Access to European Union law
<a href="https://eur-lex.europa.eu/content/help/eurlex-content/experimental-features.html" target="_blank">More about the experimental features corner</a>
Choose the experimental features you want to try
EUR-Lex
Access to European Union law

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

You are here
Use quotation marks to search for an "exact phrase". Append an asterisk (*) to a search term to find variations of it (transp*, 32019R*). Use a question mark (?) instead of a single character in your search term to find variations of it (ca?e finds case, cane, care).
Search tips
Need more search options? Use the Advanced search

Document 52020IR2142

    Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia

    COR 2020/02142

    Dz.U. C 440 z 18.12.2020, p. 15–19 (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)

    18.12.2020   

    PL

    Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

    C 440/15

    Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia

    (2020/C 440/04)

    Sprawozdawczyni:

    Birgitta SACRÉDEUS (SE/EPL), radna regionu Dalarna

    ZALECENIA POLITYCZNE

    EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW

    Uwagi ogólne

    1.

    		 Zwraca uwagę, że pandemia COVID-19, do której doszło w 2020 r. w Europie i na świecie, nie tylko kosztowała zdrowie lub życie wielu ludzi, lecz spowodowała również poważne konsekwencje gospodarcze i społeczne, których skali nie da się jeszcze w pełni oszacować. Szybkie rozprzestrzenianie się wirusa zwiększyło presję na usługi opieki zdrowotnej i społecznej oraz na publiczne struktury opieki zdrowotnej, a także znacznie zwiększyło obciążenie pracą personelu medycznego i pielęgniarskiego. Ponadto należy przygotować się na dalsze fale pandemii.

    2.

    		 Ostrzega, że pandemia COVID-19 objawiła się w Europie niejednolicie: istnieją znaczne różnice nie tylko między państwami, lecz także między regionami, gminami, dzielnicami i grupami wiekowymi. Ogólnie rzecz biorąc osoby o słabszej odporności i z chorobami współistniejącymi oraz żyjące w złych warunkach społeczno-gospodarczych były bardziej narażone na wirusa.

    3.

    		 Zauważa, że w walce z COVID-19 oraz w celu ochrony i zapewnienia zdrowia ludności państwa członkowskie podjęły środki ograniczające swobodę przemieszczania się obywateli w stopniu niewyobrażalnym w normalnych okolicznościach.

    4.

    		 Uważa, że pandemia COVID-19 wyraźnie pokazuje, jak duże znaczenie ma wykwalifikowany i dobrze wyszkolony personel oraz odpowiednio finansowane, dobrze wyposażone i solidne systemy opieki zdrowotnej, w ramach których można szybko dostosować się do nowej sytuacji w zakresie zdrowia publicznego i opieki i w razie potrzeby wzmocnić opiekę zdrowotną na poziomie podstawowym i ambulatoryjnym, jak również wzmocnić zdolności na zwykłych oddziałach szpitalnych i na oddziałach intensywnej opieki medycznej.

    5.

    		 Zwraca uwagę na fakt, że w wielu krajach odkładano leczenie pacjentów z innymi chorobami i potrzebami medycznymi, co doprowadziło do zaległości, które teraz trudno będzie nadrobić. Wiele osób z ciężką postacią COVID-19 potrzebuje rehabilitacji. Ponadto wiele wskazuje na to, że w wyniku COVID-19 wzrosło zapotrzebowanie na pomoc w zakresie zdrowia psychicznego i na leczenie w tym zakresie – zarówno wśród ogółu ludności, jak i wśród personelu medycznego i opiekuńczego. W związku z tym sektor opieki zdrowotnej będzie jeszcze długo potrzebował większych zasobów w zakresie zdrowia publicznego oraz podstawowej i ambulatoryjnej opieki zdrowotnej.

    6.

    		 Odnotowuje, że instytucje UE aktywnie wspierały państwa członkowskie w walce z COVID-19, jednak początkowo współpraca między państwami członkowskimi ustała, m.in. dlatego, że granice państw zostały zamknięte dla przewozu wyrobów medycznych, i to w momencie, gdy sytuacja wymagałaby większego niż kiedykolwiek indziej poziomu współpracy, przywództwa i zaangażowania na szczeblu europejskim.

    7.

    		 Przypomina, że zgodnie z art. 222 TFUE Unia i jej państwa członkowskie działają wspólnie w duchu solidarności.

    8.

    		 Podkreśla, że choć UE odgrywa ważną rolę w poprawie zdrowia publicznego, zapobieganiu chorobom i eliminowaniu zagrożeń dla zdrowia, to organizacja, finansowanie i kształt sektora zdrowia publicznego oraz opieki zdrowotnej i społecznej leży zasadniczo w gestii państw członkowskich.

    9.

    		 Jest przekonany, że systemy opieki zdrowotnej w Europie, finansowane powszechnie i solidarnie, niosą ogromne korzyści w walce z COVID-19.

    Ogólne wnioski

    10.

    		 Uważa, że z walki z COVID-19 można wyciągnąć wiele ważnych wniosków, które mogą być przydatne w kontekście przeciwdziałania temu globalnemu kryzysowi, ale również w innych sytuacjach kryzysowych.

    11.

    		 Podkreśla, że w wielu państwach członkowskich główna odpowiedzialność za świadczenia medyczne, opiekę oraz służbę zdrowia spoczywa na władzach lokalnych i regionalnych. Również w krajach, w których system opieki zdrowotnej jest kształtowany na poziomie krajowym, często to władze lokalne są odpowiedzialne za usługi socjalne i opiekę społeczną. W związku z tym władze lokalne i regionalne odgrywają istotną rolę w walce z COVID-19.

    12.

    		 Podkreśla, jak ważne jest, by instytucje i organy UE oraz państwa członkowskie gwarantowały ciągłość rynku wewnętrznego i jego funkcjonowanie również w sytuacjach kryzysowych. Zamówienia i transport produktów leczniczych, wyrobów medycznych, środków ochrony indywidualnej oraz innych towarów i usług nie mogą być utrudniane, a personel medyczny i pielęgniarski oraz inne kluczowe grupy muszą być w stanie przekraczać bez przeszkód granice do celów wykonywania pracy.

    13.

    		 Podkreśla znaczenie gromadzenia danych o gwarantowanej jakości, rzetelnych badań i bezpiecznych źródeł informacji, tak aby organy publiczne mogły podejmować na tej podstawie świadome decyzje, a przedsiębiorstwa, organizacje i pojedyncze osoby mogły działać w sposób odpowiedzialny, by zapobiegać chorobom.

    14.

    		 Zaznacza, jak ważna jest pomoc i współpraca w dziedzinie transgranicznej opieki zdrowotnej. Obejmuje to transport wymagających leczenia pacjentów do szpitali w krajach sąsiadujących, które mają wolne łóżka, oddelegowywanie personelu szpitala oraz inne formy współpracy transgranicznej w celu zmniejszenia presji na systemy opieki zdrowotnej w najbardziej dotkniętych regionach UE.

    15.

    		 Z tego względu nalega na konieczność uzgodnienia przez państwa członkowskie wspólnego protokołu statystycznego, tak aby umożliwić porównywalność danych dotyczących skutków kryzysu COVID-19 i przyszłych pandemii. Protokół ten, który ma zostać opracowany pod wspólnym zwierzchnictwem Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Eurostatu, mógłby opierać się na danych dostarczanych na poziomie NUTS 2, aby ułatwić reakcję polityczną uwzględniającą wykorzystanie europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

    16.

    		 Zwraca uwagę na opracowane lub rozbudowane podczas pandemii rozwiązania cyfrowe, np. w zakresie informacji na temat zdrowia, porad medycznych i śledzenia łańcuchów zakażeń. Niemniej wskazanie nosicieli wirusa rodzi również uzasadnione problemy związane z ochroną i bezpieczeństwem danych, również w kontekście transgranicznym. Pandemia uwypukliła również potrzebę transgranicznej wymiany cyfrowych danych pacjentów, w sytuacji gdy pacjenci szukają opieki zdrowotnej w innym państwie członkowskim

    17.

    		 Podkreśla znaczenie współpracy międzynarodowej z, między innymi, Światową Organizacją Zdrowia (WHO) dla zwalczania COVID-19 i innych zagrożeń dla zdrowia. Z drugiej strony bardzo ważna jest także współpraca z przedsiębiorstwami, organizacjami nienastawionymi na zysk, rodzinami, sąsiadami i przyjaciółmi w zarządzaniu kryzysowym na szczeblu lokalnym i regionalnym.

    18.

    		 Uważa, że konieczne jest znalezienie lepszego sposobu ochrony osób starszych i osób z chorobami współistniejącymi przed COVID-19 i innymi zakaźnymi chorobami niezależnie od tego, czy mieszkają one w domu opieki czy we własnym domu. W związku z tym podkreśla, jak ważne jest, by polityka zdrowotna i społeczna wzmacniały systemy podstawowej opieki zdrowotnej w terenie, a w szczególności profilaktykę.

    Unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia

    19.

    		 Z zadowoleniem przyjmuje środki podjęte przez Komisję w celu odciążenia władz krajowych, regionalnych i lokalnych w zwalczaniu pandemii COVID-19 i w tym kontekście dostrzega przedstawiony przez Komisję 27 maja 2020 r. kompleksowy plan odbudowy dla Europy. Z zadowoleniem przyjmuje również porozumienie co do wykorzystania wszystkich dostępnych środków z tegorocznego budżetu UE, aby pomóc europejskim systemom opieki zdrowotnej w przezwyciężeniu kryzysu.

    20.

    		 Odnotowuje, że decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1082/2013/UE (1) w sprawie poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia jest ważnym fundamentem unijnego przygotowania na sytuacje wyjątkowe i zarządzania kryzysowego, jednak w kontekście obecnego kryzysu w dziedzinie zdrowia potrzeba dalszego wzmocnienia zdolności UE w zakresie reagowania kryzysowego i ochrony ludności.

    21.

    		 Proponuje w związku z tym, aby – przy poszanowaniu zasady pomocniczości i nadrzędnej odpowiedzialności państw członkowskich za ochronę zdrowia, jak również za zdrowie publiczne i ochronę ludności – ustanowić unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia, który będzie miał następujące cele:

    —

    Koordynowanie działań i wsparcia UE dla krajowych, regionalnych i lokalnych struktur opieki zdrowotnej i ochrony ludności z myślą o skutecznym reagowaniu na zagrożenia dla zdrowia i sytuacje kryzysowe.

    —

    Zapewnienie skutecznej współpracy i koordynacji z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi, takimi jak WHO, w zakresie gotowości i reagowania.

    —

    Koordynowanie ogólnoeuropejskiej dystrybucji podstawowego sprzętu medycznego.

    —

    Wzmocnienie roli europejskich agencji zajmujących się dziedzinami związanymi ze zdrowiem.

    —

    Poprawa zaopatrzenia w sprzęt medyczny poprzez wspólne inicjatywy w zakresie udzielania zamówień i monitorowanie łańcuchów dostaw najważniejszych produktów.

    —

    Pomoc państwom członkowskim, wraz z Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), w przeglądzie i uaktualnianiu planów na wypadek pandemii. W proces ten włączyć należy także władze lokalne i regionalne. Na wzór testów warunków skrajnych przeprowadzonych przez instytucje finansowe w następstwie kryzysu finansowego należy ocenić systemy opieki zdrowotnej państw członkowskich pod kątem tego, w jakim stopniu są w stanie reagować na różne zagrożenia dla zdrowia.

    22.

    		 Uważa, że przyszły unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia powinien opierać się na wsparciu w sytuacjach nadzwyczajnych, o którym mowa w rozporządzeniu Rady (UE) 2016/369 (2).

    23.

    		 Jest przekonany o potrzebie dalszego wzmocnienia unijnego mechanizmu ochrony ludności, a w szczególności programu rescEU i europejskiego korpusu medycznego, aby Unia była gotowa i zdolna do szybkiego, skutecznego i skoordynowanego reagowania na wszelkie przyszłe kryzysy – zarówno biologiczne, jak i inne. Ponadto unijny mechanizm ochrony ludności należy ocenić w świetle doświadczeń związanych z pandemią koronawirusa, tak aby był możliwie najlepiej zorganizowany i ustrukturyzowany.

    24.

    		 Zachęca do wzmocnienia zdolności Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC) w zakresie wczesnego ostrzegania i do ściślejszego powiązania go z Komitetem ds. Bezpieczeństwa Zdrowia i Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), tak aby mogło w przyszłości jeszcze skuteczniej pełnić swoją funkcję koordynującą i odpowiednio wspierać organy odpowiedzialne za zarządzanie operacyjne w terenie.

    25.

    		 Zauważa, że kryzys COVID-19 wyraźnie uwypuklił potrzebę istnienia Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób. Wzywa państwa członkowskie i Komisję do współpracy na rzecz wzmocnienia i rozbudowania roli ECDC w zwalczaniu epidemii poważnych chorób. Dlatego z zadowoleniem przyjmuje podjęcie obecnie tego tematu przez ministrów zdrowia UE.

    26.

    		 Z zadowoleniem przyjmuje wiele środków, które Komisja Europejska zaproponowała 15 lipca 2020 r. w komunikacie w sprawie „Krótkoterminowa gotowość UE w dziedzinie zdrowia na wypadek występowania ognisk COVID-19”.

    27.

    		 Mając na uwadze ochronę zarówno swobody przemieszczania się, jak i zdrowia publicznego, z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji Europejskiej, przedłożony 4 września 2020 r., dotyczący zaleceń Rady w sprawie skoordynowanego podejścia do ograniczenia swobody przemieszczania się w odpowiedzi na pandemię COVID-19.

    Zamówienia i przechowywanie wyrobów medycznych

    28.

    		 Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że od kwietnia 2020 r. umowa dotycząca wspólnego udzielania zamówień obejmuje prawie 540 mln osób, w tym wszystkich mieszkańców państw UE i EOG, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz prawie wszystkie kraje kandydujące i potencjalne kraje kandydujące.

    29.

    		 Dlatego z zadowoleniem przyjmuje propozycję kanclerz Angeli Merkel i prezydenta Emmanuela Macrona z 18 maja 2020 r., aby w ramach strategii reagowania na kryzysy sanitarne powołać w obrębie Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób grupę zadaniową ds. zdrowia, której zadaniem będzie opracowanie, wraz z krajowymi instytucjami opieki zdrowotnej, planów zapobiegania przyszłym epidemiom i reagowania na nie.

    30.

    		 Cieszy się, że porozumienie ma dobrowolny charakter, uważa jednak, że dobrowolne uczestnictwo powinno zostać zastąpione klauzulą opt-out. Ułatwiłoby to stosowanie przyspieszonej procedury, dając jednocześnie zainteresowanym stronom swobodę wyboru.

    31.

    		 Z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący po pierwsze utworzenia, w ramach planu odbudowy dla Europy, nowego i samodzielnego „Programu UE dla zdrowia” o całkowitym budżecie w wysokości 9,4 mld EUR, mającego m.in. wzmocnić ochronę zdrowia i przygotować Unię na przyszłe kryzysy zdrowotne, a po drugie zwiększenia budżetu Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności „rescEU” o dodatkowe 2 mld EUR. Ubolewa jednak, że Rada Europejska następnie ograniczyła swoje ambicje do kwoty 1,7 mld EUR, co znacząco ogranicza możliwości przezwyciężenia negatywnych skutków pandemii. Zamierza jednak w odrębnej opinii zająć stanowisko na temat nowego programu w dziedzinie zdrowia.

    32.

    		 Z zadowoleniem przyjmuje ogólnoeuropejskie zamówienia i dystrybucję podstawowych materiałów medycznych dla szpitali i innych podmiotów świadczących opiekę zdrowotną (maski oddechowe, respiratory, środki ochrony indywidualnej, maski wielokrotnego użytku, produkty farmaceutyczne, leki i środki laboratoryjne, środki odkażające). Należy jednak pamiętać, że w wielu państwach członkowskich szpitale, ośrodki zdrowia i placówki opiekuńczo-pielęgnacyjne są prowadzone przez władze regionalne i lokalne, które muszą zostać zaangażowane w ten proces. Zauważa, że proces wspólnego udzielania zamówień wiosną trwał zbyt długo, by mógł w pełni zrealizować swój cel.

    33.

    		 Z zadowoleniem przyjmuje szybkie gromadzenie przez rescEU sprzętu medycznego i jego szybkie dostarczenie najbardziej dotkniętym państwom członkowskim.

    34.

    		 Wzywa państwa członkowskie i Komisję do ustanowienia stałych europejskich strategicznych zapasów antybiotyków, szczepionek, odtrutek, antytoksyn i innych podstawowych środków medycznych o dowiedzionej skuteczności. Powinno to zapewnić istnienie rezerwy na wypadek sytuacji nadzwyczajnej oraz koordynację szybkiego rozprowadzenia i dostarczania niezbędnych towarów w całej Europie.

    35.

    		 Ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje decyzję Komisji z dnia 3 kwietnia 2020 r. w sprawie tymczasowego zwolnienia sprzętu medycznego i środków ochrony osobistej z ceł przywozowych i podatku VAT. Komisja powinna rozważyć zmianę zakresu swojej decyzji, tak aby obejmowała ona prywatne przedsiębiorstwa, od których wymaga się stosowania środków ochrony osobistej, i powinna stosować tę decyzję w sposób, który nie stawia lokalnych producentów UE w niekorzystnej sytuacji ekonomicznej.

    36.

    		 Zwraca uwagę, że w czasie trwającej pandemii zwiększyła się luka w zaopatrzeniu w podstawowe produkty i leki, takie jak antybiotyki i środki odurzające, których i tak brakowało już w wielu regionach. Wzywa do podjęcia wysiłków na rzecz szybkiego pozyskania podstawowych surowców, zwiększenia produkcji materiałów do przeprowadzania testów i produkcji innych wyrobów medycznych tam, gdzie wystąpiły braki, oraz do stymulowania rozwoju i wytwarzania ważnych leków w Europie poprzez wspieranie badań naukowych i innowacji oraz tworzenie zachęt dla producentów.

    37.

    		 Zgadza się, że Unia musi być w stanie rozwijać, nabywać, transportować i dystrybuować sprzęt do testowania i ochrony przywożony z zagranicy lub produkowany w UE. Unia Europejska i państwa członkowskie muszą zmniejszyć swoją zależność od produkcji leków i innych środków medycznych w państwach trzecich. Muszą również działać na rzecz zwiększenia przystępności cenowej leków.

    38.

    		 Jest przekonany, że musi zawsze istnieć możliwość zapewnienia szybkiego i prostego zaopatrzenia rynku w sprzęt ochronny, taki jak maski, kombinezony ochronne itp. W tym celu należy stworzyć na szczeblu europejskim warunki umożliwiające tworzenie w państwach członkowskich zdolności produkcyjnych w zakresie materiałów ochronnych, a unijne przepisy dotyczące zamówień publicznych i ochrony konkurencji powinny zostać poddane przeglądowi z punktu widzenia pandemii.

    39.

    		 Zwraca uwagę na konieczność zbadania, który rodzaj środków ochrony indywidualnej nadaje się do stosowania w danej sytuacji, w tym również poza kontekstem pandemii COVID-19.

    40.

    		 Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) i Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki (CENELEC) uzgodniły przyznanie dostępu do szeregu norm europejskich dotyczących niektórych wyrobów medycznych i środków ochrony indywidualnej w celu zwiększenia i przekształcenia zdolności produkcyjnych europejskich przedsiębiorstw z myślą o uzupełnieniu braków w zaopatrzeniu.

    41.

    		 Zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia możliwości jak najszerszego recyklingu środków ochrony indywidualnej, zwłaszcza jeżeli są przeznaczone dla obywateli.

    Szczepionki, diagnostyka i leczenie

    42.

    		 Podkreśla pilną potrzebę wynalezienia szczepionki przeciwko COVID-19 i wzywa współprawodawców UE do uwzględnienia wniosku Komitetu i zwiększenia współpracy unijnej w zakresie przygotowania, produkcji i dystrybucji szczepionek w uzupełnieniu do publicznych i prywatnych badań medycznych nad COVID-19.

    43.

    		 W tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji Europejskiej dotyczącą zwiększenia budżetu programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” do 94,4 mld EUR i ubolewa, że Rada Europejska zaproponowała następnie zmniejszenie tego budżetu do 80,9 mld EUR.

    44.

    		 Z zadowoleniem przyjmuje porozumienia zawarte między Komisją Europejską a kilkoma firmami farmaceutycznymi w sprawie dostaw leków i dawek szczepionek, w przypadku gdyby jedna z nich opracowała bezpieczną i skuteczną szczepionkę.

    45.

    		 Zauważa z zaniepokojeniem, że globalne wysiłki na rzecz opracowania szczepionki, diagnostyki i leczenia przeciwko COVID-19 mogą doprowadzić do zaciekłej konkurencji, która pozostawiłaby biedniejsze kraje bez pomocy w obliczu tej choroby. Wyraża zdecydowane poparcie dla wielostronnej współpracy na rzecz rozwoju bezpiecznych i skutecznych szczepionek, diagnostyki i terapii, a także na rzecz sprawiedliwego finansowania i solidarności w dystrybucji przyszłych szczepionek i leków.

    46.

    		 Popiera opracowanie wspólnej unijnej karty szczepień oraz wirtualnego europejskiego rejestru informacji o zapasach szczepionek i potrzebach w tym zakresie w celu ułatwienia dobrowolnej wymiany informacji na temat dostępnych zapasów szczepionek i niedoborów podstawowych szczepionek.

    47.

    		 Wzywa do zwiększenia środków mających na celu zapobieganie rozpowszechnianiu fałszywych informacji przez internet i za pośrednictwem innych kanałów na temat COVID-19, jego leczeniu i szczepionkach przeciwko tej chorobie. WHO, UE i jej państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne mają do odegrania ważną rolę w zwalczaniu dezinformacji w tym zakresie.

    48.

    		 Popiera wysiłki Komisji mające na celu zwiększenie finansowania badań nad szczepionką przeciwko COVID-19 i oczekuje przekazania z programu „Horyzont Europa” znacznych środków na wsparcie innowacji i badań w tej dziedzinie.

    Bruksela, dnia 14 października 2020 r.

    Apostolos TZITZIKOSTAS

    Przewodniczący Europejskiego Komitetu Regionów

    (1)  Dz.U. L 293 z 5.11.2013, s. 1.

    (2)  Rozporządzenie Rady (UE) 2016/369 z dnia 15 marca 2016 r. w sprawie udzielania wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych na terenie Unii (Dz.U. L 70 z 16.3.2016, s. 1).

    Top