This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52021DC0790
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL on the implementation of Regulation (EC) No 1185/2009 of the European Parliament and of the Council of 25 November 2009 concerning statistics on pesticides
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1185/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie statystyk dotyczących pestycydów
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1185/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie statystyk dotyczących pestycydów
COM/2021/790 final
KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 14.12.2021
COM(2021) 790 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
z wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1185/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie statystyk dotyczących pestycydów
1.Wprowadzenie
1.1.Kontekst
Rozporządzeniem (WE) nr 1185/2009 1 („rozporządzenie”) ustanowiono wspólne ramy tworzenia statystyk europejskich dotyczących pestycydów. Rozporządzeniem uregulowano dane statystyczne dotyczące wprowadzania do obrotu pestycydów („statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów”) oraz statystyki dotyczące stosowania pestycydów w rolnictwie. Zgodnie z art. 7 rozporządzenia Komisja co pięć lat musi przedstawić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z wykonania tego rozporządzenia. Niniejsze sprawozdanie zawiera, w szczególności, ocenę jakości przekazywanych danych, sposobów gromadzenia danych oraz związanego z tym obciążenia przedsiębiorstw, gospodarstw rolnych i administracji krajowych. W sprawozdaniu tym przeanalizowano również kwestię, w jakim stopniu statystyki te są przydatne w kontekście realizacji strategii w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów, a w szczególności osiągnięcia celów określonych w art. 1 rozporządzenia. Zawiera ono propozycje dotyczące dalszej poprawy jakości danych oraz sposobów gromadzenia danych, co z kolei przyczynia się do poprawy zakresu i porównywalności danych i zmniejszenia obciążeń przedsiębiorstw, gospodarstw rolnych i administracji krajowych.
Europejskie statystyki dotyczące pestycydów służą przede wszystkim do celów określonych w art. 4 i 15 dyrektywy 2009/128/WE 2 . Ponadto rozporządzenie jest wyraźnie powiązane z rozporządzeniem (WE) nr 1107/2009 3 , a w szczególności z jego art. 67, w którym ustanowiono określone obowiązki dotyczące sprawozdawczości oraz prowadzenia i przechowywania dokumentacji w zakresie wprowadzania do obrotu i stosowania pestycydów.
Niniejsze sprawozdanie stanowi drugie sprawozdanie w sprawie wdrożenia rozporządzenia oraz dotyczy ono zarówno sprzedaży pestycydów, jak i stosowania pestycydów w rolnictwie w latach odniesienia 2015–2019. W 2017 r. przyjęto pierwsze sprawozdanie 4 , które dotyczy sprzedaży pestycydów w okresie odniesienia 2011–2014 oraz stosowania pestycydów w rolnictwie w okresie odniesienia 2010–2014.
1.2.Zmiany, jakie zaszły na szczeblu UE od czasu publikacji ostatniego sprawozdania
W maju 2019 r. przyjęto dyrektywę Komisji (UE) 2019/782 5 ustanawiającą zharmonizowane wskaźniki ryzyka w celu oszacowania tendencji w zakresie ryzyka wynikającego ze stosowania pestycydów. W dyrektywie tej ustanowiono zharmonizowane wskaźniki ryzyka, o których mowa w art. 15 ust. 1 dyrektywy 2009/128/WE. Eurostat oblicza zharmonizowany wskaźnik ryzyka 1 – za pomocą którego mierzy się stosowanie pestycydów i ryzyko dotyczące pestycydów – w oparciu o statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów gromadzone na podstawie rozporządzenia oraz grupy i wskaźniki korygujące zagrożenia określone w odnośnej dyrektywie Komisji.
W maju 2020 r. Komisja przyjęła „Strategię »od pola do stołu« na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego” 6 . Celem tej strategii jest przyspieszenie transformacji w kierunku zrównoważonego systemu żywnościowego. Strategia ta obejmuje cel polegający na zmniejszeniu ogólnego stosowania pestycydów chemicznych i związanego z tym ryzyka o 50 % oraz stosowania bardziej niebezpiecznych pestycydów o 50 % do 2030 r. W określonym w ramach tej strategii planie działania Komisja zaproponowała zmianę rozporządzenia w celu wyeliminowania luk w danych i wzmocnienia kształtowania polityki w oparciu o dowody.
W lutym 2020 r. Trybunał Obrachunkowy opublikował sprawozdanie pt. „Zrównoważone stosowanie środków ochrony roślin” 7 , w którym oceniono, czy działania podejmowane przez Komisję i państwa członkowskie doprowadziły do ograniczenia zagrożeń związanych ze stosowaniem środków ochrony roślin oraz czy w stosownych przepisach przewidziano skuteczne zachęty przyczyniające się do zmniejszania zależności od środków ochrony roślin. W sprawozdaniu tym sformułowano szereg zaleceń dla Komisji w zakresie statystyk dotyczących pestycydów:
·zapewnienie lepszego dostępu do danych statystycznych na temat środków ochrony roślin;
·wyeliminowanie restrykcyjnych wymogów agregowania danych statystycznych dotyczących środków ochrony roślin (art. 3 ust. 4 rozporządzenia), co pozwoli na publikowanie bardziej użytecznych statystyk (np. na temat środków ochrony roślin niskiego ryzyka i substancji czynnych o określonych właściwościach);
·doprecyzowanie, ulepszenie i zharmonizowanie wymogów dotyczących unijnych statystyk na temat stosowania środków ochrony roślin w rolnictwie (załącznik II do rozporządzenia), tak by zapewnić większą dostępność, porównywalność i użyteczność tych statystyk (termin realizacji: 2023 r.).
Instrumentem prawnym, który wybrano w celu wprowadzenia niezbędnych udoskonaleń, jest wniosek ustawodawczy dotyczący rozporządzenia w sprawie statystyki dotyczącej nakładów i produkcji w rolnictwie przyjęty przez Komisję w dniu 2 lutego 2021 r. 8 Wniosek ten obejmuje statystykę rolnictwa dotyczącą upraw roślinnych, zwierząt i cen produktów rolnych, składników odżywczych i produkcji ekologicznej, a także sprzedaży środków ochrony roślin i ich stosowania w rolnictwie. Po wejściu w życie rozporządzenia, którego dotyczy ten wniosek, rozporządzenie będące podstawą niniejszego sprawozdania straci moc.
2.Charakter i zakres informacji
Zgodnie z art. 2 lit. a) rozporządzenia „pestycydy” oznaczają „produkt ochrony roślin” zdefiniowany w art. 2 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009 lub produkt biobójczy stosowany jako produkt ochrony roślin, zdefiniowany w art. 2 ust. 1 dyrektywy 98/8/WE. Pestycydy dzielą się na następujące kategorie:
·fungicydy i bakteriocydy,
·herbicydy, środki hamujące wzrost pędów i środki mchobójcze,
·insektycydy i akarycydy,
·moluskocydy,
·regulatory wzrostu roślin,
·pozostałe środki ochrony roślin.
Wykaz substancji czynnych został zaktualizowany w odniesieniu do roku odniesienia 2016 rozporządzeniem Komisji (UE) 2017/269 9 . Substancje zatwierdzone w latach 2011–2016 uwzględniono w zbiorze danych, przy czym niektóre substancje zostały inaczej sklasyfikowane (np. zmiana z głównej grupy „Insektycydy i akarycydy” na „Pozostałe środki ochrony roślin”, lub z drugiej wymienionej głównej grupy na „Fungicydy i bakteriocydy”). W ten sposób powstała przerwa w szeregu czasowym. Komisja (Eurostat) i państwa członkowskie pracują nad stworzeniem zharmonizowanego zestawu danych z różnych okresów.
Rozporządzenie stanowi, że państwa członkowskie 10 mają co roku przekazywać Komisji (Eurostatowi) swoje dane statystyczne dotyczące pestycydów wprowadzanych do obrotu każdego roku (statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów). Mają one ponadto obowiązek dostarczać statystyki dotyczące stosowania pestycydów w rolnictwie w okresach pięcioletnich. Niniejsze sprawozdanie dotyczy przekazanych danych i sprawozdań na temat jakości obejmujących lata odniesienia 2015–2019 włącznie.
Przepisy rozporządzenia mają dwie główne wady. Określone w rozporządzeniu wymogi dotyczące agregacji danych (art. 3 ust. 4) sprawiają, że nie można publikować żadnych danych na poziomie substancji czynnych. Ma to poważny wpływ na dostępność danych. Kolejną istotną wadą gromadzenia danych na obecnie obowiązujących zasadach jest brak harmonizacji danych dotyczących stosowania pestycydów: państwa członkowskie mogą dowolnie wybrać rok odniesienia w ramach pięcioletniego okresu (2015–2019) oraz wykaz roślin uprawnych, które uznają za reprezentatywne dla sytuacji krajowej.
2.1.Zasięg geograficzny
2.1.1.Statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów
Zgodnie z rozporządzeniem państwa członkowskie UE, Islandia i Norwegia są zobowiązane do przesłania statystyk dotyczących sprzedaży pestycydów do dnia 30 grudnia roku N+1 oraz krajowych sprawozdań na temat jakości do dnia 31 marca roku N+2. Szwajcaria, Czarnogóra i Turcja przekazują dane i sprawozdania na temat jakości dobrowolnie.
2.1.2.Statystyki dotyczące stosowania pestycydów w rolnictwie
Zgodnie z rozporządzeniem państwa członkowskie UE, Islandia i Norwegia (do celów niniejszego sprawozdania zwane dalej łącznie „państwami członkowskimi”) są zobowiązane do przesyłania danych i sprawozdań na temat jakości dotyczących stosowania pestycydów w rolnictwie wobec wybranych roślin uprawnych w ciągu 12 miesięcy od zakończenia każdego okresu pięciu lat. Drugi okres pięciu lat zakończył się w dniu 30 grudnia 2019 r., a państwa były zobowiązane do przekazania danych i sprawozdań na temat jakości do dnia 30 grudnia 2020 r. Wybrane rośliny uprawne muszą być reprezentatywne dla upraw w danym państwie członkowskim oraz dla stosowanych substancji. Okresem odniesienia jest okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, w którym daną roślinę uprawną poddano działaniu wszystkich środków ochrony roślin stosowanych bezpośrednio lub pośrednio na tej roślinie.
2.2.Metody i źródła gromadzenia danych
Zgodnie z rozporządzeniem państwa członkowskie mogą gromadzić niezbędne dane na różne sposoby. Państwa członkowskie mogą gromadzić dane na podstawie badań, informacji dotyczących wprowadzania do obrotu i stosowania pestycydów, uzyskanych w związku z obowiązkami wynikającymi z art. 67 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009, informacji ze źródeł administracyjnych lub połączenia tych środków, w tym procedur szacowania statystycznego na podstawie opinii ekspertów lub modeli.
2.2.1.Statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów
W przypadku większości państw członkowskich wykorzystane dane pierwotne dotyczące sprzedaży pestycydów pochodzą ze źródeł administracyjnych, dla których przekazywanie danych jest obowiązkowe. Art. 67 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009 stanowi, że posiadacze zezwolenia muszą dostarczyć właściwym organom w państwach członkowskich wszelkich danych dotyczących wielkości sprzedaży środków ochrony roślin zgodnie z przepisami UE w sprawie statystyk dotyczących środków ochrony roślin. Kilka państw korzysta z innych źródeł danych, takich jak spis powszechny i badania (reprezentacyjne) lub połączenie źródeł administracyjnych z innymi źródłami. Więcej informacji na temat praktyk krajowych można znaleźć w krajowych sprawozdaniach na temat jakości 11 .
2.2.2.Statystyki dotyczące stosowania pestycydów w rolnictwie
Statystyki dotyczące stosowania pestycydów w rolnictwie zasadniczo opierają się na badaniach statystycznych przeprowadzanych wśród rolników. W niektórych państwach spis powszechny przeprowadza się wśród gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej określonego progu liczonego w hektarach lub na podstawie oczekiwanego obrotu gospodarstwa. Inne metody gromadzenia danych stosuje się wyłącznie w wyjątkowych przypadkach: dwa państwa korzystają z istniejących danych administracyjnych dotyczących stosowania pestycydów, dwa państwa korzystają z danych pozyskanych od sieci danych rachunkowych gospodarstw rolnych (FADN), dwa państwa pozyskują dane dotyczące stosowania na podstawie ekstrapolacji danych dotyczących sprzedaży pestycydów, a jedno państwo wykorzystuje badanie naukowe oparte na ilościach pozostałości pestycydów w punktach pomiaru wód gruntowych.
W niektórych przypadkach informacje gromadzi się za pomocą środków elektronicznych, takich jak badania internetowe lub oprogramowanie do zarządzania gospodarstwem rolnym. Kilka państw wskazało jednak brak możliwości korzystania ze środków elektronicznych. Państwa gromadziły dane głównie za pomocą kwestionariuszy w formie papierowej (7 państw), bezpośrednich wywiadów (6 państw), a także wywiadów telefonicznych i kwestionariuszy elektronicznych (4 państwa w jednym i drugim przypadku) lub w ramach łączenia metod. Pozostałe metody to: nagrania cyfrowe tworzone przez użytkowników za pośrednictwem stron internetowych, bezpośredni stały dostęp do danych w bazach danych, wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo i wywiady internetowe wspomagane komputerowo. Więcej informacji na temat praktyk krajowych można znaleźć w krajowych sprawozdaniach na temat jakości 12 .
2.3.Jakość przekazywanych danych
O ile państwa członkowskie odpowiadają za jakość statystyk dotyczących pestycydów, to Komisja (Eurostat) wprowadza wszelkie niezbędne środki w celu wykrycia błędów w danych, które otrzymuje. Państwa członkowskie przekazują dane na temat wszystkich substancji czynnych i wszystkie agregaty wykazu kodów 13 , w tym dane poufne, za pośrednictwem pojedynczego punktu kontaktowego (portal EDAMIS), zgodnie z określoną strukturą plików i formatem zapisu. Osiągnięto wysoki poziom standaryzacji w zakresie rozwiązań technicznych dotyczących transmisji danych. Komisja (Eurostat) obsługuje niezawodny system informatyczny do celów przyjmowania, walidacji i przetwarzania danych oraz przeprowadza kilka rodzajów kontroli danych: kontrolę kompletności i spójności kwestionariusza sprawozdawczego każdego państwa, weryfikację agregacji danych dotyczących ilości pestycydów oraz kontrolę szeregów czasowych pod względem rozwoju sytuacji w czasie. Przed rozpowszechnieniem statystyk Komisja (Eurostat) stosuje również kontrole manualne w zakresie poufności drugiego stopnia oraz zwraca się do państw o przesłanie danych skorygowanych o wszelkie wykryte błędy.
2.3.1.Statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów
Większość państw członkowskich swoje zestawy danych nadal przekazuje na czas i odpowiednio współpracuje w sytuacjach, w których konieczne jest zastosowanie dodatkowych kontroli lub korekt. Jeśli chodzi o dokładność, wiarygodność i porównywalność, większość państw potwierdziła, że dane pierwotne dotyczące sprzedaży pestycydów zgromadzono od posiadaczy zezwoleń. Uznały one, że dane uzyskane z tych źródeł zasadniczo są dobrej jakości.
Państwa członkowskie zgłosiły, że w celu zapewnienia jakości statystycznej danych zastosowały następujące środki: porównanie danych ilościowych z danymi z poprzedniego roku, porównanie z zewnętrznymi źródłami danych, kontrola wiarygodności zadeklarowanych ilości i produktów, kontrola nietypowych i brakujących ilości oraz kontrole wyrywkowe. Państwa członkowskie wskazały również, że stosują przepisy Europejskiego kodeksu praktyk statystycznych 14 .
2.3.2.Statystyki dotyczące stosowania pestycydów w rolnictwie
Większość państw swoje zestawy danych przekazała na czas i szybko reagowała na wnioski dotyczące zastosowania dodatkowych kontroli lub korekt. Jedno państwo przekazało dane z kilkumiesięcznym opóźnieniem.
Jeśli chodzi o dokładność, wiarygodność i porównywalność, większość państw członkowskich uznała, że przekazano dobrej jakości dane. Większość państw jest zdania, że jakość danych utrzymuje się na stabilnym poziomie od czasu publikacji pierwszego sprawozdania w 2017 r. Sześć państw zgłosiło ogólną poprawę jakości statystyk. Zaledwie jedno państwo zgłosiło, że porównywalność danych uległa pogorszeniu.
Nie jest łatwo zsumować wielkość obszarów poddanych działaniu pestycydów ze względu na wymóg łączenia danych dotyczących substancji czynnych według klas chemicznych. Jeżeli substancje czynne należące do tej samej klasy chemicznej lub grupy stosuje się na tym samym fizycznym obszarze, dany obszar można prawidłowo podsumować, unikając podwójnego liczenia, tylko wówczas, gdy badanie jest skonstruowane w sposób pozwalający na uwzględnienie tego faktu. Ponad połowa państw nie może zagwarantować, że wykluczyła możliwość podwójnego liczenia wielkości obszarów upraw poddanych działaniu pestycydów, co ogranicza możliwości rozpowszechniania danych dotyczących tego typu obszarów. Agregację danych dotyczących takiego obszaru mogą prowadzić wyłącznie krajowe organy statystyczne, ponieważ do tego celu konieczne są szczegółowe informacje dotyczące działek.
3.Istotność – Przydatność i rozpowszechnianie danych statystycznych
Eurostat publikuje dwa zestawy danych statystycznych dotyczących pestycydów w swojej bazie danych służącej rozpowszechnianiu: statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów i statystyki dotyczące stosowania pestycydów w rolnictwie 15 . Zgodnie z określonymi w rozporządzeniu wymogami dotyczącymi agregacji danych (art. 3 ust. 4) Komisja (Eurostat) nie może publikować żadnych danych na temat substancji czynnych.
Ze względu na wymogi dotyczące agregacji danych i złożone kwestie dotyczące poufności Komisja (Eurostat) wstępnie rozpowszechniała wyłącznie statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów na najwyższym poziomie w hierarchii określonym w załączniku III do rozporządzenia: „główna grupa” (rozpowszechnianie od 2013 r.). Kolejny poziom w hierarchii, tj. „kategorię produktów”, dodano w 2018 r., a poziom „klasa chemiczna” – w 2021 r. Od czasu poprzedniego okresu sprawozdawczego nastąpiła zatem poprawa dostępności danych.
Na publikowane statystyki dotyczące pestycydów nadal wpływają ograniczenia w zakresie poufności. Ograniczenia te wiążą się z poufnością informacji statystycznych zdefiniowaną w rozporządzeniu (WE) nr 223/2009 16 i dotyczą danych umożliwiających bezpośrednią lub pośrednią identyfikację jednostek statystycznych, co skutkuje ujawnieniem informacji indywidualnych. Wpływ poufności informacji statystycznych różni się w zależności od państwa członkowskiego, rodzaju pestycydów i roku. Wiąże się to ze strukturą sektora pestycydów i rolnictwa w danym państwie. W latach 2011–2019 dane dotyczące mniej niż 1 % łącznej wielkości sprzedaży stanowią dane poufne.
Szereg państw członkowskich rozpowszechniało statystyki dotyczące sprzedaży pestycydów na poziomie krajowym bez stosowania żadnych zasad poufności. Komisja (Eurostat) ułatwia dostęp do statystyk krajowych, zamieszczając link do strony internetowej zawierającej krajowe statystyki dotyczące pestycydów w załączniku do europejskiego pliku metadanych 17 .
Publikowanie statystyk dotyczących stosowania pestycydów w rolnictwie jest bardzo trudne ze względu na wymogi dotyczące agregacji, brak harmonizacji lat odniesienia i roślin uprawnych oraz koncepcję „wielkości obszarów poddanych działaniu substancji”.
·Rozporządzenie stanowi, że każde państwo musi wybrać rośliny uprawne i powiązane substancje czynne reprezentatywne dla rolnictwa krajowego, a nie wszystkie uprawy i pestycydy stosowane w danym państwie. W odniesieniu do jednego roku odniesienia jedno państwo zgłasza od 2 do 51 roślin uprawnych. Łącznie zbadano około 150 różnych roślin uprawnych 18 . Komisja (Eurostat) wydała wniosek dotyczący harmonizacji upraw w celu zwiększenia porównywalności danych za okres odniesienia 2020–2024. To od państw zależy jednak, czy zdecydują się zastosować do tego wniosku.
·Państwa mogą wybrać rok odniesienia w ramach okresu pięciu lat określonego w rozporządzeniu. Niektóre państwa zgłosiły dane za 1 z 5 lat odniesienia, podczas gdy inne zgłosiły dane za wszystkie 5 lat odniesienia (różne rośliny uprawne).
·Nie jest łatwo zsumować wielkość obszarów poddanych działaniu pestycydów ze względu na wymóg łączenia danych dotyczących substancji czynnych według klas chemicznych, jak wskazano powyżej w sekcji 2.3.2.
Wszystkie te czynniki w dużym stopniu powodują ograniczenie porównywalności i przydatności danych dotyczących stosowania pestycydów w rolnictwie.
W 2019 r. Komisja (Eurostat) opublikowała pracę badawczą na temat danych dotyczących stosowania pestycydów w rolnictwie 19 . W tej pracy badawczej podsumowano główne wyniki i wyzwania w zakresie gromadzenia danych. Zestaw danych za okres pięciu lat 2010–2014 opublikowano w 2020 r., a w 2021 r. dodano dane za lata 2015–2019. Od początku ten zestaw danych obejmował wszystkie trzy poziomy w hierarchii: główną grupę, kategorię produktów i klasę chemiczną. Danych dotyczących wielkości obszaru poddanego działaniu substancji (w hektarach) nie można było w ogóle rozpowszechnić w pierwszym okresie pięciu lat, ponieważ nie można było wykluczyć podwójnego liczenia. W przypadku drugiego okresu pięciu lat dane dotyczące wielkości obszarów poddanych działaniu substancji można było rozpowszechniać wyłącznie w przypadku danych pochodzących z państw, które mogły zagwarantować, że obszar policzono tylko raz (11 państw). W przypadku wszystkich pozostałych państw rozpowszechnia się wyłącznie dane dotyczące ilości pestycydów (w kilogramach).
Jednostka sprawozdawcza (kilogramy substancji czynnej) utrudnia publikację danych dotyczących pestycydów mikrobiologicznych, gdyż nie ma zharmonizowanego sposobu przeliczania jednostek odpowiedniejszych dla pestycydów mikrobiologicznych (jednostka tworząca kolonię (CFU) lub jednostka międzynarodowa (j.m.)) na kilogramy. Ze względu na te problemy przeliczeniowe substancje mikrobiologiczne nie są uwzględniane w rozpowszechnianych danych (sprzedaż lub stosowanie w rolnictwie). W rezultacie możliwości monitorowania stosowania tych substancji czynnych są ograniczone.
Komisja obliczyła i opublikowała zharmonizowany wskaźnik ryzyka 1 20 na podstawie statystyk dotyczących sprzedaży pestycydów zgodnie z obowiązkami określonymi w art. 15 ust. 1 dyrektywy 2009/128/WE i dyrektywie Komisji (UE) 2019/782. Statystyki te wykorzystuje się również do monitorowania stopnia osiągnięcia celów strategii „Od pola do stołu” dotyczących zmniejszenia ogólnego stosowania pestycydów chemicznych i związanego z tym ryzyka oraz stosowania bardziej niebezpiecznych pestycydów 21 .
W Komisji Europejskiej ze statystyk dotyczących pestycydów głównie korzystają: Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, Dyrekcja Generalna ds. Środowiska i Wspólne Centrum Badawcze. Oprócz tego ze statystyk dotyczących pestycydów korzystają organy krajowe, badacze, sektor przedsiębiorstw, organizacje pozarządowe, studenci i obywatele. Statystyki te służą do pomiaru postępów w zakresie ograniczenia ryzyka wynikającego ze stosowania środków ochrony roślin, wraz z innymi stosownymi danymi.
Użytkownicy danych niejednokrotnie zwracali uwagę na konieczność zapewnienia większej dostępności danych, tj.:
·danych dotyczących substancji czynnych zawartych w pestycydach będących w sprzedaży i stosowanych w rolnictwie,
·zharmonizowanych i częściej publikowanych danych dotyczących stosowania pestycydów w rolnictwie: zbiorów danych dotyczących tych samych roślin uprawnych i danych rocznych, oraz
·bardziej szczegółowych danych przestrzennych (regionalnych) dotyczących stosowania w rolnictwie.
Komisja prowadzi prace nad poprawą dostępności i jakości danych (zob. więcej informacji w sekcji 5).
4.Koszty i obciążenia
4.1.Koszty
Zgodnie z szacunkami krajowych urzędów statystycznych i innych organów statystycznych całkowity koszt roczny 22 gromadzenia danych dotyczących sprzedaży pestycydów i stosowania pestycydów w rolnictwie wynosi około 4,7 mln EUR, uwzględniając 23 państwa członkowskie UE i Norwegię. Ponadto obejmuje on nakłady pracy 43 osób (w ekwiwalentach pełnego czasu pracy). Mediana dla jednego państwa wynosi 53 000 EUR i jeden ekwiwalent pełnego czasu pracy siły roboczej. Większość państw zgłosiła raczej ograniczony koszt i ograniczoną siłę roboczą.
4.2.Obciążenia
Obciążenie respondentów (posiadacze zezwoleń w przypadku sprzedaży pestycydów oraz gospodarstwa rolne i pozostali użytkownicy profesjonalni działający w sektorze rolnym w przypadku stosowania pestycydów w rolnictwie) oraz administracji krajowych różni się w zależności od wybranej metody gromadzenia danych.
Państwa zgłosiły, że obciążenie organów i respondentów związane z gromadzeniem danych dotyczących sprzedaży pestycydów jest stosunkowo niewielkie, gdyż posiadacze zezwoleń ponoszą administracyjną odpowiedzialność za zgłaszanie właściwym organom sprzedaży wszystkich substancji czynnych wprowadzanych do obrotu. Statystyki w większości przypadków stanowią produkt uboczny tego procesu administracyjnego.
Sytuacja przedstawia się inaczej w przypadku stosowania pestycydów w rolnictwie: zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1107/2009 wszyscy użytkownicy profesjonalni muszą prowadzić i przechowywać dokumentację dotyczącą stosowanych przez nich pestycydów. Informacje te zasadniczo powinny być dostępne na żądanie. Ich wykorzystanie do celów statystycznych jest jednak niezwykle trudne ze względu na szereg kwestii: prowadzenie i przechowywanie dokumentacji odbywa się na poziomie gospodarstwa; informacje rzadko bywają zharmonizowane; oraz można je przechowywać w dowolnym formacie (na papierze lub w formacie elektronicznym). Z tego względu większość krajowych organów statystycznych zdecydowało się na organizację badania statystycznego.
Państwa stosujące badania statystyczne zgłosiły różne poziomy obciążenia dla respondentów – od kilku minut (małe gospodarstwa korzystające ze sprawozdawczości elektronicznej) do trzech godzin (większe gospodarstwa korzystające z kwestionariuszy w formie papierowej). Nawet w przypadku państw przeprowadzających badania statystyczne dodatkowe obciążenie respondentów nie jest nadmierne, gdyż w każdym przypadku użytkownicy profesjonalni są zobowiązani do prowadzenia i przechowywania dokumentacji dotyczącej stosowania pestycydów. W przypadku siedmiu państw wykorzystujących administracyjną dokumentację dotyczącą stosowania pestycydów, dane FADN, szacunki ekspertów lub modelowanie naukowe nie występuje dodatkowe obciążenie dla respondentów.
W porównaniu z pierwszym okresem pięciu lat szereg państw zmniejszyło obciążenia za pomocą różnych środków: kwestionariuszy bardziej przyjaznych użytkownikowi (6), łatwiejszej transmisji danych (5), badania mniejszej liczby zmiennych (3), wielokrotnego wykorzystywania danych (3), innych środków (3). Osiem państw zgłosiło, że nie wprowadziły one żadnych środków w celu zmniejszenia obciążenia od czasu poprzedniego sprawozdania na temat jakości (5 lat temu).
Jeżeli chodzi o przyrost wydajności, większość państw zgłosiło przyrost wydajności dzięki dalszej automatyzacji (11), większemu wykorzystaniu źródeł administracyjnych (5), badaniom internetowym (5), dalszym szkoleniom (4) oraz innym środkom (5). Dziesięć państw zgłosiło brak zmian od czasu poprzedniego sprawozdania na temat jakości (5 lat temu).
5.Propozycje dalszych usprawnień
Komisja prowadzi aktualizację wykazu substancji czynnych, w odniesieniu do których należy zgłaszać statystyki (załącznik III do rozporządzenia) w 2021 r. zgodnie z art. 5 ust. 3 rozporządzenia 23 . Proponowana zmiana obejmuje szereg agregacji danych dotyczących substancji czynnych sklasyfikowanych według grup i kategorii zharmonizowanych wskaźników ryzyka 24 oraz dobrowolną sprawozdawczość w zakresie wprowadzania do obrotu pestycydów według planowanego sektora wykorzystania (rolnictwo, leśnictwo, obszary użyteczności publicznej i przechowywanie). Zdecydowana większość państw członkowskich wskazała, że obecnie organy statystyczne nie mają możliwości zgłaszania sektora wykorzystania, gdyż dane te są niedostępne. Wprowadzając tę aktualizację prawną, Komisja zamierza zwiększyć dostępność statystyk dotyczących pestycydów na podstawie obecnie obowiązujących ram prawnych.
W 2016 r. Komisja przeprowadziła ocenę statystyk dotyczących pestycydów w ramach ogólnej oceny statystyki rolnictwa 25 i następnie wprowadziła „Strategię dotyczącą statystyki rolnictwa na rok 2020 i na okres późniejszy” 26 . Jest to ważny program, który Komisji wprowadziła w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi w celu zmodernizowania statystyki rolnictwa UE.
W ramach tego procesu modernizacji w dniu 2 lutego 2021 r. Komisja przedstawiła wniosek ustawodawczy dotyczący rozporządzenia w sprawie statystyki dotyczącej nakładów i produkcji w rolnictwie. Po przyjęciu to nowe rozporządzenie uchyli rozporządzenie (WE) nr 1185/2009. W ramach tego wniosku statystyki dotyczące stosowania pestycydów w rolnictwie gromadzono by corocznie, a nie – tak jak obecnie – tylko co pięć lat. We wniosku tym nie przewiduje się żadnych obowiązkowych wymogów dotyczących agregacji danych w odniesieniu do publikowanych danych. Dzięki tej zmianie dostępne stałyby się dane na poziomie substancji czynnych. W stosownych przypadkach zastosowanie miałaby jednak poufność informacji statystycznych zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 223/2009. Obecnie ten wniosek ustawodawczy stanowi przedmiot negocjacji międzyinstytucjonalnych między Parlamentem Europejskim i Radą. Rozporządzenie w sprawie statystyki dotyczącej nakładów i produkcji w rolnictwie obejmujące również statystyki dotyczące pestycydów ma zostać przyjęte w 2022 r. i miałoby być stosowane począwszy od 2024 r.
Komisja prowadzi prace nad ogólnym udoskonaleniem zgłaszania danych dotyczących stosowania pestycydów. Przygotowywanych jest szereg inicjatyw służących zapewnieniu dostępności większej ilości statystyk oraz w szczególności harmonizacji dokumentacji dotyczącej stosowania pestycydów i udostępnienia jej organom w formacie elektronicznym. Oczekuje się, że z danych tych będzie można korzystać, aby lepiej prowadzić powiązaną politykę. Te starania są podejmowane we współpracy z pozostałymi służbami Komisji.
6.Wnioski
Statystyki dotyczące sprzedaży i stosowania pestycydów w rolnictwie są gromadzone i publikowane w zakresie sprzedaży pestycydów od 2011 r. oraz w zakresie stosowania pestycydów w rolnictwie w pięcioletnich rundach gromadzenia danych obejmujących lata 2010–2014 i 2015–2019. Od czasu publikacji poprzedniego sprawozdania Komisji w 2017 r. odnotowano poprawę dostępności i jakości danych zarówno w zakresie sprzedaży pestycydów, jak i stosowania pestycydów w rolnictwie. Ponad połowa państw członkowskich zwiększyła wydajność gromadzenia danych i ograniczyła związaną z tym uciążliwość dla respondentów.
Utrzymują się jednak nadal te same problemy, które odnotowano w pierwszym sprawozdaniu:
·określone w rozporządzeniu wymogi dotyczące agregacji danych (art. 3 ust. 4) uniemożliwiają publikację wszelkich danych na poziomie substancji czynnych. Ma to niekorzystny wpływ na dostępność danych;
·Brak harmonizacji danych dotyczący stosowania pestycydów: Państwa członkowskie mogą dowolnie wybrać rok odniesienia w ramach pięcioletniego okresu oraz wykaz roślin uprawnych, które uznają za reprezentatywne dla sytuacji krajowej;
·udostępnianie danych dotyczących stosowania pestycydów w rolnictwie jedynie co 5 lat;
·unikanie podwójnego liczenia wielkości obszarów upraw poddanych działaniu substancji czynnych na wyższym poziomie hierarchii pestycydów stanowi wyzwanie z metodycznego punktu widzenia;
·niedostępność danych administracyjnych dotyczących zastosowania profesjonalnego pestycydów w większości państw członkowskich: użytkownicy profesjonalni są zobowiązani do prowadzenia i przechowywania dokumentacji, ale taka dokumentacja nie podlega harmonizacji i rzadko jest prowadzona i przechowywana w formacie elektronicznym;
·nie znaleziono odpowiedniego rozwiązania w zakresie przeliczania ilości substancji mikrobiologicznych na kilogramy. W rezultacie dane dotyczące pestycydów mikrobiologicznych nie są rozpowszechniane ani monitorowane.
Komisja podejmuje działania w celu przezwyciężenia tych trudności w prowadzeniu statystyk dotyczących pestycydów:
·Wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia w sprawie statystyki dotyczącej nakładów i produkcji w rolnictwie przedstawiony w dniu 2 lutego 2021 r. będzie obejmował statystyki dotyczące pestycydów: nie proponuje się jakichkolwiek ograniczeń w zakresie rozpowszechniania, a częstotliwość przedstawiania statystyk dotyczących stosowania w rolnictwie zwiększono by z częstotliwości raz na pięć lat do częstotliwości raz na rok. Obecnie ten wniosek dotyczący rozporządzenia podlega procedurze współprawodawstwa i oczekuje się, że rozporządzenie to zostanie przyjęte przez Parlament Europejski i Radę w 2022 r. i będzie stosowane począwszy od 2024 r.
·Komisja i organy krajowe ściśle współpracują w celu zapewnienia, aby dokumentacja dotycząca profesjonalnego zastosowania pestycydów była bardziej zharmonizowana i dostępna dla organów statystycznych w formacie elektronicznym.
·Wymiana informacji technicznych i metodycznych z państwami członkowskimi w dalszym ciągu przebiega w ramach posiedzeń, webinariów i wymiany informacji na piśmie.
Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/269 z dnia 16 lutego 2017 r. zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1185/2009 w sprawie statystyk dotyczących pestycydów, w zakresie wykazu substancji czynnych (Dz.U. L 40 z 17.2.2017, s. 4).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rad y (WE) nr 223/2009 z dni a 11 marca 2009 r. w spr awie statystyki europejskiej oraz uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rad y (WE, Euratom) nr 1101/2008 w spr awie przekazywania do Urzędu Statystycznego Wspólnot Europejskich danych statystycznych objętych zasadą poufności, rozporządzenie Rady (WE) nr 322/97 w spr awie statystyk Wspólnoty oraz decyzję Rady 89/382/EWG, Euratom w spr awie ustanowienia Komitetu ds. Programów Statystycznych Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 87 z 3 1.3.2009, s. 164).