KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 28.6.2023

COM(2023) 364 final

2023/0208(COD)

Wniosek

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie statusu banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego

{SEC(2023) 257 final} - {SWD(2023) 233 final} - {SWD(2023) 234 final}

UZASADNIENIE

1.KONTEKST WNIOSKU

•Przyczyny i cele wniosku

Pojawienie się euro jako wspólnej waluty europejskiej było ogromnym krokiem naprzód w integracji europejskiej. Najczęściej używanym środkiem płatniczym jest gotówka euro 1 , ponieważ obywatele i sprzedawcy detaliczni wykorzystują gotówkę euro w codziennych transakcjach finansowych, dokonując płatności lub wydając resztę w strefie euro. Gotówka jest jedynym środkiem płatniczym, który umożliwia dokonywanie bezpośrednich płatności osobistych, z natychmiastowym rozliczeniem transakcji i bez udziału osób trzecich lub konieczności korzystania ze sprzętu elektronicznego.

Rozwój płatności elektronicznych – tendencja, która przyspieszyła z powodu COVID-19 – doprowadził do ogólnego spadku płatności gotówkowych, a zmniejszenie sieci bankomatów (ATM) w szeregu państw członkowskich oznacza zagrożenie dla dostępu do gotówki. W związku z tym kwestia zakresu i znaczenia statusu gotówki jako prawnego środka płatniczego stała się znaczącym aspektem agendy politycznej UE, jak podkreślono w strategii Komisji w zakresie płatności detalicznych oraz w świetle niedawnego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w tej sprawie 2 .

Orzeczenie to jest istotne, ponieważ na jego mocy w orzecznictwie Trybunału określono kluczowe aspekty pojęcia prawnego środka płatniczego, które do tej pory znajdowały się jedynie w zaleceniu Komisji z dnia 22 marca 2010 r. dotyczącym zakresu i skutków statusu banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego 3 . Chociaż w prawie Unii bezpośrednio przyznaje się banknotom i monetom euro status prawnego środka płatniczego, ani w pierwotnym, ani we wtórnym prawie Unii nie zdefiniowano pojęcia prawnego środka płatniczego. W wyroku w sprawach dotyczących prawnego środka płatniczego Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że pojęcie statusu „prawnego środka płatniczego” odnoszącego się do banknotów euro zapisane w art. 128 ust. 1 TFUE stanowi pojęcie prawa Unii, któremu należy nadać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię. Zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości pojęcie prawnego środka płatniczego w odniesieniu do banknotów euro oznacza: (i) obowiązkową akceptację [obowiązek przyjmowania], (ii) akceptację pełnej wartości nominalnej [przyjmowanie po wartości nominalnej] oraz (iii) z mocą umarzania zobowiązań pieniężnych 4 , zgodnie z pkt 1 zalecenia Komisji z 2010 r.

W związku z tym w ramach niniejszego wniosku zapewniono, aby fizyczna forma pieniądza banku centralnego, gotówka euro, pozostała obecna, dostępna i akceptowana przez wszystkich mieszkańców i wszystkie przedsiębiorstwa strefy euro.

•Spójność z przepisami obowiązującymi w tej dziedzinie polityki

Oprócz stosownych postanowień Traktatów (art. 3 ust. 1 lit. c) TFUE i art. 127–133 TFUE), art. 11 rozporządzenia 974/98 w sprawie wprowadzenia euro, w którym przyznano monetom euro status prawnego środka płatniczego 5 , zalecenia Komisji z 2010 r. oraz wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia cyfrowego euro (przyjętego wraz z niniejszym wnioskiem) 6 nie istnieją przepisy obowiązujące w odnośnej dziedzinie polityki, tj. prawie walutowym będącym częścią polityki pieniężnej strefy euro.

•Spójność z innymi politykami Unii

Niniejszy wniosek jest zgodny z innymi politykami realizowanymi na szczeblu Unii. W szczególności jest zgodny ze strategią Komisji w zakresie płatności detalicznych przyjętą we wrześniu 2020 r.

Niniejszy wniosek jest również zgodny z europejskim aktem prawnym w sprawie dostępności dotyczącym bankomatów oraz ze staraniami politycznymi Unii na rzecz wspierania włączenia społecznego, w tym w kontekście Europejskiego filaru praw socjalnych. Jest on ukierunkowany na zapewnienie każdemu w strefie euro wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki. Jest to szczególnie istotne dla grup szczególnie wrażliwych, uzależnionych od korzystania z gotówki do celów płatności, do których to grup zazwyczaj należą osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami, które mogą mieć trudności z dostępem do płatności cyfrowych, osoby o ograniczonych umiejętnościach cyfrowych lub dochodach. Grupy te zazwyczaj zdecydowanie preferują korzystanie z gotówki do regulowania płatności, a nie z elektronicznych środków płatniczych. Ponadto osoby wykluczone finansowo, takie jak osoby nieposiadające rachunku płatniczego, osoby ubiegające się o azyl i migranci, które mogą nie być w stanie lub nie chcieć korzystać ze środków płatniczych zapewnianych przez sektor prywatny, również polegają na gotówce jako metodzie płatności. Z dowodów wynika ponadto, że gotówka jest preferowaną formą płatności głównie dlatego, że (i) uważa się, iż dzięki niej dana osoba jest bardziej świadoma własnych wydatków oraz (ii) jest postrzegana jako anonimowa (a zatem chroni prywatność) 7 , a ponadto ma szczególną cechę pozwalającą na dokonywanie płatności bezpośrednich z natychmiastowym rozliczeniem transakcji bez konieczności udziału strony trzeciej. W kontekście zachowania gotówki jako opcji płatności z badania SPACE przeprowadzonego przez EBC w 2022 r. 8 wynika, że 60 % konsumentów nadal uważa możliwość płacenia gotówką za ważną lub bardzo ważną. W ramach badania potwierdzono, że „pomimo wpływu pandemii i związanych z nią ograniczeń w przemieszczaniu się oraz zgłaszanych preferencji rosnący odsetek konsumentów strefy euro chciałby mieć możliwość dokonywania płatności gotówką” 9 .

2.PODSTAWA PRAWNA, POMOCNICZOŚĆ I PROPORCJONALNOŚĆ

•Podstawa prawna

•Pomocniczość

Zgodnie z art. 5 ust. 3 TUE zasada pomocniczości nie ma zastosowania w dziedzinach, które należą do wyłącznej kompetencji Unii. Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. c) TFUE Unia ma wyłączne kompetencje w dziedzinie polityki pieniężnej w odniesieniu do państw członkowskich, których walutą jest euro. W tym obszarze państwa członkowskie strefy euro nie mogą podejmować działań, a zatem zasada pomocniczości nie ma zastosowania.

•    Proporcjonalność

•    Wybór instrumentu

3.WYNIKI OCEN EX POST, KONSULTACJI Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI I OCEN SKUTKÓW

•Oceny ex post/oceny adekwatności obowiązującego prawodawstwa

•Konsultacje z zainteresowanymi stronami

–5 kwietnia 2022 r. Komisja rozpoczęła ukierunkowane konsultacje na temat cyfrowego euro, które trwały do 16 czerwca 2022 r. Specjalna sekcja tych konsultacji zawierała szczegółowe pytania dotyczące gotówki mającej status prawnego środka płatniczego. Te ukierunkowane konsultacje umożliwiły zgromadzenie informacji od specjalistów z sektora, dostawców usług płatniczych (w tym instytucji kredytowych, instytucji płatniczych i instytucji pieniądza elektronicznego), dostawców infrastruktury płatniczej, twórców rozwiązań płatniczych, akceptantów, stowarzyszeń akceptantów, organów regulacyjnych i nadzorczych ds. płatności detalicznych, organów sprawujących nadzór w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, jednostek analityki finansowej i innych odpowiednich organów i ekspertów, a także organizacji konsumenckich, w celu uwzględnienia tych informacji w ocenie skutków przygotowywanej przez Komisję na potrzeby jej wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie cyfrowego euro oraz niniejszego wniosku. Główne wnioski z ukierunkowanych konsultacji są następujące: organizacje konsumenckie, szereg stowarzyszeń przedsiębiorców i większość specjalistów, którzy wzięli udział w konsultacjach i wyrazili swoje poglądy, poparło działania legislacyjne na szczeblu UE w celu zwiększenia pewności prawa i umocnienia statusu gotówki euro jako prawnego środka płatniczego w ustawodawstwie. Zasadniczo respondenci sugerowali, że należy wziąć pod uwagę elementy praktyczne przy dopuszczaniu dalszych wyjątków od ogólnej zasady obowiązkowej akceptacji. Specjaliści, którzy wzięli udział w konsultacjach, mieli mieszane poglądy na temat kar administracyjnych za brak akceptacji gotówki, natomiast organizacje konsumenckie poparły ten przepis. Respondenci wykazali szerokie poparcie dla zakazu dopłat w przypadku płatności banknotami i monetami euro, w przypadku przyjęcia rozporządzenia UE. W ujęciu ogólnym i w każdej odpowiedniej grupie zainteresowanych stron, z wyjątkiem instytucji finansowych, respondenci poparli również przepis polegający na zapewnieniu dostępności gotówki, taki jak zobowiązanie państw członkowskich do przyjęcia przepisów zapewniających wystarczający dostęp do gotówki oraz do zgłaszania tych przepisów Komisji i EBC, w przypadku przyjęcia rozporządzenia UE. Wszystkie wyniki przeanalizowano i uwzględniono podczas opracowywania oceny skutków i niniejszego wniosku.

–Państwa członkowskie miały możliwość wyrażenia swoich opinii podczas licznych spotkań grupy ekspertów ds. euro jako prawnego środka płatniczego (ELTEG). Dyskusjom towarzyszyły ukierunkowane konsultacje prowadzone z państwami członkowskimi przy użyciu kwestionariuszy. W wyniku dyskusji prowadzonych przez ELTEG potwierdzono brak pewności prawa w odniesieniu do statusu gotówki euro jako prawnego środka płatniczego i różnego stosowania jego zasad w strefie euro. ELTEG wskazała szereg kwestii związanych z akceptacją i dostępnością gotówki w społeczeństwie, a jej sprawozdanie końcowe zawierało zbiór 25 zasad dotyczących statusu gotówki jako prawnego środka płatniczego, które uwzględniono przy opracowywaniu niniejszego wniosku.

–7 listopada 2022 r. Komisja zorganizowała konferencję wysokiego szczebla na temat cyfrowego euro z udziałem przedstawicieli władz krajowych i unijnych, posłów do PE, przedstawicieli sektora prywatnego i społeczeństwa obywatelskiego oraz środowisk akademickich. Kwestia wpływu cyfrowego euro na gotówkę euro była wielokrotnie poruszana podczas dyskusji, przy czym podkreślano głównie, że cyfrowe euro będzie uzupełnieniem gotówki.

–W trakcie całego procesu EBC był ściśle zaangażowany w dyskusje na poziomie technicznym.

•Gromadzenie i wykorzystanie wiedzy eksperckiej

–dowodów dostarczonych w ramach poszczególnych konsultacji wymienionych powyżej;

–sprawozdania końcowego ELTEG III 10 ;

–sprawozdania Rady ds. Płatności Detalicznych w Euro z 2022 r.;

–badań i dokumentów roboczych EBC, dokumentów roboczych służb Komisji i danych statystycznych;

–badań przeprowadzonych przez Komisję.

•Ocena skutków

Można wyszczególnić dwa główne aspekty statusu gotówki jako prawnego środka płatniczego: akceptacja gotówki i dostęp do gotówki. W przypadku braku działań podejmowanych na szczeblu UE zakres, w jakim gotówka jest akceptowana przez przedsiębiorstwa, oraz zdolność obywateli i przedsiębiorstw do uzyskania wystarczającego dostępu do gotówki pozostaną nieoptymalne i zróżnicowane w całej strefie euro ze względu na brak wspólnego stosowania i wspólnej wykładni pojęcia prawnego środka płatniczego.

Akceptacja gotówki jest przedmiotem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, a aspekty związane z akceptacją gotówki objęte zakresem orzecznictwa TSUE ujednolicono i wyjaśniono w niniejszym wniosku. Aspekty te obejmują: zasadniczo obowiązek akceptacji według wartości nominalnej, z mocą umarzania zobowiązań pieniężnych. W ocenie skutków wskazano również, że należy rozważyć przedstawienie bardziej szczegółowych wyjaśnień dotyczących znaczenia prawnego środka płatniczego do celów wniosku ustawodawczego, aby zapewnić wartość dodaną i pewność prawa, przy jednoczesnym poszanowaniu orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W ocenie skutków stwierdzono ponadto, że należy monitorować poziomy akceptacji gotówki, w tym częstość występowania przypadków jednostronnej odmowy akceptacji gotówki ex ante, oraz należy wprowadzać stosowne środki, jeżeli nie zapewniono akceptacji gotówki.

Ponieważ kwestie te dotyczą zakresu stosowania, skutków i wyjątków od kluczowych aspektów pojęcia prawnego środka płatniczego, które są przedmiotem orzecznictwa Trybunału, stanowienie prawa w tych kwestiach jest w dużej mierze kwestią wyjaśnienia i ujednolicenia w celu zachowania spójności i lepszego stanowienia prawa, przy jednoczesnym zachowaniu niewielkiego marginesu na wybór polityki.

Ponieważ państwa członkowskie musiałyby dokładniej określić swoje środki wprowadzone w celu zapewnienia dostępu do gotówki, określić wystarczające standardy geograficzne w odniesieniu do wymogów dotyczących dostępu do bankomatów, które odpowiadałyby potrzebom społeczeństwa i specyfice poziomu usług, oraz ocenić, którzy dostawcy usług płatniczych spełniają wymogi i zalecenia dotyczące dostępu, ewentualne implikacje w zakresie kosztów byłyby podyktowane potrzebami społeczeństwa i odpowiednimi decyzjami państw członkowskich. Jeżeli dostęp do gotówki pozostaje wystarczający w danym państwie członkowskim, w państwie tym środki nie będą potrzebne, więc banki nie poniosą żadnych dodatkowych kosztów. W państwach członkowskich, w których dostęp do gotówki uległ już znacznemu pogorszeniu, banki mogłyby ponieść koszty związane z przywróceniem wystarczającego poziomu dostępu do gotówki, ale zakres takich kosztów zależałby od decyzji organów krajowych w sprawie wystarczających i skutecznych poziomów dostępu, również w przypadku przyjęcia przez Komisję aktu wykonawczego. W rozporządzeniu UE jako takim nie nałożono by bezpośrednio kosztów na banki ani na sprzedawców detalicznych.

Oczekuje się, że niniejszy wniosek nie będzie miał żadnego wpływu na środowisko i będzie zgodny z rozporządzeniem w sprawie europejskiego prawa o klimacie. Jak wspomniano powyżej, oczekuje się, że wniosek będzie miał pozytywny wpływ na społeczeństwo dzięki zwiększeniu włączenia społecznego grup szczególnie wrażliwych, które są zazwyczaj w większym stopniu zależne od gotówki lub są pozbawione możliwości korzystania z elektronicznych środków płatniczych.

•Sprawność regulacyjna i uproszczenie

•Prawa podstawowe

4.WPŁYW NA BUDŻET

Niniejsze rozporządzenie nie ma wpływu na budżet.

5.ELEMENTY FAKULTATYWNE

•Plany wdrożenia i monitorowanie, ocena i sprawozdania

Niniejszy wniosek zawiera ogólny plan monitorowania i przeglądu wpływu rozporządzenia. Na Komisji będzie spoczywał obowiązek przeprowadzenia przeglądu wykonania i skutków rozporządzenia oraz przedłożenia sprawozdania Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, zgodnie z wytycznymi Komisji dotyczącymi lepszego stanowienia prawa. Państwa członkowskie powinny przekazać Komisji informacje niezbędne do przygotowania tego sprawozdania.

•Szczegółowe objaśnienia poszczególnych przepisów wniosku

Przedmiot i zakres stosowania (art. 1 i 2)

W niniejszym wniosku przewidziano szczegółowe przepisy dotyczące zakresu i skutków statusu gotówki jako prawnego środka płatniczego oraz dostępu do banknotów i monet euro. Przepisy regulują rozliczanie długów pieniężnych w zakresie, w jakim mają być one rozliczane w gotówce, w przypadku istnienia zobowiązania płatniczego. Niniejszy wniosek zawiera również przepisy dotyczące dopuszczalnych odstępstw, przepisy dotyczące monitorowania akceptacji gotówki, a w szczególności częstości występowania przypadków jednostronnej odmowy akceptacji gotówki ex ante w strefie euro, a także przepis zapewniający skuteczny dostęp do gotówki.

Definicja prawnego środka płatniczego i wyjątki (art. 4, 5 i 6)

W niniejszym wniosku zawarto – po raz pierwszy w prawie wtórnym – definicję statusu gotówki jako prawnego środka płatniczego i uregulowania jego dotyczące. Dotychczas definicja „prawnego środka płatniczego” znajdowała się jedynie w zaleceniu Komisji z 2010 r. i w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości w sprawach połączonych C-422/19 i C-423/19, które zawiera interpretację pojęcia prawnego środka płatniczego uwzględnionego w art. 128 ust. 1 TFUE w odniesieniu do banknotów euro. Zgodnie z tym orzecznictwem w art. 4 określono status gotówki jako prawnego środka płatniczego jako wiążący się z obowiązkiem jej akceptacji, w pełnej wartości nominalnej, z mocą umarzania zobowiązań pieniężnych. Odbiorca płatności nie może odmówić przyjęcia gotówki euro przekazanej w ramach płatności, chyba że strony uzgodniły inny środek płatniczy lub zastosowanie ma wyjątek.

W art. 5 określono warunki, na jakich odmowa przyjęcia gotówki euro byłaby możliwa z prawnego punktu widzenia; taka odmowa musi być dokonana w dobrej wierze, wynikać z uzasadnionych powodów i musi być zgodna z zasadą proporcjonalności w świetle konkretnych okoliczności, w których ma dojść do płatności. Ciężar dowodu, że spełniono te warunki w przypadku okolicznościowych wyjątków wynikających z działania w dobrej wierze, spoczywa na odbiorcy płatności. W art. 5 w niewyczerpującym wykazie określono dwa uzasadnione powody, dla których można odmówić przyjęcia gotówki euro, a mianowicie w przypadku oferowania banknotów o wartości ewidentnie nieproporcjonalnej w stosunku do wartości kwoty, która ma zostać rozliczona, oraz w wyjątkowych przypadkach, gdy w danym czasie przedsiębiorstwo nie dysponuje wystarczającą ilością gotówki, by wydać resztę, lub gdyby w wyniku tej płatności przedsiębiorstwo nie dysponowało wystarczającą ilością gotówki, by wydawać resztę w ramach swoich normalnych transakcji.

W art. 6 uprawnia się Komisję do przyjmowania dodatkowych wyjątków wchodzących w zakres prawa walutowego od zasady obowiązku akceptacji, w drodze aktów delegowanych. Wyjątki te powinny być uzasadnione i proporcjonalne, nie powinny zmniejszać skuteczności statusu gotówki euro jako prawnego środka płatniczego i powinny być dozwolone wyłącznie pod warunkiem, że dostępne są inne sposoby spłaty zobowiązań pieniężnych.

Akceptacja płatności gotówkowych (art. 7)

Art. 7 jest ukierunkowany na zapewnienie, aby podstawowa zasada dotycząca prawnego środka płatniczego polegająca na obowiązku akceptacji nie była podważana w związku z powszechnym brakiem akceptacji gotówki przez jednostronną odmowę przyjęcia gotówki ex ante przez przedsiębiorstwa.

Państwa członkowskie byłyby zobowiązane do monitorowania poziomu jednostronnych odmów przyjmowania płatności gotówkowych ex ante oraz do zapewnienia akceptacji gotówki zgodnie z zasadą obowiązkowej akceptacji gotówki określoną w art. 4. Państwa członkowskie będą musiały co roku przedstawiać swoją ocenę Komisji i Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Jeżeli poziomy braku akceptacji gotówki zostaną uznane za naruszające zasadę obowiązkowej akceptacji banknotów i monet euro, państwa członkowskie będą musiały wprowadzić środki zaradcze.

Dostęp do gotówki (art. 8)

W art. 8 zobowiązano państwa członkowskie do zapewnienia wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki na całym swoim terytorium, we wszystkich regionach, w tym na obszarach miejskich i pozamiejskich. Jest to wymagane w celu zapewnienia skuteczności statusu gotówki euro jako prawnego środka płatniczego w praktyce.

Obowiązkiem państw członkowskich będzie monitorowanie dostępu do gotówki. Będą również musiały corocznie oceniać sytuację na swoim terytorium i przekazywać swoją ocenę Komisji i Europejskiemu Bankowi Centralnemu. W przypadku niezapewnienia wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki państwa członkowskie będą musiały wprowadzić środki zaradcze.

Aspekty proceduralne (art. 9)

Artykuł ten jest ukierunkowany na określenie aspektów proceduralnych w celu skutecznego wdrożenia zobowiązań określonych w art. 7 i 8. W tym względzie wszystkie państwa członkowskie są zobowiązane do wyznaczenia co najmniej jednego właściwego organu krajowego, który posiadałby niezbędne uprawnienia administracyjne i regulacyjne w zakresie przyjmowania płatności gotówkowych i dostępu do gotówki.

Wyznaczone właściwe organy krajowe byłyby uprawnione do oceny, czy zasada obowiązkowej akceptacji gotówki nie jest podważana w związku z powszechnym brakiem akceptacji gotówki przez jednostronną odmowę przyjęcia gotówki ex ante przez przedsiębiorstwa oraz czy dostęp do gotówki jest wystarczający i skuteczny na terytoriach państw członkowskich. Ocena będzie oparta na zestawie wspólnych wskaźników przyjętych przez Komisję w drodze aktów wykonawczych. Ocena ta zostanie przekazana Komisji zgodnie z art. 13. Jeżeli państwa członkowskie wprowadziłyby środki zaradcze w odniesieniu do swoich zobowiązań określonych w art. 7 i 8, konieczne byłoby wskazanie tych środków zaradczych w sprawozdaniu rocznym. Państwa członkowskie nie będą zobowiązane do przyjmowania środków wykonawczych, jeżeli z ich oceny wynika, że zasada obowiązkowej akceptacji gotówki nie jest podważana w związku z powszechnym brakiem akceptacji gotówki przez jednostronną odmowę przyjęcia gotówki ex ante przez przedsiębiorstwa, oraz jeżeli na ich terytoriach zapewniono wystarczający i skuteczny dostęp do gotówki.

Jeżeli działania państw członkowskich wydają się jednak niewystarczające lub jeżeli Komisja uzna, że akceptacja płatności gotówkowych lub wystarczający i skuteczny dostęp do gotówki w państwie członkowskim nie są zgodne ze zobowiązaniami określonymi w art. 7 i 8 pomimo ustaleń zawartych w sprawozdaniu rocznym, Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów wykonawczych przewidujących odpowiednie i proporcjonalne środki, które zainteresowane państwo członkowskie powinno przyjąć.

Akty delegowane i wykonawcze (art. 10, 11)

Komisja będzie uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych. W art. 10 wyjaśniono procedurę, której należy przestrzegać w przypadku przyjęcia aktów delegowanych, określoną w art. 6.

W art. 11 wskazano, że Komisję wspomaga komitet w odniesieniu do procedury dotyczącej aktu wykonawczego określonej w art. 9.

Kary (art. 12)

W celu zapewnienia egzekwowania przepisów rozporządzenia, przy jednoczesnym zapewnieniu państwom członkowskim pewnego poziomu elastyczności w zakresie charakteru stosowanych kar, w art. 12 przewidziano, że państwa członkowskie ustanowią przepisy dotyczące kar mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów rozporządzenia.

Sprawozdawczość (art. 13)

Zgodnie z art. 13 każde państwo członkowskie przedłoży Komisji i EBC sprawozdanie roczne dotyczące wyjątków od obowiązkowej akceptacji i ich stosowania, szczegółowych danych i analizy sytuacji w państwie członkowskim w zakresie dostępu do gotówki i akceptacji gotówki oraz środków zaradczych, które należy wprowadzić zgodnie z art. 7 i 8, a także dotyczące wdrożonych kar.

Środki odwoławcze (art. 14)

Art. 14 zawiera wymóg, zgodnie z którym państwa członkowskie są zobowiązane informować osoby fizyczne i przedsiębiorstwa o kanałach i środkach zaradczych przysługujących im w celu złożenia skargi do właściwego organu w przypadkach bezprawnej odmowy akceptacji gotówki i niewystarczającego dostępu do gotówki.

Interakcja między banknotami i monetami euro a cyfrowym euro (art. 15)

W art. 15 wprowadzono wymóg wzajemnej wymienialności gotówki i cyfrowego euro według wartości nominalnej, a w celu uniknięcia wątpliwości przyznano płatnikowi prawo wyboru płatności w gotówce lub w cyfrowym euro w przypadku gdy obowiązkowa akceptacja obu form ma zastosowanie zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, w tym w szczególności z przepisami mającymi wpływ na obowiązkową akceptację (tj. art. 4, 5, 6 i 7), jak również z rozporządzeniem dotyczącym cyfrowego euro.

Przegląd (art. 16)

W art. 16 przewidziano, że Komisja przeprowadzi przegląd rozporządzenia pięć lat po jego wejściu w życie i przedstawi sprawozdanie z tego przeglądu Parlamentowi i Radzie. Państwa członkowskie powinny przekazać Komisji informacje niezbędne do przygotowania tego sprawozdania.

Wejście w życie (art. 17)

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

2023/0208 (COD)

Wniosek

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie statusu banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 133,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

uwzględniając opinię Europejskiego Banku Centralnego,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. c) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) Unia ma wyłączne kompetencje w dziedzinie polityki pieniężnej w odniesieniu do państw członkowskich, których walutą jest euro.

(2)Zgodnie z art. 128 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art. 10 rozporządzenia Rady (WE) nr 974/98 11 banknoty euro mają być jedynymi banknotami o statusie prawnych środków płatniczych w państwach członkowskich, których walutą jest euro. Zgodnie z art. 11 rozporządzenia (WE) nr 974/98 monety euro są jedynymi monetami o statusie prawnych środków płatniczych w państwach członkowskich, których walutą jest euro.

(3)W zaleceniu Komisji dotyczącym zakresu i skutków statusu banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego 12 zawarto wspólną definicję statusu banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego.

(4)W wyroku z dnia 26 stycznia 2021 r. 13 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyjaśnił, że pojęcie „prawnego środka płatniczego”, o którym mowa w art. 128 ust. 1 TFUE, stanowi pojęcie prawa Unii, któremu należy nadać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię 14 . Po drugie, Trybunał orzekł, że pojęcie „prawnego środka płatniczego” w odniesieniu do środka płatniczego denominowanego w jednostce monetarnej oznacza, że „przyjęcia tego środka płatniczego nie można co do zasady odmówić w ramach zaspokojenia długu wyrażonego w tej samej jednostce monetarnej, przy czym zaspokojenie następuje według jego wartości nominalnej i bez dopłat w odniesieniu do płatnika, ze skutkiem zwalniającym” 15 . Po trzecie, Trybunał stwierdził, że obowiązek przyjmowania banknotów i monet euro może co do zasady zostać ograniczony przez państwa członkowskie, których walutą jest euro, ze względów interesu publicznego i na podstawie ich kompetencji wykraczających poza obszar prawa walutowego i polityki pieniężnej oraz innych wyłącznych kompetencji Unii, pod warunkiem że ograniczenia te są uzasadnione celem interesu publicznego i są proporcjonalne do niego 16 .

(5)W wyjątkowych przypadkach można odmówić przyjęcia banknotów i monet euro oferowanych jako środki płatnicze, jeżeli odmowa jest dokonywana w dobrej wierze, wynika z uzasadnionych powodów i konkretnych okoliczności, na które odbiorca płatności nie ma wpływu, oraz jeżeli odmowa jest proporcjonalna. Na przykład odmowa może być uzasadniona, jeżeli banknot euro oferowany w celu uregulowania zobowiązania pieniężnego jest nieproporcjonalny w stosunku do kwoty należnej odbiorcy płatności, np. oferowanie banknotu o nominale dwustu euro w celu uregulowania zobowiązań o wartości poniżej pięciu euro. Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 974/98 z wyjątkiem instytucji emitującej monety oraz osób wyraźnie wyznaczonych na mocy przepisów krajowych emitującego państwa członkowskiego żadna ze stron nie powinna być zobowiązana do przyjęcia w ramach jednej płatności więcej niż 50 monet.

(6)W celu zapewnienia, aby zasada obowiązkowej akceptacji płatności w banknotach i monetach euro nie została skutecznie podważona w związku z powszechnymi i strukturalnymi odmowami przyjmowania płatności gotówkowych, konieczne jest, aby państwa członkowskie monitorowały poziom jednostronnych odmów przyjmowania płatności gotówkowych ex ante w przypadku gdy transakcje są dokonywane w obiektach fizycznych. W związku z tym państwa członkowskie powinny regularnie monitorować poziom jednostronnych odmów przyjmowania płatności gotówkowych ex ante w przypadku gdy płatności dokonuje się w obiektach fizycznych na całym ich terytorium, we wszystkich regionach, w tym na obszarach miejskich i pozamiejskich, na podstawie wspólnych wskaźników umożliwiających porównania między państwami członkowskimi. Jeżeli w świetle ich oceny zapewniono akceptację płatności gotówkowych na ich terytorium, państwa członkowskie nie będą musiały przyjmować szczególnych środków w odniesieniu do ich odpowiedniego zobowiązania. Będą jednak musiały nadal monitorować sytuację. Jeżeli państwo członkowskie stwierdzi, że jednostronne odmowy akceptacji gotówki ex ante podważają zasadę obowiązkowej akceptacji płatności w banknotach i monetach euro na całym jego terytorium lub na jego części, państwo to powinno wprowadzić skuteczne i proporcjonalne środki w celu zaradzenia tej sytuacji, takie jak wprowadzenie zakazu lub ograniczenie jednostronnych odmów akceptacji gotówki ex ante na całym terytorium lub na jego części, np. na obszarach wiejskich lub w określonych sektorach, które uznaje się za kluczowe – urzędy pocztowe, supermarkety, apteki lub opieka zdrowotna – lub w odniesieniu do określonych rodzajów płatności, które uznaje się za kluczowe.

(7)W celu skutecznej realizacji zobowiązania do zapewnienia wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki państwa członkowskie powinny regularnie monitorować poziom dostępu do gotówki na całym swoim terytorium, we wszystkich regionach, w tym na obszarach miejskich i pozamiejskich, na podstawie wspólnych wskaźników umożliwiających porównania między państwami członkowskimi. Wspólne wskaźniki mogą obejmować czynniki wpływające na dostęp do gotówki, takie jak gęstość rozmieszczenia punktów dostępu do gotówki w stosunku do liczby ludności, warunki wypłacania i deponowania gotówki, w tym opłaty, istnienie różnych sieci z różnymi warunkami dostępu dla klientów, różnice między obszarami miejskimi i wiejskimi oraz różnice społeczno-ekonomiczne, a także trudności w dostępie, jakich doświadczają określone grupy społeczne. Jeżeli w świetle ich oceny dostęp do gotówki uznaje się za wystarczający i skuteczny na ich terytorium, państwa członkowskie nie będą musiały przyjmować szczególnych środków w odniesieniu do ich odpowiedniego zobowiązania. Będą jednak musiały nadal monitorować sytuację. Jeżeli państwo członkowskie stwierdzi, że dostęp do gotówki nie jest wystarczający i skuteczny na całym jego terytorium lub na jego części lub że istnieje ryzyko pogorszenia dostępu do gotówki w obliczu braku działań, należy wprowadzić odpowiednie środki zaradcze w celu zaradzenia tej sytuacji, takie jak wprowadzenie wymogów dotyczących dostępu geograficznego w odniesieniu do dostawców usług płatniczych świadczących usługi w zakresie wypłaty gotówki, aby utrzymywali usługi gotówkowe w wystarczającej liczbie oddziałów, w których prowadzą działalność, lub za pośrednictwem wyznaczonego przedstawiciela w przypadku instytucji kredytowych działających wyłącznie online, lub utrzymywali wystarczającą gęstość rozmieszczenia bankomatów w miejscach, gdzie prowadzą działalność, biorąc pod uwagę dobre rozmieszczenie geograficzne w stosunku do liczby ludności, a także uwzględniając ewentualne łączenie sieci bankomatów. Inne środki zaradcze mogą obejmować zalecenia skierowane do instytucji niekredytowych, takich jak niezależni operatorzy bankomatów, sprzedawcy detaliczni lub urzędy pocztowe, zachęcające do uzupełnienia usług gotówkowych banków.

(8)Komisja powinna być uprawniona do przyjmowania aktów wykonawczych w sprawie zestawu wspólnych wskaźników o powszechnym zastosowaniu w strefie euro, które umożliwiłyby państwom członkowskim skuteczne monitorowanie i ocenę akceptacji płatności gotówkowych i dostępu do gotówki na ich terytorium, we wszystkich regionach, w tym na obszarach miejskich i pozamiejskich. W celu opracowania takich aktów wykonawczych Komisja powinna skonsultować się z Europejskim Bankiem Centralnym.

(9)Komisja powinna być uprawniona do przyjmowania aktów wykonawczych skierowanych do konkretnego państwa członkowskiego, jeżeli środki zaproponowane przez to państwo członkowskie wydają się niewystarczające lub w przypadkach gdy pomimo ustaleń zawartych w sprawozdaniu rocznym przekazanym przez to państwo, jednostronne odmowy akceptacji gotówki ex ante podważają zasadę obowiązkowej akceptacji płatności w banknotach i monetach euro lub gdy dostęp do gotówki nie jest wystarczający ani skuteczny. W takim akcie wykonawczym można zobowiązać dane państwo członkowskie do wdrożenia środków takich jak środki określone w motywach 7 i 8, lub środków, co do których uznano w innych państwach członkowskich, że w skuteczny sposób zapewniają, aby nie podważano zasad obowiązkowej akceptacji płatności gotówkowych lub wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki.

(10)Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy Komisja, Europejski Bank Centralny i wyznaczone właściwe organy krajowe posiadające wymagane uprawnienia w zakresie przyjmowania płatności gotówkowych i dostępu do gotówki oraz w odniesieniu do związanej z gotówką działalności rynkowej branży gotówkowej powinny prowadzić ścisłą współpracę w kwestiach związanych z akceptacją płatności gotówkowych i dostępem do gotówki. Regularny dialog prowadzony między tymi instytucjami i organami, oparty przede wszystkim na rocznych sprawozdaniach państw członkowskich dla Komisji i Europejskiego Banku Centralnego, powinien mieć na celu identyfikowanie przypadków powszechnej jednostronnej odmowy akceptacji gotówki ex ante i nieodpowiedniego dostępu do gotówki na konkretnych terytoriach krajowych lub w konkretnych regionach. Miałby również na celu opracowanie i przyjęcie środków zaradczych, które państwa członkowskie powinny przyjąć w celu wypełnienia swoich zobowiązań polegających na zapewnieniu akceptacji gotówki oraz wystarczającym i skutecznym dostępie do gotówki.

(11) W celu zapewnienia, aby na późniejszym etapie można było wprowadzić dodatkowe wyjątki od obowiązkowej akceptacji gotówki euro, jeżeli będą one wymagane, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE, aby uzupełniła niniejsze rozporządzenie, wprowadzając dodatkowe wyjątki od zasady obowiązkowej akceptacji w odniesieniu do całości strefy euro. Komisja może przyjąć takie dodatkowe wyjątki wyłącznie wówczas, gdy są one konieczne, proporcjonalne do swojego celu i służą zachowaniu skuteczności statusu prawnego środka płatniczego gotówki euro. Uprawnienia Komisji do przyjmowania aktów delegowanych w celu wprowadzenia dodatkowych wyjątków od obowiązkowej akceptacji gotówki euro powinny pozostawać bez uszczerbku dla możliwości przyjmowania przez państwa członkowskie, zgodnie z ich własnymi uprawnieniami w obszarach kompetencji dzielonych, przepisów krajowych wprowadzających wyjątki od obowiązkowej akceptacji wynikające ze statusu prawnego środka płatniczego zgodnie z warunkami określonymi przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawach połączonych C-422/19 i C-423/19. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup ekspertów Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(12)W celu zapewnienia jednolitych warunków dotyczących przepisów w sprawie akceptacji płatności gotówkowych oraz wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 17 . Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 procedurę doradczą należy stosować przy przyjmowaniu aktów wykonawczych dotyczących akceptacji gotówki i dostępu do niej, gdyż dotyczą one środków o niewielkim oddziaływaniu, mianowicie wskaźników służących monitorowaniu akceptacji gotówki i dostępu do niej, lub aktów skierowanych do poszczególnych państw członkowskich, które w niektórych okolicznościach mogą być zobowiązane do przyjęcia odpowiednich środków, które odzwierciedlałyby szczególny charakter ich krajowych terytoriów, regionów i obszarów miejskich.

(13)W niniejszym rozporządzeniu zapewniono pełne poszanowanie praw podstawowych zapewniających wolność prowadzenia działalności gospodarczej i ochronę konsumentów, które to prawa są zapisane odpowiednio w art. 16 i 38 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Niniejsze rozporządzenie dotyczy preferowanej metody płatności walutą posiadającą status prawnego środka płatniczego, którą obywatele mogą zgodnie z prawem wybrać do rozliczania swoich zobowiązań. W związku z tym środki określone w niniejszym rozporządzeniu dotyczą wyłącznie sposobu, w jaki przedsiębiorstwa otrzymują płatności. Ingerencja w te prawa podstawowe jest zatem pośrednia i bardzo ograniczona. Znajduje ona uzasadnienie w celu realizowanym w ogólnym interesie polegającym na zapewnieniu skuteczności prawnego środka płatniczego i jest proporcjonalna do tego celu.

(14)Odsetek płatności gotówkowych jest wyższy w porównaniu z płatnościami elektronicznymi w przypadku niektórych grup szczególnie wrażliwych, w tym starszych grup wiekowych, osób z niepełnosprawnościami i osób o ograniczonych umiejętnościach cyfrowych i niższych poziomach dochodu. Niniejszy wniosek jest zgodny z europejskim aktem prawnym w sprawie dostępności 18 , który obejmuje swoim zakresem bankomaty. Ponadto osoby wykluczone finansowo, takie jak osoby nieposiadające rachunku płatniczego, osoby ubiegające się o azyl i migranci, które mogą nie być w stanie lub nie chcieć korzystać ze środków płatniczych zapewnianych przez sektor prywatny, polegają na gotówce jako metodzie płatności. Gotówkę uznaje się za środek, który zapewnia jasny przegląd wydatków, jest łatwy w obsłudze, szybki, bezpieczny i zapewnia prywatność. Wspomniane grupy szczególnie wrażliwe są bardziej narażone na utratę dostępu do metody płatności w przypadku pogorszenia dostępu do gotówki. Niniejsze rozporządzenie miałoby zatem na celu zachowanie włączenia finansowego grup szczególnie wrażliwych, które są zależne od płatności gotówkowych, poprzez zapewnienie, aby każda osoba w strefie euro miała swobodę wyboru preferowanej metody płatności i miała dostęp do podstawowych usług gotówkowych, przy jednoczesnym wspieraniu państw członkowskich w kontynuowaniu ich politycznych starań zmierzających do promowania cyfrowego włączenia finansowego, na przykład przy pomocy środków mających na celu zwiększenie kompetencji finansowych, a szczególnie w zakresie korzystania z finansów cyfrowych, w systemach kształcenia i szkolenia, jak również do zniwelowania luk w infrastrukturze cyfrowej, w tym na obszarach wiejskich.

(15)Zgodnie z zasadą proporcjonalności konieczne i stosowne jest przyjęcie niezbędnych przepisów, aby osiągnąć podstawowy cel polegający na zapewnieniu akceptacji gotówki i dostępu do niej. Niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia założonych celów, zgodnie z art. 5 ust. 4 Traktatu o Unii Europejskiej,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

Artykuł 1

Przedmiot

W niniejszym rozporządzeniu określono szczegółowe przepisy dotyczące zakresu i skutków statusu banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego oraz dostępu do nich, jak przewidziano odpowiednio w art. 128 ust. 1 TFUE i art. 11 rozporządzenia (WE) nr 974/98, aby zapewnić ich skuteczne stosowanie jako jednej waluty.

Artykuł 2

Zakres stosowania

1.Niniejsze rozporządzenie stosuje się do rozliczania długów pieniężnych w zakresie, w jakim mają być one rozliczane w gotówce, w całości lub w części, w przypadku istnienia zobowiązania płatniczego zgodnie z mającym zastosowanie prawem lub ustalonymi praktykami prawnymi. W celu zapewnienia skuteczności stosowania gotówki jako prawnego środka płatniczego niniejsze rozporządzenie ma również zastosowanie do jednostronnych odmów przyjmowania płatności gotówkowych ex ante i do dostępu do gotówki.

2.Niniejszego rozporządzenia nie stosuje się do płatności za towary lub usługi zakupione na odległość, w tym przez internet.

Artykuł 3

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1.„gotówka” oznacza banknoty i monety euro;

2.„branża gotówkowa” oznacza instytucje kredytowe oferujące rachunki płatnicze klientom i dostawcom usług gotówkowych zaangażowanych w zarządzanie dystrybucją i obiegiem banknotów i monet euro;

3.„instytucja kredytowa” oznacza instytucję kredytową zdefiniowaną w art. 4 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 19 ;

4.„jednostronne odmowy akceptacji gotówki ex ante” oznaczają sytuację, w której sprzedawca detaliczny lub usługodawca jednostronnie odmawia akceptacji gotówki jako metody płatności, na przykład wprowadzając znak „brak płatności gotówką”. W takim przypadku między płatnikiem a odbiorcą płatności nie zachodzi dobrowolne uzgodnienie co do środków płatniczych za zakup;

5.„płatnik” oznacza dowolną osobę, która dokonuje płatności w gotówce euro;

6.„odbiorca płatności” oznacza dowolną osobę będącą zamierzonym odbiorcą środków stanowiących przedmiot transakcji płatniczej w gotówce euro;

7.„wartość nominalna” oznacza nominał w euro banknotu lub monety euro wydrukowany na tym banknocie lub wybity na tej monecie;

8.„przedsiębiorstwo” oznacza osobę prowadzącą działalność gospodarczą, niezależnie od formy prawnej, w tym spółki osobowe lub stowarzyszenia prowadzące regularną działalność gospodarczą.

Artykuł 4

Prawny środek płatniczy

1.Ze statusem banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego wiąże się obowiązek ich akceptacji, w pełnej wartości nominalnej, z mocą umarzania zobowiązań pieniężnych.

2.Zgodnie z zasadą obowiązkowej akceptacji gotówki odbiorca płatności, aby zachować zgodność z tym obowiązkiem, nie może odmówić przyjęcia banknotów lub monet euro przekazanych w ramach płatności.

3.Zgodnie z zasadą akceptacji gotówki w pełnej wartości nominalnej wartość pieniężna banknotów lub monet euro przedstawionych jako spłata zobowiązania jest równa kwocie w euro wskazanej na banknotach lub monetach. Zabrania się nakładania dodatkowych opłat z tytułu rozliczenia zobowiązania przy użyciu banknotów i monet euro.

4.W związku z zasadą mocy umarzania zobowiązań pieniężnych płatnik może wywiązać się ze zobowiązania pieniężnego przez przekazanie banknotów i monet euro odbiorcy płatności.

Artykuł 5

Wyjątki od zasady obowiązkowej akceptacji banknotów i monet euro

1.Na zasadzie odstępstwa od art. 4 ust. 2 odbiorca płatności jest uprawniony do odmowy przyjęcia banknotów i monet euro w każdym z następujących przypadków:

a)odmowa jest dokonywana w dobrej wierze i wynika z uzasadnionych i tymczasowych powodów zgodnie z zasadą proporcjonalności w świetle konkretnych okoliczności pozostających poza kontrolą odbiorcy płatności;

b)jeżeli, przed dokonaniem płatności, odbiorca płatności uzgodnił z płatnikiem zastosowanie innego sposobu płatności.

Dla celów lit. a) ciężar dowodu w celu wykazania, że w konkretnym przypadku istniały takie uzasadnione i tymczasowe powody oraz że odmowa była proporcjonalna, spoczywa na odbiorcy płatności.

2.Do celów stosowania ust. 1 takie uzasadnione powody mogą obejmować:

(i)Banknoty o wysokim nominale, jeżeli wartość przekazywanego banknotu jest ewidentnie nieproporcjonalna w stosunku do wartości kwoty, która ma zostać rozliczona.

(ii)W wyjątkowych przypadkach sytuacje, gdy przedsiębiorstwo nie dysponuje wystarczającą ilością gotówki, by wydać resztę w momencie przekazywania płatności w gotówce, lub gdyby w wyniku tej płatności przedsiębiorstwo nie dysponowało wystarczającą ilością gotówki, by wydawać resztę w ramach swoich codziennych normalnych transakcji.

Artykuł 6

Dodatkowe wyjątki od zasady obowiązkowej akceptacji banknotów i monet euro wchodzące w zakres prawa walutowego

Komisja jest uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych zgodnie z art. 10 w celu uzupełnienia niniejszego rozporządzenia przez określenie dodatkowych wyjątków wchodzących w zakres prawa walutowego od zasady obowiązkowej akceptacji. Wyjątki te muszą być uzasadnione celem leżącym w interesie publicznym i proporcjonalne do tego celu, nie mogą zmniejszać skuteczności statusu gotówki euro jako prawnego środka płatniczego i są dozwolone wyłącznie pod warunkiem, że dostępne są inne sposoby spłaty zobowiązań pieniężnych. Przy przygotowywaniu tych aktów delegowanych Komisja konsultuje się z Europejskim Bankiem Centralnym.

Artykuł 7

Akceptacja płatności gotówkowych

1.W celu zapewnienia, aby akceptacja gotówki była zgodna z art. 4 ust. 2, państwa członkowskie monitorują akceptację płatności w gotówce i poziom jednostronnych odmów akceptacji płatności gotówkowych ex ante na całym ich terytorium, we wszystkich regionach, w tym na obszarach miejskich i pozamiejskich, na podstawie wspólnych wskaźników przyjętych przez Komisję, i dokonują oceny sytuacji.

2.Państwa członkowskie powiadamiają o wynikach swojego monitorowania i swojej oceny sytuacji w odniesieniu do poziomu akceptacji płatności gotówkowych zgodnie z art. 9 ust. 3.

3.Jeżeli państwo członkowskie uzna, że poziom akceptacji płatności gotówkowych na całości lub częściach jego terytorium podważa zasadę obowiązkowej akceptacji banknotów i monet euro, ustanawia środki zaradcze, które zobowiązuje się wprowadzić zgodnie z art. 9 ust. 4.

Artykuł 8

Dostęp do gotówki

1.Państwa członkowskie zapewniają wystarczający i skuteczny dostęp do gotówki na całym swoim terytorium, we wszystkich regionach, w tym na obszarach miejskich i pozamiejskich. W celu zapewnienia wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki państwa członkowskie monitorują dostęp do gotówki na całym ich terytorium, we wszystkich regionach, w tym na obszarach miejskich i pozamiejskich, na podstawie wspólnych wskaźników przyjętych przez Komisję, i dokonują oceny sytuacji.

2.Państwa członkowskie powiadamiają o wynikach swojego monitorowania i swojej oceny sytuacji w odniesieniu do dostępu do gotówki zgodnie z art. 9 ust. 3.

3.Jeżeli państwo członkowskie uzna, że nie zapewniono wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki, ustanawia środki zaradcze, które zobowiązuje się wprowadzić zgodnie z art. 9 ust. 4.

Artykuł 9

Aspekty proceduralne

1.Mając na celu wdrożenie zobowiązań określonych w art. 7 i 8, państwa członkowskie wyznaczają co najmniej jeden właściwy organ krajowy posiadający wymagane uprawnienia w zakresie przyjmowania płatności gotówkowych i dostępu do gotówki oraz w odniesieniu do związanej z gotówką działalności rynkowej branży gotówkowej.

2.Dla celów art. 7 i 8 Komisja przyjmuje akty wykonawcze o powszechnym zastosowaniu w sprawie zestawu wspólnych wskaźników, które państwa członkowskie stosują, aby monitorować i oceniać akceptację płatności gotówkowych i dostęp do gotówki na ich terytorium, we wszystkich regionach, w tym na obszarach miejskich i pozamiejskich. Te akty wykonawcze przyjmuje się [w ciągu X miesięcy po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia] zgodnie z procedurą doradczą, o której mowa w art. 11. Przy przygotowywaniu tych aktów wykonawczych Komisja konsultuje się z Europejskim Bankiem Centralnym.

3.Wyznaczone właściwe organy krajowe powiadamiają o wynikach swojego monitorowania i swojej oceny sytuacji w odniesieniu do poziomu akceptacji płatności gotówkowych i dostępu do gotówki, zapewniając podstawy i dane do ich oceny w rocznym sprawozdaniu, które ma zostać przekazane Komisji i Europejskiemu Bankowi Centralnemu, jak wskazano w art. 13.

4.Jeżeli państwo członkowskie uzna, że poziom akceptacji płatności gotówkowych podważa zasadę obowiązkowej akceptacji banknotów i monet euro lub że nie zapewniono wystarczającego i skutecznego dostępu do gotówki, wskazuje w swoim rocznym sprawozdaniu środki zaradcze, które zobowiązuje się wprowadzić w celu wypełnienia zobowiązań określonych w art. 7 i 8. Środki zaradcze wchodzą w życie bez zbędnej zwłoki.

5.Komisja analizuje sprawozdania roczne w ścisłej konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym. Jeżeli środki zaradcze zaproponowane przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 4 wydają się niewystarczające lub jeżeli Komisja uzna, że akceptacja płatności gotówkowych lub wystarczający i skuteczny dostęp do gotówki w państwie członkowskim nie są zgodne ze zobowiązaniami określonymi w art. 7 i 8 pomimo ustaleń zawartych w sprawozdaniu rocznym, Komisja przyjmuje akty wykonawcze przewidujące odpowiednie i proporcjonalne środki, które zainteresowane państwo członkowskie przyjmuje w terminie określonym w odnośnym akcie wykonawczym. Te akty wykonawcze przyjmuje się zgodnie z procedurą doradczą, o której mowa w art. 11.

Artykuł 10

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1.Powierzenie Komisji uprawnień do przyjmowania aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2.Uprawnienia do przyjmowania aktów delegowanych, o których mowa w art. 6, powierza się Komisji na czas nieokreślony od [dzień wejścia w życie niniejszego rozporządzenia].

3.Przekazanie uprawnień do przyjmowania aktów delegowanych, o których mowa w art. 6, może w dowolnym momencie zostać odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4.Przed przyjęciem aktu delegowanego Komisja konsultuje się z ekspertami wyznaczonymi przez każde państwo członkowskie zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa.

5.Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

6.Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 6 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie jednego miesiąca od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o jeden miesiąc z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 11

Procedura komitetowa

1.Komisję wspomaga komitet. Komitet ten jest komitetem w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

2.W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 4 rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

Artykuł 12

Kary

Państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące kar [w tym kar pieniężnych i grzywien niemających charakteru karnego] mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów niniejszego rozporządzenia i wprowadzają wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich wykonywania. Przewidziane kary muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o tych przepisach i środkach w ciągu roku od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, a także powiadamiają ją niezwłocznie o wszelkich późniejszych zmianach, które ich dotyczą.

Artykuł 13

Sprawozdania roczne

1.Państwa członkowskie przedkładają co roku Komisji i Europejskiemu Bankowi Centralnemu sprawozdanie zawierające informacje dotyczące następujących kwestii:

a)ustanowionych wyjątków od zasady obowiązkowej akceptacji i ich stosowania;

b)szczegółowych danych i oceny sytuacji w państwie członkowskim w zakresie akceptacji płatności gotówkowych i dostępu do gotówki oraz środków zaradczych, które należy wprowadzić zgodnie z art. 7 i 8;

c)nałożonych kar, w tym kar pieniężnych i grzywien niemających charakteru karnego.

2.Pierwsze sprawozdanie roczne przedkłada się po upływie roku od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia. Kolejne sprawozdania roczne przedkłada się co roku po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia.

3.Komisja analizuje sprawozdania roczne w ścisłej konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym.

Artykuł 14

Obowiązek państw członkowskich dotyczący informowania o środkach zaradczych

Państwa członkowskie dostarczają osobom fizycznym i przedsiębiorstwom jasnych informacji o kanałach i skutecznych środkach zaradczych, jakimi dysponują w celu złożenia skargi do właściwego organu krajowego w przypadkach bezprawnej odmowy akceptacji gotówki i nieskutecznego dostępu do gotówki.

Artykuł 15

Interakcja między banknotami i monetami euro a cyfrowym euro

1.Banknoty i monety euro oraz cyfrowe euro są wzajemnie wymienialne według wartości nominalnej.

2.Odbiorcy zobowiązań pieniężnych denominowanych w euro przyjmują płatności w banknotach i monetach euro zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia, niezależnie od tego, czy przyjmują płatności w cyfrowym euro zgodnie z rozporządzeniem [XXX w sprawie ustanowienia cyfrowego euro]. W przypadku gdy akceptacja banknotów i monet euro oraz cyfrowego euro jest obowiązkowa zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i rozporządzenia [XXX w sprawie ustanowienia cyfrowego euro], płatnik jest uprawniony do wyboru środka płatniczego.

Artykuł 16

Przegląd

Do [data – pięć lat po wejściu w życie] Komisja przeprowadzi przegląd wykonania i skutków niniejszego rozporządzenia oraz przedłoży sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Państwa członkowskie przekazują Komisji informacje niezbędne do przygotowania tego sprawozdania.

Artykuł 17

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

(1)     https://www.ecb.europa.eu/euro/cash_strategy/cash_role/html/index.pl.html  

(2)    Zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2021 r. w sprawach połączonych C‑422/19 i C‑423/19, Dietrich i Häring (EU:C:2021:63).

(3)    Zalecenie Komisji z dnia 22 marca 2010 r. dotyczące zakresu i skutków statusu banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego (2010/191/UE).

(4)    Zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2021 r. w sprawach połączonych C-422/19 i C-423/19, Dietrich i Häring, (EU:C:2021:63, pkt 49).

(5)    Rozporządzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wprowadzenia euro (Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 1).

(6)     Zalecenie Komisji z dnia 22 marca 2010 r. dotyczące zakresu i skutków statusu banknotów i monet euro jako prawnego środka płatniczego (europa.eu) .

(7)    Europejski Bank Centralny (2022), Study on the payment attitudes of consumers in the euro area (SPACE) [Badanie postaw konsumentów w strefie euro w zakresie płatności (SPACE)] https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_surveys/space/html/ecb.spacereport202212~783ffdf46e.pl.html#toc7  

(8)

    Study on the payment attitudes of consumers in the euro area (SPACE) [Badanie postaw konsumentów w strefie euro w zakresie płatności (SPACE)] – 2022 r. (europa.eu) .

(9)    Europejski Bank Centralny (2022), Study on the payment attitudes of consumers in the euro area (SPACE) [Badanie postaw konsumentów w strefie euro w zakresie płatności (SPACE)], s. 59 https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_surveys/space/html/ecb.spacereport202212~783ffdf46e.pl.html#toc7  

(10)    Zob. sprawozdanie końcowe z 5. spotkania ELTEG III .

(11)    Rozporządzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wprowadzenia euro (Dz.U. L 139 z 11.5.1998, s. 1).

(12)    Dz.U. L 83 z 30.3.2010, s. 70.

(13)    Zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2021 r. w sprawach połączonych C-422/19 i C-423/19, Hessischer Rundfunk, EU:C:2021:63.

(14)    Zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2021 r. w sprawach połączonych C-422/19 i C-423/19, Hessischer Rundfunk, EU:C:2021:63, pkt 45.

(15)    Zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2021 r. w sprawach połączonych C-422/19 i C-423/19, Hessischer Rundfunk, EU:C:2021:63, pkt 46.

(16)    Zob. wyrok z dnia 26 stycznia 2021 r. w sprawach połączonych C-422/19 i C-423/19, Hessischer Rundfunk, EU:C:2021:63, pkt 67 i 68.

(17)    Dz.U. L 55 z 28.2.2011, s. 13.

(18)    Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (Dz.U. L 151 z 7.6.2019, s. 70).

(19)    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, Dz.U. L 176 z 27.6.2013, s. 1.