EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 62016CJ0163
Judgment of the Court (Grand Chamber) of 12 June 2018.#Christian Louboutin and Christian Louboutin Sas v van Haren Schoenen BV.#Request for a preliminary ruling from Rechtbank Den Haag.#Reference for a preliminary ruling — Trade marks — Absolute grounds for refusal or invalidity — Sign consisting exclusively of the shape of the product — Concept of ‘shape’ — Colour — Position on a part of the product — Directive 2008/95/EC — Article 2 — Article 3(1)(e)(iii).#Case C-163/16.
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 12 czerwca 2018 r.
Christian Louboutin i Christian Louboutin Sas przeciwko van Haren Schoenen BV.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Rechtbank Den Haag.
Odesłanie prejudycjalne – Znaki towarowe – Bezwzględne podstawy odmowy rejestracji lub unieważnienia – Oznaczenie tworzone wyłącznie przez kształt towaru – Pojęcie „kształtu” – Kolor – Umiejscowienie na części towaru – Dyrektywa 2008/95/WE – Artykuł 2 – Artykuł 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii).
Sprawa C-163/16.
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 12 czerwca 2018 r.
Christian Louboutin i Christian Louboutin Sas przeciwko van Haren Schoenen BV.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Rechtbank Den Haag.
Odesłanie prejudycjalne – Znaki towarowe – Bezwzględne podstawy odmowy rejestracji lub unieważnienia – Oznaczenie tworzone wyłącznie przez kształt towaru – Pojęcie „kształtu” – Kolor – Umiejscowienie na części towaru – Dyrektywa 2008/95/WE – Artykuł 2 – Artykuł 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii).
Sprawa C-163/16.
ECLI identifier: ECLI:EU:C:2018:423
z dnia 12 czerwca 2018 r. ( *1 )
Odesłanie prejudycjalne – Znaki towarowe – Bezwzględne podstawy odmowy rejestracji lub unieważnienia – Oznaczenie tworzone wyłącznie przez kształt towaru – Pojęcie „kształtu” – Kolor – Umiejscowienie na części towaru – Dyrektywa 2008/95/WE – Artykuł 2 – Artykuł 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii)
W sprawie C‑163/16
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez rechtbank Den Haag (sąd rejonowy w Hadze, Niderlandy) postanowieniem z dnia 9 marca 2016 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 21 marca 2016 r., w postępowaniu:
Christian Louboutin,
Christian Louboutin SAS
przeciwko
Van Haren Schoenen BV,
TRYBUNAŁ (wielka izba),
w składzie: K. Lenaerts, prezes, A. Tizzano, wiceprezes, L. Bay Larsen, T. von Danwitz, J.L. da Cruz Vilaça, C.G. Fernlund i C. Vajda, prezesi izb, E. Juhász (sprawozdawca), J.C. Bonichot, A. Arabadjiev, C. Toader, S. Rodin, F. Biltgen, K. Jürimäe i C. Lycourgos, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Szpunar,
sekretarz: M. Ferreira, główny administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 6 kwietnia 2017 r.,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– |
w imieniu Christiana Louboutina przez adwokata T. van Innisa, |
– |
w imieniu Christian Louboutin SAS przez J. Hofhuisa, advocaat, |
– |
w imieniu Van Haren Schoenen BV przez W.J.G. Maasa, R. Rijksa, E.T. Bergsmę i M. van Gerwena, advocaten, |
– |
w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego, M. Hellmanna i J. Techerta, działających w charakterze pełnomocników, |
– |
w imieniu rządu francuskiego przez D. Segoina, działającego w charakterze pełnomocnika, |
– |
w imieniu rządu węgierskiego przez M.Z. Fehéra, G. Koósa i E.E. Sebestyén, działających w charakterze pełnomocników, |
– |
w imieniu rządu portugalskiego przez L. Ineza Fernandesa, M. Figueireda i T. Rendasa, działających w charakterze pełnomocników, |
– |
w imieniu rządu fińskiego przez J. Heliskoskiego, działającego w charakterze pełnomocnika, |
– |
w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez N. Saundersa, Z. Lavery i D. Robertsona, działających w charakterze pełnomocników, |
– |
w imieniu Komisji Europejskiej przez J. Samnaddę, T. Scharfa i F. Wilmana, działających w charakterze pełnomocników, |
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 22 czerwca 2017 r.,
uwzględniwszy postanowienie z dnia 12 października 2017 r. o otwarciu na nowo ustnego etapu postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 14 listopada 2017 r.,
po zapoznaniu się z opinią uzupełniającą rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 6 lutego 2018 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/95/WE z dnia 22 października 2008 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz.U. 2008, L 299, s. 25). |
2 |
Wniosek ten został przedstawiony przy rozpatrywaniu powództwa o stwierdzenie naruszenia w ramach sporu między Christianem Louboutinem i spółką Christian Louboutin SAS (zwanymi dalej łącznie „Christianem Louboutinem”) a spółką Van Haren Schoenen BV (zwaną dalej „Van Haren”) dotyczącego wprowadzenia przez tę ostatnią spółkę do obrotu obuwia naruszającego prawo do znaku towarowego, którego właścicielem jest Ch. Louboutin. |
Ramy prawne
Prawo Unii
3 |
Artykuł 2 dyrektywy 2008/95, zatytułowany „Oznaczenia, z których może składać się znak towarowy”, stanowi: „Znak towarowy może składać się z jakichkolwiek oznaczeń, które można przedstawić w formie graficznej, w szczególności z wyrazów, łącznie z nazwiskami, rysunków, liter, cyfr, kształtu towarów lub ich opakowań, pod warunkiem że oznaczenia takie umożliwiają odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw”. |
4 |
Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Podstawy odmowy lub stwierdzenia nieważności rejestracji”, stanowi: „1. Nie są rejestrowane, a w przypadku gdy zostały już zarejestrowane, mogą zostać uznane za nieważne: […]
[…]”. |
Konwencja państw Beneluksu w sprawie własności intelektualnej (znaki towarowe i wzory)
5 |
Konwencja państw Beneluksu w sprawie własności intelektualnej (znaki towarowe i wzory) z dnia 25 lutego 2005 r., podpisana w Hadze przez Królestwo Belgii, Wielkie Księstwo Luksemburga i Królestwo Niderlandów, w art. 2.1, zatytułowanym „Oznaczenia mogące stanowić znak towarowy Beneluksu”, przewiduje: „1. Za indywidualne znaki towarowe uznaje się nazwy, wzory, odbitki, pieczęcie, litery, cyfry, kształty towarów lub opakowania i wszelkie pozostałe oznaczenia mogące być przedstawione graficznie w celu odróżnienia towarów lub usług danego przedsiębiorstwa. 2. Niemniej nie mogą zostać uznane za znaki towarowe oznaczenia utworzone wyłącznie z kształtu, który wynika z charakteru samych towarów lub zwiększa znacznie wartość towaru lub jest niezbędny do uzyskania efektu technicznego. […]”. |
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
6 |
Christian Louboutin projektuje i wytwarza obuwie. |
7 |
W dniu 28 grudnia 2009 r. Ch. Louboutin dokonał w Urzędzie Własności Intelektualnej Państw Beneluksu zgłoszenia znaku towarowego Beneluksu, który zarejestrowano w dniu 6 stycznia 2010 r. pod nr 0874489 dla towarów należących do klasy 25 w rozumieniu w rozumieniu Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r., ze zmianami, odpowiadających następującemu opisowi: „obuwie (z wyjątkiem obuwia ortopedycznego)” (zwanego dalej „spornym znakiem towarowym”). |
8 |
Znak ten ukazano w następujący sposób: |
9 |
W zgłoszeniu sporny znak towarowy opisano w następujący sposób: „Znak towarowy utworzono z koloru czerwonego (Pantone 18‑1663TP) naniesionego na podeszwę buta zgodnie z przedstawieniem (kontur buta nie stanowi części znaku towarowego, lecz służy wyłącznie uwidocznieniu umiejscowienia znaku towarowego)”. |
10 |
W dniu 10 kwietnia 2013 r. dokonano zmian w zgłoszeniu spornego znaku towarowego poprzez ograniczenie zakresu ochrony przyznanej przez ten znak towarowy do „obuwia na wysokich obcasach (z wyjątkiem obuwia ortopedycznego)”. |
11 |
Spółka Van Haren, prowadząca w Niderlandach sklepy detaliczne z obuwiem, w 2012 r. wprowadzała do obrotu buty na wysokich obcasach z podeszwą pokrytą kolorem czerwonym. |
12 |
W dniu 27 maja 2013 r. Christian Louboutin wniósł do rechtbank Den Haag (sądu rejonowego w Hadze, Niderlandy) powództwo o stwierdzenie naruszenia prawa do spornego znaku towarowego przeciwko spółce Van Haren. W dniu 17 lipca 2013 r. sąd ten wydał wyrok zaoczny, w którym częściowo uwzględnił żądania Christiana Louboutina. |
13 |
Spółka Van Haren wniosła sprzeciw wobec tego wyroku przed sąd odsyłający, rechtbank Den Haag (sąd rejonowy w Hadze), podnosząc na podstawie art. 2.1 ust. 2 konwencji Beneluksu, że prawo do spornego znaku towarowego podlega unieważnieniu. Zdaniem spółki Van Haren ów znak towarowy jest dwuwymiarowym graficznym znakiem towarowym, a mianowicie został on utworzony z powierzchni o kolorze czerwonym. |
14 |
Rechtbank Den Haag (sąd rejonowy w Hadze) stwierdził przede wszystkim, że mając na względzie przedstawienie graficzne i opis spornego znaku towarowego, kolor czerwony jest nierozerwalnie związany z podeszwą buta, w związku z czym tego znaku towarowego nie można zakwalifikować jako zwykłego dwuwymiarowego graficznego znaku towarowego. Zdaniem sądu odsyłającego powyższej oceny nie podważa okoliczność, że w opisie wspomnianego znaku towarowego uściślono, iż „kontur buta nie stanowi części znaku towarowego”. Przeciwnie, powyższe uściślenie potwierdza ową ocenę, tym bardziej że zgodnie ze wspomnianym opisem kontur buta – ukazany w graficznym przedstawieniu spornego znaku towarowego – ma na celu uwidocznienie umiejscowienia tego znaku towarowego, a nie ograniczenie go do dwuwymiarowego znaku towarowego. |
15 |
Następnie sąd odsyłający stwierdził, że jesienią 2012 r. „znaczna część konsumentów nabywających dla kobiet obuwie na wysokich obcasach w Beneluksie mogła zidentyfikować obuwie [Christiana Louboutina] jako pochodzące z tej spółki i w konsekwencji odróżnić je od obuwia na wysokich obcasach dla kobiet [pochodzącego] z innych przedsiębiorstw”, w związku z czym w owej dacie – w odniesieniu do tych towarów – sporny znak towarowy był postrzegany jako znak towarowy. |
16 |
Co więcej, sąd odsyłający jest zdania, że czerwona podeszwa zwiększa znacznie wartość obuwia wprowadzanego do obrotu przez Christiana Louboutina w zakresie, w jakim owa kolorystyka stanowi część wyglądu tego obuwia, odgrywającą ważną rolę przy podejmowaniu decyzji o zakupie tego obuwia. W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że Christian Louboutin najpierw używał czerwonej kolorystyki podeszw ze względów estetycznych, a później zaczął postrzegać ją jako sposób identyfikacji pochodzenia i używać w charakterze znaku towarowego. |
17 |
Wreszcie, sąd odsyłający wskazuje, że w zakresie, w jakim sporny znak towarowy utworzono z koloru naniesionego na podeszwie buta – co skutkuje współwystępowaniem z elementem towaru – powstaje kwestia, czy określony w art. 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii) dyrektywy 2008/95 wyjątek ma zastosowanie do tego znaku towarowego. W tym względzie sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy pojęcie „kształtu” w rozumieniu tego przepisu jest ograniczone jedynie do trójwymiarowych cech danego towaru, takich jak kontur, rozmiary i objętość towaru, czy też pojęcie to dotyczy pozostałych cech – niemających charakteru trójwymiarowego – danego towaru. |
18 |
W tych okolicznościach rechtbank Den Haag (sąd rejonowy w Hadze) postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytanie prejudycjalne: „Czy pojęcie »kształtu« w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii) dyrektywy [2008/95] (w wersjach językowych niemieckiej, angielskiej i francuskiej [tej dyrektywy], odpowiednio: Form, shape i forme) jest ograniczone do trójwymiarowych cech towaru, takich jak (przedstawione trójwymiarowo) kontury, rozmiar i objętość towaru, czy też przepis ten dotyczy także innych (niż trójwymiarowe) cech towaru, takich jak kolor?”. |
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
19 |
Poprzez zadane pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii) dyrektywy 2008/95 należy interpretować w ten sposób, że oznaczenie przedstawiające kolor naniesiony na podeszwę buta na wysokim obcasie, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, składa się wyłącznie z „kształtu” w rozumieniu tego przepisu. |
20 |
W tym względzie, wobec braku w dyrektywie 2008/95 jakiejkolwiek definicji pojęcia „kształtu”, określenia znaczenia i zakresu tego terminu należy – w myśl utrwalonego orzecznictwa Trybunału – dokonać zgodnie z jego zwykłym znaczeniem w języku potocznym, przy jednoczesnym uwzględnieniu kontekstu, w którym pojęcie to zostało użyte, a także celów uregulowania, którego jest ono częścią (zob. analogicznie wyrok z dnia 3 września 2014 r., Deckmyn i Vrijheidsfonds, C‑201/13, EU:C:2014:2132, pkt 19). |
21 |
W kontekście prawa znaków towarowych pojęcie „kształtu” rozumie się zasadniczo, jak podkreśliła Komisja Europejska, jako oznaczające ogół linii lub konturów wyodrębniających dany towar w przestrzeni. |
22 |
Ani z dyrektywy 2008/95, ani z orzecznictwa Trybunału, ani ze zwykłego znaczenia tego terminu nie wynika, że kolor sam w sobie – bez wyodrębnienia w przestrzeni – mógłby stanowić kształt. |
23 |
Powstaje jednak kwestia, czy okoliczność faktyczna, że określony kolor został naniesiony w szczególnym miejscu na danym towarze, oznacza, iż rozpatrywane oznaczenie jest tworzone przez kształt w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii) dyrektywy 2008/95. |
24 |
W tym względzie należy wskazać, że o ile jest prawdą, że kształt towaru lub części towaru odgrywa rolę przy wyodrębnieniu koloru w przestrzeni, o tyle nie można jednak stwierdzić, że oznaczenie jest tworzone przez ten kształt, gdy zgłoszenie znaku towarowego ma na celu ochronę nie tyle tego kształtu, ile jedynie zastosowania danego koloru w szczególnym umiejscowieniu na wspomnianym towarze. |
25 |
Jak wskazały rządy niemiecki, francuski i Zjednoczonego Królestwa oraz Komisja, sporny znak towarowy nie dotyczy szczególnego kształtu podeszwy butów na wysokich obcasach, ponieważ w opisie tego znaku towarowego wyraźnie wskazano, że kontur buta nie stanowi części wspomnianego znaku towarowego, lecz służy wyłącznie uwidocznieniu umiejscowienia wskazanego w zgłoszeniu czerwonego koloru. |
26 |
W każdym wypadku oznaczenie takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym nie może zostać uznane za tworzone „wyłącznie” przez kształt, gdy – tak jak w niniejszym wypadku – głównym przedmiotem tego oznaczenia jest kolor sprecyzowany za pomocą uznanego na poziomie międzynarodowym kodu identyfikacyjnego. |
27 |
W świetle powyższych rozważań na zadane pytanie należy udzielić następującej odpowiedzi: art. 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii) dyrektywy 2008/95 należy interpretować w ten sposób, że oznaczenie przedstawiające kolor naniesiony na podeszwę buta na wysokim obcasie, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, nie składa się wyłącznie z „kształtu” w rozumieniu tego przepisu. |
W przedmiocie kosztów
28 |
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi. |
Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje: |
Artykuł 3 ust. 1 lit. e) ppkt (iii) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/95/WE z dnia 22 października 2008 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych należy interpretować w ten sposób, że oznaczenie przedstawiające kolor naniesiony na podeszwę buta na wysokim obcasie, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, nie składa się wyłącznie z „kształtu” w rozumieniu tego przepisu. |
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: niderlandzki.