52013DC0899

1. WPROWADZENIE

Obecnie możliwości edukacyjne są nieskończone, nieograniczone i bezpośrednie. Poszczególne osoby mogą uczyć się i zdobywać nowe umiejętności i kompetencje nie tylko w tradycyjnych warunkach sali wykładowej, lecz także w coraz większym stopniu poza nią oraz we własnym tempie. Przy obecnych gwałtownych zmianach gospodarczych i technologicznych poszczególne osoby mogą również przechodzić przez kilka zmian w życiu zawodowym i naukowym, przekraczając granice, zmieniając lub łącząc pracę, kształcenie, dalsze szkolenie lub wolontariat. Z uwagi na rosnącą presję pod względem zdolności do zatrudnienia i lepszych umiejętności niezbędne są bardziej otwarte i elastyczne systemy kształcenia i szkolenia, lepiej dostosowane do potrzeb i warunków osób uczących się i pracowników. Ich pełne kwalifikacje, umiejętności i kompetencje powinny być łatwo i szybko uznawane i rozumiane przez pracodawców oraz placówki edukacyjne i szkoleniowe w całej Europie.

W ostatnich latach w ramach kilku inicjatyw strategii „Europa 2020”, a w szczególności w kontekście utrzymującego się wysokiego poziomu bezrobocia[1], Komisja podkreślała, jak ważne jest umożliwienie osobom uczącym się i pracownikom jasnego zaprezentowania swoich umiejętności i profili kwalifikacji nabytych w sposób formalny, pozaformalny i nieformalny. Ma to na celu ułatwienie mobilności i poprawę perspektyw pracy i uczenia się przez całe życie. Wspomniany cel podkreślono w dokumencie „Nowe podejście do edukacji”[2], w którym Komisja zapowiedziała przeprowadzenie analizy w zakresie europejskiego obszaru umiejętności i kwalifikacji w celu zapewnienia łatwego uznawania umiejętności i kwalifikacji za granicą.

Ustanowiony w 2005 r.[3] Europass przyczynia się do realizacji przedmiotowych celów, umożliwiając lepsze przedstawienie kompetencji i wiedzy osób uczących się i pracowników w całej Europie za pomocą narzędzi pozwalających na rejestrację i przejrzyste zaprezentowanie umiejętności i kwalifikacji (pełny opis znajduje się w sekcji 2). Chociaż podstawowy cel Europass nabiera coraz większego znaczenia, niektóre z obecnych narzędzi wymagają dostosowania w celu sprostania wyzwaniom, jakie stanowią obecnie oczekiwania i potrzeby osób uczących się oraz zmieniających się rynków pracy.

W niniejszym sprawozdaniu dokonano analizy osiągnięć w ramach Europass na podstawie zewnętrznej oceny Europass przeprowadzonej w 2012 r.[4]. W sprawozdaniu podkreśla się, że pierwotne cele tej inicjatywy nadal mają znaczenie, w szczególności w odniesieniu do strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia 2020 (ET 2020)[5]. Europass wspiera przemieszczanie się osób uczących się i pracowników w celu uczenia się przez całe życie lub pracy, umożliwiając porównanie umiejętności, kwalifikacji i efektów uczenia się. Europass, a w szczególności Europass-CV, utrwalił swoją pozycję jako rozpoznawalna i wiarygodna marka w zakresie przejrzystości i uznawania w Europie i poza nią. Dane liczbowe z marca 2013 r. wskazują, że od momentu uruchomienia tych narzędzi w 2005 r. wypełniono już przez internet ponad 27 mln Europass-CV. Ponadto narzędzia Europass są efektywne pod względem kosztów, a ich stosowanie i rozpowszechnianie rozwinęło się znacząco od czasu pierwszej oceny Europass z 2008 r.

W niniejszym sprawozdaniu zwraca się również uwagę na bieżące niedociągnięcia Europass, jeżeli chodzi o radzenie sobie ze zmieniającymi się warunkami w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz sytuacją na rynku pracy. Niektóre narzędzia nie promują elastycznych ścieżek kształcenia ani nie umożliwiają kompleksowego rejestrowania umiejętności nabytych w sposób pozaformalny i nieformalny, w tym poprzez e-uczenie się, jak określono w niedawnym komunikacie Komisji „Działania na rzecz otwartej edukacji”[6]. Dane z oceny wskazują również, że większość narzędzi Europass w dalszym ciągu nie dociera w pełni do dużych grup potencjalnych użytkowników. Obecnie użytkownicy Europass należą zazwyczaj do następujących grup: osób młodych, kobiet i osób dobrze wykształconych. Lepsze koordynowanie działań ze służbami poradnictwa zawodowego i objęcie ich ramami Europass umożliwiłoby dotarcie do większych grup docelowych, takich jak osoby bezrobotne o niskich kwalifikacjach, którym często brakuje umiejętności niezbędnych do wypełnienia dokumentów Europass lub które mogą uważać je za zbyt skomplikowane lub zawiłe. Inne niezbędne ulepszenia to: zwiększenie konwergencji z innymi narzędziami odniesienia UE oraz poprawa interoperacyjności narzędzi informatycznych Europass z narzędziami UE stosowanymi w ramach pośrednictwa pracy.

Aby wyeliminować takie niedociągnięcia, należy przekształcić obecną strukturę Europass w prostszą, bardziej ukierunkowaną i aktualną usługę, zachowując jednocześnie jego pierwotny cel polegający na porównywalności i przejrzystości umiejętności i kwalifikacji w celu zwiększania mobilności geograficznej i zawodowej osób uczących się i pracowników. Rewizja Europass staje się coraz pilniejszą kwestią z uwagi na fakt, że w przygotowaniu jest szereg inicjatyw prywatnych, lokalnych lub krajowych mających podobne cele, w szczególności w formie elektronicznej takiej jak e-portfolia.

Powyższe kwestie mają kluczowe znaczenie dla zwiększenia roli Europass w rozwoju europejskiego obszaru umiejętności i kwalifikacji, co pozwoli Komisji wzmocnić synergię między różnymi narzędziami w zakresie przejrzystości i uznawania umiejętności i kwalifikacji w UE. W tym celu ustalenia z niniejszego sprawozdania zostaną połączone z wynikami ocen dotyczących europejskich ram kwalifikacji i europejskich ram odniesienia na rzecz zapewniania jakości w kształceniu i szkoleniu zawodowym (VET) oraz sprawozdania z postępu prac na rzecz zapewnienia jakości w szkolnictwie wyższym. Razem będą one stanowić pomoc w jawnej debacie poświęconej europejskiemu obszarowi umiejętności i kwalifikacji, która odbędzie się zimą 2013/2014 r.

2. WYNIKI I WPŁYW

Ustanowiony w 2005 r. Europass stanowi portfolio składające się z pięciu różnych dokumentów, które mają zawierać opisy wszystkich efektów uczenia się, oficjalnych kwalifikacji, doświadczenia zawodowego, umiejętności i kompetencji nabytych z czasem przez ich posiadacza. Dwa dokumenty Europass są narzędziami służącymi do przedstawienia oświadczenia własnego: europejskie Curriculum Vitae (CV)[7] i paszport językowy Europass[8], a trzy z nich są wydawane przez instytucje edukacyjne i szkoleniowe: suplement Europass do dyplomu[9], suplement Europass do świadectwa[10] oraz dokument Europass – Mobilność[11]. Wszystkie dokumenty opatrzone są wspólną nazwą (Europass) i logo. Europass jest dostępny bezpłatnie i w 27 językach, w dogodnej formie elektronicznej na portalu Europass[12]. Od 2012 r. użytkownicy mogą gromadzić wszystkie dokumenty Europass w ramach europejskiego paszportu umiejętności – przyjaznego dla użytkownika folderu elektronicznego, który pomaga posiadaczowi stworzyć osobisty, modułowy wykaz osobistych zdolności i kwalifikacji nabytych w ciągu całego życia.

2.1 Dotarcie do nowych odbiorców

Uznaje się, że wszystkie dokumenty Europass są skuteczne – choć w różnym stopniu – jeżeli chodzi o umożliwienie lepszego porównania umiejętności, kompetencji i kwalifikacji w poszczególnych państwach i sektorach oraz ułatwienie pracodawcom i instytucjom oświatowym dokonywania procesów selekcji. Międzynarodowe uznawanie dokumentów jest głównym powodem, dla którego użytkownicy końcowi wybierają Europass. Europass postrzegany jest jako silna marka o znaczącej europejskiej wartości dodanej, trafiająca do szerokiej grupy odbiorców docelowych. Przykładowo zainteresowane strony i przedstawiciele krajowi EURES[13] sugerują, że dla obecnych użytkowników EURES najbardziej przydatnymi dokumentami Europass są CV oraz suplementy do dyplomów i świadectw.

CV uważane jest za najbardziej przydatny, doceniany i najlepiej znany instrument ze wszystkich narzędzi Europass. Odnotowuje się stały wzrost jego stosowania – w samym 2012 r. za pośrednictwem internetu wypełniono prawie dwanaście razy więcej CV niż w roku 2006. Jak wspomniano, od uruchomienia Europass do marca 2013 r. w sumie utworzono ponad 27 mln CV. Ponadto suplement do dyplomu i suplement do świadectwa są postrzegane jako istotne narzędzia pomagające instytucjom oświatowym kierować programami edukacyjnymi i kształtować je w bardziej skuteczny sposób dzięki wykorzystaniu międzynarodowych norm. Mimo to większość narzędzi Europass nie trafia jeszcze w pełni do dużych grup potencjalnych użytkowników. W 2012 r. przez internet wypełniono jedynie 115 000 europejskich paszportów językowych i wydano tylko 80 000 dokumentów Europass – Mobilność.

Zainteresowane strony – w tym pracodawcy i związki zawodowe – użytkownicy końcowi oraz potencjalni użytkownicy zgadzają się, że narzędzia Europass przyczyniają się do zwiększenia mobilności w celu uczenia się przez całe życie lub mobilności na rynku pracy. Według 58 % respondentów badania przeprowadzonego w ramach oceny zewnętrznej[14] CV pomogło im otrzymać zaproszenie na rozmowę w sprawie pracy, szkolenia lub wolontariatu, bądź przejść pierwszy etap rekrutacji na miejsce pracy, szkolenia lub wolontariatu. Zdaniem 46 % CV pomogło im zakwalifikować się do programów uczenia się przez cale życie (np. Erasmus), na kursy językowe itp. W szczególności Europass pomaga w zmianie pracy lub miejsca zatrudnienia: 60,4 % respondentów uznało wkład Europass w tym zakresie. Dokumenty Europass zaspokajają potrzeby przeważającej większości (około 80 %) ich użytkowników, niezależnie od wieku i osiągnięć edukacyjnych.

Najczęściej z Europass korzystają jednak absolwenci. Spośród użytkowników końcowych Europass 40 % ma pracę, a 37 % kształci się lub szkoli. Europass odgrywa również istotną rolę zarówno w mobilności transnarodowej, jak i krajowej: ponad 40 % osób mobilnych w obrębie danego państwa korzysta obecnie z dokumentów Europass. Użytkownicy Europass należą zazwyczaj do następujących grup: osób młodych, kobiet i osób dobrze wykształconych – prawie 60 % z nich posiada dyplom wyższej uczelni. Kobiety stanowią 59,4 % użytkowników Europass.

Osoby bezrobotne o niskich kwalifikacjach są grupą, do której najtrudniej dotrzeć, wraz z wolontariuszami stanowią one odpowiednio 12,8 % i 1,1 % użytkowników Europass. Z danych (tabela 1) wynika, że dużej liczbie osób o niskich kwalifikacjach lub bezrobotnych, które nie korzystają z Europass, często brakuje umiejętności niezbędnych do wypełnienia dokumentów lub uważają je za zbyt skomplikowane lub zawiłe. Wskazówki skierowane do tych grup mogłyby poprawić ich dostęp do dokumentów Europass.

Tabela 1: Użytkownicy Europass w podziale według wykształcenia/statusu zawodowego[15]

Wykształcenie/ status zawodowy || Wszystkie dokumenty Europass || Europass-CV || Europass LP || Europass CS || Europass DS || Europass MD

Osoba kształcąca się lub szkoląca || 37,3 % || 30,2 % || 26,3 % || 20,1 % || 19,5 % || 30,5 %

Umowa wolontariatu || 1,1 % || 1,5 % || 1,5 % || 1,1 % || 1,1 % || 1,0 %

Osoba zatrudniona (krócej niż pięć lat) || 19,5 % || 20,2 % || 21,1 % || 31,4 % || 25,8 % || 32,4 %

Osoba zatrudniona (ponad pięć lat) || 20,8 % || 26,4 % || 32,0 % || 29,1 % || 35,2 % || 12,3 %

Osoba bezrobotna/ szukająca pracy || 12,8 % || 15,9 % || 12,5 % || 9,9 % || 14,4 % || 12,6 %

Inne || 8,5 % || 5,8 % || 6,6 % || 8,4 % || 4,0 % || 11,2 %

Ogółem || 100 % || 100 % || 100 % || 100 % || 100 % || 100 %

Źródło: Ocena Europass z 2012 r. przeprowadzona przez PPMI.

Jak pokazano w tabeli 2, młodsi respondenci (w wieku 20–35 lat) stanowią największą grupę użytkowników dokumentów Europass, prawdopodobnie dlatego, że są najbardziej otwarci na mobilność (w zakresie zmiany miejsca zatrudnienia, stanowiska pracy lub sektora zawodowego).

Rys. 2: Użytkownicy Europass w podziale na wiek[16]

Wiek || Wszystkie dokumenty Europass || Europass-CV || Europass LP || Europass DS || Europass CS || Europass MD

<20 || 9 % || 9 % || 10 % || 2 % || 11 % || 10 %

21-25 || 41 % || 40 % || 35 % || 35 % || 42 % || 49 %

26-35 || 30 % || 32 % || 31 % || 40 % || 27 % || 31 %

36-49 || 14 % || 15 % || 18 % || 18 % || 17 % || 7 %

50+ || 5 % || 5 % || 6 % || 4 % || 5 % || 3 %

Źródło: Ocena Europass z 2012 r. przeprowadzona przez PPMI. Odsetki zostały zaokrąglone.

Europass ma również „wpływ pedagogiczny” na posiadacza tych dokumentów. W ten sposób zachęca się użytkowników do dokonywania przeglądu własnych umiejętności i kompetencji oraz do bardziej przejrzystego ich przedstawiania. Pomaga to osobom poszukującym pracy skoncentrować się na tych umiejętnościach i kompetencjach, które są najbardziej pożądane w ofertach pracy.

2.2 Ułatwianie elastycznych ścieżek kształcenia

W badaniu wykazano, że zainteresowane strony w coraz większym stopniu oczekują dostosowania Europass do zmieniających się potrzeb jego użytkowników. Europass powinien umożliwiać pełne i łatwe udokumentowanie wszystkich umiejętności i kwalifikacji danej osoby, obejmując wszystkie sektory kształcenia i szkolenia oraz rodzaje doświadczeń związanych z procesem uczenia się. Uproszczenie i zaktualizowanie całości ram oraz większa wewnętrzna spójność będą zdecydowanie pomocne w radzeniu sobie z nowoczesnymi, elastycznymi, ukierunkowanymi na osobę uczącą się ścieżkami kształcenia i szkolenia. Europass obecnie nie odnosi się do takich kwestii, jak rosnące znaczenie uczenia się w sposób pozaformalny lub nieformalny w celu zdobywania nowych umiejętności i kwalifikacji, ani do narzędzi, takich jak „otwarte odznaki” (ang. open badges) generowane przez organizatorów kształcenia online.

W odniesieniu do kształcenia i szkolenia formalnego Europass dysponuje obecnie dwoma odrębnymi dokumentami uzupełniającymi, z których każdy odnosi się do konkretnego sektora kształcenia i odmiennego systemu transferu i akumulacji punktów. Wspomniany format może niekorzystnie wpływać na zalecaną przenikalność ścieżek kształcenia. Stworzenie wspólnej struktury dla wspomnianych suplementów w celu uwzględnienia wszystkich poziomów i rodzajów kształcenia i szkolenia (szkoły, kształcenie i szkolenie zawodowe, szkolnictwo wyższe oraz kształcenie dorosłych) ułatwiłoby wspólne rozumienie kwalifikacji niezależnie od sektora, który je wydał. Osoby uczące się i pracownicy mogliby wtedy łatwiej przedstawiać swoje umiejętności przy składaniu podań w celu kontynuowania nauki w innym sektorze. Wspólny model, dzięki któremu unika się rozbieżności, sprawiłby również, że suplementy byłyby bardziej czytelne dla pracodawców.

Obecnie w ramach Europass brakuje narzędzia, które umożliwiłoby kompleksowe rejestrowanie umiejętności i kompetencji nabytych w ramach pozaformalnego lub nieformalnego uczenia się (w tym w trybie online). Obecny dokument Europass – Mobilność miał dotychczas ograniczone zastosowanie i może być stosowany jedynie w ścisłym kontekście mobilności międzynarodowej.

Ponadto, z paszportu językowego – jedynego dokumentu Europass będącego oświadczeniem własnym stanowiącym uzupełnienie CV – korzystała bardzo ograniczona liczba osób. Użytkownicy i pracodawcy uważają, że samo CV powinno zapewniać wyczerpujący przegląd indywidualnych umiejętności, takich jak znajomość języków i umiejętności cyfrowe, bez konieczności uzupełniania go oświadczeniami własnymi tworzonymi przez posiadacza CV.

Wspomniane ulepszenia powinny sprawić, że całe ramy będą łatwiejsze i prostsze w użyciu. Przekształcenie Europass może wymagać rewizji jego aktualnej podstawy prawnej, ponieważ w obecnej decyzji nie zezwala się na zastąpienie, zmianę ani zniesienie żadnego z pięciu dokumentów podstawowych Europass.

2.3 Tworzenie większej synergii z innymi europejskimi inicjatywami

Inne europejskie instrumenty, takie jak europejskie ramy kwalifikacji (EQF)[17], europejski system transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)[18] i europejski system transferu i akumulacji punktów (ECTS)[19], były realizowane w ciągu ostatniej dekady wraz z Europass w celu wspierania przepływu osób uczących się i pracowników. Przyczyniają się one do prawdziwej mobilności europejskiej, w ramach której wiedza, umiejętności i kompetencje danej osoby mogą być jasno zrozumiane i szybko uznane.

Wspomniane instrumenty nie były opracowywane w oderwaniu od pozostałych narzędzi i stanowią uzupełnienie Europass. Można oczekiwać stopniowego włączania i odnoszenia się do EQF, ECVET i ECTS w ramach Europass w miarę postępów we wdrażaniu tych instrumentów. W europejskim zaleceniu w sprawie EQF określono, że od 2012 r. wszystkie nowe świadectwa, dyplomy i dokumenty Europass potwierdzające zdobyte kwalifikacje, wydane przez właściwe organy, będą zawierały wyraźne odniesienie do odpowiedniego poziomu EQF. Niektóre państwa (CZ, DK, EE, FR i IE) rozpoczęły już rejestrowanie wspomnianych poziomów w stosownych dokumentach Europass (w suplementach do dyplomu i świadectwa), ale ze strony pozostałych państw niezbędne są dodatkowe działania.

Mimo że omawiane inicjatywy uzupełniają się wzajemnie, nadal istnieje przestrzeń do zwiększania spójności, tak aby różne narzędzia i usługi były oferowane w sposób skoordynowany. Obecnie użytkownikom nie oferuje się zrozumiałego, spójnego dostępu do wspomnianych instrumentów. Chociaż prawie wszystkie europejskie narzędzia służące zapewnianiu przejrzystości i mobilności dysponują własnymi portalami i mają pewne punkty zbieżne (takie jak internetowe narzędzie CV pomagające użytkownikom EURES stworzyć własne Europass-CV na stronach internetowych EURES), nie są one wystarczająco dobrze połączone. Utrudnia to potencjalnym użytkownikom dostęp do istotnych informacji, dokumentów i usług.

Niezbędna jest większa interoperacyjność Europass z innymi narzędziami UE stosowanymi w pośrednictwie pracy, w tym z EURES. Podobnie należy zwiększyć synergię między Europass a Youthpass, narzędziem służącym do poprawy uznawania efektów uczenia się młodych ludzi biorących udział w projektach wspieranych w ramach programu UE „Młodzież w działaniu”, aby uniknąć powielania działań. Innym przykładem jest decyzja uznająca kwalifikacje zawodowe w danym państwie członkowskim, upoważniająca do dostępu do zawodu regulowanego[20]. Posiadacze takiej kwalifikacji powinni mieć możliwość dołączenia do Europass decyzji uznającej – w wersji papierowej lub elektronicznej – także w przypadku, gdy została ona uzyskana w drodze nowej procedury przyznawania europejskiej legitymacji zawodowej.

2.4 Dążenie do efektywnego i trwałego zarządzania

Wykorzystanie różnych narzędzi Europass i wiedza o nich stale rosną od momentu uruchomienia tej inicjatywy w 2005 r. Portal Europass w znacznej mierze odpowiada za większe wykorzystanie i wiedzę na temat narzędzi służących zapewnianiu przejrzystości. Portal ma bardzo dobre wyniki, jeżeli chodzi o liczbę odwiedzin, stosowanie i zadowolenie użytkowników. Liczba odwiedzin zwiększa się co roku, od około 3 mln w 2006 r. do prawie 15 mln w 2012 r. Około 88 % badanych użytkowników zgodziło się ze stwierdzeniem, że portal Europass jest przyjazny dla użytkownika i przejrzysty. Według 60 % przyszłe zmiany portalu powinny w szczególności obejmować informacje i porady na temat mobilności transnarodowej, uznawania kwalifikacji i poszukiwania pracy.

Oprócz portalu internetowego Europass głównymi narzędziami realizacji tej inicjatywy są krajowe centra Europass. Działają one we wszystkich państwach UE oraz w Islandii i Norwegii od połowy 2005 r. (od 2007 r. w przypadku Bułgarii i Rumunii oraz od 2011 r. w przypadku Chorwacji), w Liechtensteinie od 2006 r., w Turcji od 2008 r., a w Szwajcarii od 2011 r. Ich misja, polegająca na upowszechnianiu wiedzy na temat Europass i zapewnianiu niezbędnych informacji wszystkim zainteresowanym stronom, spotyka się z ogólnym uznaniem.

Większość krajowych centrów Europass regularnie współpracuje z innymi organami, takimi jak centra Euroguidance i NARIC, agencje EURES, krajowe agencje programu „Uczenie się przez całe życie”, Eurodesk i Europe Direct, niemniej jednak można by wzmocnić tę współpracę i lepiej wykorzystywać synergię. Większa konwergencja wspomnianych organów spowodowałaby uproszczenie struktur i poprawę usług, przybliżając je osobom uczącym się i pracownikom oraz ułatwiając dostęp do Europass, zwłaszcza tym grupom, które obecnie odnoszą z niego najmniej korzyści. Starania krajowych centrów Europass mające na celu promowanie narzędzi Europass wśród prywatnych podmiotów świadczących usługi związane z zatrudnieniem okazały się jednak mniej skuteczne. Większość z tych podmiotów zgodziłaby się promować korzystanie z dokumentów Europass za wynagrodzeniem finansowym.

Ważną rolę w sukcesie Europass odgrywa CEDEFOP. Oprócz skutecznego administrowania portalem Europass i zapewniania wsparcia krajowym centrom Europass, dzięki swojej wiedzy fachowej CEDEFOP przyczynia się też do rozwoju koncepcyjnego ram Europass.

W 2012 r. Komisja za pośrednictwem programu „Uczenie się przez całe życie” zapewniła krajowym Centrom Europass wsparcie finansowe w łącznej wysokości 2 250 000 EUR. Ogółem w ocenie zewnętrznej odnotowano wzrost efektywności we wszystkich analizowanych aspektach Europass w porównaniu z oceną z 2008 r. Podczas gdy finansowanie ze środków UE[21] oraz ze źródeł krajowych nie zwiększyło się znacznie w latach 2008–2011, liczba dokumentów Europass wypełnionych za pośrednictwem internetu oraz dokumentów wydanych, a także liczba odwiedzin portalu stale się zwiększały, nie wykazując żadnych oznak spadku popularności narzędzi Europass. Rosnącą efektywność zaobserwowano zarówno pod względem działań promocyjnych krajowych centrów Europass, jak i korzystania z różnych narzędzi Europass.

Łączny koszt Europass (z budżetów krajowych, Komisji i CEDEFOP) od chwili uruchomienia wynosi około 31,5 mln EUR. Na podstawie 54 mln Europass-CV wydanych od 2005 r. (28 mln wypełnionych przez internet i 27 mln pobranych) średni koszt stworzenia jednego CV wynosi około 0,58 EUR, czyli prawie cztery razy mniej niż szacowano w 2008 r. (2,1 EUR). Uwzględniając tak niski koszt jednego dokumentu oraz wysoki poziom zadowolenia użytkowników, w ocenie stwierdzono, że realizacja inicjatywy Europass była finansowo opłacalna. Jest jednak mało prawdopodobne, aby możliwe było utrzymanie Europass bez dalszego europejskiego wsparcia finansowego. Większość krajowych centrów Europass nie byłaby w stanie kontynuować działalności bez finansowania z UE, ponieważ nie określono żadnych znaczących alternatywnych źródeł finansowania Europass, a dodatkowe finansowanie publiczne jest mało prawdopodobne. Nie istnieją żadne konkretne zachęty służące zaangażowaniu podmiotów prywatnych, gdyż Europass nie przynosi żadnych natychmiastowych korzyści finansowych.

3. WNIOSKI

W obecnej sytuacji malejącej siły roboczej i powolnego wzrostu gospodarczego jednym z najpilniejszych wyzwań, przed jakimi stoją dziś państwa członkowskie, jest modernizacja systemów kształcenia i szkolenia oraz poprawa podaży umiejętności, tak aby w większym stopniu odpowiadały one potrzebom rynku pracy. Europass powinien przyczynić się do rozwiązania tych problemów, dlatego w nadchodzących latach powinien zostać odpowiednio wzmocniony.

W ustaleniach i zaleceniach oceny zewnętrznej potwierdzono, że Europass musi utrzymać swoją znaczącą rolę w promowaniu mobilności i porównywalności umiejętności i kwalifikacji. Proponowane zmiany obejmują również racjonalizację i mainstreaming dokumentów Europass w celu poprawy konwergencji z innymi europejskimi narzędziami odniesienia oraz służbami ds. ukierunkowanego doradztwa zawodowego związanymi z instrumentami Europass, wspierając w ten sposób mobilność transnarodową, uznawanie kwalifikacji i poszukiwanie pracy. Przede wszystkim Europass musi stać się bardziej elastycznym i przyjaznym dla użytkownika narzędziem, które powinno wykorzystywać potencjał nowoczesnych technologii w celu ciągłego dostosowywania się do potrzeb użytkowników. Powinien on zatrzymać istniejących użytkowników i przyciągać nowych, w szczególności osoby o niskich kwalifikacjach. Aby osiągnąć ten cel, niezbędna może być nowa podstawa prawna Europass zezwalająca na regularne aktualizacje i dostosowywanie przedmiotowych narzędzi.

W celu zwiększenia wparcia Europass na rzecz osób uczących się i pracowników, chcących zaprezentować swoje umiejętności i kompetencje, należy w szczególności rozważyć następujące zmiany:

•      Większą synergię między Europass a innymi inicjatywami europejskimi: mimo ogólnego sukcesu Europass możliwe jest udoskonalenie i usprawnienie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi Europass poprzez lepszą koordynację działań ze służbami prowadzącymi poradnictwo zawodowe oraz większą przejrzystość i uznawanie kwalifikacji, tak aby dotrzeć do szerszych grup odbiorców i przynosić większą wartość dodaną. Wydaje się, że jest to szczególnie ważne w przypadku grup, które mają większe trudności w korzystaniu z Europass, takich jak osoby o niskich kwalifikacjach i bezrobotni. W ramach przyszłego europejskiego obszaru umiejętności i kwalifikacji Europass mógłby się koncentrować na świadczeniu usług informacyjnych oraz na interaktywnych narzędziach służących zapewnianiu przejrzystości umiejętności i kwalifikacji, łącząc różne europejskie sieci, usługi informacyjne oraz inne narzędzia związane obecnie z umiejętnościami i kwalifikacjami w ramach jednego punktu kompleksowej obsługi. Umożliwiłoby to osobom uczącym się i pracownikom lepsze korzystanie z narzędzi UE służących zapewnianiu przejrzystości i uznawania, które stałyby się również lepiej znane w instytucjach i przedsiębiorstwach, a zatem skuteczniejsze. Zebranie wspomnianych zasobów powinno przyczynić się do przyrostu wydajności oraz umożliwić łączenie zasobów z ich odpowiednikami na poziomie krajowym. Ponadto prawdopodobnie przyczyniłoby się to do promowania i wdrażania narzędzi Europass na szerszą skalę wśród różnych zainteresowanych stron w ramach wynikającej z tego działania jednej połączonej sieci usługowej.

· Europass jako instrument ułatwiający elastyczne ścieżki kształcenia: istnieje wyraźna potrzeba dostosowania obecnych narzędzi Europass do bardziej elastycznych i ukierunkowanych na osoby uczące się ścieżek kształcenia, wychodząc naprzeciw potrzebom użytkowników. Zmodernizowane ramy powinny być wystarczająco elastyczne, aby uwzględnić we właściwy sposób nowe zmiany i techniki w dziedzinie kształcenia i szkolenia, w tym w zakresie ICT. Obecnie potrzeby te wydają się najpilniejsze w dwóch sektorach:

a) Europass dysponuje dwoma różnymi narzędziami zapewniającymi informacje uzupełniające na temat efektów uczenia się: suplementem do dyplomu dotyczącym kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia na poziomie wyższym oraz suplementem do świadectwa dotyczącym szkolenia zawodowego. Warto zbadać, czy pojedynczy dokument mógłby ułatwić wspólne rozumienie kwalifikacji wydawanych w każdym sektorze kształcenia i szkolenia oraz stymulować interoperacyjność europejskich systemów transferu i akumulacji punktów, takich jak ECTS i ECVET, między poziomami kształcenia i szkolenia oraz między państwami.

b) Rejestrowanie umiejętności nabytych w ramach wszelkich pozaformalnych lub nieformalnych procesów uczenia się, w tym za pośrednictwem kształcenia online. Obecnie jedynie dokument Europass – Mobilność umożliwia rejestrowanie umiejętności nabytych w sposób pozaformalny za granicą. Zgodnie z zaleceniem Rady w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego Europass powinien zostać poddany przeglądowi, aby umożliwić określanie i dokumentowanie umiejętności, w tym przeprowadzanie audytów umiejętności, nabytych w sposób pozaformalny lub nieformalny z wykorzystaniem mobilności lub bez jej wykorzystania. Z prac przygotowawczych podjętych już przez Komisję w odniesieniu do ewentualnego nowego dokumentu „Doświadczenie Europass” wynika, że ta nowa funkcja powinna stanowić wsparcie dla europejskich wytycznych w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. Funkcja ta byłaby również istotna dla gwarancji dla młodzieży i inicjatyw z zakresu praktyk zawodowych[22].

Należy również zbadać sposób rejestrowania świadectw generowanych w ramach mechanizmu Youthpass w celu uniknięcia powielania się działań. Niezbędna jest również dalsza analiza sposobu, w jaki powinno się włączyć do ram Europass nowe narzędzia służące zapewnianiu przejrzystości, takie jak „otwarte odznaki” tworzone za pomocą nowych procesów certyfikacji w ramach cyfrowego uczenia się, a także sposobu, w jaki powinny one stanowić uzupełnienie Europass. Ponadto w Europass-CV należy zapewnić większą widoczność funkcjonalnym i zaawansowanym umiejętnościom cyfrowym.

· Poprawa interoperacyjności Europass i narzędzi UE stosowanych w pośrednictwie pracy: odmienne normy techniczne uniemożliwiają obecnie większą konwergencję między niektórymi narzędziami UE, z których korzystają osoby poszukujące pracy. Niezbędne są dalsze starania w celu połączenia narzędzia Europass-CV i nowego europejskiego paszportu umiejętności z bazą danych CV EURES oraz narzędziami prywatnych służb zatrudnienia, centrów doradztwa i walidacji, a także narzędziami oceny umiejętności. Należy również rozważyć powiązanie z Europass decyzji uznających kwalifikacje zawodowe w danym państwie członkowskim, w tym kwalifikacje uzyskane w ramach nowej procedury przyznawania europejskiej legitymacji zawodowej.

Jak wspomniano, w dokumencie „Nowe podejście do edukacji” podkreśla się rolę edukacji i umiejętności jako kluczowych strategicznych atutów sprzyjających wzrostowi gospodarczemu, konkurencyjności i zatrudnieniu. Jednym z wniosków przedstawionych w dokumencie „Nowe podejście do edukacji” było przeprowadzenie dalszej analizy synergii i konwergencji między istniejącymi narzędziami UE służącymi zapewnianiu przejrzystości i uznawania umiejętności i kwalifikacji a celem w zakresie kształtowania europejskiego obszaru umiejętności i kwalifikacji, aby umożliwić wszystkim swobodne przemieszczanie się i szybkie uznawanie kompetencji i kwalifikacji w celu dalszego uczenia się oraz odpowiednie zrozumienie i ocenę tych kompetencji i kwalifikacji przez pracodawców.

Komisja omówi wnioski przedstawione w niniejszym sprawozdaniu z odpowiednimi zainteresowanymi stronami podczas debaty jawnej poświęconej europejskiemu obszarowi umiejętności i kwalifikacji, która odbędzie się zimą na przełomie 2013 i 2014 r. Na podstawie wniosków z tej debaty na temat ram Europass i oceny skutków Komisja może rozważyć złożenie wniosku w sprawie zmiany aktualnej podstawy prawnej Europass – decyzji 2241/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r.

[1] COM(2010) 478 final, COM(2010) 682 final, COM(2010) 245 final/2, COM(2012) 173 final, COM(2012) 485 final.

[2] COM(2012) 669 final.

[3] Decyzja 2241/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r., w niniejszym sprawozdaniu zwana „decyzją”.

[4] Zob. art. 15 decyzji. W bieżącym sprawozdaniu skoncentrowano się na ustaleniach z drugiej oceny Europass przeprowadzonej w 2012 r. przez Instytut Polityki Publicznej i Zarządzania (Public Policy and Management Institute – PPMI). Zob. http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/evalreports/index_en.htm#trainingHeader

[5] Dz.U. C 119 z 28.5.2009, s. 2.

[6] COM(2013) 654 final.

[7] Wzór opisu curriculum vitae posiadacza.

[8] Narzędzie do samooceny umiejętności językowych przy zastosowaniu skali referencyjnej dotyczącej znajomości języków obcych europejskiego systemu opisu kształcenia językowego.

[9] Wymienia się w nim osiągnięcia posiadaczy dyplomów lub stopni akademickich z uwzględnieniem studiowanych przedmiotów i uzyskanych ocen.

[10] Opis treści kwalifikacji zawodowych mający na celu uzupełnienie wydanego już świadectwa potwierdzającego odbycie kształcenia i szkolenia zawodowego.

[11] Dokument wydawany przez krajowe organy edukacyjne i szkoleniowe, w którym odnotowywane są doświadczenia zawodowe i edukacyjne posiadacza w innych państwach europejskich.

[12] Portal został zaprojektowany, jest utrzymywany i administrowany przez CEDEFOP w imieniu Komisji. Zob. http://europass.cedefop.europa.eu/pl/home

[13] https://ec.europa.eu/eures/home.jsp?lang=pl&langChanged=true

[14] http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/evalreports/training/2013/europass_en.pdf. Dane przedstawione w niniejszym sprawozdaniu pochodzą z oceny zewnętrznej.

[15] Akronimy oznaczają: CV – curriculum vitae; LP – paszport językowy; MD – dokument Europass – Mobilność; DS – suplement do dyplomu; CS – suplement do świadectwa.

[16] Idem.

[17] http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/eqf_en.htm

[18] http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/ecvet_en.htm

[19] http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/ects_en.htm

[20] Dyrektywa 2005/36/WE.

[21] Wkład UE pokrywa maksymalnie 50 % kosztów operacyjnych krajowych centrów Europass.

[22] Zob. również http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1006&langId=pl