Wydanie tymczasowe

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

MACIEJA SZPUNARA

przedstawiona w dniu 11 kwietnia 2024 r.(1)

Sprawa C‑600/22 P

Carles Puigdemont i Casamajó,

Antoni Comín i Oliveres

przeciwko

Parlamentowi Europejskiemu

Odwołanie – Prawo instytucjonalne – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Decyzje uniemożliwiające wnoszącym odwołanie, wybranym na członków Parlamentu Europejskiego, udział w posiedzeniach Parlamentu w charakterze posłów i pozbawiające ich wszelkich praw związanych ze statusem posła – Skarga o stwierdzenie nieważności i o odszkodowanie

 Wprowadzenie

1.        Okoliczności powstania sporu w niniejszej sprawie sięgają zorganizowanego w Katalonii (Hiszpania) w dniu 1 października 2017 r. referendum „w sprawie samostanowienia” oraz reperkusji prawnych i politycznych tego wydarzenia. Trybunał analizował już wcześniej konsekwencje tych okoliczności przez pryzmat prawa Unii, ponieważ niektóre z osób zaangażowanych w te wydarzenia kandydowały z sukcesem w wyborach do Parlamentu Europejskiego.

2.        W szczególności, w wyroku Junqueras Vies(2), Trybunał określił moment, w którym wybrany kandydat uzyskuje status członka Parlamentu Europejskiego. Odwołanie w niniejszej sprawie dotyczy w znacznej mierze wykładni tego wyroku oraz wniosków, jakie z niego wypływają.

3.        Zgodnie z życzeniem Trybunału w niniejszej opinii skupię się na pierwszym zarzucie odwołania, który ma największe znaczenie w niniejszej sprawie i który odnosi się do zagadnień o charakterze konstytucyjnym dla prawa Unii – dotyczących statusu członków Parlamentu i rozdziału kompetencji między Unią a państwami członkowskimi, jeśli chodzi o wybór tych członków. Jest to również zarzut, któremu strony poświęciły lwią część swoich pism.

 Ramy prawne

4.        Artykuł 9 protokołu (nr 7) w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej(3), załączonego do traktatów UE i FUE (zwanego dalej „protokołem”), stanowi:

„Podczas sesji Parlamentu Europejskiego jego członkowie korzystają:

a)      na terytorium swojego państwa – z immunitetów przyznawanych członkom parlamentu ich państwa;

b)      na terytorium innego państwa członkowskiego – z immunitetu chroniącego przed zatrzymaniem oraz immunitetu jurysdykcyjnego.

Immunitet chroni także członków podczas ich podróży do i z miejsca, gdzie odbywa się posiedzenie Parlamentu Europejskiego.

Nie można powoływać się na immunitet w przypadku, gdy członek został schwytany na gorącym uczynku, i nie może on stanowić przeszkody w wykonywaniu przez Parlament Europejski prawa uchylenia immunitetu w odniesieniu do któregokolwiek ze swoich członków”.

5.        Akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich załączony do decyzji Rady 76/787/EWWiS, EWG, Euratom z dnia 20 września 1976 r.(4), w brzmieniu zmienionym decyzją Rady 2002/772/WE, Euratom z dnia 25 czerwca 2002 r. i 23 września 2002 r.(5). (zwany dalej „aktem wyborczym”) reguluje wybory do Parlamentu na szczeblu prawa Unii. Artykuł 8 akapit pierwszy tego aktu stanowi:

„Z zastrzeżeniem postanowień niniejszego aktu procedura wyborcza w każdym państwie członkowskim podlega przepisom krajowym”.

6.        Zgodnie z art. 12 tego aktu:

„Parlament Europejski weryfikuje mandat członków Parlamentu Europejskiego. W tym celu odnotowuje rezultaty ogłoszone urzędowo przez państwa członkowskie i rozstrzyga spory, jakie mogą wyniknąć na tle postanowień niniejszego aktu, inne aniżeli wynikające z przepisów krajowych, do których niniejszy akt się odnosi”.

7.        Artykuł 13 ust. 1 tego aktu stanowi:

„Wakat powstaje, gdy mandat członka Parlamentu wygasa w wyniku rezygnacji, śmierci lub utraty mandatu”.

8.        Wewnętrzna organizacja Parlamentu jest uregulowana w jego regulaminie. Artykuł 3 regulaminu mającego zastosowanie do dziewiątej kadencji (2019–2024) (zwanego dalej „regulaminem”), stanowi:

„1.      Po wyborach do Parlamentu […] przewodniczący [Parlamentu] zwraca się do właściwych organów państw członkowskich o niezwłoczne przekazanie Parlamentowi nazwisk wybranych posłów, tak aby wszyscy posłowie mogli rozpocząć wykonywanie mandatu od otwarcia pierwszego posiedzenia po wyborach.

Jednocześnie przewodniczący [Parlamentu] zwraca uwagę tych organów na odpowiednie przepisy aktu [wyborczego] i zwraca się o podjęcie wszelkich niezbędnych działań w celu wykluczenia niepołączalności z wykonywaniem mandatu posła do Parlamentu […].

2.      Każdy poseł, o którego wyborze Parlament został poinformowany, przed objęciem mandatu parlamentarnego oświadcza na piśmie, że nie zajmuje żadnego stanowiska niepołączalnego z wykonywaniem mandatu posła do Parlamentu […] w rozumieniu art. 7 ust. 1 i 2 aktu [wyborczego]. Oświadczenie należy sporządzić po wyborach, w miarę możliwości nie później niż sześć dni przed inauguracyjnym posiedzeniem Parlamentu. Do czasu zweryfikowania mandatu posła lub wydania orzeczenia dotyczącego ewentualnego sporu oraz pod warunkiem uprzedniego podpisania przez posła oświadczenia, o którym mowa powyżej, poseł bierze udział w posiedzeniach Parlamentu i jego organów, zachowując pełnię związanych z tym praw.

Jeżeli na podstawie faktów możliwych do zweryfikowania za pomocą ogólnodostępnych źródeł zostanie stwierdzone, że poseł zajmuje stanowisko niepołączalne z wykonywaniem mandatu posła do Parlamentu […] w rozumieniu art. 7 ust. 1 lub 2 aktu [wyborczego], Parlament, na podstawie informacji otrzymanych od przewodniczącego, stwierdza wakat.

3.      Parlament, na podstawie sprawozdania właściwej komisji, przystępuje niezwłocznie do weryfikacji mandatów i stwierdza ważność mandatu każdego z nowo wybranych posłów, a także rozstrzyga ewentualne spory zgłoszone zgodnie z postanowieniami aktu [wyborczego] inne niż spory, które – na mocy tego aktu – podlegają wyłącznie przepisom krajowym, do których akt się odnosi.

Sprawozdanie właściwej komisji opiera się na oficjalnym komunikacie każdego państwa członkowskiego w sprawie pełnych wyników wyborów, zawierającym nazwiska wybranych kandydatów oraz nazwiska ich ewentualnych zastępców, w kolejności ustalonej według wyników głosowania.

Ważność mandatu posła nie może zostać stwierdzona przed złożeniem przez niego pisemnych oświadczeń wymaganych zgodnie z niniejszym artykułem oraz z załącznikiem I do niniejszego regulaminu.

[…]”.

 Okoliczności powstania sporu, zaskarżony wyrok, postępowanie przed Trybunałem i żądania stron

9.        W swoich odwołaniach Carles Puigdemont i Casamajó oraz Antoni Comín i Oliveres wnoszą o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 6 lipca 2022 r., Puigdemont i Casamajó i Comín i Oliveres/Parlament (T‑388/19, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2022:421), którym Sąd odrzucił jako niedopuszczalną ich skargę o stwierdzenie nieważności instrukcji przewodniczącego Parlamentu(6) z dnia 29 maja 2019 r. odmawiającej im możliwości korzystania ze służby recepcyjnej i z pomocy oferowanych nowym posłom do Parlamentu Europejskiego (zwanej dalej „instrukcją z dnia 29 maja 2019 r.”) oraz o stwierdzenie nieważności odmowy uznania przez przewodniczącego Parlamentu posiadania przez nich statusu posłów do Parlamentu i zainicjowania w trybie pilnym działań na podstawie art. 8 regulaminu Parlamentu w celu potwierdzenia ich immunitetów (zwanej dalej „aktem z dnia 27 czerwca 2019 r.”), zawartej w skierowanym do nich piśmie z dnia 27 czerwca 2019 r.

 Okoliczności powstania sporu

10.      Okoliczności powstania sporu zostały przedstawione w pkt 13–36 zaskarżonego wyroku. Można je streścić w następujący sposób.

11.      Carles Puigdemont i Casamajó oraz Antoni Comín i Oliveres byli, odpowiednio, przewodniczącym Generalitat de Cataluña (organów władzy Katalonii, Hiszpania) i członkiem Gobierno autonómico de Cataluña (autonomicznego rządu Katalonii, Hiszpania) w czasie, gdy przyjęto Ley 19/2017 del Parlamento de Cataluña, reguladora del referéndum de autodeterminación (ustawę 19/2017 parlamentu Katalonii o referendum w sprawie samostanowienia) z dnia 6 września 2017 r.(7) oraz Ley 20/2017 del Parlamento de Cataluña, de transitoriedad jurídica y fundacional de la República (ustawę 20/2017 parlamentu Katalonii o przejściowym porządku prawnym i utworzeniu Republiki) z dnia 8 września 2017 r.(8), a także w czasie przeprowadzenia w dniu 1 października 2017 r. referendum w sprawie samostanowienia przewidzianego w pierwszej z tych ustaw, której przepisy zostały w międzyczasie zawieszone na mocy orzeczenia Tribunal Constitucional (trybunału konstytucyjnego, Hiszpania).

12.      W następstwie przyjęcia tych ustaw i przeprowadzenia tego referendum Ministerio fiscal (prokuratura, Hiszpania), Abogado del Estado (rzecznik interesów państwa, Hiszpania) oraz Partido político VOX (partia polityczna VOX, Hiszpania) zainicjowali postępowanie karne między innymi przeciwko wnoszącym odwołanie, zarzucając im popełnienie przestępstw takich jak „bunt” i „malwersacja”. Postanowieniem z dnia 9 lipca 2018 r. Tribunal Supremo (sąd najwyższy, Hiszpania) stwierdził niestawiennictwo wnoszących odwołanie w związku z ich wyjazdem z Hiszpanii i zawiesił postępowanie karne do czasu ich odnalezienia.

13.      Następnie wnoszący odwołanie zgłosili swoje kandydatury w wyborach do Parlamentu, które odbyły się w Hiszpanii w dniu 26 maja 2019 r., i zostali wybrani.

14.      W dniu 29 maja 2019 r. przewodniczący Parlamentu wydał sekretarzowi generalnemu tej instytucji instrukcję, aby ten, po pierwsze, odmówił wszystkim kandydatom wybranym w Hiszpanii dostępu do „welcome village” oraz odmówił im pomocy udzielanej wszystkim nowo wybranym członkom Parlamentu (zwanej dalej „specjalną służbą recepcyjną”), a po drugie, zawiesił ich akredytację do czasu otrzymania przez Parlament urzędowego potwierdzenia ich wyboru, zgodnie z art. 12 aktu wyborczego.

15.      W dniu 13 czerwca 2019 r. Junta Electoral Central (centralna komisja wyborcza, Hiszpania) wydała decyzję o „[o]głoszeniu nazwisk posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w wyborach przeprowadzonych w dniu 26 maja 2019 r.”(9) (zwaną dalej „ogłoszeniem z dnia 13 czerwca 2019 r.”). W ogłoszeniu tym wskazano, że centralna komisja wyborcza dokonała nowego zliczenia głosów na poziomie krajowym, rozdziału mandatów odpowiadających każdemu z kandydatów oraz ogłoszenia nazwisk wybranych kandydatów, wśród których znajdowali się wnoszący odwołanie. Wskazano w nim również, że w dniu 17 czerwca 2019 r. wybrani kandydaci złożą ślubowanie wierności konstytucji hiszpańskiej zgodnie z wymogami art. 224 ust. 2 Ley orgánica 5/1985 del Régimen Electoral General (ustawy organicznej 5/1985 o powszechnym systemie wyborczym) z dnia 19 czerwca 1985 r.(10) z późniejszymi zmianami (zwanej dalej „ustawą wyborczą”).

16.      Pismem z dnia 14 czerwca 2019 r. wnoszący odwołanie zwrócili się do przewodniczącego Parlamentu o odnotowanie wyników wyborów z dnia 26 maja 2019 r. przedstawionych w ogłoszeniu z dnia 13 czerwca 2019 r., o wycofanie instrukcji z dnia 29 maja 2019 r., tak aby mogli oni uzyskać dostęp do pomieszczeń Parlamentu i korzystać ze specjalnej służby recepcyjnej, a wreszcie o umożliwienie im objęcia mandatów i korzystania z przysługujących im praw związanych ze statusem posła do Parlamentu Europejskiego od dnia 2 lipca 2019 r., tj. daty pierwszego posiedzenia plenarnego po wyborach.

17.      W dniu 15 czerwca 2019 r. sędzia śledczy Tribunal Supremo (sądu najwyższego) oddalił wniosek wnoszących odwołanie o uchylenie krajowych nakazów aresztowania wydanych przeciwko nim przez hiszpańskie sądy karne w celu przeprowadzenia postępowania karnego, o którym mowa w pkt 12 niniejszej opinii. W dniu 20 czerwca 2019 r. centralna komisja wyborcza nie zgodziła się, aby wnoszący odwołanie złożyli ślubowanie wymagane przez art. 224 ust. 2 ustawy wyborczej w formie pisemnego oświadczenia złożonego przed notariuszem w Belgii lub przez pełnomocników wyznaczonych aktem notarialnym sporządzonym w Belgii, ponieważ zdaniem komisji ślubowanie to należy złożyć osobiście.

18.      W dniu 17 czerwca 2019 r. centralna komisja wyborcza przekazała Parlamentowi listę kandydatów wybranych w Hiszpanii (zwaną dalej „komunikatem z dnia 17 czerwca 2019 r.”), na której nie zostały zamieszczone nazwiska wnoszących odwołanie. W dniu 20 czerwca 2019 r. centralna komisja wyborcza zawiadomiła Parlament, że wnoszący odwołanie nie złożyli ślubowania wierności konstytucji hiszpańskiej oraz że zgodnie z art. 224 ust. 2 hiszpańskiej ustawy wyborczej przydzielone im mandaty w Parlamencie Europejskim uznała za wakujące, a wszystkie uprawnienia związane z ich funkcjami – za tymczasowo zawieszone do czasu złożenia przez nich tego ślubowania (dalej „komunikat z dnia 20 czerwca 2019 r.”).

19.      Pismem z dnia 27 czerwca 2019 r. (zwanym dalej „pismem z dnia 27 czerwca 2019 r.”) przewodniczący Parlamentu odpowiedział między innymi na pismo wnoszących odwołanie z dnia 14 czerwca 2019 r., wskazując zasadniczo, że nie może traktować ich jako przyszłych członków Parlamentu, gdyż ich nazwiska nie znajdują się na liście wybranych kandydatów, która została przekazana oficjalnie przez władze hiszpańskie.

20.      W dniu 28 czerwca 2019 r. wnoszący odwołanie wnieśli do Sądu skargę zarejestrowaną pod numerem T‑388/19, dotyczącą, z jednej strony, stwierdzenia nieważności instrukcji z dnia 29 maja 2019 r., zaś z drugiej strony, stwierdzenia nieważności poszczególnych aktów zawartych ich zdaniem w piśmie z dnia 27 czerwca 2019 r., a mianowicie, po pierwsze, odmowy odnotowania przez przewodniczącego Parlamentu wyników wyborów z dnia 26 maja 2019 r.; po drugie, oświadczenia przewodniczącego Parlamentu, zgodnie z którym mandat przydzielony odpowiednio każdemu z wnoszących odwołanie jest wakujący; po trzecie, uniemożliwienia przez przewodniczącego Parlamentu wnoszącym odwołanie objęcia obowiązków poselskich, wykonywania mandatu posła do Parlamentu Europejskiego i udziału w posiedzeniach Parlamentu od otwarcia pierwszego posiedzenia po wyborach z dnia 26 maja 2019 r., oraz po czwarte, odmowy zainicjowania przez przewodniczącego Parlamentu w trybie pilnym działań na podstawie art. 8 regulaminu w celu potwierdzenia ich przywilejów i immunitetów.

21.      Tego samego dnia wnoszący odwołanie złożyli również wniosek o zastosowanie środków tymczasowych w celu wstrzymania wykonania poszczególnych decyzji Parlamentu, których istotą była odmowa uznania, iż posiadają oni status członków Parlamentu. Wnieśli oni również o nakazanie Parlamentowi podjęcia wszelkich niezbędnych środków, w tym potwierdzenia ich przywilejów i immunitetów wywodzących się z art. 9 protokołu, aby umożliwić im udział w posiedzeniach Parlamentu od otwarcia pierwszej sesji po wyborach. Postanowieniem z dnia 1 lipca 2019 r., Puigdemont i Casamajó i Comín i Oliveres/Parlament(11) prezes Sądu oddalił wniosek o zastosowanie środków tymczasowych.

22.      W wyroku Junqueras Vies Trybunał orzekł między innymi, że osobę, której wybór do Parlamentu Europejskiego został oficjalnie ogłoszony, lecz której nie zezwolono na zastosowanie się do określonych wymogów przewidzianych przez prawo krajowe w następstwie takiego ogłoszenia i na udanie się do Parlamentu Europejskiego w celu wzięcia udziału w jego pierwszej sesji, należy uważać za osobę korzystającą z immunitetu na podstawie art. 9 akapit drugi protokołu.

23.      Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2019 r., Puigdemont i Casamajó i Comín i Oliveres/Parlament(12) wiceprezes Trybunału uchyliła postanowienie prezesa Sądu z dnia 1 lipca 2019 r. oddalające wniosek o zastosowanie środków tymczasowych, przekazała sprawę Sądowi do ponownego rozpoznania i orzekła, że rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

24.      Podczas posiedzenia plenarnego w dniu 13 stycznia 2020 r. Parlament, w następstwie wyroku Junqueras Vies, podjął decyzję o odnotowaniu wyboru wnoszących odwołanie do Parlamentu ze skutkiem od dnia 2 lipca 2019 r. (dalej „decyzja z dnia 13 stycznia 2020 r.”).

25.      Postanowieniem z dnia 19 marca 2020 r., Puigdemont i Casamajó i Comín i Oliveres/Parlament(13) prezes Sądu, w następstwie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, orzekł, że w związku z decyzją z dnia 13 stycznia 2020 r. nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie środków tymczasowych oraz że rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

 Zaskarżony wyrok

26.      W dniu 6 lipca 2022 r. Sąd wydał zaskarżony wyrok.

27.      W pkt 70 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że skarga dotyczy, po pierwsze, stwierdzenia nieważności instrukcji z dnia 29 maja 2019 r., a po drugie, stwierdzenia nieważności aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., to jest odmowy uznania przez przewodniczącego Parlamentu posiadania przez skarżących statusu członków tej instytucji, skonkretyzowanego zasadniczo w piśmie z dnia 27 czerwca 2019 r.

28.      Co się tyczy aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., Sąd orzekł w szczególności, że niemożność objęcia przez skarżących obowiązków poselskich, wykonywania mandatu i udziału w posiedzeniach Parlamentu nie wynika z tego aktu, lecz z zastosowania prawa hiszpańskiego wskazanego w komunikatach z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r., w odniesieniu do których ani przewodniczący Parlamentu, ani Parlament nie dysponują jakimkolwiek zakresem uznania (pkt 146 zaskarżonego wyroku). Poza tym, jeśli chodzi o nieprzyjęcie środków zmierzających potwierdzenia przywilejów i immunitetów skarżących, Sąd orzekł zasadniczo, że nie można uznać, iż ich nieprzyjęcie wynika z aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. (zob. w szczególności pkt 157 i 166 zaskarżonego wyroku). Sąd orzekł zatem, że skarga dotycząca tego aktu jest niedopuszczalna, ponieważ akt ten nie wywołuje wiążących skutków prawnych mogących naruszać interesy skarżących, w związku z czym nie podlega zaskarżeniu (pkt 167 zaskarżonego wyroku).

29.      Jeśli chodzi o instrukcję z dnia 29 maja 2019 r., Sąd orzekł, że nie skutkowała ona uniemożliwieniem skarżącym podjęcia kroków administracyjnych niezbędnych do objęcia przez nich obowiązków poselskich, a zatem nie była przyczyną niemożności wykonywania przez nich mandatu od otwarcia pierwszej sesji Parlamentu po wyborach. Instrukcja ta co najwyżej pozbawiła skarżących wsparcia Parlamentu przy obejmowaniu przez nich obowiązków (pkt 184 i 185 zaskarżonego wyroku). Sąd odrzucił zatem skargę dotyczącą instrukcji z dnia 29 maja 2019 r. jako niedopuszczalną, z tych samych powodów, które wziął pod uwagę w przypadku aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. (pkt 186 i 187 zaskarżonego wyroku).

 Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron

30.      W dniu 16 września 2022 r. C. Puigdemont i Casamajó i A. Comín i Oliveres wnieśli odwołanie od wyroku Sądu. Parlament i Królestwo Hiszpanii przedstawili odpowiedzi na odwołanie odpowiednio w dniach 8 i 7 grudnia 2022 r. Decyzją prezesa Trybunału stronom umożliwiono wniesienie repliki i dupliki.

31.      W swoim odwołaniu wnoszący odwołanie zwracają się do Trybunału o:

–        uchylenie zaskarżonego wyroku;

–        przekazanie sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania lub, tytułem żądania ewentualnego, stwierdzenie nieważności zaskarżonych decyzji; oraz

–        obciążenie Parlamentu i Królestwa Hiszpanii kosztami postępowania lub, tytułem żądania ewentualnego, orzeczenie, że rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

32.      Parlament i Królestwo Hiszpanii zwracają się do Trybunału o:

–        odrzucenie odwołania jako niedopuszczalnego lub, tytułem żądania ewentualnego, oddalenie go jako bezzasadnego; oraz

–        obciążenie wnoszących odwołanie kosztami postępowania odwoławczego.

33.      Trybunał postanowił rozstrzygnąć sprawę bez przeprowadzania rozprawy.

 Analiza

34.      W uzasadnieniu odwołania wnoszący je podnoszą cztery zarzuty. Jak już wspomniałem, na życzenie Trybunału w mojej opinii skupię się na pierwszym zarzucie odwołania. Jednakże przed przystąpieniem do analizy zasadności tego zarzutu należy rozstrzygnąć podnoszone przez Parlament i Królestwo Hiszpanii wątpliwości odnoszące się do dopuszczalności odwołania w niniejszej sprawie.

 W przedmiocie dopuszczalności odwołania

35.      Parlament i Królestwo Hiszpanii kwestionują w całości dopuszczalność odwołania w niniejszej sprawie zasadniczo na tej podstawie, że wnoszący odwołanie nie wskazali dokładnie kwestionowanych punktów zaskarżonego wyroku i nie przedstawili wystarczających dowodów na poparcie swoich zarzutów, że odwołanie nie jest jasne i zrozumiałe oraz że wnoszący odwołanie w rzeczywistości żądają ponownego rozpoznania sprawy osądzonej przez Sąd, powtarzając jedynie przedstawione przed nim argumenty. Poza tym Parlament i Królestwo Hiszpanii kwestionują dopuszczalność szeregu konkretnych zarzutów i argumentów.

36.      Wnoszący odwołanie odpierają te zarzuty w replice, podnosząc zasadniczo, że Parlament interpretuje w błędny sposób, a nawet przeinacza ich odwołanie.

37.      Jeżeli chodzi o mnie, nie wydaje mi się, aby odwołanie w niniejszej sprawie podlegało w całości odrzuceniu jako niedopuszczalne. Prawdą jest, że niektóre jego fragmenty są niejasne i zawierają powtórzenia. Niemniej wbrew temu, co podnoszą Parlament i Królestwo Hiszpanii, wnoszący odwołanie, zgodnie z art. 169 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, wskazują dokładnie punkty zaskarżonego wyroku, które kwestionują, naruszenia prawa, jakich ich zdaniem dopuścił się Sąd, a także argumenty prawne na poparcie swoich twierdzeń. Natomiast regulamin postępowania nie wymaga, aby zarzuty i argumenty odwołania były przedstawione zgodnie z określoną wcześniej kolejnością lub tokiem rozumowania. Zatem mimo że niektóre zarzuty lub argumenty odwołania w niniejszej sprawie istotnie mogą okazać się nieistotne, a nawet niedopuszczalne, moim zdaniem nie odnosi się to do odwołania jako całości.

38.      Przejdę zatem do analizy istoty pierwszego zarzutu odwołania.

 W przedmiocie pierwszego zarzutu odwołania

39.      Pierwszy zarzut odwołania dotyczy odmowy uznania przez Sąd zaskarżalnego charakteru, po pierwsze, instrukcji z dnia 29 maja 2019 r., a po drugie, aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. Właśnie ta druga część ma według mnie kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Rozpocznę zatem moją analizę od tej drugiej części.

 W przedmiocie aktu z dnia 27 czerwca 2019 r.

–       Uwagi wstępne

40.      Dla przypomnienia, zgodnie z pkt 70 zaskarżonego wyroku akt z dnia 27 czerwca 2019 r., skonkretyzowany w piśmie z dnia 27 czerwca 2019 r., dotyczy odmowy uznania przez przewodniczącego Parlamentu posiadania przez wnoszących odwołanie statusu członków Parlamentu.

41.      Odmowa ta wynikała z okoliczności, że mimo iż wybór wnoszących odwołanie do Parlamentu został potwierdzony ogłoszeniem z dnia 13 czerwca 2019 r., nie zostali oni ujęci w komunikacie z dnia 17 czerwca 2019 r., ponieważ nie złożyli ślubowania, o którym mowa w art. 224 ust. 2 hiszpańskiej ustawy wyborczej. Jak już wspomniałem w pkt 28 niniejszej opinii, Sąd uznał, że niemożność wykonywania mandatu przez wnoszących odwołanie nie wynika z aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., lecz ze stosowania przepisów hiszpańskich, których Parlament nie może kwestionować(14), tak że akt ten nie wywołuje wiążących skutków prawnych mogących naruszać interesy skarżących, a zatem nie podlega zaskarżeniu(15).

42.      Podobnie jak Parlament w odpowiedzi na odwołanie, będę analizował argumenty wnoszących odwołanie nie w kolejności, w której zostały przedstawione w odwołaniu, lecz w kolejności odpowiadającej tokowi rozumowania Sądu w zaskarżonym wyroku. Ponieważ odmowa podjęcia przez przewodniczącego Parlamentu czynności w celu potwierdzenia immunitetów wnoszących odwołanie, również objęta treścią aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., stanowi przedmiot zarzutów trzeciego i czwartego, poniższe rozważania oraz moje propozycje nie dotyczą tej odmowy i nie przesądzają o zasadności tych zarzutów.

–       W przedmiocie treści pisma z dnia 27 czerwca 2019 r.

43.      Wnoszący odwołanie zarzucają Sądowi(16) przeinaczenie okoliczności faktycznych lub błędną kwalifikację prawną tych okoliczności w pkt 81–84 zaskarżonego wyroku, w których Sąd analizował treść pisma przewodniczącego Parlamentu skierowanego do wnoszących odwołanie, konkretyzującego akt z dnia 27 czerwca 2019 r.

44.      Nie wydaje mi się, aby w tym przypadku można było stwierdzić przeinaczenie okoliczności faktycznych przez Sąd, ponieważ okoliczności te wynikają z treści pisma z dnia 27 czerwca 2019 r. Jednakże, wbrew twierdzeniom Parlamentu, nie wydaje mi się także, aby te punkty zaskarżonego wyroku można było analizować wyłącznie jako ustalenia faktyczne dotyczące treści tego pisma. W pkt 76 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził bowiem, że – w świetle orzecznictwa – ustalenie, czy dany akt podlega zaskarżeniu skargą o stwierdzenie nieważności, wymaga badania na podstawie obiektywnych kryteriów, „takich jak […] treść [tego aktu]”. Interpretowane w tym kontekście ustalenia Sądu zawarte w pkt 81–84 zaskarżonego wyroku należy zatem rozumieć nie jako ustalenia dotyczące wyłącznie okoliczności faktycznych, lecz jako ustalenia dotyczące kwalifikacji prawnej aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. w świetle treści pisma, w którym konkretyzuje się ten akt.

45.      Moim zdaniem wnoszący odwołanie mają podstawy, by podnosić, że ta kwalifikacja jest błędna. Stwierdzając, że pismem z dnia 27 czerwca 2019 r. przewodniczący Parlamentu jedynie odnotował sytuację prawną wnoszących odwołanie, „o której władze hiszpańskie poinformowały go oficjalnie komunikatami z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r.”, Sąd nie uwzględnił bowiem rzeczywistego znaczenia tego pisma, kluczowego dla jego oceny jako aktu podlegającego zaskarżeniu, a mianowicie tego, że w piśmie tym przewodniczący Parlamentu wyraził swoją decyzję, iż odnotuje nie wyniki wyborów zawarte w ogłoszeniu z dnia 13 czerwca 2019 r., lecz wyłącznie komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. Decyzja ta znajduje swoje potwierdzenie w treści pisma z dnia 27 czerwca 2019 r., zgodnie z którym przewodniczący Parlamentu nie może traktować wnoszących odwołanie jako przyszłych członków tej instytucji „do czasu ponownego komunikatu organów hiszpańskich”.

46.      Sąd naruszył zatem prawo, kwalifikując pismo z dnia 27 czerwca 2019 r. w świetle jego treści jako pozbawione decyzyjnego i ostatecznego charakteru, podczas gdy wynikała z niego jasno ostateczna decyzja przewodniczącego Parlamentu, aby uwzględnić wyłącznie komunikaty organów hiszpańskich dotyczące osób wybranych do Parlamentu i pominąć ogłoszenie z dnia 13 czerwca 2019 r. Według mnie naruszenie to jest „grzechem pierworodnym” zaskarżonego wyroku i negatywnie wpływa na dalsze rozumowanie Sądu dotyczące analizy zaskarżalności aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. Naruszenia prawa wskazane poniżej potwierdzają bowiem jedynie to pierwotne naruszenie.

–       W przedmiocie wykładni art. 12 aktu wyborczego

47.      Następnie wnoszący odwołanie podnoszą rozbudowany zarzut(17) dotyczący naruszenia przez Sąd prawa przy dokonywaniu wykładni art. 12 aktu wyborczego. Moim zdaniem zarzut ten jest zasadny.

48.      Przede wszystkim, w pkt 97–114 zaskarżonego wyroku, Sąd przedstawił swoją wykładnię art. 12 aktu wyborczego w związku z art. 3 regulaminu oraz w świetle orzecznictwa Trybunału, w szczególności wyroku Włochy i Donnici/Parlament(18). Po przeprowadzeniu tych rozważań Sąd doszedł do wniosku, że „w celu weryfikacji mandatów swoich członków Parlament powinien oprzeć się na liście wybranych kandydatów przekazanej oficjalnie przez organy krajowe, która to lista z założenia jest sporządzana na podstawie wyników ogłoszonych urzędowo, po rozstrzygnięciu przez te organy ewentualnych sporów wynikłych na tle stosowania prawa krajowego”(19).

49.      Następnie, w pkt 116–119 zaskarżonego wyroku, Sąd zastosował tę wykładnię wspomnianych wyżej przepisów do niniejszej sprawy, dochodząc do wniosku, że komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. odzwierciedlają oficjalne wyniki wyborów „ustalone […] po rozstrzygnięciu ewentualnych sporów wynikłych na gruncie prawa krajowego”(20), w związku z czym przewodniczący Parlamentu nie miał kompetencji do dokonania kontroli zasadności wykluczenia z tej listy niektórych kandydatów, w tym wnoszących odwołanie, oraz – jak należy rozumieć – mógł jedynie odnotować te wyniki. Sąd utożsamił zatem niewykonanie przez wnoszących odwołanie obowiązku złożenia ślubowania przewidzianego w art. 224 ust. 2 hiszpańskiej ustawy wyborczej ze sporem w rozumieniu art. 12 aktu wyborczego. To utożsamienie wynika jasno z pkt 107 i 108 zaskarżonego wyroku i zostało wyraźnie potwierdzone w jego pkt 129(21). Moim zdaniem utożsamienie to stanowi błąd w wykładni art. 12 aktu wyborczego, mogący rzutować na całość rozumowania Sądu poświęconego aktowi z dnia 27 czerwca 2019 r.

50.      Wydaje mi się, że wadliwość rozumowania Sądu bierze swój początek z jego błędnej interpretacji wyroku Junqueras Vies przeprowadzonej w pkt 85 i 86 zaskarżonego wyroku. Według Sądu w wyroku tym Trybunał wprowadził bowiem rozróżnienie między statusem członka Parlamentu a związanym z tym statusem wykonywaniem mandatu. W ten sposób Sąd, chociaż przyznał w pkt 90 zaskarżonego wyroku, że wnoszący odwołanie, z chwilą ogłoszenia z dnia 13 czerwca 2019 r., uzyskali status członków Parlamentu, mógł twierdzić w pkt 107 i 108 tego wyroku, że niewykonanie obowiązku przewidzianego w art. 224 ust. 2 ustawy wyborczej może uniemożliwić osobie, która uzyskała ten status, rzeczywiste objęcie obowiązków(22), a następnie dojść do wniosku, w pkt 118 wspomnianego wyroku, że wykluczenie takiej osoby z listy wybranych posłów może być uzasadnione „rozstrzygnięciem ewentualnych sporów wynikłych na gruncie prawa krajowego”.

51.      Jednakże, o ile Trybunał w wyroku Junqueras Vies wprowadza rozróżnienie między statusem posła do Parlamentu Europejskiego a związanym z nim mandatem, o tyle, jak wynika jasno z pkt 77–81 tego wyroku, rozróżnienie to odnosi się jedynie do sfery temporalnej oraz ma na celu wyłącznie rozróżnienie poszczególnych okresów stosowania immunitetów parlamentarnych na mocy art. 9 akapit pierwszy i drugi protokołu. Natomiast nic we wspomnianym wyroku nie uzasadnia wniosku, zgodnie z którym Trybunał miałby przyznać, że osoba, która uzyskała status członka Parlamentu, mogłaby zostać pozbawiona możliwości wykonywania mandatu, nie tracąc uprzednio tego statusu. Wprost przeciwnie, w pkt 65 wyroku Junqueras Vies Trybunał podkreślił, że „mandat członków [Parlamentu] stanowi główny atrybut tego statusu”.

52.      Prawdą jest, że wyrok Junqueras Vies koncentruje się na immunitetach parlamentarnych, ponieważ stanowiły one przedmiot pytań prejudycjalnych w sprawie, w której zapadł ten wyrok. Jednakże całość rozumowania, które doprowadziło Trybunał do rozstrzygnięcia przyjętego w tym wyroku, koncentruje się wokół pojęcia „członka Parlamentu Europejskiego”(23). To właśnie tego statusu organy hiszpańskie próbowały odmówić skarżącemu w postępowaniu głównym w sprawie, w której zapadł ten wyrok, a który to status Trybunał potwierdził, orzekając, że skarżący nabył go w chwili oficjalnego ogłoszenia wyników wyborów i na podstawie samej tej okoliczności(24). Co więcej, w pkt 70 wyroku Junqueras Vies Trybunał stwierdził wyraźnie, że „gdy [Parlament] »odnotowuje« wyniki wyborów oficjalnie ogłoszone przez państwa członkowskie, w sposób nieunikniony zakłada, że osoby, których wybór został oficjalnie ogłoszony, stały się w ten sposób członkami tej instytucji, dlatego też do [Parlamentu] należy wykonywanie kompetencji wobec nich poprzez weryfikację ich mandatów”.

53.      Zatem uznanie, tak jak to uczynił Sąd w zaskarżonym wyroku, nie tylko w przywołanych powyżej punktach, lecz także w pkt 144, że status członka Parlamentu można oddzielić od wykonywania mandatu związanego z tym statusem, w taki sposób, że danej osobie można uniemożliwić wykonywanie tego mandatu, mimo iż zachowuje ona ów status, jest w sposób oczywisty sprzeczne zarówno z logiką, jak i z treścią wyroku Junqueras Vies. Zaakceptowanie takiego rozstrzygnięcia skutkowałoby pozbawieniem tego wyroku wszelkiej skuteczności, ponieważ pozostawiałoby państwom członkowskim swobodę decyzji co do tego, które spośród wybranych osób mogą rzeczywiście wykonywać mandat, podczas gdy celem tego wyroku było właśnie niedopuszczenie do takiej sytuacji.

54.      Błędna interpretacja wyroku Junqueras Vies doprowadziła do tego, że Sąd, w pkt 118 zaskarżonego wyroku, naruszył prawo przy dokonywaniu wykładni aktu wyborczego, w szczególności jego art. 12.

55.      Jak wynika z wykładni tego artykułu dokonanej przez Trybunał, w szczególności w wyroku Donnici, Parlament powinien odnotować wyniki wyborów ogłoszone przez państwo członkowskie, gdyż wszystkie kwestie prawne związane z tym ogłoszeniem, w tym ewentualne spory na podstawie samego aktu wyborczego, zostają rozstrzygnięte na szczeblu krajowym(25).

56.      Z wyroku Junqueras Vies wynika jasno, że dokonywane przez państwa członkowskie oficjalne ogłoszenie wyników w rozumieniu art. 12 aktu wyborczego i wyroku Donnici oraz status członka Parlamentu są ściśle związane, tak że osoby, których wybór został oficjalnie ogłoszony, nabywają ten status w chwili tego ogłoszenia i na podstawie samej tej okoliczności(26). Wynika z tego, że „kwestie prawne związane z wymienionym ogłoszeniem”, wspomniane w pkt 55 wyroku Donnici, a także „spory, jakie mogą wyniknąć” w rozumieniu art. 12 aktu wyborczego, to nic innego, jak kwestie i spory związane z posiadaniem przez daną osobę statusu członka Parlamentu.

57.      Te kwestie prawne i spory mogą mieć w szczególności związek, po pierwsze, z procedurą wyborczą, która zgodnie z art. 8 aktu wyborczego podlega przepisom krajowym państw członkowskich(27), po drugie, z przypadkami wygaśnięcia mandatu wyszczególnionymi w art. 13 ust. 1 tego aktu, a wreszcie, po trzecie, z przewidzianymi w prawie krajowym przypadkami niepołączalności, w myśl art. 7 ust. 3 tego aktu. Właśnie w tych trzech kwestiach akt wyborczy odsyła do przepisów krajowych wspomnianych w art. 12 in fine tego aktu. Rozstrzygnięcie kwestii prawnych lub sporów może skutkować tym, że dana osoba nie nabędzie statusu członka Parlamentu albo utraci go, a także, co za tym idzie, powstaniem wakatu.

58.      Natomiast sytuacji, w której państwo członkowskie nie przekazuje Parlamentowi nazwiska osoby, mimo że jej wybór został ogłoszony, nie pozbawiając tej osoby mandatu albo nie podważając w inny sposób ogłoszenia o jej wyborze, nie można utożsamiać z taką kwestią prawną związaną z ogłoszeniem wyników wyborów ani ze sporem w rozumieniu art. 12 aktu wyborczego. Postanowienie to, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez Trybunał, nie zobowiązuje zatem Parlamentu do odnotowania takiego komunikatu, bez jakiejkolwiek oceny jego zasadności, w szczególności jeżeli komunikat ten nie odzwierciedla dokładnie treści oficjalnego ogłoszenia wyników wyborów.

59.      Jak stwierdził Sąd w pkt 90 zaskarżonego wyroku, strony są zgodne co do tego, że od momentu ogłoszenia z dnia 13 czerwca 2019 r. wnoszący odwołanie uzyskali status posłów do Parlamentu Europejskiego, zaś zgodnie z tym, co ustalił Sąd w pkt 108 i 152 tego wyroku, organy hiszpańskie nie orzekły o utracie ich mandatów, lecz jedynie o tymczasowym zawieszeniu ich uprawnień.

60.      Zadaniem Sądu nie było zatem rozstrzygnięcie problemu dotyczącego rozdziału kompetencji między Unię a państwa członkowskie, gdyż rozdział ten wynika jasno z aktu wyborczego, zgodnie z jego wykładnią nadaną przez Trybunał, lecz wyciągnięcie konsekwencji z tego rozdziału. Wnoszący odwołanie słusznie wskazują, że Sąd naruszył prawo przy dokonywaniu wykładni art. 12 aktu wyborczego, uznając w pkt 118 zaskarżonego wyroku, iż komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. odzwierciedlają oficjalne wyniki wyborów ustalone po rozstrzygnięciu sporów powstałych na gruncie prawa krajowego, w związku z czym przewodniczący Parlamentu nie miał kompetencji do kontrolowania ich zasadności. Nie przekonuje mnie udzielona przez Parlament odpowiedź na ten zarzut, która ogranicza się do podtrzymania błędnej wykładni przyjętej przez Sąd(28).

61.      Stwierdzenie Sądu w pkt 118 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. odzwierciedlają wyniki wyborów w rozumieniu art. 12 aktu wyborczego, w związku z czym Parlament może jedynie je odnotować, stanowi podstawę rozumowania Sądu. Błąd w wykładni tego artykułu jest zatem decydujący dla rozstrzygnięcia przyjętego w zaskarżonym wyroku, jeśli chodzi o akt z dnia 27 czerwca 2019 r. Prowadzi on w linii prostej do wniosków zawartych w pkt 146 i 153 tego wyroku, zgodnie z którymi poszczególne skutki wynikające dla wnoszących odwołanie z odmowy przyznania im statusu członków Parlamentu nie wynikają z aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., lecz z zastosowania prawa hiszpańskiego, które znalazło wyraz w komunikatach z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. Już sam ten błąd wystarczyłby do uchylenia tej części wspomnianego wyroku.

–       W przedmiocie znaczenia decyzji z dnia 13 stycznia 2020 r.

62.      Wnoszący odwołanie kwestionują również pkt 120–123 zaskarżonego wyroku, w których Sąd oddalił ich argumentację opierającą się na twierdzeniu, że decyzją z dnia 13 stycznia 2020 r. Parlament wyraził zgodę na ich udział w posiedzeniach Parlamentu, mimo niewydania przez organy hiszpańskie oficjalnego komunikatu o ich wyborze, co świadczy o decyzyjnym charakterze aktu z dnia 27 czerwca 2019 r.(29).

63.      Prawdą jest, jak twierdzi Parlament w odpowiedzi na odwołanie, że akt z dnia 27 czerwca 2019 r. należy oceniać jako akt autonomiczny oraz zgodnie z obiektywnymi kryteriami.

64.      Niemniej sprzeczne wydaje się twierdzenie z jednej strony, że Parlament był związany, bez żadnego zakresu uznania, komunikatami z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r., a z drugiej strony, że decyzją z dnia 13 stycznia 2020 r. „postanowił wydać zgodę”(30) na objęcie obowiązków przez wnoszących odwołanie. Zgodnie z wszelką logiką, jeżeli decyzja z dnia 13 stycznia 2020 r. miała charakter decyzyjny, miał go także akt z dnia 27 czerwca 2019 r., gdyż w przeciwnym razie należałoby uznać, że pierwszy z tych aktów jest niezgodny z prawem, czego Sąd nawet nie zasugerował. Zatem wbrew temu, co stwierdził Sąd w pkt 121 zaskarżonego wyroku, przyjęcie przez Parlament decyzji z dnia 13 stycznia 2020 podważa niektóre rozważania przedstawione przez Sąd, a mianowicie rozważania zawarte w pkt 82–84, 108 oraz w szczególności w pkt 118 tego wyroku. Nie uwzględniając skutków wynikających logicznie z decyzji z dnia 13 stycznia 2020 r. do celów oceny charakteru prawnego aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., Sąd spowodował co najmniej, że rozumowanie przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stało się obarczone wadliwością.

65.      Poza tym jest bezsporne – także Sąd wskazał to pośrednio w pkt 121 zaskarżonego wyroku – że decyzja z dnia 13 stycznia 2020 r. została podjęta jako konsekwencja wyroku Junqueras Vies. Wobec tego, jak słusznie wskazują wnoszący odwołanie, skoro wyrok ten dokonuje wykładni prawa Unii ex tunc, jego skutki należało uwzględnić również do celów oceny charakteru prawnego aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. Ich sytuacja prawna nie uległa bowiem zmianie w czasie między przyjęciem tego aktu a przyjęciem decyzji z dnia 13 stycznia 2020 r.

–       W przedmiocie skutków art. 224 ust. 2 ustawy wyborczej

66.      Błąd w uzasadnieniu zarzucono Sądowi(31) także jeśli chodzi o pkt 128–131 zaskarżonego wyroku, w których Sąd odpowiedział na argumenty wnoszących odwołanie dotyczące braku kompetencji Królestwa Hiszpanii do przyjmowania przepisów takich jak art. 224 ust. 2 ustawy wyborczej, czyli argumenty dotyczące niezgodności tego przepisu krajowego z prawem Unii. Sąd uznał, że ani Parlament, ani on sam w prowadzonym postępowaniu nie są właściwe do podważania lub kontrolowania wspomnianego przepisu krajowego.

67.      Jednakże, w świetle argumentów podniesionych przez wnoszących odwołanie, chodziło nie tyle o kontrolę zgodności z prawem rozpatrywanego przepisu krajowego jako taką, ile o skutki, jakie zdaniem Królestwa Hiszpanii i Parlamentu wiążą się z niewykonaniem nałożonego tym przepisem obowiązku. Jeśli chodzi o te skutki, Sąd, w pkt 152 zaskarżonego wyroku, przyjął za dobrą monetę wyjaśnienia Królestwa Hiszpanii, zgodnie z którymi, jak wskazano w komunikacie z dnia 20 czerwca 2019 r., mandaty wnoszących odwołanie są jedynie „zawieszone” do chwili złożenia przez nich ślubowania, o którym mowa w art. 224 ust. 2 hiszpańskiej ustawy wyborczej.

68.      Jednakże o ile w art. 13 aktu wyborczego wyszczególniono szereg zdarzeń skutkujących wygaśnięciem mandatu członka Parlamentu, przy czym niektóre z tych zdarzeń mogą mieć źródło w stosowaniu prawa krajowego państw członkowskich, o tyle żadne postanowienie tego aktu nie pozwala państwom członkowskim na czasowe zawieszenie wykonywania takiego mandatu, zaś każda próba działania w tym kierunku jest w oczywisty sposób sprzeczna z prawem Unii. Skoro zatem Królestwo Hiszpanii nie miało kompetencji do tego, by poprzez komunikat z dnia 20 czerwca 2019 r. zawiesić wykonywanie mandatów przez wnoszących odwołanie, mają oni podstawy, by twierdzić, że w istocie to przewodniczący Parlamentu, poprzez akt z dnia 27 czerwca 2019 r., nadał skutek prawny temu komunikatowi.

–       Wniosek dotyczący aktu z dnia 27 czerwca 2019 r.

69.      W pkt 167 i 168 zaskarżonego wyroku Sąd doszedł do wniosku, że akt z dnia 27 czerwca 2019 r. nie wywołuje wiążących skutków prawnych mogących naruszać interesy wnoszących odwołanie, w związku z czym skargę skierowaną przeciwko temu aktowi należy odrzucić jako niedopuszczalną.

70.      Moim zdaniem wnoszący odwołanie mają słuszność, twierdząc, że Sąd doszedł do tego wniosku w wyniku rozumowania, które – jak wykazałem – jest obarczone szeregiem błędów, w tym błędną kwalifikacją treści pisma z dnia 27 czerwca 2019 r. w pkt 81–84 zaskarżonego wyroku, błędnym zastosowaniem wyroku Junqueras Vies w pkt 85, 86 i 144 tego wyroku, naruszeniem prawa przy dokonywaniu wykładni art. 12 aktu wyborczego w pkt 118 wspomnianego wyroku, niespójnością rozumowania dotyczącego skutków decyzji z dnia 13 stycznia 2020 r. w pkt 116–123 tego wyroku, a wreszcie nieuwzględnieniem, w pkt 128–131 zaskarżonego wyroku, okoliczności, że zawieszenie wykonywania mandatów wnoszących odwołanie jest niezgodne z prawem.

71.      W rzeczywistości przewodniczący Parlamentu, mając przed sobą z jednej strony ogłoszenie z dnia 13 czerwca 2019 r., o którym nie mógł nie wiedzieć, gdyż zostało opublikowane, a z drugiej strony komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r., aktem z dnia 27 czerwca 2019 r. podjął decyzję o uwzględnieniu tych dwóch komunikatów, pomijając ogłoszenie z dnia 13 czerwca 2019 r. i odmawiając uznania, iż wnoszący odwołanie posiadają status członków tej instytucji, która to decyzja została następnie zmieniona decyzją z dnia 13 stycznia 2020 r.

72.      Odmawiając uznania zaskarżalności aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., Sąd naruszył zatem art. 263 TFUE. W konsekwencji należy uwzględnić pierwszy zarzut odwołania i uchylić zaskarżony wyrok w zakresie dotyczącym tego aktu.

 W przedmiocie instrukcji z dnia 29 maja 2019 r.

73.      Dla przypomnienia, w instrukcji z dnia 29 maja 2019 r. przewodniczący Parlamentu nakazał służbom administracyjnym Parlamentu, aby odmówiły członkom Parlamentu wybranym w Hiszpanii, do czasu urzędowego potwierdzenia ich wyboru przez organy hiszpańskie, pomocy specjalnej służby recepcyjnej, której zadaniem byłoby ułatwienie im czynności administracyjnych niezbędnych do objęcia obowiązków.

74.      W pkt 169–187 zaskarżonego wyroku Sąd przeanalizował zarzuty podniesione przez wnoszących odwołanie w uzasadnieniu skargi o stwierdzenie nieważności instrukcji z dnia 29 maja 2019 r. Po przeprowadzeniu tej analizy Sąd doszedł do wniosku, że instrukcja ta nie wywołała wiążących skutków prawnych mogących naruszać interesy wnoszących odwołanie, w związku z czym skierowaną przeciwko niej skargę należy odrzucić jako niedopuszczalną.

75.      Wnoszący odwołanie kwestionują ten wniosek(32), podnosząc przede wszystkim, że instrukcja z dnia 29 maja 2019 r. i akt z dnia 27 czerwca 2019 r. są nierozerwalnie związane, w szczególności w świetle ich twierdzenia, zgodnie z którym pismo z dnia 27 czerwca 2019 r. jedynie odzwierciedlało decyzję podjętą znacznie wcześniej.

76.      Argumenty te nie wydają mi się przekonujące. Prawdą jest, że Sąd, zgodnie ze swoją analizą dotyczącą aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., powiązał negatywne skutki wynikające dla wnoszących odwołanie z odmowy zawartej w instrukcji z dnia 29 maja 2019 r. nie z tą instrukcją, lecz ze stosowaniem prawa hiszpańskiego. Doszedł w ten sposób do wniosku, w pkt 185 zaskarżonego wyroku, że nawet jeśli instrukcja ta wywoływała skutki prawne w stosunku do wnoszących odwołanie, to skutki te ustały wraz z komunikatem z dnia 17 czerwca 2019 r. Zatem wniosek ten jest równie błędny jak część zaskarżonego wyroku poświęcona analizie aktu z dnia 27 czerwca 2019 r.

77.      Niemniej, po pierwsze, argumenty wnoszących odwołanie nie mogą podważyć ustalenia Sądu, zgodnie z którym specjalna służba recepcyjna, której dotyczy instrukcja z dnia 29 maja 2019 r., nie była niezbędna do wypełnienia formalności związanych z objęciem obowiązków członków Parlamentu, lecz stanowiła jedynie sposób udzielenia wsparcia technicznego. Wobec tego pozbawienie takiego wsparcia nie mogło trwale wpływać na sytuację prawną zainteresowanych.

78.      Po drugie, brak możliwości dokonania przez wnoszących odwołanie niezbędnych czynności w celu objęcia przez nich obowiązków wynikał moim zdaniem nie z instrukcji z dnia 29 maja 2019 r., lecz z aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. Zresztą wnoszący odwołanie pośrednio sami to potwierdzają, stwierdzając(33), że ten brak możliwości utrzymywał się do czasu decyzji z dnia 13 stycznia 2020 r., która uchyliła, przynajmniej w części, skutki prawne tego aktu.

79.      Uważam zatem, że pierwszy zarzut odwołania w zakresie, w jakim odnosi się on od wniosków Sądu dotyczących instrukcji z dnia 29 maja 2019 r., należy oddalić jako bezzasadny.

 Wnioski dotyczące pierwszego zarzutu odwołania

80.      Mając na względzie przedstawione wyżej rozważania, proponuję uwzględnić pierwszy zarzut odwołania i uchylić zaskarżony wyrok w zakresie dotyczącym aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., a w pozostałym zakresie zarzut ten oddalić jako bezzasadny.

 W przedmiocie decyzji po uchyleniu wyroku

81.      Zgodnie z art. 61 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jeśli odwołanie jest zasadne, Trybunał może wydać orzeczenie ostateczne w sprawie, jeśli stan postępowania na to pozwala. Wnoszący odwołanie wnoszą o to tytułem żądania ewentualnego.

82.      I tak, jeżeli Trybunał zgodziłby się z moją propozycją, aby uwzględnić pierwszy zarzut odwołania i uchylić zaskarżony wyrok w zakresie dotyczącym aktu z dnia 27 czerwca 2019 r., jestem zdania, że stan postępowania pozwala na wydanie ostatecznego orzeczenia w sprawie, jeśli chodzi o ten akt. Argumenty dotyczące zaskarżalności wspomnianego aktu i argumenty dotyczące jego zgodności z prawem pokrywają się bowiem, o czym świadczy odpowiedź Królestwa Hiszpanii na odwołanie, w znacznej części poświęcona w istocie obronie zasadności tego aktu. Ponadto nie wydaje mi się, aby do rozstrzygnięcia sporu niezbędne było jakiekolwiek ustalenie faktyczne inne niż ustalenia poczynione już w zaskarżonym wyroku. Proponuję zatem, aby Trybunał sam orzekł w przedmiocie złożonego przez wnoszących odwołanie w pierwszej instancji żądania stwierdzenie nieważności aktu z dnia 27 czerwca 2019 r.

 W przedmiocie interesu prawnego wnoszących odwołanie

83.      Przed przystąpieniem do analizy tego żądania należy ustalić, czy wnoszący odwołanie nadal mają w tym względzie interes prawny, biorąc pod uwagę okoliczność, że decyzją z dnia 13 stycznia 2020 r. Parlament w istocie cofnął odmowę uznania posiadania przez nich statusu członków tej instytucji, znosząc tym samym szereg skutków prawnych aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału skarga o stwierdzenie nieważności wniesiona przez osobę fizyczną lub prawną jest bowiem dopuszczalna jedynie w zakresie, w jakim osoba ta ma interes prawny w stwierdzeniu nieważności zaskarżonego aktu. Wobec tego każda okoliczność dotycząca dopuszczalności skargi o stwierdzenie nieważności wniesionej do Sądu może stanowić zarzut oparty na normie porządku publicznego, który Trybunał jest zobowiązany podnieść z urzędu w ramach toczącego się przed nim postępowania odwoławczego(34). Trybunał powinien zatem rozpatrzyć z urzędu kwestię, czy wnoszący odwołanie, mimo przyjęcia decyzji z dnia 13 stycznia 2020 r., zachowują interes prawny w stwierdzeniu nieważności aktu z dnia 27 czerwca 2019 r.

84.      Uważam, że tak jest. Jak bowiem stwierdził Sąd w pkt 122 zaskarżonego wyroku, Parlament wyjaśnił przed Sądem, że decyzja z dnia 13 stycznia 2020 została podjęta „ze względu na niepewność prawa w odniesieniu do statusu skarżących po wyroku [Junqueras Vies] i postanowieniu [Puigdemont i Casamajó i Comín i Oliveres/Parlament(35)]”. Decyzja ta tymczasowo zezwala wnoszącym odwołanie na wykonywanie mandatów na podstawie art. 3 ust. 2 akapit pierwszy in fine regulaminu, jednakże bez dokonywania weryfikacji mandatów, w oczekiwaniu na oficjalny komunikat organów krajowych o ich wyborze zgodnie z art. 3 ust. 2 zdanie pierwsze regulaminu.

85.      Prawdą jest, że decyzja Parlamentu, by nie dokonywać weryfikacji mandatów wnoszących odwołanie, oraz zgodność art. 3 ust. 2 regulaminu, w myśl jego wykładni dokonanej przez Parlament, z aktem wyborczym nie są przedmiotem niniejszego sporu. Niemniej stwierdzenie nieważności aktu z dnia 27 czerwca 2019 r. pozwoliłoby wyjaśnić sytuację prawną wnoszących odwołanie i otworzyłoby Parlamentowi drogę do wydania wobec nich decyzji już nie tymczasowej, lecz ostatecznej, opartej na prawidłowej wykładni właściwych norm prawnych. Moim zdaniem wnoszący odwołanie mają zatem nadal interes prawny w stwierdzeniu nieważności tego aktu.

 W przedmiocie ważności aktu z dnia 27 czerwca 2019 r.

86.      Aktem z dnia 27 czerwca 2019 r. przewodniczący Parlamentu Europejskiego odmówił wnoszącym odwołanie uznania, że posiadają oni status członków tej instytucji, uwzględniając tym samym komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. W pkt 96 zaskarżonego wyroku Sąd określił przedstawione mu zagadnienie prawne jako dotyczące ustalenia, czy przewodniczący Parlamentu miał kompetencję do zakwestionowania komunikatu z dnia 17 czerwca 2019 r., niezawierającego nazwisk wnoszących odwołanie, chociaż ich nazwiska znajdowały się w ogłoszeniu z dnia 13 czerwca 2019 r. Wnoszący odwołanie wskazują natomiast(36), moim zdaniem słusznie, że zagadnienie powinno było zostać sformułowane w odwrotny sposób i powinno dotyczyć ustalenia, czy przewodniczący Parlamentu miał kompetencję do zakwestionowania tego ogłoszenia, w oparciu o rozpatrywane komunikaty.

87.      W pierwszej kolejności, zgodnie z art. 12 aktu wyborczego, w celu weryfikacji mandatów swoich członków Parlament „odnotowuje rezultaty [wyborów] ogłoszone urzędowo przez państwa członkowskie”. Postanowienie to stanowi dalej, że Parlament rozstrzyga spory, jakie mogą wyniknąć na tle postanowień aktu wyborczego, inne aniżeli wynikające z przepisów krajowych. W świetle wykładni tego sformułowania dokonanej przez Trybunał w wyroku Donnici świadczy ono o całkowitym braku uprawnień dyskrecjonalnych Parlamentu, tak że ogłoszenie wyników przez państwo członkowskie stanowi dla niego istniejącą już wcześniej sytuację prawną(37).

88.      Zgodnie z moją analizą przedstawioną w pkt 55–61 niniejszej opinii, nie można utożsamiać niewykonania obowiązku przewidzianego w art. 224 ust. 2 ustawy wyborczej ze sporem wynikającym z przepisów krajowych w rozumieniu art. 12 aktu wyborczego ani z zagadnieniem prawnym związanym z ogłoszeniem wyników wyborów w rozumieniu pkt 55 wyroku Donnici, ponieważ niewykonanie tego obowiązku nie prowadzi do utraty statusu członka Parlamentu.

89.      Nie można zatem uznać, że komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. zostały sporządzone „na podstawie wyników ogłoszonych urzędowo”, jak wskazał Sąd w pkt 114 zaskarżonego wyroku, ponieważ komunikaty te nie odzwierciedlały w dokładny i pełny sposób tych wyników. Urzędowym ogłoszeniem wyników było ogłoszenie z dnia 13 czerwca 2019 r., co Trybunał potwierdził wprost w wyroku Junqueras Vies(38), i to ono było wiążące dla Parlamentu, który nie mógł go kwestionować, podobnie jak wiążące było dla niego ogłoszenie organów włoskich z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie, w której zapadł wyrok Donnici(39).

90.      Wbrew temu, co twierdzi Królestwo Hiszpanii, wniosku tego nie podważa art. 8 aktu wyborczego, który stanowi, że procedura wyborcza w każdym państwie członkowskim podlega przepisom krajowym.

91.      Członkowie Parlamentu nie są przedstawicielami państw członkowskich, ani nawet narodów tych państw członkowskich, lecz zgodnie z art. 14 ust. 2 TUE przedstawicielami obywateli Unii, wybranymi w powszechnych wyborach. Wobec braku jednolitej procedury wyborczej, choć procedura taka jest przewidziana w art. 223 TFUE, procedura wyborcza jest uregulowana, pomocniczo i z zastrzeżeniem harmonizacji dokonanej aktem wyborczym, w prawie krajowym państw członkowskich, które organizują wybory do Parlamentu na swoich terytoriach. Ta delegacja daje państwom członkowskim szerokie uprawnienia, wykraczające poza ściśle rozumianą procedurę wyborczą, w szczególności jeśli chodzi o czynne i bierne prawo wyborcze lub też kwestię niepołączalności.

92.      Zgodnie z wszelką logiką uregulowana przepisami krajowymi procedura wyborcza kończy się oficjalnym ogłoszeniem wyników. Do takiego wniosku doszedł Trybunał w wyroku Junqueras Vies(40), stwierdzając, że „na obecnym etapie rozwoju prawa Unii państwa członkowskie co do zasady nadal mają kompetencje do regulowania procedury wyborczej oraz, po jej zakończeniu, do oficjalnego ogłoszenia wyników wyborów”. Ogłoszone w ten sposób wyniki mogą ulec zmianie a posteriori wyłącznie w następstwie unieważnienia wyboru jednej lub większej liczby osób bądź w następstwie jednego ze zdarzeń skutkujących utratą statusu członka Parlamentu, wyszczególnionych w art. 13 ust. 1 aktu wyborczego.

93.      Państwo członkowskie nie może natomiast podważać skuteczności nabycia statusu członka Parlamentu Europejskiego, który to status, w myśl wyroku Junqueras Vies(41), wynika z samego faktu ogłoszenia wyników wyborów, poprzez rozszerzenie zakresu pojęcia „procedury wyborczej” na wszelkie przepisy prawa krajowego, za pomocą których chciałoby ono uniemożliwić osobie, której wybór został oficjalnie ogłoszony, wykonywanie jej mandatu, który zgodnie z tym wyrokiem(42) stanowi główny atrybut tego statusu. Taka możliwość byłaby sprzeczna nie tylko z art. 8, 12 i 13 aktu wyborczego, zgodnie z ich wykładnią dokonaną w wyrokach Donnici i Junqueras Vies, lecz również z zapisaną w art. 14 TUE zasadą powszechności wyborów, zgodnie z którą skład Parlamentu powinien odzwierciedlać w sposób rzetelny i kompletny swobodę dokonanego przez obywateli Unii wyboru osób, przez które chcą być reprezentowani(43).

94.      Poza tym, jak już kiedyś wskazałem, z samego prawa hiszpańskiego wynika, że obowiązek przewidziany w art. 224 ust. 2 ustawy wyborczej nie jest elementem procedury wyborczej(44). Nie można zatem podnosić odmiennego twierdzenia w przypadku wykładni art. 8 aktu wyborczego.

95.      Wniosku przedstawionego w pkt 89 niniejszej opinii nie podważa również brzmienie art. 3 ust. 1 i 3 regulaminu, który stanowi, że po wyborach do Parlamentu Europejskiego przewodniczący zwraca się do właściwych organów państw członkowskich o niezwłoczne przekazanie Parlamentowi nazwisk wybranych posłów oraz że Parlament przystępuje do weryfikacji mandatów i stwierdza ważność mandatu posłów na podstawie otrzymanych od państw członkowskich komunikatów dotyczących wyników wyborów.

96.      Regulamin, jako akt organizacji wewnętrznej, jest bowiem hierarchicznie podporządkowany aktom normatywnym, takim jak akt wyborczy, i nie może ustanawiać odstępstw od nich(45). Przepisów art. 3 ust. 1 i 3 regulaminu nie można zatem interpretować w ten sposób, że uniemożliwiają one Parlamentowi odnotowanie oficjalnie ogłoszonych wyników wyborów zgodnie z art. 12 aktu wyborczego, pod pretekstem nieotrzymania komunikatu zawierającego te wyniki od właściwych organów państwa członkowskiego. Taka wykładnia podważałaby bowiem ważność wspomnianych przepisów regulaminu w świetle tego aktu.

97.      W drugiej kolejności, w następstwie komunikatu z dnia 20 czerwca 2019 r., przewodniczący Parlamentu aktem z dnia 27 czerwca 2019 r. nadał skuteczność zawieszeniu uprawnień wnoszących odwołanie, wynikających z ich statusu członków Parlamentu, w myśl decyzji centralnej komisji wyborczej wydanej w konsekwencji niewykonania przez nich obowiązku przewidzianego w art. 224 ust. 2 ustawy wyborczej.

98.      Jednakże ani art. 13 aktu wyborczego, ani żaden inny przepis prawa Unii nie upoważnia państwa członkowskiego do zawieszania uprawnień członków Parlamentu. Zawieszenie to było zatem niezgodne z prawem i stanowi o kolejnej niezgodności z prawem aktu z dnia 27 czerwca 2019 r.

99.      Poprzez akt z dnia 27 czerwca 2019 r. przewodniczący Parlamentu zakwestionował zatem ogłoszone oficjalnie wyniki wyborów i nadał skuteczność zawieszeniu uprawnień wnoszących odwołanie, naruszając tym samym art. 12 i 13 aktu wyborczego. Moim zdaniem należy w związku z tym orzec, że akt z dnia 27 czerwca 2019 r. jest niezgodny z prawem, i stwierdzić jego nieważność.

 W przedmiocie kosztów

100. Niniejsza opinia jest ograniczona do analizy pierwszego zarzutu odwołania, w związku z tym nie przedstawię propozycji dotyczącej kosztów, ponieważ zgodnie z art. 138 regulaminu rozstrzygnięcie w tym względzie zależy od rozpatrzenia pozostałych zarzutów.

 Wnioski

101. Mając na względzie powyższe rozważania, proponuję, aby Trybunał:

–        uchylił wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 6 lipca 2022 r., Puigdemont i Casamajó i Comín i Oliveres/Parlament (T‑388/19, EU:T:2022:421) w zakresie, w jakim dotyczy on odmowy uznania przez przewodniczącego Parlamentu Europejskiego posiadania przez Carlesa Puigdemonta i Casamajó oraz Antoniego Comína i Oliveresa statusu członków Parlamentu, zawartej w piśmie skierowanym do nich w dniu 27 czerwca 2019 r.;

–        stwierdził nieważność tej odmowy; oraz

–        oddalił pierwszy zarzut odwołania w pozostałym zakresie.

1      Język oryginału: francuski.

2      Wyrok z dnia 19 grudnia 2019 r. (C‑502/19, zwany dalej „wyrokiem Junqueras Vies”, EU:C:2019:1115).

3      Dz.U. 2012, C 326, s. 266.

4      Dz.U. 1976, L 278, s. 1.

5      Dz.U. 2002, L 283, s. 1.

6      Przez „przewodniczącego Parlamentu” rozumiem oczywiście przewodniczącego ówcześnie pełniącego tę funkcję w tej instytucji, określanego w zaskarżonym wyroku jako „były przewodniczący Parlamentu”.

7      DOGC nr 7449A z dnia 6 września 2017 r., s. 1).

8      DOGC nr 7451A z dnia 8 września 2017 r., s. 1).

9      BOE nr 142 z dnia 14 czerwca 2019 r., s. 62477.

10      BOE nr 147 z dnia 20 czerwca 1985 r., s. 19110.

11      T‑388/19 R, EU:T:2019:467.

12      C‑646/19 P(R), EU:C:2019:1149.

13      T‑388/19 R‑RENV.

14      Punkty 146 i 153 zaskarżonego wyroku.

15      Punkt 167 zaskarżonego wyroku.

16      Punkty 84–89 odwołania.

17      Punkty 21–29 odwołania.

18      Wyrok z dnia 30 kwietnia 2009 r. (C‑393/07 i C‑9/08, zwany dalej „wyrokiem Donnici”, EU:C:2009:275).

19      Punkt 114 zaskarżonego wyroku (podkreślenie moje).

20      Punkt 118 zaskarżonego wyroku.

21      Zgodnie z tym punktem „[z] pkt 97–109 powyżej wynika, że Parlament nie jest właściwy do rozstrzygania sporów, jakie mogą wyniknąć na tle przepisów prawa krajowego, do których akt wyborczy nie zawiera żadnego odesłania, takich jak wymóg przewidziany w art. 224 ust. 2 [ustawy wyborczej]”.

22      Podobnie jak wnoszący odwołanie, pragnę zauważyć na marginesie, że Sąd zarówno w pkt 107, jak i dalej, w pkt 125 i 126 zaskarżonego wyroku, dokonał błędnej wykładni mojej opinii w sprawie, w której zapadł wyrok Junqueras Vies (C‑502/19, EU:C:2019:958). Jednakże, jak słusznie zauważa Parlament, jako że opinia nie ma mocy wiążącej, a Trybunał nie uwzględnił rozpatrywanych fragmentów w  wyroku, ich prawidłowe lub błędne rozumienie nie ma decydującego znaczenia dla wyniku niniejszej sprawy.

23      Zobacz pkt 62 wyroku Junqueras Vies.

24      A mianowicie ogłoszenia z dnia 13 czerwca 2019 r., czyli ogłoszenia, które odnosi się również do wnoszących odwołanie w niniejszej sprawie (zob. wyrok Junqueras Vies, pkt 71, 89).

25      Zobacz wyrok Donnici (pkt 51–57) i zaskarżony wyrok (pkt 100–106).

26      Wyrok Junqueras Vies (pkt 68–71).

27      Dotyczy to także wybieralności; zob. wyrok z dnia 22 grudnia 2022 r., Junqueras i Vies/Parlament (C‑115/21 P, EU:C:2022:1021, pkt 70).

28      W szczególności Parlament nie ma podstaw, by twierdzić, że wykładnia popierana przez wnoszących odwołanie pozbawiłaby tę instytucję możliwości uwzględnienia zrzeczenia się mandatu przez J. Borrella, którego, podobnie jak wnoszących odwołanie, dotyczyło ogłoszenie z dnia 13 czerwca 2019 r. i komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. J. Borrell po zrzeczeniu się mandatu utracił bowiem status członka Parlamentu i został niezwłocznie zastąpiony. W jego przypadku komunikaty z dnia 17 i 20 czerwca 2019 r. odzwierciedlały zatem jego rzeczywistą sytuację prawną, inaczej niż było to w przypadku wnoszących odwołanie. Przykład ten obrazuje jasno różnicę między sytuacją wnoszących odwołanie a sytuacją osób, które utraciły status członków Parlamentu, takich jak J. Borrell czy też O. Junqueras i Vies (zob. wyrok z dnia 22 grudnia 2022 r., Junqueras i Vies/Parlament, C‑115/21 P, EU:C:2022:1021) oraz A. Occhetto w sprawie, w której zapadł wyrok Donnici.

29      Punkty 69–71 odwołania.

30      Punkt 122 zaskarżonego wyroku.

31      Punkty 40–53 odwołania.

32      Punkty 77–83 odwołania.

33      Punkt 81 odwołania.

34      Zobacz niedawny wyrok z dnia 6 lipca 2023 r., Julien/Rada (C‑285/22 P, EU:C:2023:551, pkt 45, 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

35      Postanowienie z dnia 20 grudnia 2019 r., C‑646/19 P(R), EU:C:2019:1149.

36      Punkt 28 odwołania.

37      Wyrok Donnici (pkt 55–57).

38      Punkt 89. Przypomnę, że sprawa, w której zapadł ten wyrok, dotyczyła tych samych wyborów i tego samego ogłoszenia wyników co niniejsza sprawa.

39      Zobacz pkt 55 tego wyroku.

40      Punkt 69 (podkreślenie moje).

41      Punkt 70.

42      Punkt 65.

43      Zobacz podobnie wyrok Junqueras Vies (pkt 83).

44      Zobacz moja opinia w sprawie Junqueras Vies (C‑502/19, EU:C:2019:958, pkt 55–59).

45      Zobacz podobnie wyrok Donnici (pkt 47 i 48).