Sprawa C‑163/10

postepowanie karne

przeciwko

Aldowi Patriciellowi

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
złożony przez Tribunale di Gisernia)

Poseł do Parlamentu Europejskiego – Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów – Artykuł 8 – Postępowanie karne w sprawie czynu zabronionego polegającego na pomówieniu – Oświadczenia złożone poza pomieszczeniami Parlamentu – Pojęcie „opinii wyrażonej w czasie wykonywania obowiązków parlamentarnych” – Immunitet – Przesłanki

Streszczenie wyroku

Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Posłowie do Parlamentu Europejskiego – Immunitet w zakresie wyrażonych opinii i stanowisk zajętych w głosowaniu przy wykonywaniu przez nich obowiązków służbowych

(Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 8)

Artykuł 8 Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, należy interpretować w ten sposób, że oświadczenie złożone przez posła do Parlamentu Europejskiego poza pomieszczeniami Parlamentu, w którego sprawie wszczęto postępowanie karne w jego państwie członkowskim pochodzenia z tytułu czynu zabronionego polegającego na pomówieniu, stanowi opinię wyrażoną w czasie wykonywania przez niego obowiązków parlamentarnych objętą zakresem immunitetu określonego w tym przepisie, tylko gdy oświadczenie to odpowiada subiektywnej ocenie, która wykazuje bezpośrednią więź z wykonywaniem takich obowiązków. Do sądu odsyłającego należy określenie, czy przesłanki te są spełnione w zawisłej przed nim sprawie.

(por. pkt 41; sentencja)

WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

z dnia 6 września 2011 r.(*)

Poseł do Parlamentu Europejskiego – Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów – Artykuł 8 – Postępowanie karne w sprawie czynu zabronionego polegającego na pomówieniu – Oświadczenia złożone poza pomieszczeniami Parlamentu – Pojęcie „opinii wyrażonej w czasie wykonywania obowiązków parlamentarnych” – Immunitet – Przesłanki

W sprawie C‑163/10

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Tribunale di Isernia (Włochy), postanowieniem z dnia 9 marca 2010 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 2 kwietnia 2010 r., w postępowaniu karnym przeciwko

Aldowi Patriciellowi,

TRYBUNAŁ (wielka izba),

w składzie: V. Skouris, prezes, A. Tizzano, J.N. Cunha Rodrigues, K. Lenaerts, J.C. Bonichot i J.J. Kasel, prezesi izb, G. Arestis, A. Borg Barthet, M. Ilešič, J. Malenovský, A. Ó Caoimh (sprawozdawca), C. Toader i M. Safjan, sędziowie,

rzecznik generalny: N. Jääskinen,

sekretarz: A. Impellizzeri, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 15 lutego 2011 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

–        w imieniu A. Patriciella przez G. Ranaldiego oraz G. Scalesego, avvocati, oraz przez S. Fortunato, asystentkę,

–        w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez M. Russo, avvocato dello Stato,

–        w imieniu rządu greckiego przez K. Georgiadisa oraz M. Germani i G. Papagianni, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu Parlamentu Europejskiego przez H. Krücka, A. Caiolę oraz N. Lorenza, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu Komisji Europejskiej przez I. Martínez del Peral oraz C. Zadrę, działających w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 9 czerwca 2011 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 8 Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej załączonego do traktatów UE, FUE i EWEA (zwanego dalej „protokołem”).

2        Wniosek ten został przedłożony w postępowaniu karnym toczącym się przeciwko A. Patriciellowi, członkowi Parlamentu Europejskiego, w sprawie czynu zabronionego polegającego na pomówieniu.

 Ramy prawne

 Uregulowania Unii

3        Artykuł 8 protokołu stanowi:

„Wobec członków Parlamentu Europejskiego nie można prowadzić dochodzenia, postępowania sądowego ani też ich zatrzymywać z powodu ich opinii lub stanowiska zajętego przez nich w głosowaniu w czasie wykonywania przez nich obowiązków służbowych”.

4        Artykuł 9 protokołu przewiduje:

„Podczas sesji Parlamentu Europejskiego jego członkowie korzystają:

a)      na terytorium swojego państwa – z immunitetów przyznawanych członkom parlamentu ich państwa;

[...]”.

5        Artykuł 18 protokołu stanowi:

„W celu stosowania niniejszego Protokołu instytucje Wspólnoty współpracują z właściwymi władzami danych państw członkowskich”.

6        Artykuł 6 Regulaminu Parlamentu Europejskiego (Dz.U. 2005, L 44, s. 1, zwanego dalej „regulaminem”), zatytułowany „Uchylenie immunitetu” brzmi następująco:

„1.      Wykonując swoje uprawnienia związane z przywilejami oraz immunitetami, Parlament dąży przede wszystkim do utrzymania swojej integralności jako demokratycznego zgromadzenia prawodawczego oraz do zagwarantowania niezależności posłów w sprawowaniu ich funkcji.

[...]

3.      Każdy wniosek dotyczący skorzystania z immunitetu i przywilejów skierowany do Przewodniczącego przez posła lub byłego posła jest przedstawiany na posiedzeniu plenarnym oraz przekazywany właściwej komisji.

[...]”.

7        Artykuł 7 tego regulaminu, który zawiera przepisy odnoszące się do procedur dotyczących immunitetu posłów do Parlamentu Europejskiego, w ust. 2, 6 i 7 stanowi:

„2.      Komisja przedstawia projekt decyzji zawierający jedynie zalecenie przyjęcia lub odrzucenia wniosku o uchylenie lub skorzystanie z immunitetu i przywilejów.

[...]

6.      W przypadku wniosku o skorzystanie z przywilejów lub immunitetu komisja stwierdza, czy istnieją okoliczności stanowiące administracyjne lub inne ograniczenie swobody przemieszczania się posłów udających się na miejsce obrad Parlamentu lub z niego powracających bądź swobody wyrażania opinii lub głosowania podczas wykonywania mandatu lub czy wchodzą one w zakres art. [9] [p]rotokołu […] niewynikających z prawa krajowego. Komisja przedstawia właściwemu organowi propozycję wyciągnięcia odpowiednich wniosków.

7.      Komisja może wydać uzasadnioną opinię co do właściwości wyżej wymienionego organu oraz co do dopuszczalności wniosku, natomiast nie może w żadnym przypadku wypowiadać się o winie bądź braku winy posła oraz o zasadności wszczęcia wobec niego postępowania karnego na podstawie zarzutów, które są mu stawiane, nawet wtedy gdy badanie wniosku pozwala komisji na dokładne zapoznanie się ze szczegółami sprawy”.

 Uregulowania krajowe

8        Zgodnie z art. 68 akapit pierwszy konstytucji włoskiej:

„Członkowie parlamentu nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności z powodu swych opinii lub stanowiska zajętego przez nich w głosowaniu w czasie wykonywania przez nich obowiązków służbowych”.

9        Artykuł 3 ust. 1 legge n. 140 – disposizioni per l’attuazione dell’articolo 68 della Costituzione nonché in materia di processi penali nei confronti delle alte cariche dello Stato (ustawy nr 140 w sprawie przepisów wykonawczych do art. 68 konstytucji oraz dotyczących postępowań karnych przeciwko osobom zajmującym najwyższe stanowiska w państwie z dnia 20 czerwca 2003 r., GURI nr 142 z dnia 21 czerwca 2003 r.) brzmi następująco:

„Artykuł 68 akapit pierwszy konstytucji ma w każdym razie zastosowanie do przedkładania wniosków lub projektów ustawodawczych, poprawek, porządku obrad, wniosków i rezolucji, do pytań i interwencji w zgromadzeniach i innych organach izb, do wszelkich stanowisk zajętych w głosowaniu, do wszelkich innych aktów parlamentarnych, do wszelkich czynności w zakresie kontroli, ujawniania, krytyki i denuncjacji politycznej związanych z obowiązkami posła wykonywanych również poza parlamentem”.

 Postępowanie przed sądem krajowym i pytanie prejudycjalne

10      Wobec A. Patriciella prowadzone jest postępowanie sądowe w ramach wszczętego przed Tribunale di Isernia postępowania karnego ze względu na to, iż niesłusznie posądził funkcjonariusza policji miejskiej z Pozzili (Włochy) o popełnienie czynu zabronionego w czasie sprzeczki mającej miejsce w dniu 1 sierpnia 2007 r. na parkingu publicznym znajdującym się niedaleko od instytutu neurologii i w pobliżu jego miejsca zamieszkania.

11      Z postanowienia odsyłającego wynika, że A. Patriciello powinien być z tego tytułu pociągnięty do odpowiedzialności za czyn zabroniony polegający na pomówieniu na podstawie art. 368 włoskiego kodeksu karnego z okolicznością obciążającą ze względu na popełnienie tego czynu wobec funkcjonariusza publicznego w czasie wykonywania przez niego obowiązków służbowych w rozumieniu art. 61 ust. 10 tego kodeksu. Zarzucane mu czyny polegają na tym, że twierdził, iż ów funkcjonariusz policji miejskiej sfałszował godziny, wypisując mandaty wielu kierowcom, których pojazdy zostały zaparkowane z naruszeniem kodeksu drogowego, a zatem na tym, iż oskarżył wspomnianego funkcjonariusza o poświadczenie nieprawdy, co zagrożone jest karą na mocy art. 477 tego kodeksu. Aldo Patriciello ponadto powtórzył swe twierdzenia w obecności żandarmów przybyłych na miejsce zdarzenia, aby sprawdzić prawdziwość zarzucanych funkcjonariuszowi policji miejskiej przez A. Patriciella naruszeń.

12      W decyzji z dnia 5 maja 2009 r. Parlament Europejski w odpowiedzi na wniosek A. Patriciella złożony z tytułu art. 6 ust. 3 regulaminu postanowił zgodnie ze sprawozdaniem jego komisji prawnej wyrazić zgodę na skorzystanie przez niego z immunitetu i przywilejów (zwanej dalej „decyzją o wyrażeniu zgody na skorzystanie z immunitetu”). Sprawozdanie to uzasadniono w następujący sposób:

„W istocie A. Patriciello wypowiedział się jedynie na temat należący do domeny publicznej, chodzi bowiem o prawo obywateli do swobodnego dostępu do szpitala i opieki zdrowotnej, które ma duży wpływ na życie codzienne jego wyborców.

[…] Patriciello nie działał w interesie własnym, nie zamierzał obrazić urzędnika publicznego; występował w interesie ogólnym swoich wyborców w ramach swojej działalności politycznej.

Czyniąc to, wykonywał obowiązki służbowe posła do Parlamentu polegające na wyrażaniu swoim wyborcom opinii na temat sprawy o znaczeniu publicznym.

[...]

W oparciu o powyższe rozważania komisja prawna, po przeanalizowaniu argumentów za skorzystaniem z immunitetu i przeciw niemu, zaleca przyjęcie wniosku […] Patriciella o skorzystanie z immunitetu”.

13      W postanowieniu odsyłającym Tribunale di Isernia stwierdza niemniej, że zgodnie z art. 9 akapit pierwszy lit. a) protokołu posłom do Parlamentu Europejskiego przysługują w odniesieniu do czynów dokonanych na terytorium kraju immunitety i przywileje zgodnie z tymi samymi przesłankami materialnymi i proceduralnymi jak przewidziane w prawie krajowym. Tymczasem na podstawie art. 68 konstytucji włoskiej przywilej immunitetu parlamentarnego obejmuje działalność pozaparlamentarną jedynie, gdy jest ona ściśle związana z wykonywaniem typowych obowiązków służbowych i celów właściwych mandatowi parlamentarnemu.

14      W tych okolicznościach sąd ten zauważa, że nie przesądzając kwestii zasadności oskarżenia, nie może on na podstawie prawa krajowego podzielać względów, które spowodowały, że Parlament Europejski wydał decyzję o wyrażeniu zgody na skorzystanie z immunitetu. Okoliczność leżąca bowiem u podstaw postępowania karnego toczącego się przed sądem krajowym nie ma związku z jakimkolwiek wyrażaniem opinii w ramach wykonywania obowiązków służbowych posła do Parlamentu Europejskiego.

15      W tym względzie wspomniany wyżej sąd zauważa, że zdaniem prokuratora, argument, zgodnie z którym A. Patriciello ograniczył się do skomentowania faktów powszechnie znanych, czyli prawa obywateli do łatwego dostępu do szpitali i usług medycznych, bez zamiaru obrażenia funkcjonariusza publicznego, wydaje się bezzasadny. A. Patriciello bowiem, zgodnie z postawionymi mu zarzutami, wyraźnie oskarżył zdaniem sądu krajowego funkcjonariusza publicznego, w obecności przedstawicieli służb porządkowych, o poświadczenie nieprawdy. Tymczasem takie zachowanie prima facie wykracza poza interes publiczny jego wyborców i nie wydaje się, by jako takie – nawet rozpatrywane abstrakcyjnie – mogło należeć do zakresu immunitetu.

16      Jednakże Tribunale di Isernia zauważa, iż decyzję w sprawie wyrażenia zgody na skorzystanie z immunitetu wydano z powołaniem się nie tylko na art. 9 akapit pierwszy lit. a) protokołu, lecz również na jego art. 8. Tymczasem Trybunał orzekł już, że ponieważ przepis ten nie zawiera żadnego odesłania do praw krajowych, zakres ustanowionego w nim immunitetu powinien być ustalony wyłącznie na podstawie prawa Unii. Ponadto, nawet jeżeli decyzja o wyrażeniu zgody na skorzystanie z immunitetu stanowi opinię niewywołującą wiążących skutków wobec krajowych organów sądowych, na sądzie krajowym ciąży obowiązek lojalnej współpracy z instytucjami europejskimi na podstawie art. 4 ust. 3 TUE i art. 18 protokołu (wyrok z dnia 21 października 2008 r. w sprawach połączonych C‑200/07 i C‑201/07 Marra, Zb.Orz. s. I‑7929, pkt 26, 39–41).

17      W tych okolicznościach Tribunale di Isernia postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy zarzucany posłowi do Parlamentu Europejskiego Aldowi Patriciellowi czyn zabroniony (opisany w akcie oskarżenia i będący przedmiotem decyzji […] o wyrażeniu zgody na skorzystanie z immunitetu) kwalifikujący się jako pomówienie w rozumieniu art. 368 kodeksu karnego stanowi wyrażenie opinii w czasie wykonywania przez niego obowiązków parlamentarnych w rozumieniu art. [8] protokołu?”.

 W przedmiocie pytania prejudycjalnego

18      Na wstępie należy przypomnieć, że jak Trybunał już orzekł, immunitet parlamentarny posłów europejskich, ustanowiony w art. 8 i 9 protokołu, obejmuje dwie formy ochrony przyznawanej zwykle członkom parlamentów krajowych państw członkowskich, czyli immunitet z uwagi na opinie lub stanowisko zajęte w głosowaniu przy wykonywaniu obowiązków parlamentarnych oraz nietykalność poselską, obejmującą co do zasady immunitet jurysdykcyjny (zob. ww. wyrok w sprawie Marra, pkt 24).

19      Jak zatem wynika z samego brzmienia zadanego pytania, jedynie wykładnia art. 8 protokołu ma znaczenie dla sporu przed sądem krajowym.

20      W tym względzie należy stwierdzić, podobnie jak rząd włoski, że w tak sformułowanym pytaniu sąd odsyłający zwraca się do Trybunału, by zastosował w rozpatrywanym przezeń sporze art. 8 protokołu, wypowiadając się w kwestii, czy oświadczenia danego posła do Parlamentu Europejskiego, które doprowadziły do sprawy karnej przed sądem krajowym, stanowią opinię wyrażoną w czasie wykonywania przez niego obowiązków parlamentarnych i zatem objęte są ustanowionym tym przepisem immunitetem.

21      Należy przypomnieć, że w ramach postępowania w trybie art. 267 TFUE Trybunał nie ma właściwości do stosowania przepisów Unii w określonym przypadku. Może on jednak dostarczyć sądowi krajowemu wszystkich elementów wykładni prawa Unii, które mogą być mu pomocne w celu wydania jego rozstrzygnięcia (zob. w szczególności wyrok z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie C‑54/07 Feryn, Zb.Orz. s. I‑5187, pkt 19 i przytoczone tam orzecznictwo).

22      W sprawie takiej jak przed sądem krajowym do sądu odsyłającego należy zatem rozstrzygnięcie, czy rozpatrywane oświadczenia objęte są immunitetem określonym w art. 8 protokołu poprzez ocenę, czy ustanowione tym przepisem przesłanki skorzystania z tego immunitetu zostały spełnione (zob. ww. wyrok w sprawie Marra, pkt 33).

23      Natomiast do Trybunału należy dostarczenie temu sądowi wszelkich wskazówek niezbędnych w celu udzielenia mu pomocy w tej ocenie poprzez przeformułowanie w razie potrzeby przedłożonego mu pytania (zob. w szczególności wyroki: z dnia 11 marca 2008 r. w sprawie C‑420/06 Jager, Zb.Orz. s. I‑1315, pkt 46; z dnia 14 października 2010 r. w sprawie C‑243/09 Fuß, Zb.Orz. s. I‑9849, pkt 39).

24      Otóż w tym względzie z akt przedstawionych Trybunałowi wynika, że sąd odsyłający zmierza w rzeczywistości w swym pytaniu do uściślenia kryteriów mających znaczenie dla określenia, czy oświadczenie, takie jak będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, złożone przez posła do Parlamentu Europejskiego poza pomieszczeniami Parlamentu Europejskiego, w którego sprawie wszczęto postępowanie karne w jego państwie członkowskim pochodzenia w sprawie pomówienia, stanowi opinię wyrażoną w czasie wykonywania przez niego obowiązków parlamentarnych w rozumieniu art. 8 protokołu.

25      W tej kwestii należy zaznaczyć, że w przeciwieństwie do nietykalności poselskiej określonej w art. 9 akapit pierwszy lit. a) protokołu, która zależy od prawa krajowego, zakres immunitetu określonego w art. 8 protokołu należy określić w braku odesłania do prawa krajowego jedynie na podstawie prawa Unii (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Marra, pkt 26).

26      Jak Trybunał już orzekł, art. 8 protokołu, który stanowi szczególny przepis stosowany we wszystkich postępowaniach sądowych, w ramach których posłowi do Parlamentu Europejskiego przysługuje immunitet z uwagi na wyrażone opinie i stanowiska zajęte w głosowaniu przy wykonywaniu obowiązków parlamentarnych, ma chronić swobodę wypowiedzi i niezależność posłów do Parlamentu Europejskiego, skutkiem czego stanowi przeszkodę we wszczęciu jakiegokolwiek postępowania sądowego z uwagi na takie opinie i stanowiska (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Marra, pkt 27, 45).

27      W związku z powyższym bez względu na rodzaj immunitetu określony w prawie krajowym lub ustanowione przez nie granice, gdy przesłanki materialne dla przyznania immunitetu określone w art. 8 protokołu są spełnione, nie może on zostać uchylony przez Parlament Europejski i sąd właściwy do jego zastosowania jest zobowiązany oddalić powództwo wniesione przeciwko danemu posłowi do Parlamentu Europejskiego (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Marra, pkt 44).

28      Jak podnieśli wszyscy zainteresowani, którzy przedstawili uwagi w ramach niniejszego postępowania, oświadczenia posła do Parlamentu Europejskiego nie mogą zostać pozbawione ochrony tego immunitetu ze względu na sam fakt, że zostały złożone poza pomieszczeniami Parlamentu Europejskiego.

29      Co prawda art. 8 protokołu ze względu na swój cel polegający na ochronie swobody wypowiedzi i niezależności posłów do Parlamentu Europejskiego oraz na swoje brzmienie, które wymienia wyraźnie obok opinii stanowiska zajęte w czasie głosowania przez posłów do Parlamentu Europejskiego, ma zasadniczo zastosowanie do oświadczeń złożonych przez tych posłów w samych pomieszczeniach Parlamentu Europejskiego.

30      Jednakże nie jest wykluczone, że oświadczenie złożone przez takich posłów poza tymi pomieszczeniami może stanowić opinię wyrażoną w czasie pełnienia przez nich obowiązków służbowych w rozumieniu art. 8 protokołu, ponieważ istnienie takiej opinii uzależnione jest nie od miejsca, w jakim oświadczenie to zostało złożone, lecz od jego charakteru i treści.

31      Powołując się na opinie wyrażone przez posłów do Parlamentu Europejskiego, art. 8 protokołu jest ściśle związany z wolnością wypowiedzi. Tymczasem wolność wypowiedzi jako jeden z istotnych fundamentów pluralistycznego i demokratycznego społeczeństwa, odzwierciedlając wartości, na jakich zgodnie z art. 2 TUE opiera się Unia, stanowi prawo podstawowe zagwarantowane w art. 11 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, która na mocy art. 6 ust. 1 TUE ma taką samą moc prawną jak traktaty. Wolność ta podlega również ochronie na podstawie art. 10 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności podpisanej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.

32      W związku z tym należy stwierdzić, że pojęcie opinii w rozumieniu art. 8 protokołu należy rozumieć szeroko jako obejmujące wypowiedzi lub oświadczenia, które ze względu na swoją treść odpowiadają twierdzeniom stanowiącym subiektywne oceny.

33      Ze sformułowania art. 8 protokołu wynika również, że opinia, aby mogła być objęta immunitetem, powinna być wypowiedziana przez posła do Parlamentu Europejskiego „w czasie wykonywania [przez niego] obowiązków służbowych”, z czego wynika tym samym wymóg związku między wyrażoną opinią a obowiązkami parlamentarnymi.

34      W odniesieniu – jak w postępowaniu przed sądem krajowym – do oświadczeń posła do Parlamentu Europejskiego będących przedmiotem postępowania karnego w jego państwie pochodzenia należy stwierdzić, że immunitet określony w art. 8 protokołu, jak wynika już z pkt 27 niniejszego wyroku, może w definitywny sposób uniemożliwić organom sądowym i sądom krajowym wykonywanie przysługujących im uprawnień dotyczących ścigania i karania przestępstw w celu zapewnienia przestrzegania porządku publicznego na ich terytorium, a w konsekwencji całkowicie pozbawić w ten sposób osoby, które doznały uszczerbku w wyniku tych oświadczeń, dostępu do wymiaru sprawiedliwości w tym ewentualnie w celu uzyskania w postępowaniu cywilnym odszkodowania z tytułu poniesionej szkody.

35      Uwzględniając te konsekwencje, należy uznać, iż więź między wyrażoną opinią a obowiązkami parlamentarnymi powinna być bezpośrednia i oczywista.

36      Należy również uznać, że uwzględniając opisy przesłanek i treści twierdzeń posła do Parlamentu Europejskiego będących przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, zdają się one stosunkowo odległe od obowiązków posła do Parlamentu Europejskiego i w konsekwencji z trudem mogą wykazywać bezpośredni związek z interesem ogólnym obywateli. Nawet jeżeli taka więź mogłaby być zatem ustalona, nie może ona być oczywista.

37      W świetle tych wskazówek do sądu odsyłającego należy ocena, co wynika, jak przypomniano w pkt 21 i 22 niniejszego wyroku, z jego wyłącznej właściwości, czy oświadczenie będące przedmiotem sporu w sprawie przed sądem krajowym można uznać za wyrażenie opinii w czasie wykonywania obowiązków parlamentarnych, efektem czego spełnione są wymogi materialne dla przyznania immunitetu określone w art. 8 protokołu.

38      W przypadku gdy po przeprowadzeniu tej oceny sąd ten stwierdzi, że sytuacja taka ma miejsce, może wyłącznie wyciągnąć konsekwencje związane z takim immunitetem, oddalając – jak wskazano w pkt 27 niniejszego wyroku – powództwo wniesione przeciwko danemu posłowi do Parlamentu Europejskiego (zob. ww. wyrok w sprawie Marra, pkt 33, 44). W przeciwnym wypadku natomiast, ponieważ nie zostały spełnione przesłanki materialne immunitetu, sąd ten powinien kontynuować badanie powództwa.

39      W tym względzie należy przypomnieć, że nawet jeżeli – tak jak w sprawie przed sądem krajowym – Parlament Europejski w wyniku wniosku zainteresowanego posła europejskiego podjął decyzję o wyrażeniu zgody na skorzystanie z immunitetu przez tego posła, decyzja ta wydana zgodnie z jego regulaminem stanowi jedynie opinię, która nie wywołuje jakiegokolwiek wiążącego skutku wobec sądów krajowych, ponieważ protokół nie zawiera żadnego przepisu, który zobowiązywałby te sądy do pozostawienia Parlamentowi Europejskiemu decyzji o tym, czy spełnione zostały przesłanki określone w jego art. 8. Jak Trybunał już orzekł, okoliczność, że prawo państwa członkowskiego, jak to rozpatrywane w sprawie przed sądem krajowym, przewiduje postępowanie w sprawie skorzystania z immunitetu członków parlamentu krajowego, umożliwiające temu parlamentowi podjęcie działań, jeżeli sąd krajowy nie uznał tego immunitetu, nie prowadzi do przyznania tych samych uprawnień Parlamentowi Europejskiemu w stosunku do posłów do Parlamentu Europejskiego pochodzących z tego państwa, ponieważ art. 8 protokołu nie przewiduje wyraźnie takiej kompetencji i nie odsyła do przepisów prawa krajowego (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Marra, pkt 35–40).

40      Dlatego, wbrew temu, co pozwany w postępowaniu przed sądem krajowym twierdził na rozprawie, o ile Parlament Europejski i sądy krajowe powinny co prawda na podstawie obowiązku lojalnej współpracy między instytucjami europejskimi i organami krajowymi ustanowionego w art. 4 ust. 3 TUE i art. 18 protokołu współpracować w celu uniknięcia konfliktu przy wykładni i stosowaniu przepisów protokołu (ww. wyrok w sprawie Marra, pkt 42), to prawo Unii nie nakłada na sąd odsyłający żadnego szczególnego obowiązku w odniesieniu do uzasadnienia jego orzeczeń, na wypadek gdyby uwzględniając wykładnię dokonaną w niniejszym wyroku zgodnie z art. 267 TFUE, postanowił odstąpić od stanowiska zajętego przez Parlament Europejski, o którym sąd ten został poinformowany, dotyczącego zastosowania art. 8 protokołu do okoliczności faktycznych leżących u podstaw postępowania przed sądem krajowym.

41      W związku z powyższym odpowiedź na przedstawione pytanie powinna brzmieć, iż art. 8 protokołu należy interpretować w ten sposób, że oświadczenie złożone przez posła do Parlamentu Europejskiego poza Parlamentem Europejskim, w którego sprawie wszczęto postępowanie karne w jego państwie członkowskim pochodzenia w sprawie czynu zabronionego polegającego na pomówieniu, stanowi opinię wyrażoną w czasie wykonywania przez niego obowiązków parlamentarnych objętą zakresem immunitetu określonego w tym przepisie, tylko gdy oświadczenie to odpowiada subiektywnej ocenie, która wykazuje bezpośrednią i oczywistą więź z wykonywaniem takich obowiązków. Do sądu odsyłającego należy określenie, czy przesłanki te są spełnione w zawisłej przed nim sprawie.

 W przedmiocie kosztów

42      Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 8 Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, załączonego do traktatów UE, FUE i EWEA, należy interpretować w ten sposób, że oświadczenie złożone przez posła do Parlamentu Europejskiego poza pomieszczeniami Parlamentu, w którego sprawie wszczęto postępowanie karne w jego państwie członkowskim pochodzenia z tytułu czynu zabronionego polegającego na pomówieniu, stanowi opinię wyrażoną w czasie wykonywania przez niego obowiązków parlamentarnych objętą zakresem immunitetu określonego w tym przepisie, tylko gdy oświadczenie to odpowiada subiektywnej ocenie, która wykazuje bezpośrednią więź z wykonywaniem takich obowiązków. Do sądu odsyłającego należy określenie, czy przesłanki te są spełnione w zawisłej przed nim sprawie.

Podpisy

---

* Język postępowania: włoski.