1.

Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, w jego obecnej formie, dotyczy interpretacji art. 14 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej ( 2 ), oraz przepisu, który go poprzedzał, a mianowicie art. 12 ust. 1 dyrektywy Rady 2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich ( 3 ). Artykuł 14 ust. 1 dyrektywy 2013/32 przewiduje, że osoba wnioskująca o udzielenie ochrony międzynarodowej lub status uchodźcy musi uzyskać możliwość przesłuchania zanim organ rozstrzygający podejmie decyzję.

2.

Wniosek złożony został w związku z postępowaniem przed Bundesverwaltungsgericht (federalnym sądem administracyjnym, Niemcy) między Milkiyasem Addisem a Bundesrepublik Deutschland (Republiką Federalną Niemiec) dotyczącym m.in. decyzji Bundesamt für Migration und Flüchtlinge (federalnego urzędu ds. migracji i uchodźców, Niemcy, zwanego dalej „urzędem federalnym”) podjętej w lutym 2013 r., odrzucającej wniosek M. Addisa o nadanie mu statusu uchodźcy.

3.

Urząd federalny odrzucił wniosek M. Addisa o nadanie mu statusu uchodźcy w Niemczech, uznając go za niedopuszczalny z uwagi na fakt, iż M. Addis uzyskał już status uchodźcy we Włoszech. Nie jest jednak sporne, że decyzja ta została podjęta z naruszeniem uprawnienia M. Addisa, wynikającego zarówno z prawa krajowego jak i z prawa Unii, do przesłuchania przez organ rozstrzygający – w tym przypadku urząd federalny – w kwestii dopuszczalności jego wniosku. Jak zobaczymy, kluczowa kwestia rysująca się na gruncie niniejszego odwołania prejudycjalnego dotyczy skutków naruszenia obowiązkowego i wyrażonego wprost przepisu dyrektywy proceduralnej.

4.

W tym kontekście sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału z pytaniem, czy przewidziane w dyrektywie proceduralnej wyjątki w odniesieniu do obowiązku przesłuchania są wyczerpujące i, w szczególności, czy brak przesłuchania powinien skutkować uchyleniem decyzji odrzucającej wniosek M. Addisa o nadanie mu statusu uchodźcy na gruncie jego niedopuszczalności. Sąd odsyłający dąży ponadto do ustalenia, czy nieprawidłowość polegająca na braku przeprowadzenia przez urząd federalny przesłuchania może – a jeśli tak, to pod jakimi warunkami – zostać usunięta w toku postępowania sądowego, w którym M. Addis złożył skargę na decyzję odrzucającą jego wniosek o nadanie mu statusu uchodźcy, jako niezgodną z prawem.

5.

Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) sformułował również pytanie, czy decyzja urzędu federalnego w sprawie niedopuszczalności musi zostać uchylona w sytuacji, gdy osoba ubiegająca się o status uchodźcy miała okazję przedstawić w późniejszym postępowaniu odwoławczym wszelkie zarzuty lub argumenty, które mogłyby przemawiać przeciwko stwierdzeniu niedopuszczalności, i nawet gdyby te zarzuty lub argumenty zostały wzięte pod uwagę, nie prowadziłoby to do podjęcia odmiennej decyzji.

6.

Zanim przedstawię mające zastosowanie przepisy oraz okoliczności niniejszej sprawy, krótko naświetlę dość złożoną historię postępowania w tej sprawie przed Trybunałem. Wynika ona z tego, że pytania sformułowane przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) w niniejszej sprawie pokryły się częściowo – choć nie w pełnym zakresie – z pytaniami sformułowanymi w sprawach, w których wydano wyrok z dnia 19 marca 2019 r., Ibrahim i in. ( 4 ).

7.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszej sprawie, C‑517/17, który pierwotnie zawierał trzy pytania, złożony został w sekretariacie Trybunału w dniu 28 sierpnia 2017 r. Decyzją z dnia 29 września 2017 r. prezes Trybunału połączył sprawy: C‑517/17 (niniejsza sprawa), C‑540/17 i C‑541/17. W dniu 4 kwietnia 2018 r. podjęto decyzję o zawieszeniu postępowania w sprawach połączonych C‑517/17, C‑540/17 i C‑541/17 do momentu rozpatrzenia spraw połączonych C‑297/17, C‑318/17, C‑319/17 i C‑438/17.

8.

Sąd odsyłający został poinformowany o wydaniu wyroku z dnia 19 marca 2019 r., Ibrahim i in. ( 5 ) w dniu 26 marca 2019 r. W dniu 26 kwietnia 2019 r. sąd odsyłający częściowo wycofał pytania, które skierował w sprawach połączonych C‑517/17, C‑540/17 i C‑541/17.

9.

W odniesieniu do sprawy C‑517/17, sąd odsyłający wycofał dwa pierwsze pytania, które pierwotnie skierował do Trybunału. Pytania te dotyczyły tego, w jakim zakresie państwo członkowskie nie może odrzucić wniosku o udzielnie ochrony międzynarodowej jako niedopuszczalny z uwagi na fakt, że wnioskodawca uzyskał już status uchodźcy w innym państwie członkowskim, jeżeli warunki życiowe w tym innym państwie członkowskim nie spełniają wymogów z art. 20 i nast. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony ( 6 ), choć nie powodują naruszenia art. 4 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).

10.

Sąd odsyłający uznał, że na pierwsze dwa z pierwotnie przedstawionych pytań prejudycjalnych odpowiedzi udzielił wyrok z dnia 19 marca 2019 r., Ibrahim i in. ( 7 ).

11.

W piśmie złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 2 maja 2019 r. Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) wyraził jednak pogląd, że wyrok ten nie odniósł się do trzeciego z pytań sformułowanych przez ten sąd w sprawie C‑517/17.

12.

Decyzją prezesa Trybunału z dnia 16 maja 2019 r., sprawa C‑517/17 została odłączona od spraw połączonych C‑540/17 i C‑541/17, a postępowanie we wszystkich tych sprawach zostało podjęte. Sprawy połączone C‑540/17 i C‑541/17 zostały rozstrzygnięte postanowieniem z dnia 13 listopada 2019 r., Hamed i Omar. ( 8 )

13.

Jeśli chodzi o analizowaną sprawę C‑517/17, to w następstwie decyzji Trybunału z dnia 1 października 2019 r. do sądu odsyłającego skierowany został w dniu 4 października 2019 r. wniosek o udzielenie wyjaśnień. Trybunał otrzymał odpowiedź na ten wniosek w dniu 6 listopada 2019 r. ( 9 ).

14.

Zanim doszło do zawieszenia postępowania w sprawie C‑517/17, uwagi na piśmie w odniesieniu do trzeciego pytania sformułowanego przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) przedstawiły rządy: niemiecki, francuski, węgierski i niderlandzki oraz Komisja Europejska. Rządy: niemiecki, węgierski i niderlandzki oraz Komisja są zdania, że art. 14 ust. 1 dyrektywy 2013/32 stoi na przeszkodzie stosowaniu krajowego przepisu, zgodnie z którym brak przesłuchania wnioskodawcy w wypadku odrzucenia wniosku o udzielenie azylu przez organ rozstrzygający z uwagi na jego niedopuszczalność zgodnie z art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 nie prowadzi do uchylenia tej decyzji z uwagi na brak przesłuchania, jeżeli wnioskodawca ma okazję przedstawić w postępowaniu odwoławczym wszelkie okoliczności przemawiające przeciwko decyzji o odrzuceniu, a w danej sprawie także przy uwzględnieniu tych argumentów nie można wydać innego rozstrzygnięcia.

15.

Natomiast rząd francuski stoi zasadniczo na stanowisku, że art. 14 dyrektywy 2013/32, interpretowany w świetle ogólnej zasady prawa do bycia wysłuchanym, która stanowi integralną część prawa do obrony, sprzeciwia się zasadzie prawa krajowego, zgodnie z którą naruszenie – w pierwszej instancji przed organem rozstrzygającym – prawa do bycia wysłuchanym przed podjęciem przez ten organ decyzji o niedopuszczalności na podstawie art. 33 ust. 2 lit. a) wspomnianej dyrektywy nie prowadzi do uchylenia tej decyzji, o ile wnioskodawca ma możliwość przedstawienia swoich uwag w toku postępowania odwoławczego.

16.

W dniu 15 stycznia 2020 r. przed Trybunałem odbyła się rozprawa, w której udział wzięli M. Addis, urząd federalny, rząd niemiecki oraz Komisja.

17.

Motywy 18 i 22 dyrektywy 2013/32 mają następujące brzmienie:

[…]

18.

Artykuł 1 dyrektywy 2013/32 wskazuje, że jej celem jest ustanowienie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej na mocy dyrektywy 2011/95/UE (zwanej dalej „dyrektywą w sprawie kwalifikacji”).

19.

Artykuł 2 lit. b) dyrektywy 2013/32 definiuje pojęcie „wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej” jako wniosek o ochronę ze strony państwa członkowskiego, z którym występuje obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec, którego można uznać za osobę ubiegającą się o status uchodźcy lub status ochrony uzupełniającej, i który nie występuje wyraźnie o inny rodzaj ochrony, pozostający poza zakresem [dyrektywy w sprawie kwalifikacji], o który można osobno wystąpić”.

20.

Artykuł 14 dyrektywy 2013/32 zatytułowany „Przesłuchanie” stanowi:

„1.   Zanim organ rozstrzygający podejmie decyzję, wnioskodawcy […] przysługuje możliwość stawienia się na przesłuchanie w sprawie jego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, które prowadzi osoba właściwa na mocy prawa krajowego do prowadzenia tego rodzaju przesłuchań. Przesłuchanie dotyczące merytorycznej treści wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przeprowadzane jest przez personel organu rozstrzygającego. […]

W przypadku gdy z wnioskami o udzielenie ochrony międzynarodowej występuje jednocześnie duża liczba obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców i praktycznie uniemożliwia to organowi rozstrzygającemu terminowe przeprowadzanie przesłuchań dotyczących merytorycznej treści każdego wniosku, państwa członkowskie mogą postanowić, że personel innego organu będzie czasowo zaangażowany w przeprowadzanie tych przesłuchań. W takich przypadkach personel takiego innego organu przechodzi uprzednio stosowne szkolenie, które obejmuje elementy wymienione w art. 6 ust. 4 lit. a)–e) rozporządzenia (UE) nr 439/2010 [Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie utworzeni Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (Dz.U. 2010, L 132, s, 11)]. Osoby prowadzące przesłuchania wnioskodawców zgodnie z niniejszą dyrektywą uzyskują także ogólną wiedzę o problemach, które mogłyby negatywnie wpłynąć na zdolność wnioskodawców do udziału w przesłuchaniu, na przykład o oznakach, że wnioskodawca mógł być w przeszłości poddawany torturom.

[…]

2.   Odstąpienie od przesłuchania dotyczącego merytorycznej treści wniosku możliwe jest w przypadkach, gdy:

W przypadku gdy nie przeprowadza się przesłuchania zgodnie z lit. b) lub, w stosownych przypadkach, przesłuchania osoby pozostającej na utrzymaniu wnioskodawcy, podejmuje się rozsądne wysiłki w celu pozwolenia wnioskodawcy lub osobie pozostającej na utrzymaniu, na przedłożenie dalszych informacji.

3.   Brak przesłuchania zgodnie z niniejszym artykułem nie stanowi przeszkody dla podjęcia przez organ rozstrzygający decyzji w sprawie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.

4.   Brak przesłuchania zgodnie z ust. 2 lit. b) nie wpływa negatywnie na decyzję organu rozstrzygającego.

[…]”.

21.

Artykuł 15 dyrektywy 2013/32 zatytułowany „Wymogi dotyczące przesłuchania” przewiduje:

„[…]

2.   Przesłuchanie odbywa się w warunkach zapewniających odpowiedni stopień poufności.

3.   Państwa członkowskie podejmują odpowiednie kroki w celu zapewnienia, aby przesłuchania prowadzone były w warunkach, które pozwalają wnioskodawcom na wyczerpujące przedstawienie powodów złożenia wniosku. W tym celu państwa członkowskie:

[…]

[…]”.

22.

Artykuł 25 dyrektywy 2013/32 zatytułowany „Gwarancje dla małoletnich bez opieki” stanowi:

„1.   W odniesieniu do wszystkich procedur przewidzianych w niniejszej dyrektywie oraz bez uszczerbku dla art. 14–17 państwa członkowskie:

[…]

[…]

3.   Państwa członkowskie zapewniają, aby:

[…]”.

23.

Artykuł 33 dyrektywy 2013/32 zatytułowany „Wnioski niedopuszczalne” przewiduje:

„1.   Oprócz przypadków, w których wniosek nie jest rozpatrywany zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 604/2013 [Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca (Dz.U. 2013, L 180, s. 31)], od państw członkowskich nie wymaga się oceny, czy wnioskodawca kwalifikuje się do objęcia go ochroną międzynarodową zgodnie z [dyrektywą w sprawie kwalifikacji], w przypadku gdy wniosek jest uznany za niedopuszczalny na mocy niniejszego artykułu.

2.   Państwa członkowskie mogą uznać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny wyłącznie jeżeli:

[…]”.

24.

Artykuł 34 dyrektywy 2013/32, zatytułowany „Przepisy szczególne dotyczące przesłuchania dotyczącego dopuszczalności”, ma następujące brzmienie:

„1.   Państwa członkowskie zezwalają wnioskodawcom na przedstawienie ich stanowiska w odniesieniu do zastosowania w ich szczególnej sytuacji przesłanek, o których mowa w art. 33, przed podjęciem przez organ rozstrzygający decyzji w sprawie dopuszczalności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. W tym celu państwa członkowskie przeprowadzają przesłuchanie dotyczące dopuszczalności wniosku. Państwa członkowskie mogą uczynić wyjątek wyłącznie zgodnie z art. 42, w przypadku kolejnego wniosku.

Niniejszy ustęp pozostaje bez uszczerbku dla art. 4 ust. 2 lit. a) niniejszej dyrektywy oraz art. 5 rozporządzenia (UE) nr 604/2013.

[…]”.

25.

Artykuł 51 ust. 1 dyrektywy 2013/32 stanowi:

„Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania art. 1–30, art. 31 ust. 1, 2, 6–9, art. 32–46, art. 49 i 50 oraz załącznika I najpóźniej do dnia 20 lipca 2015 r. Niezwłocznie przekazują Komisji tekst tych przepisów”.

26.

Zgodnie z art. 52 akapit pierwszy dyrektywy 2013/32:

„Państwa członkowskie stosują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne, o których mowa wart. 51 ust. 1, do wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonych po dniu 20 lipca 2015 r. lub wcześniej oraz do procedur cofnięcia ochrony międzynarodowej wszczętych po dniu [20 lipca 2015 r.] lub wcześniej. Wnioski złożone przed dniem 20 lipca 2015 r. oraz procedury cofnięcia statusu uchodźcy wszczęte przed tą datą regulowane są przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi, przyjętymi zgodnie z dyrektywą 2005/85/WE”.

27.

Artykuł 53 akapit pierwszy dyrektywy 2013/32 przewiduje, że dyrektywa 2005/85/WE traci moc w odniesieniu do państw członkowskich, które są nią związane, ze skutkiem od dnia 21 lipca 2015 r., bez uszczerbku dla obowiązków państw członkowskich dotyczących terminu transpozycji do prawa krajowego dyrektywy 2005/85 określonego w załączniku II część B do dyrektywy 2013/32.

28.

Artykuł 54 dyrektywy 2013/32 stanowi, iż dyrektywa ta wchodzi w życie 20 dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, 29 czerwca 2013 r.

29.

Zdaniem sądu odsyłającego okoliczności rozpatrywane w postępowaniu głównym regulowane są przepisami Asylgesetz (ustawy o prawie azylu, zwanej dalej „AsylG”), w wersji opublikowanej w dniu 2 września 2008 r. ( 10 ). i zmienionej przez Fünfzigste Gesetz zur Änderung des Strafgesetzbuches – Verbesserung des Schutzes der sexuellen Selbstbestimmung (50 poprawkę do kodeksu karnego – poprawa ochrony w zakresie samookreślenia seksualności, zwaną dalej „StrÄndG 50”) z dnia 4 listopada 2016 r. ( 11 ).

30.

Paragraf 24 AsylG przewiduje:

„1.   Urząd federalny wyjaśnia okoliczności sprawy i gromadzi niezbędne dowody […]. Przesłuchuje on cudzoziemca osobiście. Można odstąpić od przesłuchania, jeśli urząd federalny zamierza uznać prawo cudzoziemca do azylu lub jeśli cudzoziemiec twierdzi, że przybył na terytorium federalne z bezpiecznego państwa trzeciego […].

[…]”.

31.

Paragraf 29 AsylG, zmieniony przez § 6 Integrationsgesetz (ustawy o integracji) z dnia 31 lipca 2016 r., ze skutkiem od 6 sierpnia 2016 r. ( 12 ), przewiduje:

„1.   Wniosek o udzielenie azylu jest niedopuszczalny, jeżeli:

[…]

[…]”.

32.

Paragraf 36 AsylG zatytułowany „Postępowanie w sprawach wniosków o udzielenie azylu, które są niedopuszczalne zgodnie z § 29 ust. 1 pkt 2 i 4 lub są oczywiście bezzasadne” przewiduje, że:

„1.   W przypadkach gdy wniosek o udzielenie azylu jest niedopuszczalny na mocy § 29 ust. 1 pkt 2 i 4 lub jest oczywiście bezzasadny cudzoziemcowi zostaje przyznany tydzień na opuszczenie kraju.

2.   Urząd federalny przesyła zainteresowanym osobom kopię ich akt azylowych wraz z decyzją. Akta administracyjne należy przekazać niezwłocznie właściwemu sądowi administracyjnemu wraz z dowodem doręczenia.

3.   Odwołania od ostrzeżenia o wydaleniu na podstawie § 80 ust. 5 kodeksu postępowania przed sądami administracyjnymi wnosi się w terminie tygodnia od powiadomienia; powiadomienie urzędu federalnego należy załączyć do odwołania. Cudzoziemca należy o tym poinformować. Paragraf 58 kodeksu postępowania przed sądami administracyjnymi stosuje się odpowiednio. Orzeczenie wydaje się w drodze postępowania pisemnego; nie dopuszcza się rozprawy przed sądem, w trakcie której dochodziłoby jednocześnie do przesłuchania w przedmiocie środka zaskarżenia. Orzeczenie wydaje się w ciągu tygodnia od upływu terminu określonego w ust. 1 wyżej. Izba sądu administracyjnego może wydłużyć termin, o którym mowa w ust. [1] wyżej, każdorazowo o tydzień. Drugie i kolejne przedłużenia terminu dopuszczalne są jedynie z istotnych względów, w szczególności, gdy sąd nie ma możliwości wydania orzeczenia wcześniej z uwagi na nadzwyczajne obłożenie. Jeśli odwołanie zostało wniesione w terminie, wydalenie przed wydaniem orzeczenia przez sąd jest niedopuszczalne. Orzeczenie uznaje się za wydane, gdy zapisy jego sentencji zostały podpisane przez sędziego lub sędziów i są dostępne w sekretariacie izby. Wnioski o tymczasowe zawieszenie stosowania decyzji urzędu federalnego w przedmiocie terminów zakazu wjazdu lub pobytu zgodnie z § 11 ust. 2 ustawy o pobycie oraz nakazu i terminów zgodnie z § 11 ust. 7 ustawy o pobycie również składa się w terminie tygodnia od powiadomienia. Pozostaje to bez wpływu na wykonalność ostrzeżenia o wydaleniu.

4.   Nakaz zawieszenia wydalenia wydać można jedynie w przypadku poważnych wątpliwości co do zgodności z prawem aktu administracyjnego, od którego wniesiono odwołanie. Okoliczności i dowody nieprzytoczone przez zainteresowane osoby nie będą brane pod uwagę, chyba że są oczywiste lub znane sądowi. Przedstawienie okoliczności i dowodów, które nie zostały uwzględnione w toku procedury administracyjnej zgodnie z § 25 ust. 3 oraz fakty i okoliczności w rozumieniu § 25 ust. 2, których cudzoziemiec nie przedstawił w toku postępowania administracyjnego, mogą pozostać nieuwzględnione przez sąd, jeśli w przeciwnym razie wydanie orzeczenia byłoby opóźnione”.

33.

Paragraf 77 ust. 1 AsylG stanowi, iż:

„W sporach objętych zakresem stosowania niniejszej ustawy sąd opiera się na stanie faktycznym i prawnym istniejącym w chwili ostatniej rozprawy; jeżeli sąd orzeka bez odbycia rozprawy, opiera się na stanie faktycznym i prawnym istniejącym w chwili wydania orzeczenia […]”.

34.

Paragraf 46 Verwaltungsverfahrensgesetz (ustawy o postępowaniu administracyjnym, zwanej dalej „VwVfG”) z dnia 25 maja 1976 r., w brzmieniu ostatnio opublikowanym w dniu 23 stycznia 2003 r. ( 13 ), zmienionej przez Paragraf 1 Viertes Gesetz zur Änderung verwaltungsverfahrensrechtlicher Vorschriften (czwartej ustawy zmieniającej ustawę o prawie administracyjnym) z dnia 11 grudnia 2008 r. ( 14 ). przewiduje, iż:

„Stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, która nie jest nieważna […], nie można domagać się jedynie ze względu na to, że została ona wydana z naruszeniem przepisów proceduralnych, formalnych lub przepisów określających właściwość miejscową, jeśli oczywiste jest, że naruszenie to nie miało wpływu na rozstrzygnięcie sprawy co do istoty”.

35.

Paragraf 80 Verwaltungsgerichtsordnung (kodeksu postępowania przed sądami administracyjnymi, zwanego dalej „VwGo”), w brzmieniu ostatnio opublikowanym w dniu 19 marca 1991 r. ( 15 ), zmienionego ostatnio przez Paragraf 9 Gesetz zur Umsetzung der Dienstleistungsrichtlinie in der Justiz und zur Änderung weiterer Vorschriften (ustawy o transpozycji dyrektywy usługowej w wymiarze sprawiedliwości i o zmianie innych przepisów) z dnia 22 grudnia 2010 r. ( 16 ), przewiduje, że:

„1.   Sprzeciw i skarga o uchylenie mają skutek zawieszający. Dotyczy to także aktów administracyjnych o charakterze konstytutywnym i deklaratoryjnym, jak również aktów administracyjnych o podwójnym skutku (§80a).

[…]

5.   Sąd rozpatrujący sprawę główną może na wniosek zarządzić skutek zawieszający w całości lub w części w przypadkach przewidzianych w ust. 2 pkt 1–3 i może odwołać go w całości lub w części w przypadkach mieszczących się w zakresie ust. 2 pkt 4). Wniosek jest dopuszczalny już przed wniesieniem skargi. Jeśli w momencie wydania orzeczenia akt administracyjny został już wykonany, sąd może nakazać cofnięcie wykonania. Przywrócenie skutku zawieszającego może zostać uzależnione od zapewnienia gwarancji lub innych instrukcji. Może ono również być ograniczone w czasie.

[…]”.

36.

Paragraf 86 VwGo przewiduje, że:

„1.   Sąd bada okoliczności sprawy z urzędu; w toku tego badania kontaktuje się z zainteresowanymi stronami. Sąd nie jest związany zeznaniami i wnioskami dowodowymi zainteresowanych stron.

[…]”.

37.

M. Addis twierdzi, że jest obywatelem Erytrei ( 17 ). Jednak w roku 2009 złożył do władz włoskich wniosek o udzielenie azylu, w którym podał w tym celu inne nazwisko i datę urodzenia i został zarejestrowany jako obywatel Etiopii. Jego wniosek został rozpatrzony pozytywnie: wydano mu dokument tożsamości i udzielono pozwolenia na pobyt do lutego 2015 r. Skarżący pozostał we Włoszech do września 2011 r., kiedy to przybył do Niemiec i złożył tam wniosek o nadanie mu statusu uchodźcy.

38.

Choć skarżący wcześniej zaprzeczył, jakoby przybył do jakiegokolwiek innego państwa europejskiego, szczegóły dotyczące pierwotnego wniosku złożonego przez niego we Włoszech wyszły na jaw w następstwie analizy odcisków palców. W świetle tej informacji w dniu 18 lutego 2013 r. urząd federalny odrzucił wniosek M. Addisa o udzielenie mu azylu z uwagi na okoliczność, że przybył on na terytorium Niemiec z bezpiecznego państwa trzeciego, i nakazał wydalenie go do Włoch.

39.

Przed wydaniem tej decyzji nie przeprowadzono jednak przesłuchania M. Addisa, co stanowiło naruszenie m. in. mającego zastosowanie krajowego prawa azylowego. W tym względzie sąd odsyłający stwierdził, że skarżącego nie przesłuchano na okoliczność „powodów, z jakich był prześladowany, jego pobytu we Włoszech ani nadanego mu tam statusu uchodźcy”.

40.

Skarga wniesiona przez M. Addisa została oddalona przez Verwaltungsgericht Minden (sąd administracyjny w Minden, Niemcy) w dniu 15 kwietnia 2013 r. M. Addis zaskarżył to orzeczenie do Oberverwaltungsgericht Münster (wyższego sądu administracyjnego w Münster, Niemcy). Oberverwaltungsgericht Münster (wyższy sąd administracyjny w Münster) uchylił nakaz wydalenia w dniu 19 maja 2016 r. powołując się na okoliczność, że nie ma pewności, czy Włochy przejmą M. Addisa. Sąd ten uznał jednak, że skargę na decyzję odrzucającą wniosek skarżącego o nadanie mu statusu uchodźcy należy oddalić.

41.

M. Addis zaskarżył orzeczenie Oberverwaltungsgericht Münster (wyższego sądu administracyjnego w Münster) do Bundesverwaltungsgericht (federalnego sądu administracyjnego). W postępowaniu przed tym sądem podniósł on w szczególności, że urząd federalny nie był uprawniony do odstąpienia od przesłuchania przed wydaniem decyzji z dnia 18 lutego 2013 r.

42.

Republika Federalna Niemiec stwierdziła w postępowaniu przed Bundesverwaltungsgericht (federalnym sądem administracyjnym), że wniosek M. Addisa o nadanie mu statusu uchodźcy był tak czy inaczej niedopuszczalny na gruncie § 29 ust. 1 pkt 2) AsylG, ponieważ skarżący uzyskał już status uchodźcy we Włoszech. Strona ta podniosła, że brak przesłuchania nie powinien uniemożliwić organowi rozstrzygającemu podjęcia decyzji w przedmiocie wniosku o azyl.

43.

Sąd odsyłający – Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) – stoi na stanowisku, że należy określić konsekwencje, jakie naruszenie obowiązku przeprowadzenia przesłuchania będzie miało w odniesieniu do ważności decyzji stwierdzającej, iż wniosek o nadanie statusu uchodźcy jest niedopuszczalny. Sąd odsyłający jest zdania, że kwestię tę należy wyjaśnić zwłaszcza w kontekście sytuacji, gdy wnioskujący ma w toku postępowania odwoławczego możliwość przedstawić wszystkie względy prawne i faktyczne podważające zaskarżoną decyzję, a mimo to względy te nie prowadziłyby do jej uchylenia.

44.

Biorąc pod uwagę, że urząd federalny naruszył obowiązek przeprowadzenia przesłuchania wynikający z art. 12 ust. 1 dyrektywy 2005/85 oraz art. 14 ust. 1 i art. 34 dyrektywy 2013/32, sąd odsyłający zwraca się zasadniczo do Trybunału z prośbą o zinterpretowanie zakresu wyjątków wskazanych w art. 12 ust. 2 i 3 dyrektywy 2005/85 i w art. 14 ust. 2 dyrektywy 2013/32, oraz o wskazanie, czy wyjątki te mają charakter wyczerpujący, czy też, biorąc pod uwagę autonomię państw członkowskich w zakresie kwestii proceduralnych, prawo Unii dopuszcza inne wyjątki, wprost wskazane w prawie krajowym.

45.

W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że na gruncie prawa krajowego przepis § 46 VwVfG traktuje brak przeprowadzenia przesłuchania jako nieprawidłowość mniejszej wagi w przypadku gdy oczywiste jest, że owa nieprawidłowość nie miała wpływu na istotę wydanej decyzji. Sąd ten stwierdza również, że decyzja o niedopuszczalności podjęta na podstawie § 29 ust. 1 pkt 2) AsylG jest decyzją, w odniesieniu do której nie występuje margines uznaniowości. W takich przypadkach brak przeprowadzenia przesłuchania pozostaje bez konsekwencji, ponieważ urząd federalny i, dalej, sądy administracyjne, zobowiązane są zbadać wszystkie warunki zastosowania przedmiotowego przepisu. Sąd odsyłający powołał się jednak na orzecznictwo jednej z izb Bundesverfassungsgericht (federalnego trybunału konstytucyjnego, Niemcy) ( 18 ), zgodnie z którym zakres § 46 VwVfG może być ograniczony przez to, że art. 14 ust. 2 i art. 34 ust. 1 dyrektywy 2013/32 ustanawiają wyjątki od prawa do przesłuchania, i w związku z tym stanowią szczególną zasadę postępowania, która ma w tym względzie charakter wyczerpujący.

46.

W odniesieniu do konkretnego przypadku M. Addisa sąd odsyłający wskazał, że urząd federalny i, dalej, sądy administracyjne, zobowiązane są zbadać, czy warunki życia osoby, której nadano status uchodźcy we Włoszech, są zgodne m. in. z art. 4 karty.

47.

Sąd odsyłający istotnie przedstawił w szczegółach okoliczności, w jakich sądy niższej instancji oddaliły wniosek M. Addisa o uchylenie decyzji urzędu federalnego z dnia 18 lutego 2013 r. po zbadaniu sprawy z urzędu oraz stanowisk zajętych zarówno przez M. Addisa jak i urząd federalny ( 19 ) co do warunków życia, jakie skarżący miałby we Włoszech.

48.

W tych okolicznościach Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) zawiesił postępowanie i skierował do Trybunału trzy pytania prejudycjalne.

49.

Pytanie trzecie, które jest jedynym, jakiego Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) nie wycofał w świetle wyroku z dnia 19 marca 2019 r., Ibrahim i in. ( 20 ) sformułowane zostało w następujący sposób:

„Czy art. 14 ust. 1 zdanie pierwsze [dyrektywy 2013/32] lub poprzedzające uregulowanie zawarte w art. 12 ust. 1 zdanie pierwsze [dyrektywy 2005/85] stoją na przeszkodzie stosowaniu krajowego przepisu, zgodnie z którym brak przesłuchania wnioskodawcy w wypadku odrzucenia wniosku o udzielenie azylu przez organ rozstrzygający z uwagi na jego niedopuszczalność w ramach transpozycji upoważnienia zawartego w art. 33 ust. 2 lit. a) [dyrektywy 2013/32] lub poprzedzającego uregulowania zawartego w art. 25 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2005/85/WE nie prowadzi do uchylenia tej decyzji z uwagi na brak przesłuchania, jeżeli wnioskodawca ma okazję przedstawić w postępowaniu odwoławczym wszelkie okoliczności przemawiające przeciwko decyzji o odrzuceniu, a w danej sprawie także przy uwzględnieniu tych argumentów nie można wydać innego rozstrzygnięcia?”

50.

W tym miejscu możemy przejść do przeanalizowania tej kwestii.

51.

Należy przypomnieć, że M. Addis wystąpił z wnioskiem o nadanie mu statusu uchodźcy w Niemczech we wrześniu 2011 r., i że wniosek ten został odrzucony decyzją urzędu federalnego w lutym 2013 r. Zgodność z prawem tej właśnie decyzji została obecnie zaskarżona do sądu odsyłającego.

52.

W swoim wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) odwołał się zarówno do dyrektywy 2005/85 jak i dyrektywy 2013/32.

53.

Jeśli chodzi o zastosowanie ratione temporis odnośnych przepisów prawa krajowego w sprawie przed Bundesverwaltungsgericht (federalnym sądem administracyjnym), sąd ten stwierdził, że zgodnie z jego utrwalonym orzecznictwem, w pewnych okolicznościach musi on brać pod uwagę zmiany prawa, które nastąpiły po wydaniu zaskarżonego orzeczenia. W kontekście przedmiotowego postępowania azylowego Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) potwierdził, że zgodnie z § 77 ust. 1 zdanie pierwsze AsylG, musi on opierać się na okolicznościach faktycznych i prawnych istniejących w momencie ostatniej rozprawy, która miała miejsce w maju 2016 r.

54.

W tym względzie Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) stwierdził, że Paragraf 29 AsylG, zmieniony ze skutkiem od 6 sierpnia 2016 r. przez Paragraf 6 Integrationsgesetz (ustawy o integracji), zatytułowany „Wnioski niedopuszczalne” znajduje zastosowanie w postępowaniu przed tym sądem ( 21 ). Ponadto, wydaje się, że okoliczności sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym podlegają przepisom AsylG w wersji opublikowanej w dniu 2 września 2008 r. i zmienionej w dniu 4 listopada 2016 r. ( 22 ).

55.

Artykuł 51 ust. 1 dyrektywy 2013/32 nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania art. 1–30, art. 31 ust. 1, 2, 6–9, art. 32–46, art. 49 i 50 oraz załącznika I tej dyrektywy najpóźniej do dnia 20 lipca 2015 r. Jednak zgodnie z art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32, państwa członkowskie stosują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne, o których mowa wart. 51 ust. 1, do wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonych „po dniu 20 lipca 2015 r. lub wcześniej”. Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że poprzez dodanie słów „lub wcześniej” do art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze, prawodawca Unii miał na celu umożliwienie państwom członkowskim stosowania przepisów krajowych implementujących tę dyrektywę ze skutkiem natychmiastowym do wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonych przed 20 lipca 2015 r. ( 23 ).

56.

Jako że M. Addis złożył wniosek o nadanie mu statusu uchodźcy w Niemczech we wrześniu 2011 r., jego wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej został złożony przed wejściem w życie dyrektywy 2013/32 w dniu 19 lipca 2013 r., faktycznie na długo przed upływem ostatecznego terminu, w którym dyrektywa ta musiała zostać transponowana do prawa krajowego, tj. 20 lipca 2015 r.

57.

Wydaje się jednak, z zastrzeżeniem zweryfikowania tej kwestii przez sąd odsyłający, że zgodnie z § 77 ust. 1 zdanie pierwsze AsylG to właśnie przepisy prawa krajowego transponujące lub mogące zapewnić transpozycję ( 24 ) przepisów dyrektywy 2013/32 mają zastosowanie do sprawy będącej przedmiotem postępowania głównego ( 25 ).

58.

W tym względzie należy przypomnieć, że w pkt 74 wyroku z dnia 19 marca 2019 r., Ibrahim i in. ( 26 ), Trybunał orzekł, m. in., że art. 52 akapit pierwszy dyrektywy 2013/32, który zawiera przepisy przejściowe dotyczące stosowania przepisów dokonujących transpozycji tej dyrektywy, należy interpretować w ten sposób, że umożliwia on państwom członkowskim wprowadzenie natychmiastowego stosowania przepisów prawa krajowego dokonujących transpozycji tej dyrektywy do wniosków o udzielenie azylu, w przypadku których nie wydano ostatecznej decyzji, złożonych przed 20 lipca 2015 r. i przed wejściem w życie tego przepisu prawa krajowego ( 27 ). Choć Trybunał nie został poproszony o wyjaśnienie, co dokładnie miał na myśli odnosząc się do „ostatecznej decyzji” w tym kontekście, interpretowałbym ten zwrot jako odniesienie do ostatecznej decyzji podejmowanej przez właściwe władze administracyjne (w tym przypadku, urząd federalny) w przedmiocie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, jako odrębnej od jakiegokolwiek późniejszego postępowania sądowego, w którym decyzja o udzieleniu ochrony lub jej odmowie została zaskarżona.

59.

W odniesieniu do niniejszej sprawy można zauważyć, że ostateczna decyzja w przedmiocie wniosku M. Addisa o udzielenie mu azylu podjęta została przez urząd federalny już w lutym 2013 r. Było to na kilka miesięcy przed opublikowaniem dyrektywy 2013/32 w Dzienniku Urzędowym, które miało miejsce w czerwcu 2013 r., i jej wejściem w życie w kolejnym miesiącu ( 28 ). W tych okolicznościach jestem zdania, że natychmiastowe zastosowanie dyrektywy 2013/32 w sposób, na jaki zezwala jej art. 52 (zgodnie z interpretacją tego przepisu przez Trybunał w wyroku z dnia 19 marca 2019 r., Ibrahim i in.) ( 29 ) zwyczajnie nie stosuje się w niniejszej sprawie. Podczas gdy wyrok ten zezwalał na natychmiastowe zastosowanie dyrektywy do decyzji zawisłych nawet przed ostatecznym terminem na jej transpozycję, tj. 20 lipca 2015 r. ( 30 ), w przypadku gdy było to usankcjonowane przez stosowne prawo krajowe, to zasada ta nie ma zastosowania w przypadku gdy ostateczna decyzja administracyjna została podjęta jeszcze przed opublikowaniem dyrektywy. W związku z tym stoję na stanowisku, że do niniejszej sprawy zastosowanie znajduje ratione temporis wcześniejsza wersja dyrektywy proceduralnej, a mianowicie dyrektywa 2005/85.

60.

Zaznaczam jednak, że podczas rozprawy wszystkie strony, w tym M. Addis, zajęły odmienne stanowisko w kwestii zastosowania ratione temporis analizowanych dyrektyw i uznały, że do niniejszej sprawy stosuje się późniejsza z nich, tj. dyrektywa 2013/32. Choć nadal uważam, że dyrektywa ta nie ma zastosowania, to biorąc pod uwagę, że strony prezentują pogląd zgodny ze stanowiskiem sądu odsyłającego, proponuję, by rozważania w dalszej części niniejszej opinii oprzeć na założeniu, że niniejsza sprawa faktycznie regulowana jest przepisami dyrektywy 2013/32. W związku z tym przyjmę założenie, że przepisy art. 1–30; art. 31 ust. 1, 2 i 6–9; art. 32–46; art. 49 i 50 oraz załącznik I do dyrektywy 2013/32 stosują się w kontekście sprawy w postępowaniu głównym.

61.

Prawo do przesłuchania przysługuje nie tylko w przypadku gdy organ rozstrzygający ma podjąć decyzję co do istoty wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, ale także wtedy, gdy tak jak w przypadku M. Addisa ma on podjąć decyzję na podstawie art. 33 dyrektywy 2013/32 co do dopuszczalności takiego wniosku. W tym względzie zarówno art. 14 jak i art. 34 dyrektywy 2013/32 ( 31 ) wskazują konkretnie, że to organ rozstrzygający ( 32 ) przeprowadzić ma przesłuchanie osoby wnioskującej o udzielenie ochrony międzynarodowej przed podjęciem decyzji co do istoty lub co do dopuszczalności wniosku.

62.

Z definicji „organu rozstrzygającego” zawartej w art. 2 lit. f) dyrektywy 2013/32 wynika jasno, że takie przesłuchanie musi zostać przeprowadzone przez organ quasi-sądowy lub administracyjny wyznaczony przez państwo członkowskie zgodnie z art. 4 ust. 1 tej dyrektywy ( 33 ). Dyrektywa 2013/32 sama w sobie nie przewiduje przepisu dotyczącego przeprowadzenia przesłuchania przez sąd. Warto zauważyć, że w pkt 103 wyroku z dnia 25 lipca 2018 r., Alheto ( 34 ), Trybunał wskazał na jasne rozróżnienie pomiędzy „organem rozstrzygającym”, zdefiniowanym w art. 2 lit. f) dyrektywy 2013/32 a „sądem”, o którym mowa w art. 46 tej dyrektywy. I tak, postępowanie przed organem rozstrzygającym regulowane jest przepisami rozdziału III tej dyrektywy, zatytułowanego „Postępowanie w pierwszej instancji”, podczas gdy postępowanie przed sądem musi być zgodne z zasadami określonymi w rozdziale V tej dyrektywy, zatytułowanym „Postępowania odwoławcze”, wskazanymi w art. 46 tego rozdziału.

63.

Nie jest sporne, że prawo M. Addisa do przesłuchania przeprowadzonego przez organ rozstrzygający zgodnie dyrektywą 2013/32 zostało tym samym naruszone ( 35 ).

64.

Z odesłania prejudycjalnego wynika jednak, że choć urząd federalny nie przesłuchał M. Addisa osobiście m. in. w kwestii warunków, jakie czekałyby go we Włoszech w przypadku gdyby został do tego kraju odesłany, to sąd odsyłający jest mimo to zdania, że niedopatrzenie to zostało w pełni usunięte lub naprawione w postępowaniu przed sądem krajowym, które prowadzone było w zgodzie z rozdziałem V dyrektywy 2013/32.

65.

W ocenie sądu odsyłającego w rozpatrywanym postępowaniu o uchylenie zaskarżonej decyzję w sprawie dopuszczalności, M. Addis przedstawił w ramach swojej skargi szczegółowy opis trudności, z jakimi spotkałby się we Włoszech. Verwaltungsgericht Minden (sąd administracyjny w Minden) uznał, że wydany w odniesieniu do niego nakaz wydalenia nie może zostać wykonany. Zgodnie z jurysdykcją nadaną mu na mocy § 86 ust. 1 VwGO, sąd ten z urzędu zasięgnął informacji odnośnie do praw, jakie przysługują uznanemu uchodźcy we Włoszech w zakresie zamieszkania, przemieszczania się, dostępu do pracy i ochrony zdrowia. Sąd odsyłający wskazał, że sąd administracyjny oddalił skargę M. Addisa w oparciu o swoją własną ocenę okoliczności faktycznych i dowodów. Sąd ten doszedł do wniosku, po zbadaniu stanowiska przedstawionego przez M. Addisa i jego sytuacji osobistej, że jako młoda osoba stanu wolnego mógł stopniowo zorganizować swoje życie we Włoszech, a także że miał możliwość, przynajmniej w początkowym okresie, korzystać z pomocy organizacji charytatywnych. Wskazał też, że wielu uchodźców – zwłaszcza młodych mężczyzn – często znajduje tymczasowe zatrudnienie w sektorze rolniczym.

66.

Jak wskazał sąd odsyłający, sąd administracyjny zbadał także z urzędu, czy w przypadku wydalenia do granicy włoskiej M. Addis mógłby być narażony na traktowanie niezgodne z art. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (zwanej dalej „EKPC”). Po zapoznaniu się ze stosownymi informacjami w zakresie państwa pochodzenia udostępnionymi przez niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych oraz szwajcarską radę ds. uchodźców, a także źródła organizacji pozarządowych, takich jak Associazione per gli Studi Giuridici sull’Immigrazione (stowarzyszenie studiów prawa w zakresie imigracji), sąd ten doszedł do wniosku, że choć możliwości uchodźców w zakresie dostępu do pomocy zarówno publicznej jak i prywatnej są bardziej ograniczone niż ma to miejsce w przypadku Włochów, to owe ograniczone możliwości nie są na takim poziomie, który oznaczałby naruszenie art. 3 EKPC, na przykład wskutek pozostawienia M. Addisa bez środków do życia.

67.

W niniejszym odesłaniu prejudycjalnym zadaniem Trybunału jest zbadać, czy wyjątki od prawa do przesłuchania wynikające z art. 14 i art. 34 dyrektywy 2013/32 mają charakter wyczerpujący, i – jeśli tak – jakie są faktyczne konsekwencje naruszenia praw procesowych M. Addisa przez organ rozstrzygający. W szczególności, Trybunał poproszony został o wyjaśnienie, czy brak przeprowadzenia przesłuchania powinien skutkować uchyleniem decyzji odrzucającej wniosek M. Addisa o nadanie mu statusu uchodźcy na gruncie jego niedopuszczalności, czy też naruszenie, którego dopuścił się organ rozstrzygający może – a jeśli tak, to pod jakimi warunkami – zostać naprawione w toku postępowania sądowego na podstawie rozdziału V dyrektywy 2013/32.

68.

Artykuł 14 ust. 2 dyrektywy 2013/32 wskazuje okoliczności, w których organ rozstrzygający państwa członkowskiego może odstąpić od przesłuchania. Ponadto, art. 14 ust. 3 dyrektywy 2013/32 stanowi, że „[b]rak przesłuchania zgodnie z niniejszym artykułem nie stanowi przeszkody dla podjęcia przez organ rozstrzygający decyzji w sprawie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej” ( 36 ). Z samego brzmienia art. 14 ust. 3 dyrektywy 2013/32 i użycia określenia „brak przesłuchania zgodnie z niniejszym artykułem” wynika, że organ rozstrzygający nie może podjąć decyzji co do istoty wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej bez przeprowadzenia przesłuchania, chyba że zastosowanie ma również jeden z dwóch konkretnych wyjątków wskazanych w art. 14. Nie padła sugestia, że niniejsza sprawa mieści się w którymkolwiek z tych wyjątków.

69.

Z samego brzmienia tego przepisu wynika, że wyjątki zawarte w art. 14 ust. 2 dyrektywy 2013/32 mają charakter wyczerpujący. Co za tym idzie, państwa członkowskie nie mogą wprowadzać dodatkowych wyjątków w prawie krajowym.

70.

Jeśli chodzi o decyzję w sprawie dopuszczalności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, to art. 34 ust. 1 dyrektywy 2013/32 przewiduje w istocie, że organ rozstrzygający ( 37 ) państwa członkowskiego przeprowadza przesłuchanie dotyczące dopuszczalności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przed podjęciem decyzji w tej sprawie. Przepis ten stanowi dalej, że państwa członkowskie mogą uczynić wyjątek od tego uprawnienia wyłącznie zgodnie z art. 42 tej dyrektywy w przypadku kolejnego wniosku. A zatem z samego brzmienia art. 34 ust. 1 dyrektywy 2013/32 wynika jasno, że wyjątek w odniesieniu do kolejnego wniosku ma charakter wyczerpujący.

71.

W mojej ocenie państwa członkowskie nie mają uprawnienia do wprowadzania dalszych wyjątków od prawa do przesłuchania, innych niż wskazane wprost przez prawodawcę Unii w art. 14 i 34 dyrektywy 2013/32.

72.

Z czytelnego sformułowania art. 14 ust. 3 dyrektywy 2013/32 wynika zatem jasno, że organ rozstrzygający nie może podjąć decyzji co do istoty wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej bez przeprowadzenia przesłuchania, chyba że zastosowanie znajduje jeden z wyjątków wskazanych w art. 14 ust. 2 tej dyrektywy. Dotyczy to moim zdaniem również decyzji w sprawie dopuszczalności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na podstawie art. 33 dyrektywy 2013/32 wydanej bez przeprowadzenia przesłuchania zgodnie z art. 34 tej dyrektywy.

73.

Jak już wskazałem, na podstawie akt sprawy przed Trybunałem wydaje się, że żaden z wyjątków od prawa do przesłuchania wskazanych w dyrektywie 2013/32 nie ma zastosowania w przypadku M. Addisa. Należy także dodać, że żadna ze stron nie sugerowała, jakoby było inaczej.

74.

Kwestia ta leży u podstaw analizowanego sporu między stronami. Należy podkreślić, że jak wskazują motywy 11 i 12 oraz art. 1 dyrektywy 2013/32 ramy udzielenia ochrony międzynarodowej oparto na koncepcji jednolitej procedury i na minimalnych wspólnych regułach ( 38 ). Choć dyrektywa 2013/32 sama w sobie nie odnosi się do skutków, jakie mogą wystąpić w przypadku gdy organ rozstrzygający nie przeprowadzi przesłuchania osoby wnioskującej o udzielenie ochrony międzynarodowej w sposób wymagany przez prawo, to jednak wydaje się, że nieodłącznym elementem konstrukcji prawnej przyjętej w tej dyrektywie jest to, że wyrażony wprost wymóg przeprowadzenia przesłuchania jest integralną i istotną częścią całego procesu azylowego ( 39 ).

75.

W tych okolicznościach Trybunał został poproszony w istocie o wyjaśnienie, czy w przypadku nieprzeprowadzenia przesłuchania przez organ rozstrzygający, sąd, który następnie dokonuje pełnego rozpatrzenia ex nunc zarówno okoliczności faktycznych, jak i kwestii prawnych zgodnie z art. 46 ust. 3 dyrektywy 2013/32, może, co do zasady, usunąć naruszenie poprzez samodzielne przeprowadzenie owego przesłuchania i potwierdzenie decyzji organu rozstrzygającego. Alternatywnie, czy sąd musi jednak uchylić decyzję organu rozstrzygającego i przekazać sprawę ponownie temu organowi, aby przeprowadził on przesłuchanie i wydał – potencjalnie nową – decyzję?

76.

Pytanie sformułowane przez sąd odsyłający jest nowe i pomimo pewnych podobieństw nie zostało wcześniej rozstrzygnięte wyrokami: z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko ( 40 ), z dnia 25 lipca 2018 r., Alheto ( 41 ), czy z dnia 29 lipca 2019 r., Torubarov ( 42 ), które istotnie odnoszą się do powiązanych z tym kwestii. Sprawy te dają jednak pewne wskazówki jeśli chodzi o zależności pomiędzy „Postępowaniem w pierwszej instancji” uregulowanym w rozdziale III dyrektywy 2013/32 a „Postępowaniami odwoławczymi”, o których mowa w rozdziale V tej dyrektywy. W związku z tym przeanalizuję zwięźle wspomniane orzecznictwo w kontekście niniejszej sprawy.

77.

W pkt 33–35 wyroku z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko ( 43 ), Trybunał przywołał utrwalone orzecznictwo w zakresie postępowań w pierwszej instancji przewidzianych w rozdziale III dyrektywy 2013/32. Trybunał przypomniał, że obowiązek poszanowania prawa do obrony adresatów decyzji, które w znaczący sposób dotykają ich interesów, ciąży zasadniczo na organach administracyjnych państw członkowskich, wówczas gdy podejmują one decyzje wchodzące w zakres stosowania prawa Unii. Dokładniej rzecz ujmując, Trybunał orzekł, że prawo do bycia wysłuchanym w każdym postępowaniu stanowi integralną część poszanowania prawa do obrony, które stanowi ogólną zasadę prawa Unii, gwarantuje każdemu możliwość użytecznego i skutecznego przedstawienia swego stanowiska w trakcie postępowania administracyjnego i przed wydaniem jakiejkolwiek decyzji, która mogłaby negatywnie wpłynąć na jego interesy. W tej kwestii należy zauważyć, że zasada, zgodnie z którą adresat niekorzystnej decyzji powinien mieć możliwość przedstawienia swoich uwag przed jej wydaniem, ma, między innymi, na celu umożliwienie mu skorygowania błędu lub podniesienia takich okoliczności dotyczących sytuacji osobistej, które przemawiają za wydaniem decyzji, przeciwko jej wydaniu lub za taką czy inną treścią tej decyzji.

78.

W pkt 49 wyroku z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko ( 44 ), Trybunał stwierdził, że dyrektywę 2013/32, a w szczególności jej art. 12, 14, 31 i 46 w związku z art. 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, do którego wpłynęła skarga na decyzję o odrzuceniu oczywiście bezzasadnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, oddalił rzeczoną skargę bez przesłuchania wnioskodawcy, jeżeli okoliczności faktyczne nie pozostawiają żadnych wątpliwości co do zasadności tej decyzji. Wniosek ten został jednak uzależniony od spełnienia następujących warunków: po pierwsze, że w trakcie postępowania w pierwszej instancji wnioskodawcy umożliwiono stawienie się na przesłuchanie w sprawie jego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej zgodnie z art. 14 tej dyrektywy oraz że protokół lub stenogram z tego przesłuchania, w sytuacji gdy się ono odbyło, został załączony do akt zgodnie z art. 17 ust. 2 tej dyrektywy, a także, po drugie, że sąd, do którego wpłynęła skarga, może zarządzić przeprowadzenie rozprawy, jeżeli uzna to za konieczne dla celów pełnego rozpatrzenia ex nunc zarówno okoliczności faktycznych, jak i kwestii prawnych, o którym mowa w art. 46 ust. 3 tej dyrektywy.

79.

A zatem w sprawie, która była przedmiotem wyroku Sacko organ rozstrzygający w istocie przeprowadził przesłuchanie ( 45 ), zaś kluczową kwestią było to czy, i w jakim zakresie sąd krajowy, do którego wpłynęła skarga na decyzję o odrzuceniu oczywiście bezzasadnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej może polegać na stenogramie z tego przesłuchania.

80.

W mojej ocenie wyrok z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko wyraźnie podkreśla znaczenie przesłuchania przeprowadzonego przez organ rozstrzygający w kontekście dyrektywy 2013/32. Trybunał zaznaczył ponadto, że obowiązek ten „ciąży wyłącznie na organie odpowiedzialnym za rozpatrywanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej i właściwym do podejmowania decyzji w takich sprawach w pierwszej instancji, a zatem nie ma zastosowania w postępowaniach odwoławczych” ( 46 ).

81.

Okoliczności faktyczne wyroku z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko ( 47 ) również mają w tym kontekście znaczenie. W tym przypadku wnioskujący został przesłuchany w pierwszej instancji przez regionalnego komisarza ds. udzielania pomocy międzynarodowej. Komisarz uznał, że wnioskujący jest migrantem ekonomicznym i że na tej podstawie nie jest on uprawniony do uzyskania azylu. Wniosek ten został zaskarżony do włoskich sądów, które następnie zwróciły się do Trybunału z pytaniem, czy zobowiązane są przesłuchać wnioskodawcę osobiście w ramach „pełnego rozpatrzenia ex nunc zarówno okoliczności faktycznych, jak i kwestii prawnych”, do którego sądy krajowe są zobowiązane zgodnie z art. 46 ust. 2 ( 48 ).

82.

Jak już wspomniałem, Trybunał udzielił na to pytanie odpowiedzi przeczącej (pod określonymi warunkami), zaś rzecznik generalny Sanchez-Bordona stwierdził, że:

„Skoro dyrektywa 2013/32 zobowiązuje do przeprowadzenia przesłuchania na administracyjnym etapie rozpoznawania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, uważam, że konieczność powtórzenia go w trakcie procesu sądowego pojawi się tylko wówczas, jeżeli (pierwsze) przesłuchanie okaże się niewystarczające dla sądu rozpatrującego środek zaskarżenia i mającego wątpliwości co do sposobu jego rozstrzygnięcia” ( 49 ).

83.

Kluczowe jest jednak to, że wyrok z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko ( 50 ) nie odnosił się bezpośrednio do okoliczności występujących w niniejszej sprawie, a mianowicie sytuacji, w której przesłuchanie nie zostało przeprowadzone w pierwszej instancji przez organ rozstrzygający odpowiedzialny za zbadanie wniosku M. Addisa o udzielenie azylu.

84.

W wyroku z dnia 25 lipca 2018 r., Alheto ( 51 ) Trybunał orzekł, że zgodnie z art. 47 karty wymóg pełnego rozpatrzenia ex nunc ( 52 ) na podstawie art. 46 ust. 3 dyrektywy 2013/32 oznacza, że sąd rozpoznający skargę wysłuchuje wnioskodawcy, chyba że uzna, iż jest w stanie rozpatrzyć sprawę wyłącznie na podstawie informacji zawartych w aktach, w tym, w stosownym wypadku, protokołu lub stenogramu sporządzonego z przesłuchania przed tym organem ( 53 ). Jednak w wypadku nowych okoliczności, które wystąpiły po wydaniu decyzji będącej przedmiotem skargi, sąd – jak wynika z art. 47 karty – jest zobowiązany do umożliwienia wnioskodawcy wyrażenia stanowiska, jeżeli okoliczności te mogą niekorzystnie wpłynąć na jego sytuację ( 54 ).

85.

Jeżeli organ rozstrzygający nie badał podstawy niedopuszczalności i w konsekwencji nie przeprowadził przesłuchania, o którym mowa w art. 34 dyrektywy 2013/32, zadaniem sądu jest – w wypadku gdy uzna, że taka podstawa powinna była zostać zbadana przez ten organ lub powinna być zbadana obecnie z powodu wystąpienia nowych okoliczności – przeprowadzenie takiego przesłuchania ( 55 ). Jak Trybunał zauważył w sprawie Alheto „w wypadku gdy sąd rozpoznający skargę rozważa zbadanie podstawy niedopuszczalności, która nie została zbadana przez organ rozstrzygający – powinien on przesłuchać wnioskodawcę w celu umożliwienia mu przedstawienia […] jego stanowiska w kwestii możliwości zastosowania rzeczonej podstawy w jego osobistej sytuacji” ( 56 ).

86.

Z okoliczności faktycznych sprawy, w której wydano wyrok z dnia 25 lipca 2018 r., Alheto ( 57 ) wynika zatem jasno, że w sprawie tej organ rozstrzygający nie wydał decyzji o niedopuszczalności. A zatem nie był zobowiązany do przeprowadzenia przesłuchania zgodnie z art. 34 dyrektywy 2013/32. Ponieważ kwestia dopuszczalności została podniesiona po raz pierwszy przez sąd w kontekście pełnego rozpatrzenia ex nunc zarówno okoliczności faktycznych, jak i kwestii prawnych zgodnie z art. 46 ust. 3 dyrektywy 2013/32, Trybunał uznał, że to ów sąd powinien sam we własnym zakresie przeprowadzić przesłuchanie wnioskodawcy, aby zapewnić ochronę praw zagwarantowanych przez art. 47 karty ( 58 ). Wynika z tego, że w przypadku gdy rozpatrując skargę sąd z urzędu podniesie kwestię dopuszczalności, która wcześniej nie była badana przez organ rozstrzygający, to sąd zobowiązany jest samodzielnie przeprowadzić przesłuchanie.

87.

Co więcej, w sprawie Alheto Trybunał stwierdził, że art. 46 ust. 3 dyrektywy 2013/32 odnosi się wyłącznie do „rozpatrzenia” skargi, a zatem nie dotyczy następstw ewentualnego uchylenia decyzji będącej jej przedmiotem ( 59 ). Trybunał orzekł, zasadniczo, że sąd rozpatrujący skargę w pierwszej instancji, który uchyla decyzję, nie ma obowiązku sam rozstrzygać w przedmiocie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej ( 60 ), ponieważ zamiarem prawodawcy Unii nie było wprowadzanie jakiejkolwiek wspólnej normy, zgodnie z którą organ quasi-sądowy lub administracyjny, o którym mowa w art. 2 lit. f) tej dyrektywy, powinien tracić swą kompetencję po uchyleniu pierwotnej decyzji w sprawie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Państwa członkowskie mają zatem swobodę zdecydowania, że w następstwie takiego uchylenia akta sprawy powinny zostać przekazane temu organowi w celu wydania przez niego nowej decyzji. Organ ten jest jednak zobowiązany wydać nową decyzję w krótkim terminie, w zgodzie z oceną zawartą w wyroku uchylającym ( 61 ).

88.

Przywołane orzecznictwo wskazuje zatem jasno, że sąd rozpoznający skargę w pierwszej instancji powinien, w pewnych okolicznościach, przeprowadzić przesłuchanie w przypadku gdy z urzędu podnosi on kwestie, które nie były wcześniej rozpatrywane przez organ rozstrzygający. Ponadto, sąd rozpoznający skargę w pierwszej instancji, który uchyli decyzję stwierdzającą niedopuszczalność wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej ze względu na naruszenie przez organ rozstrzygający prawa wnioskodawcy do przesłuchania, może przekazać sprawę organowi quasi-sądowemu lub administracyjnemu, o którym mowa w art. 2 lit. f) dyrektywy 2013/32 – w tym przypadku urzędowi federalnemu – celem wydania nowej decyzji.

89.

Można jednak zauważyć, że sprawa będąca przedmiotem wyroku z dnia 25 lipca 2018 r., Alheto ( 62 ), różni się od niniejszej sprawy przynajmniej w dwóch istotnych aspektach. Po pierwsze, w niniejszej sprawie organ rozstrzygający podniósł kwestię dopuszczalności w pierwszej instancji, lecz nie przeprowadził przesłuchania. Po drugie, Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) potwierdził, że nawet jeśli pojawia się sugestia, że przesłuchanie powinno zostać przeprowadzone przez sąd odwoławczy, to nie można zagwarantować przesłuchania o charakterze przewidzianym w art. 15 dyrektywy 2013/32.

90.

Kwestią, do której przywołane orzecznictwo jak dotąd się nie odniosło, jest to, czy sąd, przed którym toczy się postępowanie o uchylenie decyzji stwierdzającej niedopuszczalność wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w oparciu o naruszenie przez organ rozstrzygający prawa wnioskodawcy do przesłuchania, zobowiązany jest uchylić decyzję i przekazać sprawę do wspomnianego organu celem wydania nowej decyzji. Alternatywnie, powstaje pytanie, czy sąd może sam przeprowadzić przesłuchanie i wysłuchawszy wszelkich argumentów wnioskodawcy sprzeciwiającego się uznaniu wniosku za niedopuszczalny, potwierdzić decyzję organu rozstrzygającego.

91.

Jestem zdania, że przez analogię z utrwalonym orzecznictwem Trybunału dotyczącym prawa do bycia wysłuchanym ( 63 ) przyjąć należy, że w przypadku – tak jak ma to miejsce w postępowaniu głównym – gdy skutki naruszenia prawa do przesłuchania nie są określone w dyrektywie 2013/32, ani też w żadnym innym przepisie prawa Unii, należy ogólnie ustalić je w oparciu o przepisy prawa krajowego. Warunkiem jest jednak, aby ustanowione w tym celu przepisy były tej samej rangi co przepisy, z których korzystają jednostki w porównywalnych sytuacjach w prawie krajowym (zasada równoważności), a także nie czyniły one wykonywania praw przyznanych przez porządek prawny Unii praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym (zasada skuteczności) ( 64 ).

92.

W tym kontekście należy także mieć na uwadze, że dyrektywa 2013/32 dąży do zapewnienia, aby wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej rozpatrywane były „w najkrótszym możliwym terminie […], bez uszczerbku dla odpowiedniego i kompletnego rozpatrywania wniosku” ( 65 ).

93.

Należy także przypomnieć, że w wyroku z dnia 9 lutego 2017 r. w sprawie M ( 66 ) Trybunał stwierdził, że celem przesłuchania jest zapewnienie, aby organ rozstrzygający był obiektywnie w stanie ustalić z pełną znajomością stanu faktycznego, czy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej powinien zostać rozpatrzony pozytywnie, czy nie. Jeśli wnioskodawca jest szczególnie narażony na zagrożenia, przeprowadzenie przesłuchania jest tym bardziej konieczne.

94.

W pkt 38 i nast. wyroku z dnia 10 września 2013 r., G. i R ( 67 )., Trybunał stwierdził, że zgodnie z prawem Unii naruszenie prawa do obrony, a w szczególności prawa do bycia wysłuchanym, prowadzi do stwierdzenia nieważności decyzji tylko wówczas, gdy w braku tego naruszenia postępowanie mogłoby doprowadzić do odmiennego rezultatu. Z tego wynika, że nie każda nieprawidłowość w wykonywaniu prawa do obrony w trakcie postępowania administracyjnego będzie skutkowała uchyleniem lub stwierdzeniem nieważności decyzji, która była zaskarżona.

95.

Z akt sprawy przed Trybunałem wynikałoby, że mające zastosowanie przepisy prawa krajowego to m. in. § 46 VwVfG oraz § 29 ust. 1 pkt 2) AsylG. Jak wskazuje sąd odsyłający, § 46 VwVfG traktuje brak przeprowadzenia przesłuchania jako nieprawidłowość mniejszej wagi w przypadku gdy oczywiste jest, że owa nieprawidłowość nie miała wpływu na istotę wydanej decyzji. Sąd ten stwierdza również, że decyzja o niedopuszczalności podjęta na podstawie § 29 ust. 1 pkt 2) AsylG jest decyzją, w odniesieniu do której nie występuje margines uznaniowości. W takich przypadkach brak przeprowadzenia przesłuchania pozostaje bez konsekwencji, ponieważ urząd federalny i, dalej, sądy administracyjne, zobowiązani są zbadać wszystkie warunki zastosowania przedmiotowego przepisu.

96.

Ponieważ z dowodów zawartych w aktach sprawy przed Trybunałem w żaden sposób nie wynika, aby krajowe postępowanie sądowe naruszało zasadę równoważności, postępowanie to należy przeanalizować w świetle zasady skuteczności.

97.

Kluczowe pytanie, jakie należy w tym miejscu zadać, to czy sąd krajowy rozpoznający skargę ma możliwość odtworzyć przesłuchanie, zapewniając przy tym spełnienie wszystkich istotnych obowiązkowych wymogów i gwarancji określonych w dyrektywie 2013/32.

98.

W tym względzie należy rozważyć, po pierwsze, czy prawo krajowe faktycznie gwarantuje przesłuchanie przez sąd we wszystkich przypadkach, w których organ rozstrzygający naruszył obowiązek przeprowadzenia przesłuchania, i po drugie, w przypadku gdy przesłuchanie jest zagwarantowane, czy spełnia ono wszystkie istotne wymogi obowiązkowe określone w dyrektywie 2013/32 w odniesieniu do sposobu przeprowadzenia takiego przesłuchania.

99.

Artykuł 46 ust. 1 dyrektywy 2013/32 zapewnia osobom wnioskującym o udzielenie ochrony międzynarodowej prawo do skutecznego środka zaskarżenia przed sądem decyzji podjętych w sprawie ich wniosków. W tym zakresie art. 46 ust. 1 lit. a) ppkt. (ii) i ust. 3 dyrektywy 2013/32 przewidują w istocie, że państwa członkowskie zapewniają, aby wnioskodawca miał prawo do skutecznego środka zaskarżenia przed sądem w sytuacji gdy jego wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej został uznany za niedopuszczalny ( 68 ). Sąd powinien dokonać pełnego rozpatrzenia ex nunc zarówno okoliczności faktycznych, jak i kwestii prawnych.

100.

Należy jednak zauważyć, że jednym ze skutków dla osoby, której wniosek został odrzucony jako niedopuszczalny na gruncie art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 ( 69 ), jest to, że w przeciwieństwie do tego, co przewidziano w przypadku zwykłego odrzucenia, osoba ta może nie uzyskać zgody na pozostanie na terytorium państwa, w którym złożono wniosek, do czasu rozpatrzenia środka zaskarżenia. Wynika to jasno z przepisów art. 46 ust. 5 i ust. 6 dyrektywy 2013/32 ( 70 ).

101.

Trybunał stwierdził jednak w pkt 53 postanowienia z dnia 5 lipca 2018 r., C i in. ( 71 ), że zgodnie z wymogami określonymi w art. 46 ust. 6 zdanie ostatnie dyrektywy 2013/32 zainteresowany musi mieć możliwość skierowania sprawy do sądu, który postanowi, czy może on pozostać na tym terytorium do czasu wydania rozstrzygnięcia co do istoty sprawy. Artykuł 46 ust. 8 tej samej dyrektywy stanowi, że do czasu zakończenia postępowania, mającego na celu rozstrzygnięcie, czy wnioskodawca może pozostać na danym terytorium, dane państwo członkowskie zezwala wnioskodawcy na pozostawanie na jego terytorium.

102.

W tym względzie wydaje się – co zweryfikować powinien sąd odsyłający – że skarga na decyzję urzędu federalnego odrzucającą na podstawie § 29 AsylG jako niedopuszczalny wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej złożony przez obywatela państwa trzeciego nie ma skutku zawieszającego ( 72 ). Ponadto, w odpowiedzi na pytanie Trybunału ( 73 ) złożonej w sekretariacie Trybunału w dniu 6 listopada 2019 r. sąd odsyłający stwierdził, że w przypadku gdy wniosek o udzielenie tymczasowej ochrony prawnej przed nakazem wydalenia wydanym przez urząd federalny nie zostanie złożony na podstawie § 80 ust. 5 VwGO, decyzja o wydaleniu może zostać wykonana zanim stanie się prawnie wiążąca ( 74 ). Dotyczy to również sytuacji, gdy wniosek na podstawie § 80 ust. 5 VwGO złożony został w terminie, ale nie został rozpatrzony pozytywnie. Co więcej, sąd odsyłający wskazał, że zgodnie z § 36 ust. 3 pkt 4) AsylG w przypadku gdy wniosek o udzielenie azylu jest niedopuszczalny na podstawie § 29 AsylG z uwagi na fakt, że inne państwo członkowskie udzieliło wnioskodawcy ochrony międzynarodowej, postępowanie odbywa się typowo w formie pisemnej i, przynajmniej ogólnie rzecz ujmując, nie występuje w nim rozprawa, ani nie ma też w praktyce możliwości, by wnioskodawca mógł wypowiedzieć się osobiście w drodze przesłuchania.

103.

Z odpowiedzi sądu odsyłającego można zatem wnioskować, że w przypadku gdy organ rozstrzygający – w tym przypadku urząd federalny – nie przeprowadzi przesłuchania i odrzuci wniosek jako niedopuszczalny, nie ma gwarancji przeprowadzenia przesłuchania przez sąd, do którego wniesiono skargę. Już z tego tylko względu wynikać musi, że zasada skuteczności nie jest przestrzegana, ponieważ prawa wnioskodawcy nie zostały zabezpieczone na żadnym etapie postępowania, czy to administracyjnego czy sądowego. Odmienny wniosek oznaczałby w istocie sądowe quasi-uchylenie prawa wnioskodawcy do przesłuchania, które zostało jasno określone w dyrektywie 2013/32, i spowodowałby odrzucenie gwarancji uznanej za podstawową przez prawodawcę Unii.

104.

W przypadku gdy sąd, do którego wniesiono skargę, przeprowadzi przesłuchanie w sytuacji, gdy organ rozstrzygający wcześniej nie przeprowadził takiego przesłuchania na takiej podstawie, że wniosek jest niedopuszczalny, należy przeanalizować, czy sposób, w jaki owo przesłuchanie się odbywa, jest zgodny z zasadą skuteczności.

105.

Przed udzieleniem odpowiedzi na to pytanie przydatne może być przeanalizowanie w pierwszej kolejności zasad prowadzenia przesłuchania przez organ administracyjny lub quasi-sądowy, określonych w dyrektywie 2013/32.

106.

Należy zauważyć, że prawodawca Unii nie ograniczył się po prostu do wskazania w art. 14 i 34 dyrektywy 2013/32, że organ rozstrzygający przeprowadza przesłuchanie osoby wnioskującej o udzielenie jej pomocy międzynarodowej, pozostawiając określenie warunków z tym związanych w całości państwom członkowskim. Przeciwnie, prawodawca Unii określił konkretne, szczegółowe i obowiązkowe zasady przeprowadzania tych przesłuchań. Potwierdza to powtarzające się zastosowanie w art. 15 dyrektywy 2013/32 określeń takich jak: „przesłuchanie odbywa się […]” oraz „państwa członkowskie podejmują […]” ( 75 ).

107.

I tak, art. 15 dyrektywy 2013/32 określa w szczególności szereg wymogów lub gwarancji w odniesieniu do przeprowadzenia przesłuchania. Zwróciłbym szczególną uwagę na wymóg, by zgodnie z art. 15 ust. 2 dyrektywy 2013/32 przesłuchanie odbywało się w warunkach zapewniających odpowiedni stopień poufności ( 76 ). Artykuł 15 ust. 4 dyrektywy 2013/32 przewiduje jednak, że państwa członkowskie mogą ustanowić przepisy dotyczące obecności osób trzecich w trakcie przesłuchania.

108.

Artykuł 15 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2013/32 wymaga, by państwa członkowskie zapewniły, aby osoba prowadząca przesłuchanie posiadała kompetencje pozwalające uwzględnić osobiste i ogólne okoliczności towarzyszące złożeniu wniosku, w tym pochodzenie kulturowe, płeć, orientację seksualną, tożsamość płciową lub szczególne potrzeby wnioskodawcy ( 77 ).

109.

W tych okolicznościach można mieć poważne wątpliwości, czy w sytuacjach, w których doszło do naruszenia art. 14 i 34, sąd jest właściwy, by we wszystkich przypadkach de facto wstępować w rolę organu rozstrzygającego i przeprowadzać przesłuchanie zgodnie z art. 15 dyrektywy 2013/32 ( 78 ). Nie ulega przecież wątpliwości, że intencją prawodawcy Unii było, aby szczegółowe przesłuchanie przeprowadzane było w pierwszej instancji w miejscu zapewniającym poufność, przez odpowiednio przeszkolonych urzędników, w odróżnieniu od przesłuchania przez sędziów (którzy mogli nie odbyć takich szkoleń), przeprowadzanego w sposób typowy dla sądu na posiedzeniu jawnym. Zasada skuteczności określona w art. 47 karty wymaga, aby z tych obowiązkowych wymogów nie rezygnować w sposób lekki, jako że jasną intencją prawodawcy Unii było, aby zgodność z tym sformułowanym wprost przepisem była warunkiem koniecznym dla ważności jakiejkolwiek wydanej później odmownej decyzji w sprawie azylu.

110.

W tym względzie art. 4 ust. 3 i 4 dyrektywy 2013/32 przewiduje, że państwa członkowskie muszą zapewnić, aby personel organu rozstrzygającego został odpowiednio przeszkolony ( 79 ). Łączna interpretacja art. 4 ust. 3 i 4 dyrektywy 2013/32 oraz art. 6 ust. 4 lit. c) rozporządzenia nr 439/2010 potwierdza, że personel organu rozstrzygającego powinien zostać przeszkolony w zakresie techniki przeprowadzania przesłuchań ( 80 ).

111.

Trybunał wskazywał wielokrotnie, że rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przez właściwy organ administracyjny lub quasi-sądowy, dysponujący szczególnymi środkami i wyspecjalizowanym personelem w tej dziedzinie, jest zasadniczym etapem wspólnych procedur wprowadzonych dyrektywą 2013/32 ( 81 ).

112.

Choć sąd zobowiązany jest dokonać pełnego rozpatrzenia ex nunc zarówno okoliczności faktycznych, jak i kwestii prawnych zgodnie z art. 46 ust. 3 dyrektywy 2013/32 i może, w mojej ocenie, naprawić pewne niedociągnięcia organu rozstrzygającego popełnione w postępowaniu przed tym organem ( 82 ), można mieć wątpliwości, czy sędziowie, którzy mogą być na późniejszym etapie wezwani do przeprowadzenia przesłuchania zgodnie z dyrektywą 2013/32 – faktycznie w miejsce organu rozstrzygającego – zostali przeszkoleni i nabyli umiejętności w zakresie techniki przeprowadzania przesłuchań odpowiadające tym właściwym dla organu rozstrzygającego ( 83 ). Jest to jednak w ostatecznym rozrachunku okoliczność faktyczna, którą ustalić powinien sąd odsyłający.

113.

Artykuł 15 ust. 3 lit. b) dyrektywy 2013/32 przewiduje, że państwa członkowskie w każdym możliwym przypadku, jeśli wnioskodawca wystąpi z taką prośbą, zapewniają przesłuchanie go przez osobę tej samej płci, chyba że organ rozstrzygający ma powody, aby uważać, że podstawą takiej prośby nie są trudności po stronie wnioskodawcy dotyczące przedstawienia wyczerpującego uzasadnienia jego wniosku. Istnieją jednak podstawy by wątpić, czy wymogi art. 15 ust. 3 lit. b) dyrektywy 2013/32 mogą zostać spełnione w pewnych państwach członkowskich, ponieważ występować mogą bardzo ścisłe reguły dotyczące przydzielania sędziów do spraw, i wyłączenie z powodów dotyczących płci może nie być możliwe.

114.

Warto zaznaczyć, że sąd odsyłający sam wyraził wątpliwości, czy wszystkie wymogi i gwarancje określone w art. 15 dyrektywy 2013/32 w zakresie przeprowadzenia przesłuchania mogą zostać spełnione w toku postępowania sądowego w Niemczech.

115.

W mojej ocenie, jeśli nie wszystkie istotne wymogi i gwarancje określone w art. 15 dyrektywy 2013/32 ( 84 ) w zakresie przeprowadzenia przesłuchania są spełnione w toku postępowania odwoławczego, o którym mowa w rozdziale V dyrektywy 2013/32, to oznacza to naruszenie zasady skuteczności. Zbadanie tej kwestii nie ma charakteru abstrakcyjnego, lecz musi być dostosowane do konkretnego przypadku, ponieważ niektóre spośród wymogów i gwarancji określonych w art. 15 dyrektywy 2013/32 mogą w danym przypadku zwyczajnie nie być istotne. Trzeba jednak przypomnieć, że odpowiednie i kompletne rozpatrzenie sprawy wnioskodawcy jest niezbędne, a jego brak należy, ogólnie rzecz ujmując, uznać za wpływający niekorzystnie na ważność jakiejkolwiek decyzji odmownej dotyczącej jakiegokolwiek wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej ( 85 ).

116.

Jeśli chodzi o sprawę w postępowaniu głównym, to do sądu odsyłającego należy ocena, czy przeprowadzenie przesłuchania M. Addisa przez Verwaltungsgericht Minden (sąd administracyjny w Minden) odbyło się w zgodzie z odpowiednimi postanowieniami art. 15 dyrektywy 2013/32. W tym kontekście zwracam uwagę, że wniosek M. Addisa został przez organ rozstrzygający uznany za niedopuszczalny. Zakres przesłuchania, jakie należało przeprowadzić, mógł w związku z tym być bardziej ograniczony i niektóre z wymogów i gwarancji określonych w art. 15 dyrektywy 2013/32 mogły być nieistotne.

117.

Jednak centralnym punktem wniosku M. Addisa jest jego twierdzenie, jakoby w praktyce narażony był na ubóstwo i skrajne warunki życia w takim zakresie, że znalazłby się, używając określenia Trybunału z wyroku z dnia 19 marca 2019 r., Ibrahim i in. ( 86 ), w sytuacji „skrajnej deprywacji materialnej, która nie pozwalałaby [mu] na zaspokojenie podstawowych potrzeb”, do tego stopnia, że prawa przysługujące mu na podstawie art. 4 karty byłyby tym samym naruszone w przypadku gdyby miał zostać deportowany lub w inny sposób wydalony do Włoch. Choć analiza raportów krajowych i raportów organizacji pozarządowych jest niewątpliwie w dużym stopniu pomocna dla oceny tej kwestii, to jednak nie zastąpi ona przesłuchania, podczas którego wnioskodawca może opisać swoje własne doświadczenia i sytuację osobistą ( 87 ). Tak w każdym razie zadecydował prawodawca Unii.

118.

Ostatecznie, doświadczenie ludzkie uczy, że jest tak: ileż razy przekonaliśmy się, że dyskusja twarzą w twarz lub rozmowa z inną osobą spowodowała, że zmieniliśmy zdanie? Jako sędziowie i prawnicy, jeszcze bardziej niż przedstawiciele innych zawodów, z pewnością musimy być tego świadomi; jakże często odnajdywaliśmy to w nieśmiertelnych słowach brytyjskiego sędziego Megarry’ego, który twierdził, że „ścieżka prawa usłana jest przykładami spraw, które wydawały się z początku oczywiste, a jakoś takimi nie były; zarzutów, na które wydawało się nie sposób odpowiedzieć, a jednak w pełni na nie odpowiedziano; niewytłumaczalnego postępowania, które zostało w pełni wyjaśnione; sztywnych i niezmiennych ustaleń, które, w wyniku dyskusji uległy zmianie” ( 88 )?

119.

Faktem jest, jak potwierdził Trybunał w wyroku z dnia 10 września 2013 r., G. i R. ( 89 ), że nie każde naruszenie prawa do obrony powinno prowadzić do stwierdzenia nieważności odnośnej decyzji administracyjnej, na którą wniesiono skargę, i że aby tak było należy zasadniczo wykazać, że gdyby nie doszło do naruszenia, wynik postępowania administracyjnego mógłby być inny. Jednak w sytuacji, takiej jak w niniejszej sprawie, gdy naruszenie dotyczy sedna kluczowych zabezpieczeń procesowych określonych w prawie Unii, to przy braku szczególnych i nietypowych okoliczności niemal w każdym przypadku trudno jest stwierdzić, że decyzje administracyjne nie byłyby lub nie mogłyby być inne. Tę kwestię ostatecznie ocenić i zweryfikować powinien jednak sąd odsyłający, z uwzględnieniem szczególnych okoliczności niniejszej sprawy.

120.

Proponuję zatem, aby Trybunał stwierdził, że sąd odsyłający powinien ocenić, czy zgodnie z krajowymi zasadami proceduralnymi sąd krajowy, do którego wniesiono skargę zgodnie z art. 46 dyrektywy 2013/32 ma możliwość odtworzyć w całości przesłuchanie na podstawie art. 14 lub art. 34 tej dyrektywy, zapewniając spełnienie wszystkich istotnych obowiązkowych wymogów i gwarancji określonych przez prawodawcę Unii w art. 15 tej dyrektywy. W przypadku gdy takie przesłuchanie nie może być odpowiednio odtworzone, decyzja odrzucająca wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej musi zostać na tej podstawie uchylona, a sprawa powinna zostać przekazana organowi rozstrzygającemu celem wydania nowej decyzji.

121.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał uznał, iż Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Niemcy) powinien ocenić, czy zgodnie z krajowymi zasadami proceduralnymi sąd krajowy, do którego wniesiono skargę zgodnie z art. 46 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej ma możliwość odtworzyć w całości przesłuchanie na podstawie art. 14 lub art. 34 tej dyrektywy, zapewniając spełnienie wszystkich istotnych obowiązkowych wymogów i gwarancji określonych przez prawodawcę Unii w art. 15 tej dyrektywy. W przypadku gdy takie przesłuchanie nie może być odpowiednio odtworzone, decyzja odrzucająca wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej musi zostać na tej podstawie uchylona, a sprawa powinna zostać przekazana organowi rozstrzygającemu celem wydania nowej decyzji.