolei, gdyby Trybunał uznał, że uzasadnienie Sądu było wadliwe w związku z przeinaczeniem dowodów, należało będzie uwzględnić zarzut pierwszy odwołania, a w konsekwencji uchylić zaskarżony wyrok. Jak wynika bowiem z pkt 37, 43 i 44 zaskarżonego wyroku, Sąd oddalił skargę w pierwszej instancji wyłącznie na podstawie uzasadnienia spornych decyzji, które dotyczyło zmian w wewnętrznej organizacji Cedefopu(28). W takim przypadku konieczne będzie rozważenie czy Trybunał może orzekać w przedmiocie skargi w pierwszej instancji, co zostanie omówione w kolejnych punktach niniejszej opinii.

 W przedmiocie skargi w pierwszej instancji

38.      Zgodnie z art. 61 statutu w wypadku uchylenia orzeczenia Sądu Trybunał może sam wydać orzeczenie ostateczne w sprawie, jeśli stan postępowania na to pozwala.

39.      Uważam, że taka sytuacja zachodziłaby w niniejszej sprawie, gdyby Trybunał ocenił, że należy uchylić zaskarżony wyrok. W takiej sytuacji Trybunał dysponowałby bowiem wszystkimi informacjami niezbędnymi do rozstrzygnięcia w przedmiocie zarzutu drugiego skargi w pierwszej instancji, dotyczącego naruszenia art. 266 TFUE i oczywistego błędu w ocenie(29).

40.      W ramach tego zarzutu wnosząca odwołanie podnosi zasadniczo dwa argumenty. Po pierwsze twierdzi, że to na Cedefopie spoczywał obowiązek – w wykonaniu wyroku stwierdzającego nieważność – ponownego rozpatrzenia wniosku o przedłużenie z nią umowy o pracę i wydanie nowej decyzji zastępującej sporną decyzję, a po drugie, że przedłużenie z nią tej umowy było jedynym możliwym środkiem w celu usunięcia niezgodności z prawem stwierdzonych w wyroku stwierdzającym nieważność.

41.      W odniesieniu do pierwszego argumentu pragnę wskazać, po pierwsze, że z art. 266 akapit pierwszy TFUE wynika, że w przypadku orzeczenia o nieważności aktu przyjętego przez instytucję jest ona zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku, w którym stwierdzono nieważność tego aktu, a po drugie, że w następstwie wyroku stwierdzającego nieważność Cedefop był zobowiązany do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku(30) oraz, jak przyznał sam Sąd w pkt 34 zaskarżonego wyroku, do wydania nowego aktu zastępującego decyzję z dnia 12 maja 2017 r.

42.      W następstwie tego wyroku stwierdzającego nieważność Cedefop wydał sporną decyzję, utrzymaną w mocy decyzją oddalającą zażalenie. Wprawdzie w spornej decyzji agencja ta nie rozpatrzyła ponownie wniosku wnoszącej odwołania o przedłużenie z nią umowy o pracę, niemniej jednak odpowiedziała jej, że nie ma obowiązku podjęcia żadnego innego środka poza wypłatą odszkodowania, które zasądził od niej Sąd, z czego w ostatecznym rozrachunku pośrednio wynikało, że nie ma podstaw do przedłużenia umowy o pracę z wnoszącą odwołanie(31).

43.      W swojej decyzji oddalającej zażalenie komisja odwoławcza podtrzymała tę argumentację, podkreślając w szczególności, że odszkodowanie zasądzone przez Sąd w wyroku stwierdzającym nieważność – o które wniosła sama wnosząca odwołanie w celu naprawienia szkody materialnej spowodowanej nieprzedłużeniem z nią umowy – stanowiło „należytą rekompensatę za całokształt poniesionej przez [nią] szkody majątkowej”, jak orzekł Sąd w pkt 201 wyroku stwierdzającego nieważność.

44.      W świetle tych okoliczności uważam, że w spornej decyzji, utrzymanej w mocy decyzją oddalającą zażalenie, Cedefop w sposób dorozumiany dokonał ponownej oceny wniosku wnoszącej odwołanie o przedłużenie z nią umowy, i uznał, że nie miał obowiązku podjęcia żadnego innego środka poza wypłatą zasądzonego od niego odszkodowania.

45.      W odniesieniu do drugiego argumentu zauważam, jak wskazał Sąd w pkt 25, 26 i 41 zaskarżonego wyroku, że członek personelu tymczasowego nie ma żadnych roszczeń o przedłużenie swojej umowy, możliwość przedłużenia jest jedynie opcją pozostawioną uznaniu właściwego organu, a instytucje dysponują szerokim zakresem uznania w organizacji swoich służb(32). Rozważania te mają tym większe znaczenie w przypadku zastąpienia umowy na czas określony umową na czas nieokreślony, która tworzy bardziej stabilną i bezterminową więź między instytucją a zainteresowanym pracownikiem(33). Wynika z tego, że wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność niekoniecznie musiało skutkować przedłużeniem umowy z wnoszącą odwołanie(34).

46.      W związku z tym, niezależnie od zasadności odpowiedzi Cedefopu, która stanowi przedmiot pozostałych zarzutów podniesionych w odwołaniu(35), uważam, że Cedefop podjął środki wymagane w art. 266 TFUE w celu wykonania wyroku stwierdzającego nieważność.

47.      Podsumowując, w przypadku, gdyby Trybunał uznał, że należy uwzględnić zarzut pierwszy odwołania i w konsekwencji wydać ostateczny wyrok w sprawie skargi w pierwszej instancji, proponuję oddalenie zarzutu drugiego skargi w pierwszej instancji.

 W sprawie wniosku o wyłączenie z akt sprawy załącznika C.1

48.      W odpowiedzi na odwołanie Cedefop zwraca się do Trybunału, na podstawie art. 151 regulaminu postępowania, o wyłączenie z akt sprawy załącznika C.1 do odwołania, który zawiera wymianę korespondencji między wnoszącą odwołanie, jej byłą doradczynią prawną i osobą trzecią, w której zawarto, w formie kopiuj-wklej, treść wiadomości e-mail wysłanej w dniu 2 kwietnia 2021 r. przez doradcę prawnego Cedefop do byłej doradczyni prawnej wnoszącej odwołanie w sprawie możliwości podjęcia rozmów między stronami w celu pozasądowego rozstrzygnięcia sporu(36). W istocie Cedefop twierdzi, że przedmiotowa korespondencja jest objęta poufnością korespondencji pomiędzy adwokatami, zgodnie z belgijskim kodeksem etyki zawodowej adwokatów, i podkreśla, że ani wnosząca odwołanie, ani jej obecny doradca prawny nie byli adresatami rozpatrywanej wiadomości e-mail. Z kolei wnosząca odwołanie twierdzi, po pierwsze, że poufność przewidziana w tym kodeksie stanowi wewnętrzną zasadę adwokatury brukselskiej (Belgia), która nie jest dla niej wiążąca, a po drugie, że korespondencja ta stanowi decydujący dowód na poparcie jej stanowiska(37).

49.      Na wstępie chciałbym zauważyć, że prawo Unii nie określa żadnych konkretnych zasad dotyczących korzystania z dowodów. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału zasadą obowiązującą w tym względzie jest zasada swobodnej oceny dowodów, z której wynika, że dopuszczalność przedstawionego we właściwym czasie dowodu może być zakwestionowana przed sąd Unii wyłącznie w przypadku, gdy został on pozyskany w sposób niezgodny z prawem(38). W szczególności, w przypadku dowodów przedstawionych w sposób niezgodny z prawem przez jedną ze stron, należy ocenić poszczególne interesy stron w postępowaniu związane z ich prawem do rzetelnego procesu z uwzględnieniem interesów chronionych przez przepisy, do których naruszenia lub obejścia doszło przy uzyskaniu takich dowodów(39). Wynika stąd, że sąd Unii, do którego złożono wniosek o wyłączenie dowodów, powinien wyważyć z jednej strony interesy skarżącego, który przedstawił te dowody, uwzględniając w szczególności ich użyteczność do dokonania oceny argumentów przemawiających za wniesioną do niego skargą, a z drugiej strony interesy strony przeciwnej, które mogłyby zostać konkretnie i faktycznie naruszone wskutek zachowania owych dowodów w aktach sprawy(40).

50.      Przypominam także w odniesieniu do sytuacji w niniejszej sprawie, że prawo do poszanowania poufności korespondencji między adwokatem i jego klientem jest od dawna uznawane przez Trybunał(41), w szczególności jako wyraz zasad prawa do rzetelnego procesu sądowego i poszanowania życia prywatnego, zapisanych odpowiednio w art. 47 i 7 karty(42) oraz art. 6 i 8 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”)(43).

51.      W związku z tym wydaje mi się, że ochrona poufności korespondencji między prawnikiem a jego klientem – która ponadto ma na celu przede wszystkim ochronę interesów klienta – nie obejmuje w każdych okolicznościach korespondencji między prawnikami, chyba że komunikacja ta stanowi część komunikacji między prawnikiem a klientem(44). Ochrona poufności korespondencji między prawnikami jest zwykle zapewniana na poziomie krajowym w drodze zasad etyki zawodowej przyjętych przez właściwe izby [zawodowe prawników], ewentualnie na podstawie upoważnienia ustawowego i jest wiążąca wyłącznie dla prawników, którzy podlegają tym zasadom(45).

52.      Zakładając, że – jak twierdzi Cedefop – zasady etyki zawodowej adwokatury brukselskiej zostały naruszone w niniejszej sprawie przez byłą adwokat wnoszącej odwołanie(46), odpowiedzialność wynikająca z tego naruszenia odnosi się wyłącznie do tej adwokat. Takie naruszenie, przy założeniu jego wykazania, nie mogłoby samo w sobie skutkować zakazem przedstawiania przez wnoszącą odwołanie dowodów, których nie pozyskała w sposób niezgodny z prawem(47).

53.      Wniosku tego nie podważa okoliczność, że w niniejszej sprawie chodziło o korespondencję, która przewidywała możliwość polubownego rozstrzygnięcia sporu, ponieważ tak czy inaczej korespondencja ta nie dotyczyła ewentualnej wymiany informacji poufnych na temat treści ewentualnego polubownego rozstrzygnięcia sporu, lecz jedynie wyrażała co do zasady gotowość Cedefop do podjęcia takich negocjacji(48). Ponadto orzecznictwo, do którego odwołuje się Cedefop, dotyczy dostępu osób trzecich do niektórych dokumentów przygotowanych przez Komisję w kontekście skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego i nie ma znaczenia w niniejszej sprawie(49).

54.      W tych okolicznościach proponuję oddalić wniosek Cedefopu o wyłączenie z akt sprawy załącznika C.1(50).

 Podsumowanie

55.      W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał:

–        oddalił odwołanie lub, jeżeli Trybunał uzna, że należy uwzględnić zarzut pierwszy odwołania, uchylił wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 2024 r. VP/Cedefop (T‑563/22, EU:T:2024:72) i oddalił zarzut drugi skargi wniesionej przez VP do Sądu;

–        oddalił wniosek o wyłączenie z akt sprawy załącznika C.1.

1      Język oryginału: francuski.

2      Wniosek został złożony na podstawie art. 90 ust. 1 Regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”), mającego zastosowanie do członków personelu tymczasowego na mocy art. 46 Warunków zatrudnienia innych pracowników Unii Europejskiej.

3      Sąd orzekł w istocie, po pierwsze, że decyzja z dnia 12 maja 2017 r. była dotknięta oczywistym błędem w ocenie w zakresie, w jakim uzasadniała nieprzedłużenie umowy z wnoszącą odwołanie planowaną likwidacją służby prawnej Cedefopu, a po drugie, że wspomniana decyzja została wydana z naruszeniem prawa do bycia wysłuchanym, prawa do obrony i art. 26 regulaminu pracowniczego, ponieważ nie można wykluczyć, że decyzja ta mogła być oparta na odrębnej podstawie uzasadnienia, dotyczącej utraty zaufania dyrektora Cedefopu do wnoszącej odwołanie.

4      W następstwie zażalenia złożonego przez wnoszącą odwołanie na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego przewodniczący komisji odwoławczej skierował do niej w dniu 29 lipca 2021 r. pismo, w którym wskazał, że na posiedzeniu w dniu 16 lipca 2021 r. komisja ta postanowiła uwzględnić jej zażalenie z dnia 28 kwietnia 2021 r. i „uchylić” decyzję z dnia 2 marca 2021 r., ponieważ wnosząca odwołanie nie miała możliwości przedstawienia uwag w jej przedmiocie. W międzyczasie, postanowieniem z dnia 20 maja 2022 r., VP/Cedefop (T‑534/21, EU:T:2022:327), Sąd odrzucił skargę wnoszącej odwołanie na decyzję z dnia 2 marca 2021 r.

5      Pismem z dnia 2 marca 2021 r. (zwanym dalej „decyzją z dnia 2 marca 2021 r.”) dyrektor wykonawczy podniósł, że wykonanie tegoż wyroku wymagało jedynie naprawienia szkody majątkowej i zadośćuczynienia za krzywdę, ponieważ skutki stwierdzonej przez Sąd niezgodności z prawem zostały zrekompensowane poprzez wypłatę odszkodowania.

6      W dniu 7 września 2021 r. wspomniany nowy dyrektor skierował do wnoszącej odwołanie pismo, w którym poinformował ją, że nie zamierza przyjąć dodatkowych środków, o które wnosiła wnosząca odwołanie w ramach swojego wniosku, ze względu na to, że wyrok stwierdzający nieważność został już w pełni wykonany i wezwał ją do przedstawienia uwag w przedmiocie planowanej decyzji, co wnosząca odwołanie uczyniła w dniu 15 października 2021 r.

7      Zarzuty te dotyczyły braku kompetencji komisji odwoławczej (zarzut pierwszy), naruszenia art. 266 TFUE, a także oczywistego błędu w ocenie (zarzut drugi), uchybienie obowiązkowi dbałości (zarzut trzeci), naruszenia zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań, równego traktowania i niedyskryminacji (zarzut czwarty) oraz nadużycia władzy (zarzut piąty).

8      Pragnę zauważyć, że brzmienie pkt 38 zaskarżonego wyroku może być mylące. Po pierwsze, Sąd zauważył bowiem, że „skarżąca utrzym[ywała], że to do Cedefopu należ[ało] – w wykonaniu [wyroku stwierdzającego nieważność]– ponowne rozpatrzenie wniosku […] oraz wydanie nowej decyzji”, nie zajmując przy tym wprost stanowiska co do istnienia takiego obowiązku, a – po drugie – odpowiedział na ten argument w ten sposób, że „[n]ależy jednak zauważyć, że Cedefop, w niniejszym przypadku, wywiązał się z tego obowiązku” (podkreślenie moje).

9      Pozostałe zarzuty podniesione przez wnoszącą odwołanie dotyczą naruszenia obowiązku zbadania z urzędu i stwierdzenia braku kompetencji komisji odwoławczej do wydania decyzji dotyczącej wykonania wyroku stwierdzającego nieważność (zarzuty drugi i trzeci), naruszenia zasady „sądu ustanowionego […] na mocy ustawy” określonej w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”) oraz braku właściwości Sądu do uchylenia wyroku stwierdzającego nieważność (zarzuty czwarty i piąty), naruszenia art. 266 TFUE (zarzut szósty), naruszenia zasady prawnej opartej na wyrokach: z dnia 25 października 2013 r., Komisja/Moschonaki (T‑476/11 P, EU:T:2013:557, pkt 71, 73); a także z dnia 16 października 2019 r., ZV/Komisja (T‑684/18, EU:T:2019:748, pkt 20) (zarzut siódmy), braku uzasadnienia (zarzut ósmy) i wreszcie naruszenia prawa do bycia wysłuchanym ustanowionego w art. 47 Karty (zarzut dziewiąty). Wszystkie te zarzuty są skierowane wyłącznie przeciwko podstawom uzasadnienia zaskarżonego wyroku, na których Sąd oparł się, gdy oddalił zarzut drugi skargi w pierwszej instancji dotyczący naruszenia art. 266 TFUE oraz oczywistego błędu w ocenie (zob. w tym zakresie pkt 9 niniejszej opinii).

10      W ramach tego zarzutu wnosząca odwołanie podnosiła, po pierwsze, że to na Cedefopie spoczywał obowiązek – w wykonaniu wyroku stwierdzającego nieważność – ponownego rozpatrzenia wniosku o przedłużenie z nią umowy o pracę i wydanie nowej decyzji zastępującej sporną decyzję, a po drugie, że przedłużenie z nią umowy było jedynym możliwym środkiem w celu usunięcia niezgodności z prawem stwierdzonych w wyroku stwierdzającym nieważność. Zwracam uwagę, że chociaż w nagłówku pkt VII.1 i w pkt 52 odwołania wnosząca odwołanie twierdzi, że Sąd „uwzględnił” zarzut drugi podniesiony w pierwszej instancji, odnosi się ona, moim zdaniem, do faktu, że Sąd – pomimo, że zarzut ten oddalił – uznał „obowiązek [Cedefopu] wydania decyzji zastępującej poprzednie decyzje”.

11      Zobacz przypis 8 niniejszej opinii.

12      Uzasadnienie to ma wynikać ze stron 16 i 17 decyzji oddalającej zażalenie.

13      W pkt 44 tego wyroku stwierdzono, że „podana w decyzji oddalającej zażalenie podstawa uzasadnienia sama w sobie była wystarczająca do umotywowania decyzji o nieprzedłużeniu umowy ze skarżącą”.

14      Innymi słowy, Sąd oddalił argument wnoszącej odwołanie, zgodnie z którym Cedefop naruszył art. 266 TFUE i popełnił oczywisty błąd w ocenie, ponieważ tak czy inaczej – niezależnie od kwestii, czy należało podejmować środki – agencja ta wydała decyzję wykonującą wyrok stwierdzający nieważność.

15      Jednocześnie trochę sobie zaprzeczając, wnosząca odwołanie twierdzi, że dyrektor wykonawczy Cedefopu oddalił jej wniosek o przywrócenie do pracy pomimo wydania wyroku stwierdzającego nieważność.

16      Jednocześnie, jakby przecząc sama sobie, wnosząca odwołanie twierdzi, że pomimo wyroku stwierdzającego nieważność, dyrektor wykonawczy Cedefopu oddalił jej wniosek o przywrócenie do pracy.

17      Sąd orzekł, że zgodnie z tym przepisem w wypadku orzeczenia o nieważności aktu instytucje, które go wydały, są zobowiązane jedynie do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie tego wyroku. W konsekwencji instytucjom przysługuje szeroki zakres uznania w ramach decydowania o środkach, jakie należy wdrożyć w celu zaradzenia stwierdzonej niezgodności z prawem, przy czym środki te muszą być zgodne z sentencją danego wyroku oraz z jego uzasadnieniem będącym niezbędną podstawą danego rozstrzygnięcia (zob. w szczególności wyrok z dnia 29 listopada 2018 r., Bank Tejarat/Rada, C‑248/17 P, pkt 68 i przytoczone tam orzecznictwo). Sąd wyjaśnił, że w ramach zakresu uznania, jakie przysługuje organowi na mocy art. 266 TFUE, do tego organu należy wybór między różnymi możliwymi środkami, które są zgodne z uzasadnieniem wyroku stwierdzającego nieważność oraz zasadami i przepisami prawa Unii, w celu pogodzenia interesów służby z potrzebą odpowiedniej ochrony praw strony skarżącej oraz że przy wyborze środka wykonawczego, zainteresowane instytucja lub organ powinny w szczególności unikać - w celu zapewnienia zgodności z zasadami i przepisami prawa Unii – sytuacji, w której przyjęte środki byłyby obarczone tymi samymi nieprawidłowościami, które zostały stwierdzone w wyroku stwierdzającym nieważność (zob. w szczególności wyrok z dnia 23 października 2024 r., ZR/EUIPO, T634/22, EU:T:2024:746, pkt 42, 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

18      Zobacz wyrok z dnia 12 grudnia 2024 r., DD/FRA (C‑130/22 P, EU:C:2024:1018, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).

19      Zobacz wyrok z dnia 12 grudnia 2024 r., DD/FRA (C‑130/22 P, EU:C:2024:1018, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

20      Fragmenty te stanowią ostatnią część punktu C tej decyzji.

21      Komisja odwoławcza podkreśliła, że wnosząca odwołanie sama domagała się odszkodowania za szkodę majątkową poniesioną w wyniku nieprzedłużenia umowy.

22      Komisja odwoławcza zwraca uwagę, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sąd nie może w ramach swoich kompetencji wydawać nakazów instytucjom Unii ani ich zastępować.

23      Decyzja ta wynikała z opinii komitetu wykonawczego przedstawionej w dniu 3 marca 2021 r., powołanej w zażaleniu przez wnoszącą odwołanie.

24      Komisja odwoławcza zwraca uwagę, że proponowany harmonogram rozpoczęcia przedmiotowego postępowania rekrutacyjnego był ściśle powiązany z wynikiem postępowania rekrutacyjnego na stanowisko dyrektora ds. zasobów ludzkich.

25      Sąd opiera się na trzecim argumencie przedstawionym w pkt 31 niniejszej opinii.

26      Przypominam, że ten fragment decyzji oddalającej zażalenie w oryginalnym angielskim tekście brzmi następująco: „[b]ased on a thourough and transparent assessment of the status quo performed in 2021 on the basis of 2020 data, Cedefop intends to reorganise the way the legal function works to mitigate the identified risks without intending to reinstate persons or past working organisations” „[n]a podstawie dokładnej i transparentnej analizy status quo dokonanej w 2021 r., Cedefop zamierza zreorganizować sposób funkcjonowania służby prawnej w celu ograniczenia zidentyfikowanych zagrożeń, bez zamiaru przywrócenia osób do pracy lub uprzedniej organizacji pracy”).

27      Innymi słowy, wydaje się, że co do zasady tym argumentem komisja odwoławcza ogranicza się do obalenia argumentu wnoszącej odwołanie – opartego na tym, że decyzja dyrektora wykonawczego Cedefop o przywróceniu stanowiska wewnętrznego doradcy prawnego w Cedefop, poparta przez komitet wykonawczy, miała nieuchronnie wiązać się z przedłużeniem umowy z wnoszącą odwołanie – bez orzekania o konieczności lub celowości tego przedłużenia.

28      Trzeba stwierdzić, że trudno jest zrozumieć, z jakiej przyczyny Sąd ograniczył się do rozpoznania jedynie jednej z dwóch podstaw uzasadnienia, które sam wskazał w spornej decyzji uzupełnionej decyzją oddalającą zażalenie, nie uznając za konieczne odniesienie się do głównego argumentu oddalenia wniosku wnoszącej odwołanie podniesionego przez Cedefop, tj. twierdzenia, że wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność nie wymagało podejmowania żadnych dalszych działań – które to twierdzenie Sąd uznał jedynie za bezskuteczne.

29      Ponieważ niniejsza opinia ogranicza się do zarzutu pierwszego odwołania, niniejsza analiza pozostaje bez uszczerbku dla analizy pozostałych zarzutów odwołania.

30      Zobacz pkt 17 niniejszej opinii.

31      Sąd zajął stanowisko w tym przedmiocie w pkt 18 zaskarżonego wyroku.

32      Zobacz wyrok z dnia 12 grudnia 2024 r., DD/FRA (C‑130/22 P, EU:C:2024:1018, pkt 39).

33      Potwierdza to utrwalone orzecznictwo Sądu (zob. wyrok z dnia 9 listopada 2022 r., QM/Europol, T-164/21, EU:T:2022:695, pkt 83 i przytoczone tam orzecznictwo).

34      W tym względzie wnosząca odwołanie zdaje się mylić, z jednej strony, obowiązek Cedefop do wydania, w następstwie wyroku stwierdzającego nieważność, nowej decyzji w przedmiocie wniosku o przedłużenie z nią umowy, a z drugiej strony, podstawy, na których opiera się nowa decyzja (sporna decyzja, utrzymana w mocy decyzją oddalającą zażalenie). Innymi słowy, kwestia czy podstawy wskazane w tych decyzjach są zasadne jest ściśle związana z zasadnością tych decyzji, niezależnie od tego, czy agencja ta wydała decyzję w wykonaniu wyroku stwierdzającego nieważność.

35      Zobacz przypis 9 niniejszej opinii.

36      E‑mail ten został wysłany po tym, jak wnosząca odwołanie zwróciła się do Cedefopu z żądaniem wykonania wyroku stwierdzającego nieważność poprzez przedłużenie z nią umowy, czemu sprzeciwiał się Cedefop.

37      Dla jasności zauważam, że wnosząca odwołanie twierdzi także, tytułem kwestii wstępnej, że żądanie to jest niedopuszczalne, ponieważ nie zostało złożone w odrębnym dokumencie. Uważam jednak, że nie można uwzględnić tego zarzutu. Jak podnosi Cedefop, zgodnie z art. 151 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem wniosek ten powinien zostać złożony w odrębnym piśmie tylko wtedy, gdyby agencja ta wniosła do Trybunału o rozstrzygnięcie w przedmiocie tego samego wniosku bez rozpatrywania sprawy co do istoty, co nie zachodziło w niniejszej sprawie.

38      Zobacz wyrok z dnia 12 lipca 2022 r., Nord Stream 2/Parlament i Rada (C‑348/20 P, EU:C:2022:548, pkt 129 i przytoczone tam orzecznictwo). Zobacz także K. Lenaerts, i in, w: EU Procedural Law, wyd. 2, Oxford University Press, 2023, s. 790. W tym względzie Trybunał postanowił wyłączyć z akt sprawy dokument między innymi przy założeniu, że są to opinie prawne wydane do użytku wewnętrznego przez służby prawne instytucji (postanowienia z dnia 23 października 2002 r., Austria/Rada, C‑445/00, EU:C:2002:607, pkt 12; postanowienie z dnia 14 maja 2019 r., Węgry/Parlament, C‑650/18, EU:C:2019:438, pkt 8–19) lub przez administrację krajową (postanowienie z dnia 23 marca 2007 r., Stadtgemeinde Frohnleiten i Gemeindebetriebe Frohnleiten, C‑221/06, EU:C:2007:185, pkt 19–23).

39      Zobacz analogicznie wyrok z dnia 12 lipca 2022 r., Nord Stream 2/Parlament i Rada (C‑348/20 P, EU:C:2022:548, point 130). W tamtym przypadku chodziło o dokumenty wewnętrzne objęte rozporządzeniem (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (Dz.U. L 145, s. 43), których przedstawienie nie zostało ani zatwierdzone przez zainteresowaną instytucję ani nakazane przez sąd Unii.

40      Zobacz analogicznie wyrok z dnia 12 lipca 2022 r., Nord Stream 2/Parlament i Rada (C‑348/20 P, EU:C:2022:548, pkt 131).

41      Zobacz wyrok z dnia 18 maja 1982 r., AM & S Europe/Komisja (C‑155/79 P, EU:C:1982:157, pkt 18–27).

42      Zobacz w tym względzie, w odniesieniu do bardziej ogólnej podstawy ochrony tajemnicy zawodowej adwokatów, opinię rzecznika generalnego Poiares Maduro w sprawie Ordre des barreaux francophones et germanophone i in. (C‑305/05, EU:C:2006:788, pkt 36–46 i przytoczone tam orzecznictwo). Zobacz także w doktrynie D. Van Gerven, Professional Secrecy in Europe, w: Professional Secrecy of Lawyers in Europe, Cambridge University Press 2013, s. 6–8.

43      Jak stwierdziłem w opinii w sprawie Orde van Vlaamse Balies i in. (C‑694/20, EU:C:2022:259, pkt 49), którą uwzględnił w tym zakresie Trybunał w wyroku z dnia 8 grudnia 2022 r., Orde van Vlaamse Balies i in. (C‑694/20, EU:C:2022:963, pkt 27), co się tyczy ważności art. 8ab ust. 5 zmienionej dyrektywy 2011/16 w świetle art. 7 Karty, z orzecznictwa ETPC wynika, że art. 8 ust. 1 EKPC chroni poufność wszelkiej korespondencji między jednostkami i zapewnia wzmocnioną ochronę wymiany informacji między adwokatami a ich klientami (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie Michaud przeciwko Francji, CE:ECHR:2012:1206JUD001232311, §§ 117, 118). Podobnie jak to postanowienie, którego ochrona obejmuje nie tylko prowadzenie obrony, ale również konsultacje prawne, art. 7 Karty w sposób konieczny gwarantuje tajemnicę tych konsultacji prawnych, i to zarówno w odniesieniu do ich treści, jak i do tego, że do nich doszło. Jak bowiem zauważył ETPC, osoby, które konsultują się z adwokatem, mogą w uzasadniony sposób oczekiwać, że ich komunikacja będzie prywatna i poufna [wyrok ETPC z dnia 9 kwietnia 2019 r. w sprawie Altay przeciwko Turcji (nr 2), CE:ECHR:2019:0409JUD001123609, § 49]. W związku z tym poza wyjątkowymi sytuacjami osoby te powinny móc zasadnie oczekiwać, że ich adwokat bez ich zgody nie ujawni nikomu, że się z nim konsultują.

44      Zobacz podobnie, w szczególności, D. Van Gerven, Professional Secrecy in Europe, w: Professional Secrecy of Lawyers in Europe, Cambridge University Press 2013, s. 17–18.

45      Co więcej, krajowe systemy prawne nie są jednolite pod tym względem. Co prawda, w niektórych systemach korespondencja ta jest niemal całkowicie chroniona (zob., tytułem przykładu, oprócz art. 6.1 belgijskiego kodeksu etyki zawodowej prawników, cytowanego przez Cedefop, art. 3.1 krajowych wewnętrznych zasad wykonywania zawodu adwokata we Francji i art. 48 włoskiego kodeksu etyki zawodowej adwokatów), ale nawet w tych przypadkach obowiązek wynikający z tej ochrony pozostaje w gestii zainteresowanych prawników. Na poziomie europejskim, zgodnie z art. 5.3.1 Kodeks Etyki Prawników Europejskich Rady Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE) (wydanie z 2019 r.), z którym można zapoznać się w języku polskim pod następującym adresem: https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/DEONTOLOGY/DEON_CoC/PL_DEON_CoC.pdf, „[j]eśli prawnik wysyłający korespondencję do prawnika z innego państwa członkowskiego chce, aby pozostała ona poufna lub bez uszczerbku dla sprawy, powinien wyraźnie ten fakt zakomunikować przed wysłaniem korespondencji [przed wysłaniem pierwszej z takich wiadomości]”. Artykuł 5.3.2 tego kodeksu stanowi, że „[j]eśli adresat nie może zagwarantować poufności lub statusu »bez uszczerbku«, powinien niezwłocznie poinformować o tym fakcie nadawcę.” Komentarz do artykułu 5.3 memorandum wyjaśniającego do tego dokumentu pokazuje różnice w podejściach między państwami członkowskimi.

46      W tym względzie zauważam, że okoliczność przywołana przez wnoszącą odwołanie, zgodnie z którą przedstawiciel Cedefopu miał sam zwrócić się do byłej pełnomocniczki wnoszącej odwołanie o ujawnienie treści jego komunikacji, nie została poparta żadnym dowodem. Jednakże, moim zdaniem, sam charakter tej wiadomości nakładał na pełnomocniczkę obowiązek poinformowania klientki o gotowości Cedefopu do podjęcia rozmów. Nie będę jednak zajmował stanowiska w sprawie możliwości odtworzenia słowo w słowo całej korespondencji między dwoma kolegami, zamiast jej streszczania, która to kwestia tak czy inaczej podlega przepisom właściwej adwokatury i nie ma znaczenia w tej sprawie.

47      W szczególności w rozumieniu orzecznictwa wskazanego w pkt 49 niniejszej opinii.

48      W tym względzie, w podobnej sytuacji, Sąd uznał, co do istoty, możliwość twierdzenia o istnieniu dialogu między stronami mającego na celu ewentualne polubowne rozstrzygnięcie sporu (wyrok z dnia 18 października 2023 r., BZ przeciwko EBC, T‑162/21, EU:T:2023:647, pkt 133).

49      W kontekście tego orzecznictwa Sąd orzekł zasadniczo, że zachowanie zamierzonego celu, jakim jest polubowne rozstrzygnięcie sporu między Komisją a zainteresowanym państwem członkowskim przed wydaniem wyroku przez Trybunał, uzasadnia odmowę udzielenia dostępu do dokumentów sporządzonych w ramach danego postępowania (zob. wyrok z dnia 12 września 2007 r. w sprawie T‑36/04 API/Komisja, EU:T:2007:258, pkt 121 i przytoczone tam orzecznictwo).

50      Konkluzja taka pozostaje oczywiście bez uszczerbku dla kwestii wartości dowodowej tego dokumentu, która zostanie oceniona przez Trybunał zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, o której mowa w pkt 49 niniejszej opinii.