KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 21.2.2023

COM(2023) 100 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

w sprawie transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

w sprawie transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury

1.Wprowadzenie

Wysokie ceny energii w 2022 r. wzrosły jeszcze bardziej na skutek nieuzasadnionej i niesprowokowanej inwazji Ukrainy przez Rosję – wywarły one wpływ na obywateli i przedsiębiorstwa w całej Unii Europejskiej, a zwłaszcza te osoby i firmy, które są w dużym stopniu uzależnione od energii. Jednym z działań podjętych w odpowiedzi na tę sytuację było przyjęcie przez UE planu REPowerEU 1 , który miał na celu: (i) zmniejszyć zależność UE od paliw kopalnych przez oszczędności energii; (ii) zdywersyfikować dostawy oraz (iii) szybko zastąpić paliwa kopalne alternatywnymi rozwiązaniami z zakresu energii odnawialnej i niskoemisyjnej.

Energia jest jedną z głównych pozycji kosztów w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury. Wzrost cen energii spowodował, że w 2022 r. ceny oleju żeglugowego typu diesel wzrosły ponad dwukrotnie w porównaniu ze średnimi cenami w 2021 r. To z kolei doprowadziło do gwałtownego wzrostu kosztów operacyjnych floty rybackiej, przy czym koszty energii wzrosły z 13 % przychodów w 2020 r. do szacunkowych 35 % w 2022 r. 2 , co sprawia, że rentowność floty UE oraz działalność w zakresie akwakultury znajdują się pod ogromną presją. Szacuje się, że zyski netto unijnej floty rybackiej spadły z +218 mln EUR w 2021 r. do -430 mln EUR w 2022 r., co stanowi drastyczny spadek będący skutkiem gwałtownie rosnących cen paliwa. W tym kontekście około 40 % floty rybołówstwa łodziowego, 66 % floty do połowów na skalę przemysłową i 87 % floty dalekomorskiej nie było rentowne przy poziomach cen energii w 2022 r. Analiza wykazała również, że wzrost ceny paliwa o 10 centów skutkuje zmniejszeniem rocznego zysku brutto całego sektora rybołówstwa w UE o 185 mln EUR.

W wyniku tej zależności od paliwa w 2022 r. znaczna część unijnej floty rybackiej nie była w stanie pokryć kosztów operacyjnych 3 , co spowodowało, że wiele statków pozostało w porcie. Również w przypadku akwakultury wzrost cen energii stanowi zagrożenie dla rentowności – zarówno bezpośrednio przez wzrost kosztów energii, jak i pośrednio przez wyższe ceny paszy i inne koszty nakładów. W rezultacie znaczna część sektora rybołówstwa i akwakultury musiała polegać na wsparciu finansowym udzielonym przez państwa członkowskie UE oraz na narzędziach finansowych udostępnionych na poziomie UE 4 , aby kontynuować działalność.

Te wyjątkowe okoliczności doprowadziły do ujawnienia słabego punktu w strukturze odporności gospodarczej i zrównoważoności unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury. Wspomniany słaby punkt wynika z wysokiego poziomu energochłonności tego sektora i jego zależności od paliw kopalnych. Biorąc pod uwagę obecny niepewny kontekst geopolityczny, oczekuje się, że ceny energii pozostaną wysokie i zmienne. Ponownie zagrażają one zrównoważoności społecznej, gospodarczej i środowiskowej przedmiotowego sektora. Wskazuje to również na potrzebę zmniejszenia zależności od paliw kopalnych i jak najszybszego przejścia na odnawialne i niskoemisyjne źródła energii, co jest także zgodne z jednym z ambitnych celów Europejskiego Zielonego Ładu 5 , jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej w UE do 2050 r.

W latach 2009–2014 rybacy i podmioty działające w sektorze akwakultury zaczęli zmniejszać swoją energochłonność, ale postępy, które poczynili, w ostatnich latach uległy zahamowaniu 6 . Istnieje zatem potrzeba przyspieszenia transformacji energetycznej za pomocą bardziej skoordynowanego podejścia UE, a tym samym przyczynienia się również do realizacji szerszych celów Europejskiego Zielonego Ładu oraz związanych z nim strategii, w tym strategii „Od pola do stołu” 7 i komunikatu w sprawie zrównoważonej niebieskiej gospodarki 8 .

Ponadto ta transformacja energetyczna stanowi integralną część realizacji wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) 9 i jest w pełni zgodna ze strategicznymi wytycznymi Komisji dotyczącymi bardziej zrównoważonej i konkurencyjnej akwakultury (wytyczne dotyczące akwakultury) 10 . Skutkiem powyższej transformacji będzie także zmniejszenie ogólnego wpływu działalności w zakresie rybołówstwa i akwakultury na ekosystemy morskie, zanieczyszczenie i zmianę klimatu przez obniżenie poziomów emisji gazów cieplarnianych w sektorze rybołówstwa i akwakultury 11 . W komunikacie w sprawie funkcjonowania WPRyb 12 , który opublikowano wraz z niniejszym komunikatem 13 , wskazano, że osiągnięcie zasobooszczędności i efektywności energetycznej jest jednym z głównych czynników warunkujących skuteczne prowadzenie zrównoważonej i rentownej działalności w zakresie rybołówstwa i akwakultury.

Komisja, we współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, dąży do wzmożenia wspólnych działań w zakresie transformacji energetycznej za pomocą bardziej kompleksowego i skoordynowanego podejścia. Podejście to stanowi także realizację jednej z propozycji dotyczących zmiany klimatu i środowiska przedstawionych przez obywateli Unii podczas Konferencji w sprawie przyszłości Europy 14 . Ponadto uwzględniono w nim opinie zebrane w ramach zaproszenia do zgłaszania uwag 15 .

W niniejszym komunikacie przedstawiono zatem spójne podejście do działań, które mają na celu:

·wzmocnienie wyników społeczno-gospodarczych i odporności unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury;

·osiągnięcie celów WPRyb polegających na zagwarantowaniu, aby rybołówstwo w UE było zrównoważone pod względem społecznym, gospodarczym i środowiskowym;

·osiągnięcie zrównoważonego, neutralnego dla klimatu i konkurencyjnego sektora akwakultury zgodnie z celami określonymi w wytycznych dotyczących akwakultury przyjętych przez Komisję w maju 2021 r. oraz

·zapewnienie, aby sektor przyczyniał się do realizacji ambitnych celów UE w zakresie klimatu, bioróżnorodności, zdrowia i ograniczania zanieczyszczeń na 2030 r. i 2050 r. 16  oraz pozwalał wykorzystać wynikające z tego możliwości rynkowe.

Osiągnięcie tego celu wymaga spójnej i systemowej strategii UE, której sedno stanowi partnerstwo zrzeszające wszystkie zainteresowane strony i dostosowujące się do bieżącego rozwoju technologii, źródeł energii i infrastruktury.

W niniejszym komunikacie przedstawiono ramy umożliwiające transformację energetyczną w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury przez identyfikację i usuwanie barier oraz tworzenie struktur na potrzeby długoterminowej współpracy w tej dziedzinie.

2.Zależność energetyczna w sektorze rybołówstwa i akwakultury

Obecnie większość statków rybackich wykorzystuje do swojej działalności olej żeglugowy typu diesel, chociaż mniejsze statki mogą korzystać z benzyny. W sumie w 2020 r. flota UE zużyła ponad 1,9 mld litrów oleju żeglugowego typu diesel do połowu i wyładunku 4,05 mln ton ryb o wartości 6,3 mld EUR przy pierwszej sprzedaży. To zużycie paliwa doprowadziło do emisji bezpośrednich około 5,2 mln ton CO2. Zanim ceny paliwa osiągnęły rekordowo wysoki poziom w pierwszych 9 miesiącach 2022 r., koszty energii stanowiły średnio około 13 % przychodów w rybołówstwie w UE, aczkolwiek z istotnymi różnicami między poszczególnymi segmentami floty 17 , 18 . W niektórych segmentach, takich jak trawlery, w 2019 r. wydatki na energię stanowiły ponad jedną czwartą przychodów, co czyni te segmenty szczególnie zależnymi od wzrostu cen paliwa. Od 2009 r. unijna flota rybacka ograniczyła zużycie paliwa na kg wyładowanych ryb o ponad 15 %, ale w ostatnich latach to ograniczanie uległo zahamowaniu i obecnie wynosi około 0,5 litra paliwa na kg wyładunków 19 .

W zależności od rodzaju akwakultury energia jest potrzebna do wielu różnych celów. W marikulturze energia może być potrzebna w postaci paliwa do zasilania statków usługowych. W akwakulturze słodkowodnej energia jest potrzebna w postaci energii elektrycznej do zasilania systemów karmienia, pomp wodnych, narzędzi zdalnego sterowania, do monitorowania warunków hodowli oraz do recyrkulacji/oczyszczania wody 20 . Udział kosztów zużycia energii różni się znacznie w zależności od rodzaju hodowanych gatunków i stosowanej techniki produkcji. Na przykład koszty energii w akwakulturze omułków w UE wynoszą od 3 % łącznych kosztów w przypadku działalności obejmującej wykorzystanie tratw do hodowli omułków do 14 % łącznych kosztów w przypadku działalności obejmującej wykorzystanie sznurów haczykowych. W akwakulturze pstrąga tęczowego w UE, która stanowi ponad połowę produkcji hodowlanej w wodach słodkich, koszty wahają się od prawie znikomego odsetka w przypadku działalności obejmującej wykorzystanie klatek na pstrągi do 8 % łącznych kosztów w przypadku torów wodnych i zbiorników na pstrągi 21 . W przypadku poszczególnych zakładów udział kosztów zużycia energii może być znacznie wyższy. Zapotrzebowanie na energię i emisje gazów cieplarnianych nie pochodzą jednak tylko bezpośrednio z zakładów produkcyjnych lub statków usługowych, ale także pośrednio z surowców, takich jak pasza lub inne środki produkcji. Systemy akwakultury z dokarmianiem są zatem również narażone na wzrost kosztów karmienia w wyniku wzrostu cen energii.

3.Wizja rybołówstwa i akwakultury neutralnych dla klimatu

Jak stwierdziła przewodnicząca Ursula von der Leyen w orędziu o stanie Unii za 2022 r. 22 , droga do transformacji energetycznej gospodarki UE to „nie prowizoryczne rozwiązania, a fundamentalna zmiana, rzeczywisty krok w przyszłość”. Nadszedł czas, aby przyspieszyć transformację w kierunku neutralności klimatycznej w sektorze rybołówstwa i akwakultury za pośrednictwem transformacji energetycznej.

Najpóźniej do 2050 r. unijny sektor rybołówstwa i akwakultury musi być zrównoważony, rentowny i stanowić – na skalę globalną – przykład dobrych rządów przy neutralnym śladzie węglowym. Osiągnięcie tego może również pozwolić na to, by odgrywał on kluczową rolę w zrównoważonym i zdrowym europejskim systemie żywnościowym, oraz skutkować zmniejszeniem zanieczyszczenia i innych negatywnych oddziaływań na ekosystemy morskie i zdrowie ludzi.

Zgodnie z WPRyb wszystkie poławiane stada należy poławiać przy utrzymaniu maksymalnego podtrzymywanego połowu 23 . To z kolei powinno pomóc w zapobieganiu nadmiernemu zużyciu energii oraz doprowadzić do poprawy wyników gospodarczych przedmiotowego sektora i zmniejszenia niekorzystnego oddziaływania na ekosystemy morskie. Techniki i narzędzia połowowe muszą stać się nowoczesne, energooszczędne, selektywne i nie powinny mieć negatywnego wpływu na zdrowie i bioróżnorodność szerszego ekosystemu lub wpływ ten powinien być nieznaczny. Zmiany projektów statków, przyjęcie energooszczędnych urządzeń pokładowych i modeli połowów, wspomagane przez dodatkowe źródła energii, takie jak napęd wiatrowy lub napęd jonowy wykorzystujący energię słoneczną, pomogą w dalszym zwiększaniu efektywności energetycznej. Pomocne we wprowadzaniu tych zmian będą ponadto nowe formy transformacji cyfrowej – jak na przykład optymalizacja tras i prędkości – które umożliwiają operatorom dostęp do informacji w czasie rzeczywistym i są pomocne w podejmowaniu decyzji dotyczących strategii połowowej w ramach WPRyb. Działania te pozwolą znacznie zmniejszyć zużycie energii i zapewnić optymalizację kosztów w sektorze, tym samym zwiększając jego zrównoważony charakter i odporność na wstrząsy zewnętrzne.

Odnawialne i niskoemisyjne paliwa i źródła energii będą stanowić rozwiązania alternatywne dla statków rybackich, w zależności od cech danej floty. Wspomniane paliwa i źródła energii obejmują energię elektryczną, amoniak, wodór odnawialny, zrównoważony biogaz, paliwa syntetyczne i zrównoważone biopaliwa 24 (w tym paliwa typu „drop-in”, takie jak biopaliwa z alg) oraz inne innowacyjne odnawialne i niskoemisyjne źródła energii. Statki rybackie do prowadzenia rybołówstwa łodziowego i statki usługowe wykorzystywane w akwakulturze mogłyby być zelektryfikowane i zasilane panelami fotowoltaicznymi lub innymi odnawialnymi, bezemisyjnymi lub niskoemisyjnymi głównymi lub pomocniczymi źródłami energii 25 . W miarę możliwości dotychczas używane silniki można poddać modernizacji, natomiast w niektórych segmentach rozwiązaniem może być zakup nowych niskoemisyjnych (hybrydowych) silników i statków. Sektor skorzysta na rozbudowanej infrastrukturze ładowania i tankowania w portach. W ramach kompleksowego podejścia w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury będzie prowadzona ścisła współpraca mająca na celu wykorzystanie – tam gdzie to możliwe – „synergii już na etapie projektowania” 26 , w szczególności w zakresie upowszechnienia technologii, produkcji energii i jej zużycia. Wymaga to ścisłej współpracy między wszystkimi zainteresowanymi stronami od samego początku, aby zapewnić synergie między: (i) sektorem rybołówstwa i akwakultury; (ii) stoczniami; (iii) infrastrukturą w portach; (iv) naukowcami; (v) systemami i producentami morskiej energii odnawialnej; (vi) sektorem transportu wodnego oraz (vii) innymi alternatywnymi systemami energetycznymi. Współpraca ta umożliwi wykorzystanie pełnego potencjału zarówno w zakresie produkcji i wykorzystania energii odnawialnej i niskoemisyjnej, jak i wdrażania innowacyjnych, kompatybilnych technologii.

Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi akwakultury akwakultura w UE stanie się sektorem jeszcze bardziej konkurencyjnym, innowacyjnym i odpornym. Odegra również kluczową rolę w zaopatrzeniu obywateli Unii w zdrową, zrównoważoną i bogatą w składniki odżywcze żywność. W sektorze tym do zasilania statków usługowych i obiektów zostaną w pełni wykorzystane odnawialne i niskoemisyjne źródła energii, a także będzie stosowana zrównoważona pasza, aby znacznie ograniczyć ślad węglowy. Rozwiązania alternatywne dla zrównoważonej akwakultury i nowatorskie praktyki (takie jak uprawa wodorostów morskich, zintegrowana akwakultura multitroficzna i permakultura morska) mogą dodatkowo przyczynić się do zmniejszenia zużycia energii w sektorze, emisji gazów cieplarnianych i szerszego wpływu na środowisko. Rozwój sektora, wspierany przez transformację energetyczną, stworzy możliwości gospodarcze i miejsca pracy, w szczególności w społecznościach wiejskich i nadbrzeżnych, oraz sprawi, że sektor ten stanie się światowym punktem odniesienia dla zrównoważonego rozwoju.

Rybołówstwo UE powinno kontynuować – obserwowaną w latach 2009–2019 – pozytywną tendencję polegającą na zmniejszaniu intensywności emisji paliw dzięki ograniczeniu w latach 2019–2030 zużycia paliw kopalnych na kilogram wyładowanego produktu dodatkowo o co najmniej 15 %. W akwakulturze w UE warto również zmniejszyć zużycie paliw kopalnych i nieodnawialnych źródeł energii. Cel ten będzie przedmiotem dalszej dyskusji opartej na monitorowaniu danych pochodzących z rocznych sprawozdań gospodarczych STECF 27 , wszelkich nowych zebranych dowodów naukowych oraz w porozumieniu z zainteresowanymi stronami.

4.Innowacyjne technologie i praktyki przyczyniające się do transformacji energetycznej

Podstawę transformacji energetycznej w kierunku neutralności klimatycznej w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury powinny stanowić zmiany w praktykach połowowych oraz wprowadzenie nowych innowacyjnych technologii i sposobów działania. Można wskazać dwa główne kierunki zmian: 1) wzrost efektywności energetycznej, w tym spadek intensywności wykorzystania paliw i całkowitego zużycia paliw w sektorze w perspektywie krótko- i średnioterminowej, oraz 2) przechodzenie z paliw kopalnych na odnawialne i niskoemisyjne źródła energii.

4.1. Poprawa efektywności energetycznej

Poprawa efektywności energetycznej jest pierwszym krokiem w kierunku zmniejszenia zależności energetycznej, zwłaszcza w perspektywie krótko- i średnioterminowej. Powinno to skutkować ogólnym zmniejszeniem zapotrzebowania na energię w sektorze.

Kluczowym celem WPRyb jest odbudowa i utrzymanie zdrowych stad ryb do poziomów umożliwiających uzyskanie maksymalnego podtrzymywalnego połowu. Jest to również istotny czynnik wpływający na ograniczenie zużycia energii ze względu na zmniejszenie nakładu połowowego wymaganego na jednostkę połowu przy właściwych poziomach biomasy.

Rybacy mogą ponadto znacznie zwiększyć poziom efektywności energetycznej dzięki dostosowaniu statku, narzędzi i wzorców połowowych, w tym poprzez: (i) zmianę narzędzi na narzędzia o mniejszym oporze lub modernizację kadłuba, na przykład przez modernizację dziobu gruszkowego; (ii) przejście na bardziej energooszczędne i zrównoważone pod względem środowiskowym techniki połowowe; (iii) bardziej efektywny wybór łowisk i tras, a także zmniejszenie prędkości rejsowej do łowisk przy pomocy narzędzi cyfrowych, oraz (iv) przejście na bardziej energooszczędne systemy napędowe (np. zamontowanie paliwooszczędnych śrub napędowych lub zmniejszenie zapotrzebowania na energię urządzeń pokładowych).

Zakłady marikultury mogą w podobny sposób zwiększyć poziom efektywności energetycznej dzięki dostosowaniu swoich statków usługowych. W innych segmentach operatorzy mogą dostosować zakłady, wprowadzając energooszczędny sprzęt (taki jak pompy i systemy ogrzewania/napowietrzania/filtracji) oraz zmienić techniki lub sposoby działania na bardziej energooszczędne. Zakłady akwakultury mogą przejść na bardziej zrównoważone alternatywne pasze, na przykład ograniczając stosowanie mączki rybnej i oleju pozyskiwanych z dzikich zasobów jako pasza dla ryb (np. poprzez stosowanie alternatywnych składników białkowych, takich jak algi, owady lub produkty uboczne z innych sektorów) 28 . Rozwiązania alternatywne dla zrównoważonej akwakultury i nowatorskie praktyki takie jak uprawa wodorostów morskich i permakultura morska mogą dodatkowo zmniejszyć zużycie energii, emisje dwutlenku węgla i wpływ na środowisko w tym sektorze 29 .

Szereg zakładów rybołówstwa i akwakultury zaczęło już dostosowywać swoje statki, urządzenia, narzędzia i operacje w celu zwiększenia efektywności energetycznej 30 . W rezultacie obniżyły one koszty operacyjne oraz zmniejszyły energochłonność i zależność od paliw kopalnych. Jednak przyjęcie energooszczędnych technologii lub technik połowowych nie zawsze wystarcza, a w niektórych przypadkach niektóre energooszczędne narzędzia i techniki połowowe mogą wywierać niepożądany wpływ na stada ryb lub ekosystemy morskie. Aby zapobiec tym negatywnym skutkom ubocznym, konieczne jest kompleksowe podejście zgodne z szerzej zakrojonymi celami WPRyb i planem działania na rzecz ochrony i odbudowy ekosystemów morskich z myślą o zrównoważonym i odpornym rybołówstwie 31 .

4.2. Przejście na odnawialne i bezemisyjne lub niskoemisyjne źródła energii

Samo zwiększenie efektywności energetycznej nie umożliwi osiągnięcia ostatecznego celu, jakim jest neutralny dla klimatu unijny sektor rybołówstwa i akwakultury. Docelowo transformacja energetyczna wymaga również przejścia na odnawialne i niskoemisyjne źródła energii. W związku z tym sektor musi podążać dwiema wzajemnie wzmacniającymi się ścieżkami: jedną z nich jest ograniczanie energochłonności, a drugą – przechodzenie na odnawialne i niskoemisyjne źródła energii.

Istnieje możliwość wymiany lub modernizacji silników wysokoprężnych obecnie stosowanych w statkach rybackich i statkach usługowych wykorzystywanych w akwakulturze. Na przykład silniki te można zastąpić technikami elektrycznego układu napędowego oraz silnikami zasilanymi paliwami alternatywnymi 32 , takimi jak wodór odnawialny, amoniak 33 , metanol lub inne zrównoważone paliwa syntetyczne i biopaliwa 34 , 35 . Niektóre alternatywne źródła energii i paliwa mogą być już stosowane w istniejących silnikach Diesla po pewnych modyfikacjach silnika 36 .

Chociaż poczyniono znaczne postępy w rozwoju paliw alternatywnych i systemów napędowych dla innych rodzajów statków morskich, do tej pory systemy te w ograniczonym stopniu wykorzystywano w statkach rybackich i statkach na potrzeby akwakultury. W rybołówstwie sporadycznie pojawiały się między innymi: statki rybackie napędzane wodorem; hybrydowe układy napędowe, które łączą napęd elektryczny z wydajnymi silnikami wysokoprężnymi, oraz układy napędzane wiatrem. W marikulturze pomyślny wynik testów barek i statków elektrycznych na potrzeby akwakultury wskazuje, że mają one duże szanse na szerokie przyjęcie się na rynku. Zgodnie z kompleksową strategią na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności 37 , aby wprowadzić na rynek bezemisyjne statki, UE musi stworzyć odpowiednie otoczenie do dalszego opracowania innowacyjnych technologii. W przypadku rybołówstwa takie „statki przyszłości” należy również przystosować, aby mogły dobrze sprawdzić się w innych istotnych obszarach, w tym w zakresie poprawy bezpieczeństwa i komfortu na pokładzie oraz minimalizacji wpływu na ekosystemy.

Konieczne będzie również przystosowanie portów i innej infrastruktury lądowej, ponieważ są one kluczowymi dostawcami usług dla rybołówstwa i marikultury, a zatem będą odgrywać decydującą rolę w procesie transformacji energetycznej tego sektora. Unijny pakiet „Gotowi na 55” 38 przyczyni się do zwiększenia dostępności i wykorzystania odnawialnych i niskoemisyjnych paliw morskich. Pakiet ten obejmuje: (i) wniosek dotyczący inicjatywy FuelEU Maritime 39 ; (ii) wnioski dotyczące zmiany rozporządzenia w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych (AFIR) 40 ; (iii) wniosek dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie energii odnawialnej 41 ; (iv) wniosek dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie opodatkowania energii 42 oraz (v) wniosek dotyczący rozszerzenia systemu handlu emisjami na transport morski 43 . Wszystkie te wnioski będą pomocne w opracowaniu gotowych do wprowadzenia na rynek technologii bezemisyjnych, w tym technologii odpowiednich dla statków rybackich i statków na potrzeby akwakultury lub w odniesieniu do nich stosowanych. Zgodnie ze strategią UE mającą na celu wykorzystanie potencjału energii z morskich źródeł odnawialnych 44 kluczowe znaczenie ma również zapewnienie synergii między energooszczędnym sektorem rybołówstwa i akwakultury a systemami morskiej energii odnawialnej.

Biorąc pod uwagę stosunkowo niewielki rozmiar unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury w UE, transformację energetyczną należy dobrze dostosować zarówno do: (i) szerszych inicjatyw, takich jak infrastruktura portowa, jak i (ii) dalszego rozwoju alternatywnych odnawialnych i niskoemisyjnych źródeł energii, paliw i technologii stosowanych w transporcie wodnym. Z tego względu przy projektowaniu i budowie statków w najbliższych latach należy nie tylko dążyć do stosowania istniejących energooszczędnych i alternatywnych technologii napędowych, ale również – w trakcie eksploatacji tych statków – zapewnić dostosowanie ich do przyszłych technologii.

5.Ramy regulacyjne dotyczące unijnego rybołówstwa i akwakultury a transformacja energetyczna

WPRyb zapewnia ramy przewodnie dla zarządzania rybołówstwem w Europie, które mogą wspierać transformację energetyczną. Umożliwiają one budowę lub renowację statków rybackich w ramach limitów zdolności połowowej, pod warunkiem że każda nowa zdolność połowowa wprowadzana do floty będzie kompensowana wycofaniem takiej samej zdolności połowowej 45 . Dzięki temu zdolność połowowa floty krajowej pozostaje w równowadze z dostępnymi uprawnieniami do połowów i może przyczynić się do opłacalnej i energooszczędnej działalności floty. Te zasady dotyczące zdolności połowowej uważa się czasami za barierę utrudniającą upowszechnienie źródeł czystej, odnawialnej lub niskoemisyjnej energii. Wynika to z faktu, że technologie te mogą wymagać większej przestrzeni i ładowności statku niż konwencjonalne silniki wysokoprężne, co podkreśliły również niektóre zainteresowane strony w zaproszeniu do zgłaszania uwag dla tej inicjatywy 46 . W większości państw członkowskich dostępna jest jednak nieaktywna zdolność połowowa 47 . Państwa członkowskie mogłyby przydzielić tę nieaktywną zdolność połowową statkom rybackim, którym jest ona potrzebna do celów transformacji energetycznej. Dzięki skutecznemu zarządzaniu wprowadzaniem statków do swoich flot oraz wycofywaniem ich ze swoich flot państwa członkowskie mogą wykorzystać dostępną zdolność połowową do inwestowania w nowe technologie służące transformacji energetycznej tych statków oraz przyjmowania tych technologii.

Do modernizacji i innowacji w sektorze rybołówstwa i akwakultury można wykorzystać Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury (EFMRA) 48 . Ze środków EFMRA można wesprzeć inwestycje w działania, które mogą przyczynić się transformacji energetycznej, takie jak: (i) poprawa efektywności energetycznej i zmniejszenie śladu węglowego (np. optymalizacja hydrodynamiczna, efektywność narzędzi połowowych, paliwa alternatywne i systemy mostka do sterowania silnikami); (ii) wymiana lub modernizacja silników statków o długości do 24 metrów pod określonymi warunkami 49 ; (iii) modernizacja statków rybackich o długości do 24 metrów w celu późniejszego zainstalowania energooszczędnych silników, które wymagają zwiększenia pojemności brutto statku 50 , 51 , oraz (iv) rozwój umiejętności 52 .

EFMRA zawiera zabezpieczenia (dotacje dla floty, o których mowa powyżej, podlegają zasadom kwalifikowalności) mające na celu zapobieganie nadmiernej zdolności połowowej, a tym samym przełowieniu. Wspomniane zabezpieczenia obejmują: (i) niekwalifikowalność statków, które należą do segmentu floty, w którym zdolność połowowa nie jest zrównoważona z uprawnieniami do połowów dostępnymi dla tego segmentu, oraz (ii) ograniczenia dotyczące zwiększenia mocy silnika statku. W ramach EFMRA przydziela się ukierunkowane wsparcie na zwiększenie pojemności brutto statku w przypadku: (i) późniejszej instalacji lub renowacji silnika lub układu napędowego wykazującego lepszą efektywność energetyczną lub niższą emisję CO2 oraz (ii) wymiany lub renowacji dziobu gruszkowego, co może przyczynić się do zwiększenia efektywności energetycznej. Żadna z tych opcji nie może jednak prowadzić do zwiększenia ogólnej zdolności połowowej floty ani przełowienia.

Niektóre zainteresowane strony wezwały do większej elastyczności EFMRA w celu testowania i opracowywania innowacyjnych rozwiązań w zakresie wykorzystania odnawialnych i niskoemisyjnych źródeł energii. Ze środków EFMRA można jednak już teraz wspierać rozwój technologii niskoemisyjnych i energooszczędnych. Na przykład można to robić poprzez finansowanie: (i) studiów wykonalności nowych technologii; (ii) testów i prób nowych technologii (np. instalacji demonstracyjnych, prototypów); (iii) audytów związanych z efektywnością energetyczną oraz (iv) upowszechniania i transferu technologii i innowacji, w tym dla statków o długości powyżej 24 metrów. Również finansowanie w ramach rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (RLKS) 53 umożliwia transformację energetyczną i współpracę zainteresowanych stron na szczeblu lokalnym, na przykład poprzez budowanie umiejętności i rozpowszechnianie wiedzy.

Rozwój tego sektora jest ponadto możliwy dzięki pomocy państwa. Komisja kończy proces przeglądu ram pomocy państwa mających zastosowanie do sektora rybołówstwa i akwakultury 54 , aby zapewnić ich zgodność z priorytetami i celami UE, w tym celami WPRyb. Na przykład niedawno zatwierdzone nowe wytyczne w sprawie pomocy państwa będą w szczególności dopuszczać udzielanie pomocy na warunkach takich samych jak w ramach EFMRA. Nowe rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych w sektorze rybołówstwa 55 będzie umożliwiało przyznawanie pomocy m.in. w zakresie efektywności energetycznej, redukcji emisji CO2, łagodzenia skutków zmiany klimatu i przejścia na zieloną energię, poprzez złagodzenie procedury wprowadzania środków dla MŚP.

W szczególnym przypadku regionów najbardziej oddalonych w UE, biorąc pod uwagę szczególne wyzwania związane z ich oddaleniem, topografią i klimatem, regiony te mogą korzystać z wyższego poziomu intensywności pomocy w ramach EFMRA w odniesieniu do wielu rodzajów inwestycji w modernizację i innowacje, z wyjątkiem niektórych dotacji dla floty 56 . Ponadto niedawno zatwierdzone nowe wytyczne w sprawie pomocy państwa 57 będą nadal dopuszczać pomoc państwa na odnowienie floty w zrównoważonych segmentach floty w regionach najbardziej oddalonych, co zasadniczo przyczyni się do poprawy efektywności energetycznej i przyspieszenia transformacji energetycznej tamtejszej floty.

Komisja dąży do zapewnienia, aby ramy regulacyjne nadal były odpowiednie do osiągnięcia celów WPRyb, a jednocześnie umożliwiały transformację energetyczną. Aby to osiągnąć, Komisja będzie regularnie oceniać możliwości przewidziane w istniejących ramach prawnych, co zaproponowano również w komunikacie w sprawie funkcjonowania WPRyb. Ponadto – jak zapowiedziano w strategii „Od pola do stołu” – należy kontynuować prace nad inicjatywą dotyczącą zrównoważonego systemu żywnościowego, którą Komisja planuje przedstawić w 2023 r. w celu zapewnienia zharmonizowanego podejścia UE do zrównoważonej produkcji żywności.

Istotną rolę w propagowaniu praktyk bardziej przyjaznych dla środowiska odgrywa również opodatkowanie. W związku z tym wniosek Komisji dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie opodatkowania energii uwzględnia następujące założenia 58 : (i) lepsze dostosowanie opodatkowania produktów energetycznych do polityki energetycznej i klimatycznej UE; (ii) propagowanie źródeł czystej energii oraz (iii) likwidację przestarzałych zwolnień podatkowych we wszystkich sektorach gospodarki, w tym w rybołówstwie i akwakulturze. Wnioski te pomogą sektorowi rybołówstwa i akwakultury odejść od stosowania paliw kopalnych.

6.Wyzwania związane z transformacją energetyczną

Pomimo istnienia innowacji technologicznych i operacyjnych w zakresie efektywności energetycznej oraz możliwości przejścia na bezemisyjne lub niskoemisyjne technologie napędowe obecnie wdrażanie tych innowacji i technologii w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury jest ograniczone. Identyfikacja barier, które uniemożliwiają zainteresowanym stronom podjęcie takich działań, a następnie wspólne eliminowanie tych barier jest jednym z najważniejszych natychmiastowych działań na drodze ku dalszej transformacji energetycznej w tym sektorze.

6.1. Bariery technologiczne

Bariery technologiczne mogą utrudniać przyjmowanie nowych technologii, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że znaczna część floty rybackiej jest stosunkowo stara lub należy do floty łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego. Obawy te zostały również wyrażone przez zainteresowane strony w uwagach zgłoszonych w ramach zaproszenia do zgłaszania uwag. Te bariery technologiczne mogą uniemożliwić wyposażenie statków w obecne odnawialne i niskoemisyjne źródła energii. Jedną z głównych przyczyn powstawania tych barier jest masa lub rozmiar instalacji, co może powodować problemy w zakresie bezpieczeństwa, zwłaszcza na mniejszych statkach. Na przykład alternatywne systemy napędowe mogą wymagać więcej miejsca na pokładzie, powodować problemy ze stabilnością statku lub zmniejszać zasięg statku, a tym samym jego poziom autonomii. Ponadto brak odpowiedniej infrastruktury serwisowej zarówno dla statków napędzanych paliwami alternatywnymi (np. amoniakiem, metanolem), jak i dla statków elektrycznych korzystających z infrastruktury ładowania sprawia, że obecnie w wielu przypadkach przyjęcie takich technologii napędowych jest niewykonalne.

Innowacje mogą pomóc w pokonaniu tych barier technologicznych, jednak w procesie innowacji mogą pojawić się specyficzne dla niego bariery – zainteresowane strony wskazują na: (i) brak transferu wiedzy i współpracy między sektorem a naukowcami; (ii) brak naukowej walidacji nowych technologii poprzez testy naukowe i pilotażowe oraz (iii) brak zaufania niektórych zainteresowanych stron do innowacji 59 .

6.2. Bariery związane z wiedzą i umiejętnościami

Bariery związane z wiedzą mogą utrudniać podejmowanie decyzji, na przykład po stronie podmiotów działających w sektorze rybołówstwa lub akwakultury, właścicieli statków i decydentów. Bariery te obejmują brak danych lub brak wiedzy technologicznej na temat, na przykład, zużycia paliwa, działania silnika i technologii alternatywnych. Odpowiadając na zaproszenie do zgłaszania uwag, zainteresowane strony potwierdziły, że nie dysponują danymi dotyczącymi efektywności energetycznej, na przykład z pokładowych narzędzi do monitorowania zużycia paliwa, co ograniczyło możliwość pomiaru i śledzenia emisji. Zainteresowane strony wskazały, że te bariery związane z wiedzą utrudniają zrozumienie potencjału energooszczędnych technologii i mogą uniemożliwić przyjęcie bardziej energooszczędnych działań. Wdrażanie nowych technologii jest również utrudnione przez luki w zakresie informacji i wiedzy na temat możliwości wykorzystania istniejących rozwiązań i przyjaznych dla środowiska narzędzi połowowych w przypadku: (i) statków różnych rodzajów, o różnej długości i wieku oraz (ii) różnych technik połowowych. Zainteresowane strony, które zgłosiły swoje uwagi w ramach zaproszenia do zgłaszania uwag, zasugerowały, że istnieje potrzeba dalszych badań zarówno w zakresie tych obszarów technicznych, jak i w zakresie nowych modeli biznesowych. Podkreśliły również potrzebę sporządzenia dalszych studiów wykonalności w tej dziedzinie.

Udoskonaloną wiedzę należy również wykorzystać na potrzeby rozwoju praktycznych umiejętności ułatwiających dalszą absorpcję innowacji oraz stosowanie praktyk połowowych i praktyk w zakresie akwakultury, takich jak stosowanie różnych narzędzi, metod połowowych, technologii i systemów napędowych. Niezbędne jest zatem rozwijanie odpowiednich umiejętności szerokiego grona podmiotów w sektorze, zwłaszcza osób pracujących na morzu, w zakładach akwakultury, w portach i w sektorach pomocniczych. Obecnie istnieje ograniczona liczba miejsc stażu, stanowisk, na których można zdobyć kwalifikacje w trakcie pracy, oraz miejsc przygotowania zawodowego, które oferują możliwość zdobycia praktycznych umiejętności niezbędnych w pracy z nowatorskimi i alternatywnymi technologiami napędowymi. Kolejną barierą jest starzenie się siły roboczej i trudności w przyciąganiu do sektora nowych talentów i osób młodych. Ponadto bariery w nabywaniu umiejętności będą prawdopodobnie występować na poszczególnych etapach łańcucha wartości. Bariery te obejmują brak odpowiednich obiektów szkoleniowych oraz brak programów „szkolenia instruktorów” w kierunku szeregu zawodów niezbędnych do ułatwienia transformacji energetycznej w sektorze.

6.3. Bariery finansowe

Istnieją obawy, że stosunkowo wysokie koszty inwestycyjne przyjęcia niektórych energooszczędnych technologii i niskoemisyjnych technologii napędowych – w porównaniu z przychodami większości statków we flocie rybackiej – mogą spowolnić wdrażanie nowych technologii i innowacji. To z kolei rodzi obawy o brak możliwości rynkowych dla rozwoju rozwiązań energooszczędnych i technologii czystego napędu, co może hamować inwestycje prywatne. Biorąc pod uwagę, że większość przedsiębiorstw sektora akwakultury w UE to mikroprzedsiębiorstwa, te same bariery dotyczą przyjmowania opłacalnych systemów zarządzania energią w zakładach akwakultury i na statkach usługowych wykorzystywanych w akwakulturze. Przyjęcie alternatywnych technologii napędowych utrudnia również ograniczona dostępność opłacalnych z ekonomicznego punktu widzenia alternatywnych źródeł energii i paliw. Dalszy rozwój sytuacji inwestycyjnej ma zasadnicze znaczenie dla przyciągnięcia do sektora nowych inwestycji prywatnych, co z kolei jest niezbędne do wdrożenia w całym sektorze technologii niezbędnych do transformacji energetycznej.

Jak wyjaśniono w rozdziale 5, w ramach EFMRA dostępne są już – z myślą o finansowaniu procesu transformacji – możliwości finansowania publicznego na rzecz wspierania wdrażania środków służących efektywności energetycznej. Ze środków tych można wspierać różnorodne działania, w tym projekty edukacyjne oraz rozwój, testowanie, audyt i rozpowszechnianie energooszczędnych technologii. Należy jednak głębiej rozważyć kwestię ułatwienia dostępu do szerszego zakresu możliwości finansowania unijnego na poszczególnych etapach badań, innowacji, wdrażania i inwestycji. W szczególności należy poszukiwać rozwiązań inwestycyjnych umożliwiających przejście w kierunku ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zmniejszenia zależności od paliw kopalnych w przypadku statków rybackich o długości powyżej 24 metrów, które jak się wydaje należą do segmentów floty zużywających najwięcej paliwa. Oprócz EFMRA transformację energetyczną można obecnie finansować w ramach kilku instrumentów finansowania unijnego. Jednak kroki, które muszą podjąć wnioskodawcy, aby uzyskać dostęp do środków, mogą stanowić poważne utrudnienie hamujące proces finansowania. Ponadto niektóre dostępne środki finansowe mogą nie być przeznaczone konkretnie dla tego sektora lub mogą być obwarowane warunkami, które uniemożliwiają lub ograniczają inwestycje w transformację energetyczną sektora rybołówstwa i akwakultury.

Zainteresowane strony, które odpowiedziały na zaproszenie do zgłaszania uwag, potwierdziły, że jednym z głównych problemów jest finansowanie innowacji i badań w zakresie nowych technologii i nowych statków oraz inwestycje na ich rzecz. Dalsze określenie barier dla transformacji energetycznej i ich stopniowa eliminacja stanowią pierwszy krok w kierunku transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury.

7.Umożliwienie transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury do 2050 r.

Wyzwania, o których mowa w rozdziale 6 niniejszego komunikatu, hamują postępy w osiąganiu podwójnego celu, jakim jest efektywność energetyczna oraz wykorzystanie odnawialnych i niskoemisyjnych źródeł energii w sektorze. Ponieważ ten podwójny cel stanowi podstawę przejścia na neutralny dla klimatu sektor rybołówstwa i akwakultury w UE, ważne jest, aby rozwiązać te kwestie we współpracy z szerokim gronem zainteresowanych stron. Aby przyspieszyć transformację energetyczną, Komisja proponuje 27 działań skoncentrowanych na czterech głównych obszarach działania i kontekście międzynarodowym. Te cztery główne obszary to:

a) udoskonalenie ram zarządzania i poprawa koordynacji lub współpracy między zainteresowanymi stronami;

b) wyeliminowanie luk w dostępnej technologii i wiedzy dzięki badaniom naukowym i innowacjom;

c) rozwój umiejętności i siły roboczej przygotowanej i gotowej do przejścia na transformację energetyczną oraz

d) poprawa otoczenia biznesowego, w tym w zakresie możliwości finansowania i świadomości.    

7.1. Udoskonalenie ram zarządzania oraz poprawa koordynacji i współpracy między zainteresowanymi stronami

Zarówno prace, jak i dyskusje dotyczące transformacji energetycznej w sektorze są rozproszone na różnych forach zainteresowanych stron. W rezultacie w tym sektorze nie istnieje centralny ośrodek współpracy i koordynacji zainteresowanych stron w UE poświęcony transformacji energetycznej. Ogranicza to możliwość: (i) maksymalnego wykorzystania mocnych stron sektora; (ii) opracowania wspólnej strategii; (iii) wymiany najlepszych praktyk oraz (iv) ścisłej współpracy w tej kwestii z szerokim gronem zainteresowanych stron.

Komisja współpracuje z zainteresowanymi stronami, między innymi za pośrednictwem grup regionalnych, komitetów doradczych, partnerów społecznych oraz lokalnych grup działania w ramach rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność. Koordynacja z państwami członkowskimi stanowi również zasadniczy element procesu transformacji, a państwa członkowskie muszą w tych dialogach odgrywać aktywną rolę. Komisja będzie nadal aktywnie uczestniczyć w usprawnianiu dialogu na temat transformacji energetycznej, ale wzywa wszystkie zainteresowane strony i organy krajowe do aktywnego zaangażowania się w ten proces.

Aby ułatwić współpracę i koordynację między zainteresowanymi stronami, Komisja ustanowi nowe i szeroko zakrojone wielostronne partnerstwo na rzecz transformacji energetycznej w rybołówstwie i akwakulturze UE: partnerstwo na rzecz transformacji energetycznej rybołówstwa i akwakultury w UE („ETP”).

ETP będzie stanowić podstawę współpracy i koordynacji zainteresowanych stron w zakresie transformacji energetycznej w tym sektorze. W jego skład wejdą wszystkie zainteresowane strony – w tym małe przedsiębiorstwa – które powinny uczestniczyć w przyspieszeniu transformacji, w szczególności: sektor rybołówstwa i akwakultury; sektor działań pomocniczych; sektor przetwórstwa; władze portów rybackich; stocznie; producenci narzędzi połowowych; organizacje pozarządowe; organizacje badawcze; instytucje finansowe; sektor energetyczny oraz organy publiczne na szczeblu krajowym i regionalnym. Zgodnie z propozycją przedstawioną na Konferencji w sprawie przyszłości Europy kluczowy element stanowi również ogół społeczeństwa. Dzięki ETP obywatele będą mogli zwiększyć swoje zaangażowanie i wiedzę w odniesieniu do: (i) roli rybołówstwa i akwakultury w systemach żywnościowych UE oraz (ii) sposobu osiągnięcia neutralności klimatycznej Europy do 2050 r.

Prace ETP będą koncentrować się na dalszej identyfikacji barier dla transformacji energetycznej i badaniu wspólnych sposobów ich eliminowania. ETP ułatwi dyskusje i poszerzy bazę wiedzy dzięki wymianie informacji i najlepszych praktyk w takich obszarach jak: (i) dostępne narzędzia finansowania transformacji; (ii) pozostałe luki w wiedzy i niedobór kwalifikacji oraz (iii) wspólne priorytety badawcze. ETP będzie również ośrodkiem koordynującym transformację energetyczną w sektorze w zakresie powiązań z szerzej zakrojonymi inicjatywami UE na rzecz transformacji energetycznej (np. w transporcie morskim i infrastrukturze, takimi jak Europejskie Forum Zrównoważonej Żeglugi 60 , lub w zakresie rozwoju paliw alternatywnych i źródeł energii). Komisja zwróci się do ETP i jej zainteresowanych stron o przedstawienie konkretnych, praktycznych i zrównoważonych propozycji rozwiązań mających na celu przyspieszenie transformacji energetycznej w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury.

ETP zostanie utworzone w 2023 r., a Komisja będzie zachęcać wszystkie zainteresowane strony i organy krajowe do pracy nad deklaracją o połączeniu sił w dziedzinie transformacji energetycznej w sektorze i do jej zatwierdzenia. Niebieskie forum, którego utworzenie ogłoszono w 2021 r. w komunikacie w sprawie zrównoważonej niebieskiej gospodarki 61 , zapewni ETP wstępne wsparcie techniczne i obsługę sekretariatu. Pomoże ono koordynować dialog i współpracę w ramach ETP między zainteresowanymi stronami oraz między różnymi użytkownikami morza. Przyczyni się to do wspierania refleksji i dyskusji na temat synergii już w na etapie projektowania w ramach transformacji energetycznej w sektorze.

7.2. Wyeliminowanie luk w technologii i wiedzy dzięki badaniom naukowym i innowacjom

Należy zwiększyć wiedzę i świadomość na temat istniejących technologii i praktyk w zakresie transformacji energetycznej (takich jak te wymienione w rozdziale 4). Konieczne jest również wspieranie testowania i naukowej walidacji nowych i istniejących technologii w celu ich zastosowania w rybołówstwie i akwakulturze. Działania te podtrzymają upowszechnianie się tych technologii lub praktyk i przyczynią się do szybszej transformacji.

Niektóre technologie nie są jeszcze gotowe do wprowadzenia na rynek lub nie są technicznie ani ekonomicznie opłacalne, by je stosować w tym sektorze – dlatego wymagają dalszego rozwoju. Dotyczy to w szczególności technologii potrzebnych do szerszego przyjęcia odnawialnych i niskoemisyjnych źródeł energii. Aby ułatwić tę transformację, niezbędne są innowacje w dziedzinach takich jak: przemysł stoczniowy, projektowanie narzędzi, metody napędu, infrastruktura portowa oraz czyste lub odnawialne źródła energii i paliw. Aby to osiągnąć, innowacje w sektorze powinny być lepiej powiązane z istniejącymi ramami badań naukowych i innowacji, na przykład w sektorze transportu morskiego. W tym kontekście w ramach unijnej kompleksowej strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności 62 wyznaczono już cel pośredni, zgodnie z którym bezemisyjne statki oceaniczne powinny być gotowe do wprowadzenia na rynek do 2030 r. Jednocześnie istnieje potrzeba wzmocnienia procesu rozwoju nowych technologii, który rozpoczyna się od badań naukowych i innowacji, a kończy na zastosowaniu tych technologii w nowych i istniejących typach statków rybackich i zakładach akwakultury, które są w pełni zgodne z wymogami bezpieczeństwa i dostosowane do potrzeb. Ważnym narzędziem umożliwiającym ten proces jest współpraca na szczeblu regionalnym, krajowym i sektorowym.

Innowacje są już obecne, lecz w przypadku innowacyjnych projektów skoncentrowanych na sektorze rybołówstwa i akwakultury możliwości są znacznie większe. W sektorze tym stosuje się już energooszczędne narzędzia, panele fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe typu żaglowego czy modernizację statków. Znane są również przykłady zastępowania – przez właścicieli statków – silników wysokoprężnych rozwiązaniami hybrydowymi lub alternatywnymi, takimi jak akumulatory lub silniki napędzane amoniakiem lub wodorem.

Aby pobudzić rozpowszechnianie innowacji w całej UE, Komisja uruchomi w ramach ETP wirtualną platformę wymiany wiedzy, rozpoczynając od publikacji kompendium studiów przypadków i najlepszych praktyk dotyczących: (i) innowacji w zakresie transformacji energetycznej w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz (ii) synergii już na etapie projektowania w różnych sektorach. W przyszłości kompendium będzie rozwijać się w kierunku regularnie aktualizowanej publikacji, która będzie zawierać najlepsze studia przypadków i najlepsze praktyki w branży. Kompendium zostanie wybrane przez zespół ekspertów reprezentujących kilka branż związanych z sektorem rybołówstwa i akwakultury, a zespół ten będzie prowadzony przez ETP.

Ponadto baza wiedzy zostanie poszerzona o ocenę szacowanych kosztów, korzyści i skutków transformacji energetycznej w sektorze. Komisja przeprowadzi ogólnounijne badanie dotyczące dostępnych technologii w zakresie transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury oraz związanych z nimi kosztów i korzyści. Komisja oceni również odpowiednie wskaźniki (np. okres zwrotu i zwrot z inwestycji) w poszczególnych segmentach floty, jak również w różnych technikach akwakultury. Ponadto w ramach unijnego obserwatorium niebieskiej gospodarki 63 Komisja uruchomi przyjazne dla użytkownika narzędzie internetowe do oceny wpływu cen paliwa na wyniki floty i sektora. Aby poprawić swoje możliwości monitorowania, Komisja oceni potrzebę dodatkowego regularnego gromadzenia danych na temat zużycia energii i emisji w sektorze, na przykład w drodze projektów pilotażowych.

W szczególności w odniesieniu do akwakultury wytyczne dotyczące akwakultury zawierają już plany opracowania wytycznych w zakresie efektywności środowiskowej 64 . Jednym z celów tego dokumentu będzie wsparcie sektora akwakultury w dalszym zmniejszaniu jego śladu środowiskowego i węglowego. Będą one zawierały wykaz dobrych praktyk w zakresie efektywności energetycznej i zmniejszenia śladu węglowego w akwakulturze, w tym, w stosownych przypadkach, dane dostarczone w ramach badania dotyczącego dostępnych technologii w zakresie transformacji energetycznej w sektorze oraz powiązanych z nimi kosztów i korzyści. Nowo ustanowiony unijny mechanizm pomocy dla akwakultury 65 zagwarantuje również szerokie rozpowszechnienie tych i innych wytycznych oraz zapewni wsparcie techniczne.

UE dysponuje szerokim wachlarzem programów innowacyjnych, które mają na celu przyspieszenie transformacji energetycznej gospodarki UE i które można wykorzystać do wsparcia transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury. Inwestycje w badania naukowe i innowacje w ramach programu „Horyzont Europa” 66 nadal stanowią wsparcie dla procesu transformacji w kierunku zrównoważonej niebieskiej gospodarki. W szczególności ETP – działając w synergii z innymi obszarami badawczymi i gałęziami przemysłu – będzie propagować działania zmierzające do opracowania, wdrożenia i testowania technologii, zwłaszcza rozwoju zrównoważonych technologii w transporcie wodnym w ramach programu „Horyzont Europa”. Stworzenie odpowiedniego środowiska dla badań naukowych i innowacji, w szczególności dzięki połączeniu z innymi partnerstwami, takimi jak partnerstwo europejskie na rzecz bezemisyjnego transportu wodnego (ZEWT) 67 oraz partnerstwo Batteries4EU 68 czy Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Czystego Wodoru 69 , w ramach których opracowywane są usługi podstawowe technologii do wykorzystania w sektorze transportu wodnego, prowadzi do synergii z potrzebami w zakresie innowacji w dziedzinie transformacji energetycznej sektora rybołówstwa i akwakultury. Istnieją również sojusze przemysłowe, w ramach których partnerzy publiczni i prywatni połączyli siły na rzecz wspierania wdrażania czystych technologii na dużą skalę 70 . Komisja, wraz z zainteresowanymi stronami w ETP, zbada sposoby wykorzystania istniejących inicjatyw do zapewnienia synergii i maksymalizacji korzyści dla sektora.

Unijna strategia cyfrowa „Europa na miarę ery cyfrowej” 71 będzie stanowiła dodatkową formę propagowania transformacji cyfrowej w sektorze transportu wodnego, a transformacja taka będzie również musiała zostać uwzględniona jako część transformacji energetycznej w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury.

Dzięki nowemu ETP Komisja będzie również promować potencjał w zakresie specjalizacji na poziomie krajowym i regionalnym, aby wspierać rozpowszechnianie i akceptację innowacji z korzyścią dla sektora. Komisja już teraz ułatwia i wspiera regionalną współpracę morską w skali basenu morskiego i makroregionu, w tym w drodze realizacji strategii inteligentnej specjalizacji. Strategie takie obejmują również transformację energetyczną, zakładając określenie strategicznych obszarów działania przy szerokim zaangażowaniu zainteresowanych stron i współpracy regionalnej/międzyterytorialnej. Komisja utworzyła nową platformę tematyczną dotyczącą strategii inteligentnej specjalizacji w zakresie zrównoważonej niebieskiej gospodarki 72 , obejmującą pięć tematów: rybołówstwo, akwakulturę, morskie energie odnawialne, niebieskie biotechnologie i turystykę morską na obszarach przybrzeżnych. Ta platforma tematyczna zapewnia działania na rzecz budowania zdolności (np. szkolenia) w zakresie niebieskiej gospodarki dla zainteresowanych stron oraz możliwość współpracy międzyregionalnej we wspólnych obszarach priorytetowych inteligentnej specjalizacji. W ramach tej platformy zapewniono również wiedzę fachową do tworzenia partnerstw międzyregionalnych i inne usługi wsparcia. Wspomniana platforma tematyczna pomoże w: (i) tworzeniu synergii między poszczególnymi instrumentami finansowania w zakresie innowacji oraz (ii) dalszej mobilizacji zainteresowanych stron o charakterze publicznym i prywatnym w kwestiach dotyczących niebieskiej gospodarki na poziomie regionalnym.

Komisja pomaga państwom członkowskim i regionom UE w opracowaniu, wdrożeniu i przeglądzie ich strategii inteligentnej specjalizacji oraz w realizacji innowacyjnych projektów za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR 73 ), EFMRA, Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS 74 ) oraz innych funduszy unijnych. W ramach platformy tematycznej strategii inteligentnej specjalizacji dotyczącej zrównoważonej niebieskiej gospodarki Komisja przeanalizuje utworzenie innowacyjnej grupy współpracy dla zainteresowanych stron w zakresie transformacji energetycznej w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury.

Komisja zbada możliwości stworzenia synergii w ramach poszczególnych sieci i programów w celu rozwoju ogólnounijnych ekosystemów innowacji w rzeczywistych środowiskach („żywe laboratoria”) 75 , w tym z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym. Komisja wzywa również regiony i zainteresowane strony do tworzenia regionalnych żywych laboratoriów z udziałem różnych zainteresowanych stron (w tym stoczni, portów, dostawców energii i inwestorów) w celu współtworzenia i zwiększenia skali innowacyjnych rozwiązań w zakresie transformacji energetycznej sektora oraz opracowywania prototypów.

Należy w pełni wykorzystać potencjał unijnej misji „odbudowa naszych oceanów i zasobów wodnych do 2030 r.” 76 , zwłaszcza w obszarze sztandarowych projektów tej misji. Ta misja UE jest okazją do usunięcia barier dla innowacji spowodowanych brakiem współpracy między autorami takich innowacji a użytkownikami końcowymi, jak również barier wynikających z braku poparcia naukowego. Komisja wzywa regiony, państwa członkowskie i inne zainteresowane strony do zatwierdzenia karty inicjatywy „odbudowa naszych oceanów i zasobów wodnych do 2030 r.” i zbadania możliwości dalszego tworzenia regionalnych sztandarowych projektów w ramach tej misji. Usprawni to współpracę między podmiotami publicznymi i prywatnymi dzięki podjęciu działań w zakresie badań naukowych i innowacji ukierunkowanych na zwiększenie wykorzystania przez społeczeństwo innowacji, które: (i) powodują przyspieszenie transformacji energetycznej w sektorze oraz (ii) mogą być rozpowszechniane w pozostałej części UE. Podobnie potrzebna jest również współpraca z europejskim partnerstwem na rzecz neutralnej dla klimatu, zrównoważonej i wydajnej niebieskiej gospodarki 77 , ustanowionym w 2022 r. w ramach programu „Horyzont Europa”.

7.3. Rozwój umiejętności i siły roboczej wyszkolonej i gotowej na transformację energetyczną

Komisja uznaje znaczenie podejmowania szeroko zakrojonych działań na rzecz zmiany i podnoszenia kwalifikacji we wszystkich sektorach gospodarki, częściowo w celu przyspieszenia osiągnięcia celów UE na 2030 r. w zakresie zatrudnienia i umiejętności 78 . Zostało to podkreślone przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen, która ogłosiła, że rok 2023 będzie Europejskim Rokiem Umiejętności.

Zainicjowanie transformacji energetycznej, w szczególności w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury, będzie wymagało nabycia nowej wiedzy, umiejętności i kwalifikacji, aby pracownicy byli w stanie wdrożyć nowe technologie i praktyki. Sektor rybołówstwa i akwakultury potrzebuje dynamicznych i dysponujących odpowiednią wiedzą pracowników, zwłaszcza młodszych, którzy mogą pomóc w szybszym wprowadzeniu sektora w zrównoważoną przyszłość. Jest to szczególnym wyzwaniem w przypadku rybołówstwa ze względu na starzejącą się siłę roboczą w tym sektorze, co może doprowadzić do utraty wykwalifikowanych pracowników.

Komisja umożliwiła już tworzenie partnerstw na rzecz umiejętności (zaangażowanie zainteresowanych stron) w ramach paktu na rzecz umiejętności 79 , jednej z inicjatyw przewodnich europejskiego programu na rzecz umiejętności. Na wzór inicjatyw, które już są realizowane w innych sektorach gospodarki UE, należy rozważyć utworzenie odpowiednich partnerstw na rzecz umiejętności na dużą skalę wśród zainteresowanych stron w sektorze rybołówstwa i akwakultury celem promowana rozwoju umiejętności.

Nowoczesne systemy edukacji i szkolenia zawodowego, umożliwiające szkolenie i przekwalifikowanie pracowników do wykonywania nowych i zrównoważonych działań, będą miały zasadnicze znaczenie dla przyciągnięcia nowych pracowników i poprawy wizerunku sektora, możliwości znalezienia zatrudnienia w tym sektorze i jego atrakcyjności dla osób wchodzących na rynek pracy, w tym przedstawicieli młodszego pokolenia oraz kobiet. Niedobory wykwalifikowanej siły roboczej, w szczególności w związku z przejściem na alternatywną energię odnawialną i niskoemisyjną, prawdopodobnie pojawią się w całym sektorze, ponieważ stopniowo zaczyna on wchodzić w etap transformacji. W wielu podsektorach zajdzie konieczność inwestowania w wiedzę i szkolenia w zakresie energii odnawialnej i niskoemisyjnej oraz przyciągnięcia dobrze wykwalifikowanych pracowników, aby pomóc w transformacji sektora rybołówstwa i akwakultury. Podsektory te obejmują energetykę morską, dostawców energii, porty i inne obszary. Ponadto, jak podkreślono w pakiecie dotyczącym umiejętności i talentów 80 , legalna migracja może również przyczynić się do zaradzenia niedoborom siły roboczej, a także zapewnić równość i sprawiedliwe środowisko pracy pracownikom sektora. Co więcej, dostosowanie sektora do transformacji energetycznej może również skutkować stworzeniem nowych możliwości i miejsc pracy w społecznościach wiejskich i nadbrzeżnych. 

W celu propagowania tej zmiany Komisja ogłosiła nową edycję zaproszenia do składania wniosków dotyczących niebieskiej kariery zawodowej w ramach EFMRA na łączną kwotę 7,5 mln EUR 81 w celu wspierania innowacyjnych projektów w zakresie umiejętności w niebieskiej gospodarce. W 2022 r. Komisja ogłosiła również zaproszenie dotyczące „kobiet w niebieskiej gospodarce” 82 , aby pomóc w zwiększeniu udziału kobiet w poszczególnych sektorach niebieskiej gospodarki, w tym w rybołówstwie i akwakulturze. W ramach strategicznego podejścia do prognozowania Komisja uruchomi również projekt „Rybacy przyszłości” w celu: (i) określenia tendencji, wymogów dotyczących umiejętności, możliwości zatrudnienia, luk kompetencyjnych i szkoleniowych, szans i zagrożeń stojących przed sektorem oraz (ii) przedstawienia wizji sposobu pracy rybaków w 2050 r. 83  

Komisja zachęca państwa członkowskie do dalszego włączania wiedzy i umiejętności w zakresie technologii i praktyk niezbędnych do transformacji energetycznej do programów szkolenia zawodowego i programów edukacyjnych w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz w całym łańcuchu wartości i dostaw. Działania te można objąć wsparciem w ramach EFMRA lub innych programów unijnych, w szczególności Erasmus+, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus oraz Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Komisja przeanalizuje również kwestię utworzenia programu wirtualnej akademii poświęconej transformacji energetycznej w przedmiotowym sektorze na platformie internetowej UE, jednocześnie nieprzerwanie bazując na istniejących programach „niebieskich umiejętności” w agencjach UE.

Ponadto wiedza i odpowiednie dane dotyczące zużycia energii w sektorze odgrywają istotną rolę we wspieraniu podejmowania świadomych decyzji przez zainteresowane strony i decydentów. Unijne obserwatorium niebieskiej gospodarki 84 , uruchomione w maju 2022 r., będzie stanowić filar do celów gromadzenia i rozpowszechniania wiedzy i danych. Obserwatorium będzie również analizować postępy w zakresie przejścia na odnawialne i niskoemisyjne źródła energii w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz przedstawiać sprawozdania w tym zakresie.

7.4. Poprawa otoczenia biznesowego i zwiększenie świadomości na temat możliwości finansowania

Odpowiednie ramy inwestycyjne oraz możliwości zapewniania funduszy i finansowania mają kluczowe znaczenie dla umożliwienia transformacji energetycznej. Ich zapewnienie będzie wymagało znacznego wysiłku finansowego, szczególnie w sektorze, który jest bardzo zróżnicowany i charakteryzuje się obecnością głównie małych przedsiębiorstw. Konieczne jest również zintensyfikowanie inwestycji w obszarze: (i) badań naukowych i innowacji; (ii) testowania i naukowej weryfikacji technologii; (iii) realizacji na większą skalę oraz (iv) docelowego wdrożenia technologii w całym sektorze. Ponadto należy również realizować inwestycje poza sektorem rybołówstwa i akwakultury, w szerszym łańcuchu wartości, obejmującym porty, stocznie, dostawców energii, branżę przetwórstwa rybnego i giełdy rybne.

Unijne i krajowe fundusze publiczne oraz instrumenty finansowe mogą pobudzić inwestycje prywatne i pomóc w pokonaniu istniejących barier inwestycyjnych dzięki zaspokojeniu potrzeb finansowych. Konieczne jest jednak również rozwiązanie problemu innych barier utrudniających powszechną realizację inwestycji prywatnych, w tym w zakresie promowania rozwoju rynku i zachęcania do szerszego wdrożenia technologii przez małe przedsiębiorstwa.

Na potrzeby wspierania transformacji energetycznej w sektorze UE dysponuje szerokim wachlarzem narzędzi finansowych udostępnianych za pośrednictwem funduszy publicznych, inwestycji prywatnych wspieranych w ramach finansowania publicznego oraz unijnych instrumentów finansowych i dotacji. Aby zintensyfikować wykorzystanie tych funduszy na rzecz transformacji energetycznej, państwa członkowskie muszą lepiej wykorzystać istniejące możliwości, częściowo w drodze odpowiedniego przydzielania funduszy na rzecz transformacji energetycznej w swoich treściach programowych, natomiast podmioty prywatne mogłyby odnieść korzyści dzięki większej świadomości dotyczącej tych funduszy i otrzymaniu pomocy w dostępie do nich.

EFMRA może: (i) nadal wspierać etap przedrynkowy innowacji i nowych technologii oraz (ii) zapewnić wsparcie finansowe na rzecz przyjmowania i wdrażania dojrzałej technologii. Fundusz ten może oferować wsparcie na tych etapach, zapewniając jednocześnie zgodność z celami wspólnej polityki rybołówstwa, jak wyjaśniono w rozdziale 5. Większość państw członkowskich uwzględniła środki dotyczące transformacji energetycznej w swoich programach EFMRA i jest gotowa wspierać sektor w tej transformacji dzięki dostosowanym do potrzeb operacjom prowadzonym w ramach tego funduszu. Komisja pomoże państwom członkowskim przełożyć zobowiązania określone w ich programach EFMRA na konkretne inwestycje wspierające transformację i efektywność energetyczną w krajowych sektorach rybołówstwa i akwakultury tych państw.

Komisja wzywa również państwa członkowskie do zachowania elastyczności w odniesieniu do ich limitów zdolności połowowej, we współpracy z sektorem, aby pomóc w przesunięciu zdolności połowowej tam, gdzie jest ona potrzebna, oraz aby umożliwić wprowadzenie technologii na rzecz transformacji energetycznej na statkach 85 . W tym zakresie wszelkie przesunięcia limitów zdolności połowowej wymagać będą wiarygodnego monitorowania takiej zdolności, w tym odnośnie do mocy silnika 86 .

„Horyzont Europa” – kluczowy program UE w zakresie badań naukowych i innowacji – oferuje instrumenty ułatwiające współpracę i zwiększające wpływ badań naukowych i innowacji na rozwój, wspieranie i realizację przejścia branży żeglugi morskiej na energię odnawialną. Z części takiego wsparcia dla tej branży mogą korzystać również niektóre duże statki rybackie. Zarówno w ramach inicjatywy „odbudowa naszych oceanów i zasobów wodnych” 87 , jak i sztandarowych projektów w ramach tej inicjatywy zapewniane jest stałe wsparcie finansowe na rzecz osiągnięcia neutralnego dla klimatu rybołówstwa i akwakultury. W szczególności wsparcie to oferowane jest dzięki pracom nad konkretnym sztandarowym projektem na Morzu Bałtyckim i Północnym, którego celem jest stworzenie zrównoważonej i neutralnej dla klimatu niebieskiej gospodarki. Innowacyjne projekty dotyczące transformacji energetycznej mogą być również finansowane w ramach strategii inteligentnej specjalizacji 88 , które poszczególne regiony zobowiązane są dalej rozwijać. W ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i funduszu innowacyjnego unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji 89 można zaoferować wsparcie dla projektów obejmujących innowacyjne technologie niskoemisyjne z elementami komercyjnymi, przy czym zawsze wsparcie takie gwarantowane jest zgodne z celami i zasadami wspólnej polityki rybołówstwa. Ponadto państwa członkowskie mogą również udzielać pomocy państwa na określonych warunkach, o czym wspomniano w rozdziale 5. Nowe rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych w sektorze rybołówstwa przyjęte przez Komisję pozwoli na zachowanie możliwości uzyskiwania wsparcia inwestycyjnego związanego z zieloną energią i transformacją energetyczną. 

UE uruchomiła kilka inicjatyw w odpowiedzi na pandemię COVID-19 i niesprowokowany akt agresji Rosji wobec Ukrainy. Inicjatywy te obejmują plan REPowerEU, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności 90 oraz ogłoszony niedawno Europejski Bank Wodoru 91 . W połączeniu inicjatywy te mogą przyspieszyć pozyskiwanie finansowania na rzecz przejścia na energię alternatywną. Realizacja tych inicjatyw może przynieść bezpośrednie korzyści dla unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury. Sektor ten może jednak również skorzystać z efektów mnożnikowych dotyczących zarówno popytu na czystą energię, jak i rozwoju/wdrażania czystych technologii energetycznych w innych sektorach takich jak sektor żeglugi. Ponadto w następstwie przyjęcia nowego rozporządzenia w sprawie kryzysu energetycznego 92 Komisja: (i) przeprowadzi ocenę potrzeb w zakresie inwestycji przyspieszających przejście na czystą energię oraz (ii) przedstawi propozycję zwiększenia siły oddziaływania finansowego planu REPowerEU. Niektóre państwa członkowskie uwzględniły już inwestycje morskie i inwestycje powiązane z tym obszarem w swoich planach REPowerEU. Inwestycje te obejmują: (i) zazielenianie i innowacje w sektorze rybołówstwa i akwakultury; (ii) zazielenianie i transformację cyfrową portów i stoczni oraz (iii) „zieloną” żeglugę. W tym celu Komisja wzywa państwa członkowskie do uwzględnienia w krajowych planach obudowy i zwiększania odporności reform i inwestycji związanych z transformacją energetyczną i czystymi energiami w sektorze.

W celu propagowania uproszczonego dostępu do informacji na temat finansowania oraz dokładniejszego określania, które fundusze można wykorzystać do wsparcia transformacji energetycznej i w jaki sposób, Komisja opracuje specjalny przewodnik i bazę danych na temat unijnego finansowania i instrumentów finansowania na rzecz transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury. Celem działań Komisji jest również ułatwienie dostępności i wykorzystania przez podmioty publiczne i prywatne istniejących funduszy na rzecz pomocy w transformacji energetycznej. W związku z tym Komisja będzie propagować szczególną pomoc na poziomie regionalnym i transgranicznym w celu dopasowania do konkretnych projektów najistotniejszych funduszy na rzecz transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury. Cel ten zostanie osiągnięty dzięki już dostępnym mechanizmom pomocy w ramach poszczególnych strategii na rzecz basenu morskiego 93 . Aby ułatwić wykorzystanie już istniejących funduszy, w ramach których podmioty publiczne i prywatne z obszaru unijnej akwakultury mogą uzyskać wsparcie na rzecz transformacji energetycznej, konieczna będzie również współpraca w ramach niedawno ustanowionego mechanizmu pomocy dla akwakultury 94 , który: (i) ma stać się „punktem kompleksowej obsługi” do celów rozpowszechniania wiedzy, technicznej wiedzy fachowej i informacji na temat zrównoważonej akwakultury (wraz z przewodnikiem na temat unijnego finansowania i bazą danych projektów finansowanych przez Unię w sektorze) oraz (ii) posłużyć do wymiany dobrych praktyk w zakresie zrównoważonej akwakultury w ramach UE.

Transformacja energetyczna musi również opierać się na inwestycjach prywatnych i być objęta wsparciem w ramach tych inwestycji, w szczególności w przypadku projektów, w których dostęp do finansowania publicznego jest ograniczony lub niewystarczający. W ostatnich latach Komisja opracowuje programy i instrumenty finansowania mające przyciągnąć inwestorów prywatnych i ograniczyć czynniki ryzyka, a jednocześnie ułatwić rozpoczynanie innowacyjnych inwestycji, takie jak Program InvestEU 95 i Fundusz BlueInvest uruchomiony we współpracy z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym (EFI) 96 .

Program InvestEU 97 umożliwia finansowanie prywatne w drodze gwarancji finansowych ukierunkowane na wspieranie opracowywania instrumentów mających zapewnić współdzielenie ryzyka z sektorem prywatnym, a w rezultacie zwiększyć środki na inwestycje w technologie związane z klimatem, środowiskiem naturalnym i czystą energią, w tym technologie wykorzystywane na statkach i w miejscach związanych z akwakulturą. Ze wszystkich czterech „segmentów polityki” w ramach tego programu 98 można już korzystać w celu wspierania transformacji energetycznej.

W 2022 r. Komisja, we współpracy z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym, uruchomiła specjalną inicjatywę w obszarze niebieskiej gospodarki 99 : Program InvestEU na rzecz niebieskiej gospodarki. W ramach tej inicjatywy w okresie siedmiu lat (2021–2027) uruchomione zostanie finansowanie w wysokości 500 mln EUR, co w połączeniu z kapitałem prywatnym zaowocuje pozyskaniem kwoty w wysokości nawet 1,5 mld EUR na rzecz finansowania ryzyka ponoszonego przez pośredników takich jak fundusze venture capital w odniesieniu do innowacyjnych MŚP w niebieskiej gospodarce, w które warto inwestować. Inicjatywa ta jest otwarta na różnego rodzaju projekty i przedsiębiorstwa, w tym przedsiębiorstwa pracujące nad nowymi typami czystych statków lub nad wyposażeniem istniejących statków w technologie nisko- i bezemisyjne. 

Ponadto w ramach unijnej platformy BlueInvest 100 prowadzone będą działania na rzecz wsparcia serii projektów 101 , pomocy MŚP w poruszaniu się w gąszczu dostępnych opcji finansowania oraz wzmocnienia ekosystemu finansowania. Dzięki wykorzystaniu tej platformy działania te będą realizowane w drodze dalszego zapewniania ukierunkowanego wsparcia w zakresie gotowości do inwestowania i dostępu do finansowania dla MŚP i przedsiębiorstw typu start-up. Wsparcie takie będzie skoncentrowane na: (i) przyspieszaniu wdrażania innowacyjnych i zrównoważonych technologii, rozwiązań i modeli biznesowych oraz (ii) wspieraniu transformacji sektora. Wsparcie to zapewni widoczność transformacji energetycznej i związanych z nią możliwości inwestycyjnych, w tym transformacji energetycznej w sektorze rybołówstwa i akwakultury. Dzięki wykorzystaniu platformy BlueInvest cel ten zostanie osiągnięty za pomocą: (i) sesji prezentacyjnych i wydarzeń ułatwiających nawiązywanie kontaktów, warsztatów tematycznych i seminariów internetowych; (ii) społeczności internetowej platformy oraz (iii) programu budowania zdolności dla inwestorów dostępnego w ramach tej platformy. Celem działań realizowanych za pomocą platformy BlueInvest jest osiągnięcie do 2024 r. inwestycji o wartości 1 mld EUR na rzecz zrównoważonej niebieskiej gospodarki.

Na początku 2023 r. Komisja opublikuje również sprawozdanie dla inwestorów BlueInvest, w którym przedstawi najważniejsze technologie wspierające zieloną i cyfrową transformację oraz powiązane możliwości inwestycyjne dla inwestorów kapitałowych w MŚP i przedsiębiorstwach typu start-up uczestniczących w serii projektów BlueInvest 102 . We wrześniu 2022 r. przeprowadzono ankietę z udziałem 87 inwestorów wysokiego ryzyka i prywatnych inwestorów kapitałowych w celu zgromadzenia danych na potrzeby wspomnianego sprawozdania dla inwestorów. Na podstawie wyników ankiety stwierdzono już, że inwestorzy byliby skłonni wspólnie zainwestować – od chwili obecnej do 2030 r. – środki w łącznej wysokości 2,14 mld EUR 103 , w tym w przedsiębiorstwa oferujące rozwiązania i technologie na rzecz transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury 104 .

8.Transformacja energetyczna w kontekście międzynarodowym

UE może odgrywać wiodącą rolę w transformacji energetycznej sektora rybołówstwa i akwakultury na poziomie międzynarodowym. Środki wprowadzane przez UE ponownie potwierdzą wiarygodność zaangażowania Unii w międzynarodowe działania w dziedzinie klimatu. Środki te są konkretnymi przykładami sposobów wspierania zrównoważonego i odpowiedzialnego rybołówstwa i akwakultury zgodnie z zobowiązaniami UE podjętymi na najważniejszych forach międzynarodowych.

Ponadto kluczową rolę odgrywają również strategie dotyczące basenów morskich i strategie makroregionalne z komponentem morskim w ramach regionalnych konwencji morskich. Strategie te są szczególnie istotne w promowaniu zrównoważonej i odpornej „niebieskiej gospodarki”, ponieważ w ich ramach innowacje i badania naukowe uznawane są za kluczowe instrumenty rozwoju społeczności nadbrzeżnych oraz zrównoważonego rybołówstwa i akwakultury. UE powinna zatem propagować transformację energetyczną w sektorze rybołówstwa i akwakultury w ramach dwustronnej i wielostronnej współpracy z państwami niebędącymi członkami UE, w tym w ramach regionalnych organizacji ds. zarządzania rybołówstwem.

Komisja zwróci również szczególną uwagę na transformację energetyczną sektora rybołówstwa i akwakultury w krajach objętych polityką sąsiedztwa, a w szczególności w krajach objętych procesem rozszerzenia. Komisja będzie informować o możliwościach związanych z postępami w zakresie transformacji energetycznej, a w przypadku krajów objętych procesem rozszerzenia zajmie się kwestią włączenia transformacji energetycznej do procesu rozszerzenia. Krajom objętym polityką sąsiedztwa i krajom objętym procesem rozszerzenia udostępnione zostaną narzędzia opracowywane na potrzeby transformacji energetycznej, takie jak planowany przewodnik i baza danych na temat unijnych instrumentów finansowania transformacji energetycznej w sektorze rybołówstwa.

W skali globalnej istnieją ramy regulacyjne Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) dotyczące efektywności energetycznej nowych statków 105 . Trwają również prace nad opracowaniem nowego zestawu konkretnych środków „śródokresowych” na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, a także wytycznych dla statków stosujących paliwa alternatywne.

Niemniej jednak w perspektywie krótkoterminowej koszty związane z inwestycjami w transformację energetyczną nie powinny stawiać podmiotów gospodarczych w UE w niekorzystnej sytuacji w porównaniu z konkurentami prowadzącymi działalność w oparciu o mniej wymagające polityki i przepisy dotyczące redukcji zużycia energii. Na poziomie międzynarodowym UE, zgodnie z programem międzynarodowego zarządzania oceanami 106 , będzie nadal opowiadać się za: (i) zwiększeniem ambicji w zakresie strategii IMO dotyczących ograniczania emisji gazów cieplarnianych przy okazji zbliżającego się przeglądu promującego ambitny cel Unii zakładający stopniowe zmniejszanie emisji do 2050 r. oraz (ii) połączeniem globalnej normy dotyczącej paliw w zakresie gazów cieplarnianych z instrumentem rynkowym dla paliw odnawialnych, nisko- i bezemisyjnych w tym zakresie.

Korzystając ze wskazówek zawartych w ramach odniesienia polityki OECD 107 , UE będzie propagować spójność między transformacją energetyczną w sektorze rybołówstwa i akwakultury, z jednej strony, a głównymi politykami rozwojowymi z drugiej. Kluczowe obszary, między którymi należy zapewnić spójność, obejmują: (i) transformację energetyczną; (ii) unijne polityki w zakresie ograniczania ubóstwa i bezpieczeństwa żywnościowego w krajach rozwijających się oraz (iii) unijną politykę w zakresie różnorodności biologicznej oraz „Plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby” 108 i określone w nim cele środowiskowe. W ten sposób umocniony zostanie duch spójności Europejskiego Zielonego Ładu. Szczególna uwaga poświęcona zostanie rozwojowi biopaliw i polityce promującej biopaliwa jako paliwa alternatywne w sektorze rybołówstwa i akwakultury, przy jednoczesnym zagwarantowaniu unikania negatywnych skutków dla globalnego bezpieczeństwa żywnościowego i różnorodności biologicznej. Wsparcie w tym obszarze zapewnione zostanie również w drodze działań związanych z niedawno podjętą unijną inicjatywą w sprawie alg 109 , które dotyczą opracowania norm branżowych i podjęcia dalszych działań badawczych w zakresie otrzymywania biopaliw z alg w ramach programu „Horyzont Europa”.

Komisja będzie nadal promować prace i wymianę najlepszych praktyk w zakresie transformacji energetycznej sektora rybołówstwa i akwakultury w kluczowych organizacjach międzynarodowych (OECD, IMO i FAO). Dokładniej rzecz ujmując, Komisja będzie współpracować z Komitetem ds. Rybołówstwa OECD w celu poprawy analitycznych podstaw debaty dotyczącej międzynarodowej polityki rybołówstwa i akwakultury. Komisja będzie realizować to zadanie w drodze specjalnych dyskusji strategicznych oraz dostarczania danych i analiz strategii politycznych. a także świadczenia usług doradztwa, w szczególności w zakresie oceny kosztów i korzyści nowych technologii. 

9.Wnioski

Nadszedł moment, aby zacząć budować przyszłość sektora rybołówstwa i akwakultury i ustanowić ambitne cele w tym zakresie. Kryzys energetyczny na niespotykaną dotychczas skalę uwidocznił, jak duże znaczenie ma zwiększenie tempa transformacji energetycznej oraz zapewnienie zrównoważoności i odporności gospodarczej tego sektora. Treść niniejszego komunikatu jest spójna zarówno z planem działania na rzecz ochrony i odbudowy ekosystemów morskich z myślą o zrównoważonym i odpornym rybołówstwie, jak i z treścią komunikatu w sprawie funkcjonowania WPRyb. Przedstawiono w nim wizję i propozycje Komisji dotyczące propagowania transformacji w stronę modelu zrównoważonego w sektorach rybołówstwa i akwakultury. Ta transformacja w sektorze będzie również wspierać osiąganie unijnych celów w zakresie zrównoważonej energii, strategicznej autonomii oraz neutralnej dla klimatu i wolnej od zanieczyszczeń gospodarki unijnej do 2050 r.

Do tej pory bolączką sektora rybołówstwa i akwakultury były niewystarczające zachęty do przyspieszenia transformacji energetycznej. Niektóre z przyczyn takiego stanu obejmowały: (i) brak przystępnych cenowo, powszechnie stosowanych i dojrzałych technologii, które mogłyby zastąpić obecnie stosowane technologie zależne od paliw kopalnych; (ii) niepewność co do wyboru technologii w kontekście długotrwałych i kosztownych aktywów (statków i infrastruktura bunkrowania) oraz (iii) brak wystarczającego finansowania tej zmiany w sektorze przez podmioty prywatne i publiczne. Podjęcie działań wymaga teraz zjednoczonej i nadzwyczajnej współpracy oraz reakcji ze strony wszystkich zainteresowanych stron w sektorze, w tym władz krajowych i regionalnych.

Transformacja energetyczna unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury może zostać przeprowadzona z powodzeniem jedynie w przypadku odpowiedniego zaangażowania i ścisłej współpracy na rzecz tej nowej wizji. W ramach nowego ETP Komisja będzie ściśle współpracować ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, w tym z: branżą (w tym z przedsiębiorstwami prowadzącymi działalność na małą skalę); stoczniami; portami; dostawcami energii; ośrodkami badań naukowych; środowiskiem akademickim; władzami państw członkowskich na wszystkich szczeblach instytucji rządowych; instytucjami krajowymi; organizacjami pozarządowymi i ogółem społeczeństwa. Komisja wyraża gotowość i chęć do rozwijania bliższej współpracy w tym obszarze z Parlamentem Europejskim, Radą i innymi instytucjami Unii.

Wraz z zainteresowanymi stronami Komisja będzie kontynuować prace nad propozycją sektorowych celów pośrednich transformacji energetycznej, które będą oparte na danych i dowodach naukowych. Co roku Komisja będzie podsumowywać realizację działań określonych w niniejszym komunikacie i w razie potrzeby zaproponuje działania uzupełniające, aby dalej wspierać transformację energetyczną w sektorze, w tym w obszarach, w których nadal istnieją luki lub w których bieżące zmiany wymagają nowych przedsięwzięć wspierających transformację.

(1) COM(2022) 230 final.

(2) W wielu segmentach floty UE, zwłaszcza tych stosujących energochłonne metody połowowe, koszty paliwa stanowiły ponad połowę wartości wyładunków w 2022 r.

(3) Komitet Naukowo-Techniczny i Ekonomiczny ds. Rybołówstwa, The 2022 Annual Economic Report on the EU Fishing Fleet (STECF 22-06) [Roczne sprawozdanie gospodarcze za 2022 r. na temat floty rybackiej UE (STECF 22-06)], Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, doi:10.2760/120462.

(4) Tymczasowe ramy kryzysowe (C/2022/1890), rozporządzenie (UE) 2022/1278 i decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2022/500.

(5) COM(2019) 640 final.

(6) Z danych zebranych przy użyciu unijnych ram gromadzenia danych wynika, że w latach 2009–2014 w rybołówstwie w UE zmniejszono paliwochłonność (tj. zużycie paliwa na tonę wyładunku) o ponad 15 %, ale od tego czasu tendencja ta uległa zahamowaniu.

(7) COM(2020) 381 final.

(8) COM(2021) 240 final.

(9) Rozporządzenie (UE) nr 1380/2013 w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa.

(10) COM(2021) 236 final. Strategiczne wytyczne dotyczące bardziej zrównoważonej i konkurencyjnej akwakultury w UE na lata 2021–2030 obejmują działania związane z transformacją energetyczną przedmiotowego sektora, takie jak: (i) określenie metody odniesienia służącej do ustalania śladu węglowego i wpływu produkcji sektora akwakultury na ekosystemy lub (ii) identyfikacja dobrych praktyk na poziomie rządowym i branżowym, obejmujących efektywność energetyczną i zmniejszenie śladu węglowego.

(11) Gephart, J.A., Henriksson, P.J.G., Parker, R.W.R. i in., „Environmental performance of blue foods”, Nature, t. 597, 2021, s. 360–365; https://doi.org/10.1038/s41586-021-03889-2  

(12) COM(2023) 103.

(13) A także wraz ze sprawozdaniem Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wdrożenia rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków (COM(2023) 101) oraz „Planem działania UE: Ochrona i odbudowa ekosystemów morskich dla zapewnienia zrównoważonego i odpornego rybołówstwa” (COM(2023) 102). 

(14) Załącznik do dokumentu COM(2022) 404 final dotyczący sześciu propozycji z Konferencji w sprawie zmiany klimatu i środowiska, podczas której Komisja zaproponowała rozważenie tej inicjatywy jako nowego obszaru działania.

(15) W terminie od 7 listopada 2022 r. do 5 grudnia 2022 r. można było przekazać informacje zwrotne w ramach zaproszenia do zgłaszania uwag; https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/13619-Rybo%C5%82owstwo-i-akwakultura-w-UE-transformacja-energetyczna_pl  

(16) Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem, planem REPowerEU, pakietem przepisów klimatycznych „Gotowi na 55” oraz strategią na rzecz bioróżnorodności i strategią „Od pola do stołu”.

(17) Zgodnie z danymi gospodarczymi z 2019 r. zbieranymi na podstawie unijnych ram gromadzenia danych (rozporządzenie (UE) 2017/1004). W latach 2020–2021 ceny paliwa żeglugowego wzrosły o 48 %, a w 2022 r. zwiększyły się jeszcze bardziej do rekordowo wysokich poziomów, kiedy to w momentach szczytowych znacznie przekraczały 1,00 EUR za litr. W pierwszych dziewięciu miesiącach 2022 r. średnia cena paliwa żeglugowego wynosiła około 1,00 EUR za litr – tj. była ponad dwukrotnie większa niż średnia cena w 2021 r. 

(18) Dowody naukowe wskazują, że całkowita emisja CO2 w przypadku produktów rybołówstwa i akwakultury wynosi od zaledwie 1,09 kg ekwiwalentu dwutlenku węgla do 20,31 kg ekwiwalentu dwutlenku węgla na kilogram produktu spożywczego (Gephart i in., 2021).

(19) Komitet Naukowo-Techniczny i Ekonomiczny ds. Rybołówstwa, Roczne sprawozdanie gospodarcze za 2021 r. na temat floty rybackiej UE (STECF 21-08), Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2021, doi:10.2760/60996.

(20) Ustanowienie unijnego gromadzenia danych dotyczących akwakultury na podstawie unijnych ram gromadzenia danych (rozporządzenie (UE) 2017/1004) jest nadal w fazie rozwoju. Obecny zakres danych nie pozwala na rozróżnienie ogólnounijnych tendencji dotyczących zużycia energii w akwakulturze.

(21) Komitet Naukowo-Techniczny i Ekonomiczny ds. Rybołówstwa, Roczne sprawozdanie gospodarcze za 2020 r. na temat floty rybackiej UE (STECF 20-12), Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2020, doi:10.2760/441510.

(22)   Orędzie o stanie Unii za 2022 r., wygłoszone przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen (europa.eu) .

(23) Zgodnie z celami określonymi w art. 2 rozporządzenia w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa (UE) nr 1380/2013.

(24) A przy tym zapobiegają negatywnym skutkom presji ze strony popytu na biopaliwa na światowe bezpieczeństwo żywnościowe, która wynika z pośredniej zmiany użytkowania gruntów i konkurencji między uprawami produkowanymi do celów żywnościowych i na biopaliwa, zgodnie z ramami określonymi w dyrektywie (UE) 2018/2001.

(25) W przypadku na przykład holowania, nawigacji, sprzętu do lokalizacji ryb, kuchni i zasilania kabiny.

(26) Projektowanie systemów, procesów i operacji z wyprzedzeniem w celu określenia wzajemnych zależności między poszczególnymi sektorami niebieskiej gospodarki, które wzajemnie się uzupełniają i wzmacniają, zapewniając kompleksową ścieżkę transformacji energetycznej.

(27) Komitet Naukowo-Techniczny i Ekonomiczny ds. Rybołówstwa (STECF), https://stecf.jrc.ec.europa.eu/reports/economic  

(28)  COM(2021) 236 final.

(29)  COM(2022) 592 final.

(30) Między innymi poprzez wprowadzenie „latających” lub lżejszych rozpornic, które zmniejszają opór; demonstrację technologii napędowej wspomaganej wiatrem; modernizacje kadłuba oraz cieńsze sieci, które przyczyniają się do znacznego zmniejszenia zużycia paliwa.

(31) COM(2023) 102.

(32) Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych (COM(2021) 559 final).

(33)  Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego, Potential of Ammonia as Fuel in Shipping 2022 [Potencjał amoniaku jako paliwa w żegludze w 2022 r.], EMSA, Lizbona, 2022, https://emsa.europa.eu/publications/reports/download/7322/4833/23.html  

(34)

Jest mało prawdopodobne, aby w ciągu kolejnych dziesięciu lat biopaliwa z alg stały się opłacalne z ekonomicznego punktu widzenia lub dostępne. Komisja określiła przyszłe potrzeby w tej dziedzinie w swojej niedawnej inicjatywie UE w sprawie alg (COM(2022) 592 final), w której uwzględniła dwa konkretne działania: opracowanie norm branżowych i podjęcie dalszych działań badawczych za pośrednictwem programu „Horyzont Europa”.

(35) Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego, Update on Potential of Biofuels for Shipping 2022 [Potencjał biopaliw dla żeglugi w 2022 r. – aktualizacja], EMSA, Lizbona, 2022, https://emsa.europa.eu/publications/reports/download/7321/4834/23.html  

(36) Na przykład już dziś możliwe jest dostosowanie niektórych silników wysokoprężnych do zasilania ich również wodorem.

(37) COM(2020) 789 final.

(38) COM(2021) 550 final.

(39) COM(2021) 562 final.

(40) COM(2021) 559 final.

(41) COM(2021) 557 final.

(42) COM(2021) 563 final.

(43) COM(2021) 551 final.

(44) COM(2020) 741 final.

(45) Na przykład poprzez wycofanie starego statku z eksploatacji bez korzystania z pomocy publicznej.

(46)   https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/13619-Rybo%C5%82owstwo-i-akwakultura-w-UE-transformacja-energetyczna_pl  

(47) Tj. różnica między limitami zdolności połowowej a rzeczywistą czynną zdolnością połowową floty.

(48) https://oceans-and-fisheries.ec.europa.eu/funding/emfaf_en

(49) Zgodnie z art. 18 rozporządzenia (UE) 2021/1139 w sprawie EMFRA.

(50) O których mowa w art. 22 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013 ustanawiającego wspólną politykę rybołówstwa; na warunkach umożliwiających kompensowanie zwiększenia zdolności połowowej uprzednim obniżeniem tej zdolności o co najmniej tę samą wielkość bez korzystania z pomocy publicznej z tego samego segmentu floty lub z segmentu floty, w stosunku do którego najnowsze sprawozdanie na temat zdolności połowowej wykazało brak równowagi zdolności połowowej z uprawnieniami do połowów dostępnymi dla tego segmentu.

(51) Zgodnie z art. 19 rozporządzenia w (UE) 2021/1139 sprawie EFMRA.

(52) Wspieranie usług doradczych, współpracy między naukowcami a rybakami, szkolenia zawodowego, uczenia się przez całe życie, promowania dialogu społecznego, wymiany wiedzy i zróżnicowania działalności.

(53)   https://oceans-and-fisheries.ec.europa.eu/funding/local-partnerships_en  

(54)   https://competition-policy.ec.europa.eu/sectors/agriculture/legislation_en  

(55) Rozporządzenie (UE) 2022/2473 (Dz.U. L 327 z 21.12.2022, s. 82).

(56) Art. 17, 18 i 19 rozporządzenia Rady (UE) 2017/1004.

(57) Wytyczne dotyczące pomocy państwa w sektorze rybołówstwa i akwakultury C(2022) 8995.

(58) COM(2021) 563 final.

(59) Komisja Europejska, Europejska Agencja Wykonawcza ds. Klimatu, Środowiska i Infrastruktury, Bastardie, F., Feary, D., Kell, L. i in., Climate change and the common fisheries policy: adaptation and building resilience to the effects of climate change on fisheries and reducing emissions of greenhouse gases from fishing: final report [Zmiana klimatu a wspólna polityka rybołówstwa: dostosowanie i budowanie odporności na skutki zmiany klimatu dla rybołówstwa oraz ograniczenie emisji gazów cieplarnianych pochodzących z rybołówstwa – sprawozdanie końcowe], Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2022, https://data.europa.eu/doi/10.2926/155626  

(60)   https://transport.ec.europa.eu/transport-themes/sustainable-transport/european-sustainable-shipping-forum_en  

(61) COM(2021) 240 final.

(62) COM(2020) 789 final.

(63)   https://blue-economy-observatory.ec.europa.eu/index_en

(64) Wytyczne w zakresie efektywności środowiskowej zawierać będą następujące elementy: (i) określenie metody odniesienia służącej do ustalania śladu węglowego sektora akwakultury oraz (ii) zebranie i wyszczególnienie dobrych praktyk na poziomie rządowym i branżowym obejmujących efektywność energetyczną oraz ograniczenie śladu węglowego (załącznik do dokumentu COM(2021) 236 final).

(65)   https://cinea.ec.europa.eu/news-events/news/new-aquaculture-assistance-mechanism-support-eu-sustainable-aquaculture-2022-07-29_en  

(66)   https://commission.europa.eu/funding-tenders/find-funding/eu-funding-programmes/horizon-europe_pl  

(67)   https://waterborne.eu/partnership/partnership .  

(68)   https://bepassociation.eu/  

(69)   https://www.clean-hydrogen.europa.eu/index_en  

(70) Na przykład europejski sojusz na rzecz czystego wodoru, europejski sojusz na rzecz baterii i sojusz przemysłowy na rzecz łańcucha wartości paliw odnawialnych i niskoemisyjnych.

(71)   https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age_pl  

(72)   https://s3platform.jrc.ec.europa.eu/sustainable-blue-economy  

(73) https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/find-funding/eu-funding-programmes/european-regional-development-fund-erdf_en; https://ec.europa.eu/environment/archives/life/funding/life.htm  

(74)   https://ec.europa.eu/european-social-fund-plus/pl  

(75) Według europejskiej sieci żywych laboratoriów laboratoria takie to ekosystemy otwartej innowacji w środowiskach rzeczywistych, w których wykorzystywane są iteracyjne procesy informacji zwrotnej dzięki podejściu uwzględniającemu cykl życiowy innowacji w celu uzyskania trwałego oddziaływania: https://enoll.org/about-us/what-are-living-labs/  

(76)   https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/eu-missions-horizon-europe/restore-our-ocean-and-waters_en

(77)   https://maritime-spatial-planning.ec.europa.eu/fundings/european-partnership-climate-neutral-sustainable-and-productive-blue-economy  

(78) Cele te przedstawiono w ramach Europejskiego programu na rzecz umiejętności służącego zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności z 2020 r.: https://ec.europa.eu/migrant-integration/library-document/european-skills-agenda-sustainable-competitiveness-social-fairness-and-resilience_en

(79)   https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1517&langId=en  

(80)   COM(2022) COM(2022) 657 final.  

(81)   https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/docs/2021-2027/emfaf/wp-call/2023/call-fiche_emfaf-2023-bluecareers_en.pdf

(82)   https://cinea.ec.europa.eu/news-events/news/women-blue-economy-call-proposals-now-open-2022-05-17_en . W lutym 2023 r. na potrzeby dwóch projektów przeznaczono finansowanie w wysokości 2,5 mln EUR, https://cinea.ec.europa.eu/news-events/news/eur-25-million-awarded-two-emfaf-projects-women-blue-economy-2023-02-06_en  

(83) Jak zaproponowano w komunikacie pt. „Wspólna polityka rybołówstwa dziś i jutro” (COM(2023) 103).

(84)   https://blue-economy-observatory.ec.europa.eu/index_en

(85) Możliwość tę opisano dokładniej w rozdziale 5 niniejszego komunikatu.

(86) Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa, Badanie dotyczące weryfikacji mocy silnika przez państwa członkowskie: sprawozdanie końcowe, Urząd Publikacji, 2019, https://op.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/a867cbac-8e90-11e9-9369-01aa75ed71a1

(87)   https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/eu-missions-horizon-europe/restore-our-ocean-and-waters_en

(88)   https://ec.europa.eu/regional_policy/en/funding/erdf/  

(89)   https://climate.ec.europa.eu/eu-action/funding-climate-action/innovation-fund_en  

(90) https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/find-funding/eu-funding-programmes/recovery-and-resilience-facility_en  

(91) Zgodnie z propozycją zawartą w liście intencyjnym towarzyszącym orędziu o stanie Unii 2022 z dnia 14 września 2022 r.

(92) COM(2022) 473 final.

(93)   https://maritime-spatial-planning.ec.europa.eu/projects/black-sea-assistance-mechanism ; https://atlantic-maritime-strategy.ec.europa.eu/en/contact-us/assistance-mechanism-atlantic-action-plan ; https://westmed-initiative.ec.europa.eu/assistance-mechanism/  

(94)   https://cinea.ec.europa.eu/news-events/news/new-aquaculture-assistance-mechanism-support-eu-sustainable-aquaculture-2022-07-29_en  

(95)   https://investeu.europa.eu/index_en

(96)   https://www.eif.org/what_we_do/equity/news/2022/commission-and-eif-agree-to-mobilize-500-million-with-new-equity-initiative-for-blue-economy.htm  

(97)   https://investeu.europa.eu/index_en  

(98) Inwestycje społeczne i umiejętności, zrównoważona infrastruktura, MŚP oraz badania naukowe, innowacje i cyfryzacja.

(99) W ramach wspólnego produktu kapitałowego MŚP-BRI InvestEU.

(100)   https://webgate.ec.europa.eu/maritimeforum/en/frontpage/1451  

(101)   https://webgate.ec.europa.eu/maritimeforum/en/pipeline/projects/4361  

(102) Seria tych projektów dotyczy ponad 330 innowacyjnych przedsiębiorstw o wysokim potencjale w dziedzinie niebieskiej gospodarki.

(103) Dane te zostaną jeszcze skonsolidowane, a następnie ujęte w sprawozdaniu dla inwestorów BlueInvest, które zostanie opublikowane 9 marca 2023 r. podczas Dnia Platformy BlueInvest. Sprawozdanie, zawierające analizę 10 sektorów niebieskiej gospodarki, będzie obejmowało również szczegółowe badania dotyczące „zielonej” żeglugi i modernizacji statków.

(104) Rybołówstwo, akwakultura, biotechnologia morska, budowa i modernizacja statków, żegluga i porty, niebieska energia odnawialna, niebieska technologia i obserwacja oceanów, turystyka morska i na obszarach przybrzeżnych, zanieczyszczenie oceanów i gospodarka wodna, ochrona i regeneracja obszarów przybrzeżnych i środowiska naturalnego.

(105)   https://www.imo.org/en/ourwork/environment/pages/technical-and-operational-measures.aspx  

(106) JOIN(2022) 28 final.

(107)   https://www.oecd.org/gov/pcsd/pcsd-framework.htm  

(108) COM(2021) 400 final.

(109) COM(2022) 592 final.