KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 14.10.2019

COM(2019) 468 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

z oceny okresowej Programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw

{SWD(2019) 374 final}

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

z oceny okresowej Programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw

I.WPROWADZENIE

Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) – COSME – to unijny program służący wzmocnieniu konkurencyjności i zrównoważonego charakteru przedsiębiorstw, krzewieniu kultury przedsiębiorczości oraz wspieraniu tworzenia i rozwoju MŚP. Wspiera on cele ogólne strategii „Europa 2020” na rzecz zatrudnienia i inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, jednocześnie dążąc do optymalizacji synergii z innymi programami UE, takimi jak „Horyzont 2020” i europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (fundusze ESI).

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie COSME 1 Komisja przeprowadziła ocenę okresową programu, aby ocenić jego adekwatność i wartość dodaną, a także skuteczność i wydajność jego wdrożenia oraz spójność z pozostałymi programami UE.

W niniejszym sprawozdaniu podsumowano główne ustalenia poczynione w toku oceny, przedstawiono wnioski i zdobyte doświadczenia. Towarzyszy mu bardziej szczegółowy dokument roboczy służb Komisji.

II.KONTEKST

COSME zastępuje realizowany w latach 2007–2013 Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2 , którego budżet wynosił 3,6 mld EUR 3 . Jego cele obejmowały wspieranie wzrostu produktywności, potencjału pod względem innowacyjności oraz zrównoważonego wzrostu. Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji obejmował trzy „filary”: Program na rzecz przedsiębiorczości i innowacji, Program na rzecz wspierania polityki w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) oraz Inteligentna Energia dla Europy.

W okresie programowania 2014–2020 działania w ramach Programu na rzecz wspierania polityki w zakresie TIK oraz programu Inteligentna Energia dla Europy przeniesiono do programu „Horyzont 2020”, zaś działania w ramach Programu na rzecz przedsiębiorczości i innowacji w dużej mierze przeniesiono do COSME.

Na Program na rzecz przedsiębiorczości i innowacji przeznacza się około 60 % budżetu Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji. W ramach Programu na rzecz przedsiębiorczości i innowacji wspierano dostęp MŚP do finansowania, Europejską Sieć Przedsiębiorczości, program „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców, punkty informacyjne IPR dla MŚP oraz działania krzewiące kulturę przedsiębiorczości i służące stworzeniu lepszych ramowych warunków dla MŚP prowadzących działalność w UE. W COSME nie znalazły się żadne odniesienia do innowacji, natomiast szczególną uwagę poświęcono turystyce 4 .

Ocena skutków 5 towarzysząca wnioskowi dotyczącemu rozporządzenia w sprawie COSME 6 wykazała następujące niedoskonałości rynku: trudny dostęp do finansowania dla MŚP; niskie wskaźniki tworzenia przedsiębiorczych firm oraz ich słabe wyniki; słaby duch przedsiębiorczości; otoczenie biznesowe niesprzyjające rozpoczynaniu i rozwojowi działalności gospodarczej; kwestie uniemożliwiające specjalizację przemysłu i konkurencyjność sektorów; ograniczone umiędzynarodowienie MŚP na obszarze Europy i poza nią.

Ogólne i szczegółowe cele COSME opracowano tak, aby odnosiły się do tych kwestii. Preferowanym wariantem osiągania tych celów była kontynuacja w ramach COSME wszystkich działań Programu na rzecz przedsiębiorczości i innowacji (2,2 mld EUR) z wyjątkiem innowacji (około 600 mln EUR). Pula środków finansowych przeznaczonych na COSME na lata 2014–2020 wynosi 2,3 mld EUR.

Program COSME jest realizowany głównie przez EASME – Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw – w imieniu Komisji Europejskiej, z wyjątkiem instrumentów finansowych, które w imieniu Komisji Europejskiej wdraża Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI). Program jest także otwarty dla europejskich państw trzecich niebędących członkami UE 7 .

III.WDROŻENIE – AKTUALNA SYTUACJA

Zgodnie z oceną śródokresową wskaźniki wykonania budżetu COSME są na dobrym poziomie. Budżet operacyjny 8 dostępny w 2014 r. (247 mln EUR) wykonano w 99,87 %; w 2015 r. dostępny budżet operacyjny (329 mln EUR) wykonano w 99,38 %; w 2016 r. dostępny budżet operacyjny (336 mln EUR) wykonano w 96,69 %. Struktury wdrażania na potrzeby instrumentów finansowych oraz Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości działały i spełniały swoją rolę. Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych zapewniał dalsze wsparcie w formie instrumentów finansowych o wartości 550 mln EUR.

Dostęp do finansowania – cel szczegółowy nr 1

Co najmniej 60 % zasobów programu (tj. 1 400 mln EUR) przeznacza się na instrumenty finansowe COSME, instrument gwarancji kredytowych oraz instrument kapitałowy na rzecz wzrostu (EFG). Stanowią one kontynuację instrumentów finansowych wdrożonego z powodzeniem Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP) (lata 2007–2013), dzięki którym uruchomiono kredyty w wysokości ponad 21 mld EUR oraz 3 mld EUR kapitału wysokiego ryzyka dla ponad 380 000 MŚP w Europie.

Zaproszenia do zgłaszania zainteresowania instrumentami finansowymi opublikowane w 2014 r. wywołały duże zainteresowanie pośredników finansowych w całej UE oraz w państwach niebędących członkami UE, które uczestniczyły w COSME, szczególnie w odniesieniu do instrumentów gwarancji kredytowych. Duży popyt na instrumenty gwarancji kredytowych na rynku utrzymał się w 2015 r., co doprowadziło do tego, że cały dostępny budżet przeznaczony na lata 2014–2015 wykorzystano do połowy 2015 r. Dzięki gwarancji Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) 9 EFI mógł nadal podpisywać umowy gwarancyjne dotyczące instrumentów gwarancji kredytowych w ramach COSME w drugiej połowie 2015 r. Pod koniec 2016 r. niemal 143 000 MŚP w 21 uczestniczących państwach otrzymało finansowanie w ramach rozszerzonego instrumentu gwarancji kredytowych warte blisko 5,5 mld EUR 10 . Dzięki gwarancji EFIS rozszerzenie instrumentu gwarancji kredytowych w ramach COSME było kontynuowane w latach 2016 i 2017, co miało pozytywny wpływ na finansowanie udostępniane bardziej ryzykownym MŚP na dużo wcześniejszym etapie niż miałoby to miejsce w przypadku samego budżetu COSME, a zatem przyspieszyło finansowanie gospodarki realnej.

Z uwagi na szczególne cechy właściwe instrumentowi kapitałowemu, przy bardziej złożonych procesach due diligence i pozyskiwania funduszy, podpisanie umowy dotyczącej funduszu zajęło więcej czasu. Pod koniec 2015 r. podpisano pięć pierwszych transakcji w ramach instrumentu kapitałowego na rzecz wzrostu, w tym 3 stanowiące finansowanie wieloetapowe w połączeniu z instrumentem kapitałowym InnovFin na rzecz wczesnego etapu rozwoju utworzonym w ramach programu „Horyzont 2020”. Pierwsze inwestycje w MŚP w ramach tych umów miały miejsce w 2016 r.

Dostęp do rynków – cel szczegółowy nr 2

W ramach COSME udziela się pomocy europejskim przedsiębiorstwom, szczególnie MŚP, w zakresie prowadzenia działalności na jednolitym rynku, a także wywozu poza Europę. Ponad dwie trzecie budżetu COSME na zapewnianie dostępu do rynków przeznacza się na Europejską Sieć Przedsiębiorczości, która pomaga MŚP w znalezieniu partnerów do współpracy biznesowej oraz w dziedzinie technologii i badań zarówno w UE, jak i państwach trzecich. Promuje ona również uczestnictwo MŚP w unijnych programach finansowania, takich jak „Horyzont 2020” i europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne.

Europejska Sieć Przedsiębiorczości rozpoczęła działalność zgodnie z planem w dniu 1 stycznia 2015 r. (działania prowadzone w 2014 r. były jeszcze objęte Programem ramowym na rzecz konkurencyjności i innowacji). W drodze dwóch zaproszeń do składania wniosków wybrano 92 konsorcja. Na tym etapie sieć obejmowała 525 organizacji z UE i 80 organizacji z ośmiu państw uczestniczących w COSME 11 ; podpisały one ramowe umowy o partnerstwie na okres siedmiu lat i specjalne umowy o dotację na okresy operacyjne 2015–2016 i 2017–2018.

Rocznie Europejska Sieć Przedsiębiorczości (około 3 000 pracowników) angażowała w lokalne wydarzenia ponad 200 000 MŚP, świadczyła specjalistyczne usługi doradcze w zakresie dostępu do finansowania, działalności i technologii związanej z prawami własności intelektualnej, usługi efektywnego gospodarowania zasobami itp. na rzecz 70 000 MŚP. Około 25 000 MŚP uczestniczy co roku w wydarzeniach mających na celu dopasowywanie kontrahentów, które doprowadziły do utworzenia około 2 500 międzynarodowych partnerstw między MŚP.

W ramach celu szczegółowego nr 2 COSME realizuje się także poprzez finansowanie szeregu innych, mniejszych projektów; do najważniejszych należą:

·portal internetowy Twoja Europa – Przedsiębiorstwa otrzymujący około 0,5 mln EUR rocznie;

·Punkty informacyjne IPR w Chinach, Ameryce Łacińskiej i Azji Południowo-Wschodniej – 7,2 mln EUR;

·Centrum UE-Japonia ds. Współpracy Przemysłowej – 2,7 mln EUR rocznie;

·udoskonalanie pojedynczych punktów kontaktowych w państwach członkowskich – 1 mln EUR;

·poprawa dostępu MŚP do zamówień publicznych – 1 mln EUR.

Poprawa ramowych warunków przedsiębiorstw – cel szczegółowy nr 3

W ramach COSME finansuje się działania mające na celu poprawę otoczenia biznesowego MŚP, w tym klastrów i technologii cyfrowych, ograniczenie biurokracji i promowanie zasady „najpierw myśl na małą skalę”, a także zwiększenie konkurencyjności strategicznych sektorów, które mają kluczowe znaczenie dla europejskiej gospodarki, m.in. turystyki.

Cel ten jest osiągany poprzez szeroki zakres działań na mniejszą skalę, zaproszenia do składania wniosków i zaproszenia do składania ofert, takie jak:

·e-umiejętności na rzecz konkurencyjności i innowacyjności – około 3 mln EUR rocznie;

·program umiędzynaradawiania klastrów MŚP – 3,5–5 mln EUR rocznie;

·program na rzecz doskonalenia klastrów – 1,5 mln EUR rocznie;

·działania wspierające modernizację przemysłu (kluczowe technologie prorozwojowe, zaawansowana produkcja itp.) – średnio 5 mln EUR rocznie;

·szereg działań na rzecz wsparcia MŚP w sektorach przemysłowych (budownictwie, sektorze chemicznym, lotnictwie, obronności, łańcuchu dostaw żywności, sektorze efektywnego gospodarowania zasobami, wzornictwie, bioproduktach itp.) – 5–8 mln EUR rocznie;

·monitorowanie i działania następcze w ramach polityki dotyczącej MŚP – średnio 5 mln EUR rocznie:

oprzegląd wyników MŚP,

oZgromadzenie MŚP,

osieć pełnomocników ds. MŚP,

onarzędzia w zakresie działań informacyjnych, takich jak program „Business Planet” na kanale Euronews oraz portal dla MŚP;

·unijna platforma REFIT służąca ograniczeniu obciążenia regulacyjnego – średnio 0,5 mln EUR rocznie;

·wsparcie sektora turystyki – 5–9 mln EUR rocznie;

·promowanie gospodarki społecznej i przedsiębiorczości społecznej – 0,5–2 mln EUR rocznie.

W latach 2014–2016 na cel ten przeznaczono 109,3 mln EUR, co stanowiło 12 % puli środków finansowych. Pierwsze zaproszenia w ramach tego celu opublikowano pod koniec 2014 r., a biorąc pod uwagę okres realizacji, większość działań zaczęła przynosić efekty dopiero po okresie objętym zakresem tej oceny.

Grupa wysokiego szczebla ds. obciążenia administracyjnego przyczyniła się do wymiany dobrych praktyk i przeprowadzenia działań następczych, co stanowiło podstawę utworzenia unijnej platformy REFIT. Dzięki przeglądowi wyników MŚP uzyskano ogólny zarys sytuacji europejskich MŚP oraz szczegółowe informacje na temat wdrożenia Small Business Act. Informacje specyficzne dla państw członkowskich zostały uwzględnione w zaleceniach dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru. Sieć przedstawicieli ds. MŚP, roczne Zgromadzenie MŚP oraz Europejski Tydzień MŚP stanowiły fora służące podnoszeniu świadomości i wymianie dobrych praktyk we wszystkich obszarach Small Business Act. Na koniec należy wspomnieć o 4. sezonie „Business Planet” na kanale Euronews TV, którego emisja rozpoczęła się w dniu 12 czerwca 2015 r.

Kampanię „Umiejętności cyfrowe potrzebne do pracy” przeprowadzono w 30 krajach przy udziale 384 organizacji, ponad 300 000 uczestników oraz 115 mln osób, do których dotarła kampania.

W wyniku zaproszenia do składania wniosków dotyczących „produktów konsumenckich opartych na projektowaniu” (dostępny budżet 4 mln EUR) nagrodzono 10 projektów MŚP dotyczących opracowania innowacyjnych rozwiązań cyfrowych mających na celu poprawę procesów projektowania i komunikacji w ramach łańcucha wartości materiałów włókienniczych i odzieżowych, innowacyjnych produktów włączających technologie cyfrowe i nowych modelów biznesowych odpowiadających na wyzwania środowiskowe i społeczne.

Inicjatywy z zakresu turystyki przyczyniły się do wzmocnienia konkurencyjności europejskiego sektora turystycznego. Dzięki inicjatywom poświęconym zwiększeniu liczby turystów wśród seniorów i ludzi młodych sezon turystyczny uległ wydłużeniu. Działania zmierzające do poprawy dostępności turystyki przyczyniły się do ulepszenia obiektów i podniesienia jakości usług z myślą o turystach o szczególnych potrzebach w zakresie dostępu. Poprawiono widoczność Modelowych Ośrodków Turystycznych Europy, co przyciągnie większą liczbę potencjalnych turystów i uruchomi lokalny efekt mnożnikowy w postaci większych obrotów dla konkretnych miejsc i operatorów turystycznych. Działania i wydarzenia służące podnoszeniu świadomości poskutkowały lepszą widocznością inicjatyw turystycznych i powszechniejszym z nich korzystaniem.

W latach 2014–2016 zaproszenia dotyczące wejścia klastrów na rynek międzynarodowy (ang. Clusters Go International) obejmowały 25 Europejskich Strategicznych Partnerstw Klastrów, które reprezentowały 145 organizacji klastrowych w 23 państwach europejskich i ponad 17 000 europejskich MŚP. Sfinansowano 15 z 25 wybranych Europejskich Strategicznych Partnerstw Klastrów. Pozostałe 10 partnerstw otrzymało oznaczenie Europejskiego Strategicznego Partnerstwa Klastrów i zachęcano je do dobrowolnego kontynuowania ich partnerstw bez finansowania w ramach COSME. Te 15 współfinansowanych partnerstw obejmuje około 95 klastrów docierających do ponad 10 300 europejskich MŚP.

Przedsiębiorczość i kultura przedsiębiorczości – cel szczegółowy nr 4

W ramach COSME wspiera się wymiany między europejskimi edukatorami i szkoleniowcami celem opracowania najlepszych praktyk dotyczących kształcenia w zakresie przedsiębiorczości w UE. Program skupia się na takich grupach, jak osoby młode, kobiety lub starsi przedsiębiorcy, które mogą odnieść korzyści z mentoringu lub innych dostosowanych do nich programów.

Głównym narzędziem jest program mentoringu w ramach programu „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców, który pomaga nowym przedsiębiorcom nabywać i pogłębiać umiejętności oraz wiedzę w zakresie przedsiębiorczości, a także rozwinąć ich działalność poprzez naukę od bardziej doświadczonych przedsiębiorców. Uruchomiono go w 2009 r. jako program pilotażowy, a obecnie jest najważniejszym działaniem w ramach COSME.

Realizuje się go w drodze corocznych zaproszeń do składania wniosków, które prowadzą do podpisania przez Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw umów o udzielenie dotacji na okresy 24 miesięcy. Zasadniczo zawsze istnieje duża liczba dobrych projektów, których nie można sfinansować ze względu na brak środków finansowych. W 2014 r. w wyniku zaproszenia do składania wniosków 12 : złożono 111 wniosków, wyłoniono 15 projektów obejmujących 111 organizacji z 28 państw uczestniczących w COSME; z powodu ograniczeń budżetowych nie można było sfinansować 40 projektów wartych około 14 mln EUR. Realizację działań rozpoczęto w dniu 1 lutego 2015 r., gdy sieć liczyła 175 organizacji pośredniczących w 32 państwach (26 państw członkowskich i 6 państw uczestniczących w COSME). Do końca 2016 r. zatwierdzono 11 000 profili przedsiębiorców i uzyskano 4 200 dopasowań obejmujących ponad 8 400 przedsiębiorców.

W ramach tego celu szczegółowego z COSME finansuje się także szereg innych mniejszych projektów; do najważniejszych należą:

·kształcenie w zakresie przedsiębiorczości – średnio 0,4–1 mln EUR rocznie;

·przedsiębiorczość kobiet – średnio 0,5–1 mln EUR rocznie;

·przedsiębiorczość osób starszych – średnio 0,5–1 mln EUR rocznie;

·przedsiębiorczość cyfrowa – 2,5 mln EUR w 2015 r.;

·wsparcie przedsiębiorczości migrantów – 1,5 mln EUR rocznie.

IV.METODYKA

Ocena śródokresowa obejmuje lata 2014–2016 i w znacznej mierze opiera się na badaniu 13 przeprowadzonym od grudnia 2016 r. do grudnia 2017 r. w ramach niezależnego doradztwa. Zgodnie z zawartymi w wytycznych zaleceniami w zakresie lepszego stanowienia prawa 14 doradca przeprowadził badanie przy użyciu standardowej metodyki oceny Komisji. Celem było dokonanie oceny prowadzonych w ramach programu działań finansowanych w latach 2014–2016 pod kątem pięciu kryteriów: adekwatności, skuteczności, spójności, wydajności oraz europejskiej wartości dodanej.

Ocena śródokresowa obejmowała 6 pytań głównych oraz 15 pytań pobocznych określonych w specyfikacjach badania, a wykorzystano w niej połączenie metody ilościowej i jakościowej.

Narzędzia oceny śródokresowej obejmowały badanie źródeł wtórnych, analizę statystyczną danych wtórnych, warsztaty, 120 wywiadów na wysokim szczeblu, ukierunkowane konsultacje z ponad 4 000 MŚP oraz konsultacje publiczne, w wyniku których otrzymano 195 odpowiedzi oraz 14 stanowisk.

Ponieważ jest to ocena okresowa, niemożliwe jest jeszcze zmierzenie większości oczekiwanych długoterminowych skutków. Skoncentrowano się zatem głównie na tym, w jakim stopniu program daje podstawy służące osiągnięciu zamierzonych wyników i rezultatów w średnim okresie. Oznacza to położenie nacisku na właściwość i jakość projektu programu, tj. sformułowanych celów, zasobów, w które zainwestowano, oraz zrealizowanych działań – innymi słowy, kryteria adekwatności i spójności.

Więcej informacji na temat metodyki można znaleźć w towarzyszącym dokumencie roboczym służb Komisji.

V.USTALENIA W TOKU OCENY

W niniejszej sekcji przedstawiono główne ustalenia poczynione w toku oceny w odniesieniu do pięciu kryteriów oceny wymienionych powyżej.

A.Adekwatność

COSME przyczynia się do realizacji głównego priorytetu Komisji Junckera, tj. pobudzenia wzrostu i zatrudnienia poprzez szereg działań, w tym poprawę dostępu do finansowania, tworzenie możliwości współpracy w ramach sieci, promowanie wymiany informacji oraz dobrych praktyk, a także poprawę dostępu unijnych MŚP do nowych rynków. COSME jest skierowany do wszystkich MŚP UE i stanowi jedną z jej najmocniejszych stron.

W ramach programu wdraża się priorytetowe cele Komisji, w tym Small Business Act, strategię jednolitego rynku (2015 r.) oraz inicjatywę na rzecz przedsiębiorstw typu start-up i przedsiębiorstw scale-up (2016 r.). Można również zaobserwować silne dostosowanie do zmieniających się potrzeb MŚP w Europie.

Wyniki ankiet pokazują, że MŚP będące pośrednikami oraz MŚP będące beneficjentami uznają działania prowadzone w ramach COSME za adekwatne i odpowiadające ich potrzebom zarówno pod względem warunków, jak i zakresu. Program jest wysoce adekwatny dla obywateli Unii dzięki ukierunkowaniu na wspieranie wzrostu gospodarczego oraz tworzenie miejsc pracy.

Adekwatność programu jest bardziej ograniczona, jeżeli chodzi o obszary wykraczające poza sferę gospodarczą, np. te związane z wyzwaniami społecznymi, oraz niektóre cele określone w strategii „Europa 2020”, takie jak trwały wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu. COSME odnosi się do tych celów głównie w sposób pośredni.

Kluczową zaletę stanowi tutaj elastyczność COSME. Pozwala na realizację nowych priorytetów politycznych poprzez rozpoczynanie nowych działań oraz kierowanie finansowania na obszary o znaczeniu priorytetowym. Pod tym względem w pierwszych trzech latach wdrażania zaproponowano i wprowadzono szereg zmian w przydzielaniu środków z budżetu.

Główny słaby punkt w odniesieniu do adekwatności (ale także skuteczności, co omówiono w następnej kolejności) wiąże się ze strukturą programu. Na dwa podstawowe działania – instrumenty finansowe i Europejską Sieć Przedsiębiorczości – przeznacza się ponad 80 % całego budżetu, jak określono w rozporządzeniu w sprawie COSME. W rezultacie budżet na pozostałe, mniejsze działania jest bardzo ograniczony. W niektórych przypadkach zmniejsza to potencjalny wpływ tych działań.

B.Skuteczność

W latach 2014–2016 w ramach COSME zasadniczo udało się osiągnąć oczekiwane wyniki, m.in. liczbę MŚP korzystających z finansowania dłużnego czy liczbę zorganizowanych wydarzeń. Dostępne dowody wskazują, że COSME będzie miał pozytywny wpływ na poziom wzrostu i zatrudnienia w przypadku jego beneficjentów.

Zaletą COSME jest w szczególności udział pośredników w realizacji programu. W ramach COSME wykorzystuje się bliską odległość pośredników od MŚP i ułatwia się integrację usług świadczonych w ramach COSME z usługami świadczonymi przez tych pośredników w ich krajowym i regionalnym kontekście. Takie podejście pozwala na maksymalne wykorzystanie potencjału COSME w zakresie osiągania pożądanych efektów.

Dostęp do finansowania

Instrumenty finansowe: instrument gwarancji kredytowych i instrument kapitałowy na rzecz wzrostu są wysoce skuteczne dla MŚP będących beneficjentami. Duża liczba MŚP skorzystała w szczególności z instrumentu gwarancji kredytowych; oferowano go na bardziej korzystnych warunkach finansowych, wykazano wysoki poziom dźwigni finansowej w finansowaniu MŚP oraz zwiększono podaż finansowania dłużnego w większości państw członkowskich. Należy jednak zauważyć, że próg 150 000 EUR, powyżej którego pośrednicy finansowi muszą sprawdzać, czy MŚP nie spełniają jakichkolwiek kryteriów innowacji określonych dla MŚP w odniesieniu do instrumentu finansowego w programie „Horyzont 2020”, miał negatywne skutki. Pośredników zachęca się, aby ograniczyli swoją ofertę finansową do tego progu, chociaż uznaje się go za nieadekwatny w odniesieniu do potrzeb wielu MŚP w zakresie finansowania.

Postępy poczynione w ramach instrumentu kapitałowego na rzecz wzrostu są mniejsze ze względu na długi czas potrzebny na otrzymanie finansowania właściwy inwestycjom kapitałowym oraz wprowadzenie preferencji inwestycji kapitałowych w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych w 2016 r.

Na dzień 31 grudnia 2016 r. ponad 60 pośredników finansowych z 25 państw było zaangażowanych w udzielanie instrumentów gwarancji kredytowych; wspierają oni ponad 140 000 MŚP, z których 50 % to przedsiębiorstwa typu start-up o historii działalności krótszej niż pięć lat, a 90 % wspieranych działalności to mikroprzedsiębiorstwa.

Dzięki instrumentowi gwarancji kredytowych możliwe było zwiększenie liczby i wielkości finansowania transakcji o bardziej ryzykowne MŚP (w latach 2014–2016 umowy gwarancyjne podpisane na kwotę 611,17 mln EUR umożliwiły wypłatę finansowania o wartości 5,5 mld EUR). Większość ankietowanych pośredników finansowych wskazała, że instrument gwarancji kredytowych znacząco poprawił ich zdolność zapewnienia pokrycia ryzyka kredytowego lub kredytu. Ankieta pokazała również, że gwarancje udzielane w ramach COSME zasadniczo pociągnęły za sobą znaczące dodatkowe inwestycje szacowane na łączną kwotę 1,25 mld EUR. Ankietowane MŚP sygnalizowały pozytywny wpływ na ich perspektywy wzrostu ze strony zarówno instrumentu kapitałowego na rzecz wzrostu, jak i instrumentu gwarancji kredytowych.

Dostęp do rynków

Europejska Sieć Przedsiębiorczości wykazała dużą skuteczność pod względem docierania do MŚP w całej Europie, w tym do 150 000 MŚP, które uczestniczyły w procesie współpracy z tą siecią oraz w świadczonych przez nią usługach doradczych. Dzięki Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości ponad 8 000 MŚP podpisało umowy o współpracy z MŚP „z zagranicy” lub zrealizowało zalecenia nowych służb doradczych Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości. W ramach usług świadczonych przez Europejską Sieć Przedsiębiorczości wspierano MŚP głównie w podnoszeniu jakości ich towarów i usług; przyczyniło się to do (spodziewanego) wzrostu obrotu oraz w szczególności do wejścia na nowe rynki geograficzne zarówno w Europie, jak i poza jej granicami. MŚP będące klientami sieci chętnie korzystają z jej usług i doceniają je. Sieć osiągnęła istotne sukcesy pod względem wyników, w szczególności w odniesieniu do usług w zakresie współpracy biznesowej, w odniesieniu do świadczenia doradztwa, pomagania MŚP w rozwiązywaniu problemów związanych z innowacjami i zarządzaniem działalnością oraz stwarzania możliwości nawiązania cennych relacji biznesowych między MŚP. Sieć przyniosła korzyści również samym pośrednikom, m.in. w postaci pogłębionej wiedzy, kluczowych informacji i współpracy z pozostałymi członkami sieci celem podniesienia jakości usług.

Oprócz usług świadczonych przez Europejską Sieć Przedsiębiorczości jako główne źródło informacji służy portal „Twoja Europa – Przedsiębiorstwa”. Można w nim znaleźć informacje na temat praw i obowiązków w przypadku zakładania działalności lub zarządzania nią w państwie europejskim; zainteresowanie, jakie portal ten wzbudził u użytkowników, przeszło wszelkie oczekiwania. Z danych z monitorowania wynika, że portal odwiedziło już blisko 2,9 mln pojedynczych użytkowników (dla porównania w rozporządzeniu w sprawie COSME wyznaczono dla Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości długoterminowy cel 2,3 mln użytkowników w odniesieniu do usług cyfrowych). Odsetek zadowolenia użytkowników również jest wysoki (93 %, przy czym w programie prac COSME cel na 2016 r. określono na poziomie 85 %).

Działanie w zakresie wejścia klastrów na rynek międzynarodowy obejmuje 25 Europejskich Strategicznych Partnerstw Klastrów, które reprezentują 145 organizacji klastrów w 23 państwach europejskich i ponad 17 000 europejskich MŚP. Z powodu ograniczeń budżetowych sfinansowano jedynie 15 z 25 wybranych Europejskich Strategicznych Partnerstw Klastrów; pozostałe 10 otrzymało oznaczenie Europejskiego Strategicznego Partnerstwa Klastrów i zachęcano je do dobrowolnego kontynuowania ich partnerstw bez finansowania w ramach COSME. Te 15 współfinansowanych partnerstw obejmuje około 95 klastrów docierających do ponad 10 300 europejskich MŚP. Utworzono oficjalne europejskie partnerstwa między klastrami, jak również pierwsze partnerstwa „ogólnoświatowe”.

Do najważniejszych rezultatów należały: lepsze pojmowanie procesu umiędzynaradawiania, a w przypadku zarządzających klastrami – zwiększenie ich zdolności do wspierania procesu umiędzynaradawiania, a także nawiązywanie nowych międzynarodowych relacji biznesowych. Do średniookresowych wyników osiągniętych na większą skalę można zaliczyć wyraźniejszy międzynarodowy profil i większą widoczność.

Poprawa ramowych warunków konkurencyjności

Inicjatywy wspierające konkurencyjność sektorową obejmują głównie pojedyncze działania o ograniczonym budżecie ukierunkowane na wiele sektorów. Według beneficjentów programu w zakresie turystyki do bezpośrednich rezultatów należą: utworzenie nowych, strategicznych, transgranicznych partnerstw oraz zwiększona widoczność na rynkach międzynarodowych. Chociaż niewiele MŚP brało w udział w tym programie bezpośrednio, zaangażowanie stowarzyszeń zawodowych oraz publicznych agencji turystycznych na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym stworzyło podstawy do wystąpienia znaczących efektów mnożnikowych. W sektorze turystyki opracowywane są nowe towary i usługi, a wśród uczestników panują duże oczekiwania, jeżeli chodzi o możliwość wejścia na nowe rynki.

W wyniku działań na rzecz wdrożenia Small Business Act z powodzeniem zapewniono krajowym decydentom informacje wysokiej jakości poprzez publikację przeglądu wyników MŚP, a także bardzo docenianą platformę do wymiany informacji i dobrych praktyk w sieci pełnomocników ds. MŚP. Panuje ogólne przekonanie, że działania te przyczyniają się do konwergencji polityki dotyczącej MŚP w państwach uczestniczących w COSME.

Przedsiębiorczość

W ramach programu „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców udało się osiągnąć zamierzone cele. Wzięło w nim udział około 3 500 przedsiębiorców. Szacuje się, że w okresie 2014–2016 uczestnictwo nowych przedsiębiorców w programie doprowadziło do utworzenia 250 nowych spółek, wygenerowania 5 mln EUR dodatkowego obrotu i stworzenia około 1 000 nowych miejsc pracy. Jednocześnie uczestnictwo przedsiębiorców gospodarzy wiązało się z 203 mln EUR dodatkowego obrotu i ponad 1 100 nowymi miejscami pracy. Stworzyło to także podwaliny pod ważne rezultaty pod względem relacji biznesowych i umiędzynaradawiania zarówno nowych przedsiębiorców, jak i przedsiębiorców gospodarzy. W latach 2014–2016 łącznie 2 117 osób odbyło praktyki. Szacuje się, że dzięki programowi „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców około 1 800 potencjalnych nowych przedsiębiorców poprawiło swoje umiejętności zarządzania i techniczne, a niektórzy poprawili inne umiejętności biznesowe (marketingowe, administracyjne, finansowe).

Uczestnicy twierdzili, że ich doświadczenie w programie „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców poprawiło ich zrozumienie, jakie wyzwania stoją przed przedsiębiorcami. Program „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców miał również bezpośredni wpływ na gospodarzy pod względem wspierania innowacji w obszarze ich działalności i pod względem stopy wzrostu, która znacząco przekroczyła średnią UE. Dzięki zapewnieniu istotnych możliwości w zakresie tworzenia sieci kontaktów program „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców osiągnął także cele związane ze wzmocnieniem relacji biznesowych i ustanowieniem podstaw pod dalszą współpracę i umiędzynaradawianie.

C.Wydajność

Zasadniczo COSME funkcjonuje na rozsądnym poziomie wydajności, biorąc pod uwagę, że wszystkie jego główne elementy są wdrażane zgodnie z celami szczegółowymi i harmonogramami określonymi w rocznych programach prac. Najważniejszą mocną stroną COSME jest jasność jego opisu programu prac, dzięki czemu odsetek niekwalifikujących się wniosków składanych w odpowiedzi na zaproszenia dotyczące dotacji jest stosunkowo mały. Nie zidentyfikowano żadnych istotnych wąskich gardeł w obszarze administracyjnym, a wprowadzone środki w zakresie upraszczania zostały zasadniczo uznane za pozytywne, mimo że w pierwszym roku funkcjonowania w Agencji Wykonawczej ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw wystąpiły problemy w związku z nowym systemem IT, które przysporzyły trudności beneficjentom.

Realizacja COSME należy głównie do kompetencji Agencji Wykonawczej ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (działania niefinansowe) oraz EFI (instrumenty finansowe). Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw zrealizowała budżet na lata 2014–2016 o wartości 298 mln EUR, zaś EFI – budżet o wartości 550 mln EUR przeznaczony dla MŚP w ramach instrumentów finansowych COSME.

Zasadniczo zarówno dla pośredników, jak i beneficjentów końcowych koszty i obciążenia związane z korzystaniem z COSME są przystępne i akceptowalne. Mimo że w niektórych przypadkach obciążenie administracyjne było postrzegane jako duże, zgodnie z ogólną informacją zwrotną korzyści przewyższały koszty. Według pośredników finansowych wymogi w zakresie sprawozdawczości były uciążliwe, co niosło ryzyko zmniejszenia atrakcyjności instrumentu gwarancji kredytowych. Pośrednicy finansowi twierdzili również, że obciążenie administracyjne związane z instrumentem kapitałowym na rzecz wzrostu było znacznie większe niż ma to zazwyczaj miejsce w sektorze kapitału wysokiego ryzyka. Te MŚP, które skorzystały z instrumentu gwarancji kredytowych, wskazywały jednak, że nie poniosły żadnych dodatkowych kosztów, ani nie doświadczyły dodatkowego obciążenia administracyjnego, czy złożonych problemów związanych z gwarancją UE.

Wszystkie MŚP, a w szczególności mikro- i małe przedsiębiorstwa, oceniły, że warunki kredytowe ich finansowania udzielanego przy wsparciu unijnej gwarancji COSME były bardziej korzystne niż te oferowane przez innych pośredników finansowych w przypadku podobnego finansowania. Również według MŚP będących beneficjentami innych obszarów tematycznych COSME korzyści przewyższają koszty.

Jeżeli chodzi o zarządzanie COSME przez Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw, czas oczekiwania na przyznanie dotacji w przypadku procedury otwartej był krótszy od wartości docelowej przewidzianej przez Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw, zaś poziom konkurencji, liczba wniosków oraz „odsetek zakwalifikowanych wniosków” różniły się znacząco między poszczególnymi działaniami. Należy zauważyć, że w ramach COSME finansuje się dużą liczbę mniejszych działań wymagających zaangażowania proporcjonalnie dużej liczby pracowników.

Jeżeli chodzi o wady, z oceny śródokresowej wynika, że należy udoskonalić zarządzanie danymi dotyczącymi COSME. Rozłożenie obowiązków związanych z wdrażaniem na wiele zaangażowanych podmiotów stanowi znaczące wyzwanie pod względem wydajnego zarządzania programem i koordynowania go; istnieje ryzyko osłabienia nadzoru nad programem i procesu jego oceny. Konieczne jest zwiększenie nacisku na gromadzenie danych dotyczących profili beneficjentów, aby umożliwić rzetelny monitoring wyników programu oraz poczynić postępy w osiąganiu jego celów.

D.Spójność

Ogólnie rzecz biorąc, COSME cechuje się dobrym poziomem spójności wewnętrznej. Podejmowane są starania na rzecz tworzenia synergii, przy czym nie zidentyfikowano żadnych istotnych przypadków nakładania się kompetencji. Duży nacisk kładzie się na osiąganie komplementarności poszczególnych działań, zwłaszcza w obszarach Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości i umiędzynaradawiania. Na przykład zarówno Centrum UE-Japonia, jak i punkty informacyjne IPR współpracują z Europejską Siecią Przedsiębiorczości. Dzięki współpracy między programem umiędzynaradawiania klastrów i Centrum UE-Japonia udzielono wsparcia partnerstwom klastrów w zakresie umiędzynarodowienia. Również eksperci z punktów informacyjnych IPR i Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości są zachęcani do uczestnictwa w wydarzeniach Europejskiej Platformy Współpracy Klastrów.

Jeżeli chodzi o cel w zakresie przedsiębiorczości, pokrywanie się kompetencji zainteresowanych stron było minimalne w całym portfelu, ponieważ większość działań wymagała zaangażowania konkretnych grup parterów działających w poszczególnych dziedzinach wiedzy fachowej. Działania obszaru tematycznego „ramowe warunki jednolitego rynku” nie kolidują ze sobą: każde działanie dotyczy innych aspektów jednolitego rynku.

Sytuacja, jeśli chodzi o spójność poszczególnych działań komunikacyjnych w ramach COSME – głównie w przypadku stron internetowych dotyczących instrumentów finansowych i działań w zakresie przedsiębiorczości – nie jest jednoznaczna. Strony internetowe dotyczące instrumentów finansowych stanowią źródło jasnych informacji, zaś te dotyczące działań w zakresie przedsiębiorczości sprawiały wrażenie prowadzonych osobno, bez jakiegokolwiek wzajemnego powiązania. Pozytywnie oceniane są efekty synergii i komplementarności między portalem „Twoja Europa – Przedsiębiorstwa” a usługami Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości oraz między innymi działaniami w ramach COSME ukierunkowanymi na umiędzynaradawianie, takimi jak Europejska Sieć Przedsiębiorczości, czy program wejścia klastrów na rynek międzynarodowy.

Z analizy wynika, że w ramach unijnych instrumentów finansowych występują zarówno synergie, jak i przypadki pokrywania się kompetencji. Istnieją wyraźne dowody na istnienie synergii między instrumentem gwarancji kredytowych w ramach COSME a segmentem EFIS dotyczącym MŚP, ponieważ ta interwencja EFIS odbywa się za pośrednictwem instrumentu gwarancji kredytowych. Może dojść do nakładania się kompetencji instrumentu gwarancji kredytowych w ramach COSME i instrumentów finansowych w ramach funduszy ESI. Wyraźnie obserwuje się wypieranie instrumentu kapitałowego na rzecz wzrostu przez segment MŚP EFIS (zgodnie z zamierzeniem Komisji, gdy ta tworzyła segment EFIS dotyczący MŚP w 2016 r.).

Istnieje ogólna spójność między instrumentami finansowymi w ramach COSME a instrumentami programu „Horyzont 2020”. Jak wynika z oceny planu inwestycyjnego dokonanej w 2016 r., EFIS, COSME i InnovFin w ramach programu „Horyzont 2020” dobrze się uzupełniają. Koordynacja działań Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości w ramach COSME i programu „Horyzont 2020” stanowi doskonały przykład spójności z innymi inicjatywami UE. Zyskała ona duże uznanie zainteresowanych stron.

Działania finansowane w ramach COSME i te finansowane w ramach programu „Horyzont 2020” nie pokrywają się w istotny sposób w zakresie umiędzynaradawiania MŚP. Inicjatywy Komisji w dziedzinie umiędzynaradawiania MŚP są realizowane głównie poprzez COSME. W ramach programu „Horyzont 2020” istnieją jednak znaczące programy, które pośrednio mogą wspomóc MŚP w umiędzynaradawianiu i innowacji. Czołowym przykładem jest inicjatywa INNOSUP programu „Horyzont 2020” 15 , w ramach której podejmuje się wyzwanie dotyczące opracowania nowych, międzysektorowych, przemysłowych łańcuchów wartości w całej UE w oparciu o potencjał innowacyjny MŚP.

Z dostępnych informacji nie wynika, aby zakresy usług Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości, działań MŚP/klastrów dotyczących umiędzynaradawiania i działań finansowanych w ramach innych unijnych inicjatyw w istotnym stopniu się pokrywały. Te inicjatywy UE obejmują programy operacyjne EFRR oraz inicjatywy INTERREG, EU Gateway i Business Avenues.

Usługi Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości finansowane w ramach COSME i programu operacyjnego EFRR w większości przypadków w znacznym stopniu uzupełniają się. Chociaż EFRR koncentruje się zasadniczo na środowisku regionalnym, usługi Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości świadczone w ramach COSME skupiają się głównie na współpracy transgranicznej. W ramach inicjatyw EU Gateway i Business Avenues wspiera się europejskie przedsiębiorstwa w nawiązywaniu współpracy biznesowej w Azji (w tym Japonii, Korei i państwach Azji Południowo-Wschodniej). Ocena wykazała, że w ramach Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości oraz inicjatyw EU Gateway i Business Avenues regularnie nawiązywana jest współpraca. Ponadto zidentyfikowano także synergie między innymi działaniami w ramach COSME, takimi jak Centrum UE-Japonia i punkty informacyjne IPR.

Inicjatywy na rzecz promowania i wspierania przedsiębiorczości określono w planie działania Komisji na rzecz przedsiębiorczości do 2020 r. 16 Wiele z tych środków finansuje się w ramach COSME. Inne działania o podobnej tematyce, w tym wsparcie dla szeregu sieci, które pomagają kobietom zostać przedsiębiorcami, program Erasmus+, program Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych (EaSI) i europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (fundusze ESI), otrzymują jednak finansowanie z innych programów unijnych. Chociaż cel wszystkich tych działań jest wspólny, nie nakładają się one na siebie w oczywisty sposób. Komplementarność osiąga się przede wszystkim dzięki wykorzystaniu różnych instrumentów.

Jednocześnie ocena śródokresowa pokazuje, że interakcja między unijnymi, krajowymi i regionalnymi poziomami wsparcia MŚP nie zawsze ma charakter synergiczny i komplementarny, mimo że nie stwierdzono żadnego istotnego pokrywania się. Jeżeli chodzi o działania, w odniesieniu do których bliska odległość do społeczności MŚP stanowi ważny czynnik umożliwiający współpracę, lepsza koordynacja z działaniami krajowymi i regionalnymi przyczyniłaby się w jeszcze większym stopniu do ich uspójnienia. Ma to znaczenie zwłaszcza w przypadku usług Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości i działań w ramach COSME wspierających organizacje klastrów.

E.Unijna wartość dodana

Każdy program finansowany przez UE powinien wnosić wymierną unijną wartość dodaną. Oznacza to, że powinien wyraźnie przyczyniać się do propagowania wartości i standardów Unii Europejskiej. Działania finansowane przez UE powinny uzupełniać, wzmacniać i wspierać działania krajowe, regionalne i lokalne.

Instrumenty finansowe w ramach COSME, szczególnie instrument gwarancji kredytowych, zapewniają ważną dźwignię finansową, która umożliwia pośrednikom krajowym i regionalnym oferowanie produktów kredytowych o wyższym profilu ryzyka niż produkty, jakie zazwyczaj występują w ich ofercie. Mogą także oferować wsparcie znacznie większej liczbie przedsiębiorstw niż byłoby to możliwe w przeciwnym wypadku. Co więcej, krajowe programy wsparcia, szczególnie na mniejszych rynkach, charakteryzują się większą dźwignią, jeżeli łączą się z programami na poziomie UE. Zainteresowane strony i pośrednicy zasadniczo zgadzają się, że żadne prywatne instytucje ani pojedyncze uczestniczące państwa nie mogłyby osiągnąć takich wyników, jakie udało się osiągnąć w ramach COSME pod względem efektu dźwigni, zakresu i profilu ryzyka uczestniczących MŚP.

Większość pośredników oferujących instrument gwarancji kredytowych uznała wsparcie publiczne na szczeblu UE za decydujące i uważała, że program na poziomie europejskim może osiągnąć wyniki wykraczające poza możliwości programu krajowego. Instrument gwarancji kredytowych umożliwił im oferowanie instrumentu gwarancyjnego na bardziej korzystnych warunkach (niższe stopy procentowe i opłaty, żądania niższego zabezpieczenia) większej liczbie MŚP. Ponadto w niektórych państwach nie istnieją na szczeblu krajowym programy wspierające dostęp MŚP do finansowania. „Unijny znak towarowy” pomaga w budowie zaufania wśród potencjalnych beneficjentów. Wynik oceny wskazuje jednak, że instrument gwarancji kredytowych w niewystarczającym stopniu dotarł do mniej rozwiniętych rynków finansowych, w związku z czym preferowane byłoby bardziej ukierunkowane podejście.

Pośrednicy oferujący instrument kapitałowy na rzecz wzrostu, z którymi konsultowano się w kontekście niniejszej oceny, zgodnie przyznali, że zapewnianie finansowania kapitałowego jest wydajniejsze na szczeblu UE i pozwala udzielić wsparcia na większą skalę i w szerszym zakresie niż ma to miejsce w przypadku programów krajowych i regionalnych.

Europejski wymiar leży również u podstaw Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości i jej usług. Dzięki skali i jakości świadczonych usług sieć realizuje działania, które w przeciwnym razie nie byłyby możliwe. Europejski wymiar jest kluczowy, zwłaszcza dla tych usług, które mają element transgraniczny, co stanowi aspekt wsparcia MŚP, którego zazwyczaj nie obejmują podobne programy na szczeblu krajowym/regionalnym.

Na poziomie krajowym/regionalnym prowadzonych jest wiele różnych rodzajów interwencji opracowanych w celu propagowania przedsiębiorczości i przedsiębiorstw typu start-up na wczesnym etapie ich działania. Celem większości prowadzonych na mniejszą skalę działań dotyczących przedsiębiorczości, które są finansowane w ramach COSME, jest zbliżenie krajowych zainteresowanych stron i inicjatyw z różnych obszarów przedsiębiorczości. Jeżeli chodzi o dziedziny rozwijające się (np. przedsiębiorczość migrantów), działania w ramach COSME pełnią wiodącą rolę we wspieraniu środków krajowych.

Również kompetencje i cele programu „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców mają silnie transgraniczny, unijny charakter. Program ten umożliwia mobilność w całej Europie, dopasowując młodych przedsiębiorców i ich gospodarzy w innych państwach oraz oferując możliwości nauki i nawiązywania kontaktów biznesowych na jednolitym rynku. Działania w ramach tego programu prowadzone są na skalę, której nie można byłoby osiągnąć na poziomie krajowym.

Jeśli chodzi o pozostałe linie działania w ramach COSME, korzyści z ich realizacji na szczeblu europejskim, a nie krajowym, czy regionalnym również są bardzo duże. Przykłady takich działań obejmują e-umiejętności, działania w sektorze turystyki zrzeszające podmioty w europejskich łańcuchach wartości oraz program wejścia klastrów na rynek międzynarodowy, który to program umożliwia tworzenie partnerstw europejskich w klastrach celem wspólnego opracowania i wdrożenia strategii w zakresie umiędzynaradawiania. Ponadto działania w ramach polityki dotyczącej MŚP, dzięki którym krajowi decydenci pozyskują strategiczne informacje oraz możliwości tworzenia sieci, wspierają kształtowanie polityki dotyczącej MŚP oraz ujednolicanie krajowych środków z zakresu polityki dotyczącej MŚP. Skala i wymiar wsparcia oferowanego w ramach COSME wykracza daleko poza wsparcie, które europejskie MŚP mogą otrzymać w ramach krajowych lub regionalnych inicjatyw.

V. WNIOSKI

Ocena okresowa COSME daje pozytywny obraz realizacji programu i wyników osiągniętych w pierwszych trzech latach okresu programowania. Realizacja programu jest na dobrej drodze w kierunku osiągnięcia celów założonych w podstawie prawnej do końca 2020 r. Należy jednak zauważyć, że ustalenia niniejszej oceny ograniczają się do okresu poddanego ocenie i nie oddają jeszcze w pełni wpływu COSME.

Działania w ramach COSME mają istotne znaczenie dla podejmowania wyzwań związanych ze wspieraniem wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Ich wpływ jest jednak bardziej ograniczony, jeżeli chodzi o wyzwania ogólnoświatowe i społeczne. Możliwe jest zatem szersze uwzględnienie tych celów w projektach realizowanych w ramach COSME i powszechniejsze zastosowanie istniejących instrumentów COSME, szczególnie Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości, aby wspomóc MŚP w odpowiadaniu na wyzwania społeczne.

Większość działań w ramach COSME – instrumenty finansowe, Europejska Sieć Przedsiębiorczości, program „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców, punkty informacyjne IPR dla MŚP lub klastry – stanowi kontynuację działań Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji. W przypadku COSME zasadniczo udało się osiągnąć oczekiwane wyniki. Zaletą programu jest w szczególności udział pośredników na potrzeby realizacji programu. W ramach COSME wykorzystuje się bliską odległość pośredników od MŚP i ułatwia się integrację usług świadczonych w ramach COSME z usługami świadczonymi przez tych pośredników w ich krajowym i regionalnym kontekście.

Zasadniczo COSME funkcjonuje na rozsądnym poziomie wydajności. Działania są wdrażane zgodnie z celami szczegółowymi i harmonogramami określonymi w rocznych programach prac. Przeważająca większość pośredników i beneficjentów końcowych zgłasza dobry stosunek kosztów do korzyści w związku z uczestnictwem. Duża liczba działań na małą skalę zmniejsza jednak efektywność kosztową realizowania COSME przez Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Kwestia rozdrobnienia będzie uwzględniana w rocznych programach prac dotyczących COSME do końca okresu programowania poprzez priorytetowe traktowanie większych i bardziej strategicznych działań służących realizacji priorytetów politycznych Komisji przy jednoczesnym ograniczaniu liczby mniejszych działań pilotażowych, aby utrzymać elastyczność programu.

Program COSME jest wdrażany przez Komisję, Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw oraz EFI. Z tego względu wydajna koordynacja programu i zarządzanie nim stanowią znaczne wyzwanie. Aby uzyskać kompletny zbiór danych dotyczących działań, wyników i beneficjentów programu, należy jednak poprawić jakość zarządzania danymi dotyczącymi działań niefinansowych.

Programy unijne, krajowe lub regionalne nie pokrywają się w istotny sposób, jednak lepsza koordynacja z działaniami krajowymi i regionalnymi przyczyniłaby się w jeszcze większym stopniu do ich uspójnienia. Poprawa zarządzania danymi i łatwiejszy dostęp do danych dotyczących monitorowania na poziomie państwa/regionu pozwolą państwom członkowskim zgłaszać nakładanie się działań i zwiększyć synergie.

COSME charakteryzuje się dobrym poziomem unijnej wartości dodanej. Europejski wymiar stanowi istotę opracowywania działań w ramach COSME. W szeregu przypadków działania w ramach COSME stanowiły nie tylko dodatek do środków krajowych, regionalnych i lokalnych, ale również pomogły w ich rozwinięciu.

Wreszcie, ocena śródokresowa będzie stanowiła podstawę dla końcowej oceny COSME, która z kolei posłuży do szczegółowego opracowania pierwszych programów prac na okres po 2020 r. Informacje z wstępnych ustaleń oceny okresowej zostaną wykorzystane na potrzeby ocen skutków Programu na rzecz jednolitego rynku i Programu InvestEU w następnych wieloletnich ramach finansowych na lata 2021–2027.

(1)

Rozporządzenie (UE) nr 1287/2013.

(2)

Decyzja nr 1639/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 2006 r. ustanawiająca Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji (2007–2013).

(3)

COM(2005) 121.

(4)

Szczegółowe porównanie Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji oraz COSME znajduje się w opracowaniu: Fanny Lajarthe (2012), „Differences and Similarities Between CIP And COSME: Briefing Note” [„Różnice między Programem ramowym na rzecz konkurencyjności i innowacji oraz COSME i podobieństwa między nimi: nota informacyjna”]. IP/A/ITRE/2012-14.

(5)

SEC(2011) 1452 final.

(6)

COM(2011) 834.

(7)

  https://ec.europa.eu/docsroom/documents/34263?locale=pl

(8)

Linie budżetowe 02.02.01 i 02.02.02 dla wszystkich źródeł finansowania, w tym wkłady państw trzecich i środki powracające z instrumentów finansowych Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji, z wyjątkiem administracyjnych linii budżetowych COSME.

(9)

Tzw. rozszerzenie instrumentu gwarancji kredytowych w ramach COSME.

(10)

Zob. status wdrożenia instrumentu gwarancji kredytowych w ramach COSME na dzień 31 marca 2016 r. dostępny pod adresem: http://www.eif.org/what_we_do/guarantees/single_eu_debt_instrument/cosme-loan-facility-growth/index.htm

(11)

Islandia, Czarnogóra, Macedonia Północna, Turcja, Albania, Serbia, Mołdawia, Armenia

(12)

https://ec.europa.eu/easme/sites/easme-site/files/documents/erasmus-for-young-entrepreneurs-call-for-proposals-2014.pdf

(13)

http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/28084?locale=pl

(14)

  https://ec.europa.eu/info/law/law-making-process/planning-and-proposing-law/better-regulation-why-and-how/better-regulation-guidelines-and-toolbox_en  

(15)

Wsparcie innowacyjne małych przedsiębiorstw: https://ec.europa.eu/easme/en/innosup

(16)

https://ec.europa.eu/growth/smes/promoting-entrepreneurship/action-plan_pl