Sprawa C‑144/23

KUBERA, trgovanje s hrano in pijačo, d.o.o.

przeciwko

Republika Slovenija

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Vrhovno sodišče Republike Slovenije)

Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 15 października 2024 r.

Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 267 TFUE – Zakres obowiązku odesłania prejudycjalnego spoczywającego na sądach krajowych orzekających w ostatniej instancji – Postępowanie w sprawie przyjęcia skargi rewizyjnej do rozpoznania przed sądem najwyższym państwa członkowskiego – Wniosek strony, która zwraca się o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, o wystąpienie do Trybunału z pytaniem dotyczącym wykładni prawa Unii – Uregulowanie krajowe, na podstawie którego skarga rewizyjna zostaje przyjęta do rozpoznania, jeśli dotyczy kwestii prawnej istotnej dla zapewnienia pewności prawa, jednolitego stosowania prawa lub jego rozwoju – Obowiązek zbadania przez krajowy sąd najwyższy w ramach postępowania w sprawie przyjęcia skargi rewizyjnej do rozpoznania, czy należy wystąpić z odesłaniem prejudycjalnym – Uzasadnienie orzeczenia oddalającego wniosek o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania

1. Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Pytania dotyczące wykładni – Obowiązek odesłania prejudycjalnego – Zakres – Postępowanie w sprawie przyjęcia skargi rewizyjnej do rozpoznania przed sądem najwyższym państwa członkowskiego – Oddalenie wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania bez dokonania przez ten sąd uprzedniej oceny obowiązku wystąpienia do Trybunału z pytaniem dotyczącym prawa Unii podniesionym w uzasadnieniu tego wniosku – Niedopuszczalność

   (art. 267 akapit trzeci TFUE)

   (zob. pkt 31–39, 45, 46, 54–56, 58–60; pkt 1 sentencji)

2. Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Pytania dotyczące wykładni – Obowiązek odesłania prejudycjalnego – Postępowanie w sprawie przyjęcia skargi rewizyjnej do rozpoznania przed sądem najwyższym państwa członkowskiego – Oddalenie wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania zawierającego wniosek o wystąpienie do Trybunału z pytaniem dotyczącym prawa Unii lub ważności przepisu prawa Unii – Obowiązek uzasadnienia orzeczenia, w którym postanowiono nie występować do Trybunału

   (art. 267 akapit trzeci TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47)

   (zob. pkt 62–65; pkt 2 sentencji)

Streszczenie

Trybunał, do którego zwrócił się w trybie prejudycjalnym Vrhovno sodišče (sąd najwyższy, Słowenia), i który orzekał w składzie wielkiej izby, stwierdził, że postępowanie w sprawie przyjęcia skargi rewizyjnej do rozpoznania przed krajowym sądem najwyższym nie zwalnia tego sądu najwyższego z obowiązku zbadania w ramach owego postępowania, czy należy zwrócić się do Trybunału w trybie prejudycjalnym z pytaniem dotyczącym prawa Unii podniesionym w uzasadnieniu wniosku o przyjęcia skargi rewizyjnej do rozpoznania.

Spółka KUBERA nabyła w Turcji puszki napoju Red Bull wyprodukowanego w Austrii i przewiozła je statkiem do portu w Koperze (Słowenia) celem ich przywozu. W drodze dwóch decyzji z dnia 5 października 2021 r. słoweński organ podatkowy postanowił dokonać zajęcia puszek na podstawie rozporządzenia nr 608/2013 ( 1 ) do czasu rozstrzygnięcia postępowania sądowego wszczętego przez spółkę Red Bull w celu ochrony jej praw własności intelektualnej w odniesieniu do tych puszek. Po wyczerpaniu środków zaskarżenia w trybie administracyjnym KUBERA wniosła skargi na te decyzje do Upravno sodišče (sądu administracyjnego, Słowenia), który oddalił je na mocy dwóch orzeczeń.

KUBERA złożyła wobec tego do sądu odsyłającego dwa wnioski o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania na te orzeczenia, w których to wnioskach utrzymuje, że spór w postępowaniu głównym dotyczy kwestii wykładni rozporządzenia nr 608/2013 ( 2 ), która stanowi według niej istotną kwestię prawną uzasadniającą przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania. Zwróciła się również do sądu odsyłającego o wystąpienie, w razie gdyby sąd ten nie zgadzał się z proponowaną przez nią wykładnią rozporządzenia, do Trybunału w trybie prejudycjalnym z takim pytaniem.

Zgodnie z obowiązującym uregulowaniem krajowym skarga rewizyjna zostaje przyjęta do rozpoznania, jeśli sprawa wniesiona do sądu najwyższego dotyczy kwestii prawnej istotnej dla zapewnienia pewności prawa, jednolitego stosowania prawa lub jego rozwoju. Uregulowanie to ustanawia szczególne przypadki odpowiadające takiej sytuacji. Mimo że sąd odsyłający uważa, iż w niniejszej sprawie złożone przez KUBERA wnioski o przyjęcie skarg rewizyjnych do rozpoznania nie spełniają owych przesłanek, zastanawia się jednak, czy art. 267 akapit trzeci TFUE ( 3 ) zobowiązuje go, by przy rozstrzyganiu w przedmiocie tych wniosków o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania dokonał oceny przedstawionego przez KUBERA wniosku o wystąpienie do Trybunału w trybie prejudycjalnym z postawionym przez tę spółkę pytaniem dotyczącym prawa Unii. Sąd ten dąży też do ustalenia, czy w razie, gdyby orzekł, że nie ma konieczności wystąpienia do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, jest zobowiązany na podstawie art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej do uzasadnienia swojego orzeczenia oddalającego wniosek o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania.

Ocena Trybunału

W pierwszej kolejności Trybunał orzekł, że art. 267 akapit trzeci TFUE stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, postanawiał w ramach postępowania w sprawie rozpatrywania wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, którego rozstrzygnięcie zależy od znaczenia kwestii prawnej podniesionej przez jedną ze stron sporu dla zapewnienia pewności prawa, jednolitego stosowania prawa lub jego rozwoju, o oddaleniu takiego wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania bez dokonania oceny, czy byłby on zobowiązany przedłożyć Trybunałowi w trybie prejudycjalnym kwestię dotyczącą wykładni lub ważności przepisu prawa Unii podniesioną na poparcie tego wniosku.

Trybunał przypomniał przede wszystkim, że chociaż organizacja wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich należy do kompetencji tych państw, to przy wykonywaniu tej kompetencji mają one obowiązek dotrzymywać zobowiązań wynikających dla nich z prawa Unii. Tym samym, o ile prawo Unii co do zasady nie stoi na przeszkodzie temu, by państwa członkowskie ustanowiły postępowania w sprawie przyjęcia skarg rewizyjnych do rozpoznania lub innych systemów selekcji lub „filtrowania” wnoszenia spraw do krajowych sądów najwyższych, o tyle wdrożenie takich procedur lub systemów powinno być zgodne z wymogami wynikającymi z tego prawa, w szczególności z art. 267 TFUE.

W tym względzie spoczywający na sądach krajowych, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, obowiązek zwrócenia się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym wpisuje się w ramy współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem i ma przede wszystkim na celu zapobieżenie rozwinięciu w jakimkolwiek państwie członkowskim orzecznictwa krajowego niezgodnego z przepisami prawa Unii. Taki sąd krajowy może zostać zwolniony z owego obowiązku wyłącznie w trzech sytuacjach, czyli: gdy stwierdzi, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa Unii stanowił już przedmiot wykładni Trybunału, lub że prawidłowa wykładnia prawa Unii jest na tyle oczywista, że nie pozostawia ona miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości ( 4 ). Jeżeli sąd ten ma do czynienia z jedną z tych sytuacji ( 5 ), to nie jest on zatem zobowiązany wystąpić do Trybunału, nawet gdy pytanie dotyczące wykładni lub ważności przepisu prawa Unii zostało podniesione przez stronę toczącego się przed nim postępowania.

Ponadto Trybunał zauważył, że istnienie postępowania w sprawie przyjęcia tej skargi do rozpoznania nie może przekształcić sądu niższej instancji, którego orzeczenie może zostać zaskarżone w ramach takiej skargi, w sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego i na którym spoczywa w konsekwencji obowiązek zwrócenia się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, o którym mowa w art. 267 akapit trzeci TFUE. Obowiązek ten ciąży natomiast na krajowym sądzie najwyższym, takim jak sąd odsyłający.

Sąd odsyłający twierdzi jednak, że według jego wykładni właściwego uregulowania krajowego, nie jest zobowiązany do oceny na etapie rozpatrywania wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, czy w ramach postępowania rewizyjnego należy zwrócić się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym kwestii prawa Unii podniesionej na poparcie tego wniosku. Jeżeli skarga rewizyjna nie jest przyjęta do rozpoznania, orzeczenie oddalające ostatecznie kończy postępowanie. W takim przypadku w rozpatrywanym krajowym porządku prawnym wiążąca mogłaby być wykładnia prawa Unii przyjęta przez sąd niższej instancji, nawet gdyby kwestia podniesiona na poparcie wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania uzasadniała wystąpienie do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

Trybunał stwierdził, że takie uregulowanie lub praktyka krajowa może prowadzić do sytuacji, w której kwestia dotycząca wykładni lub ważności przepisu prawa Unii, mimo że została podniesiona przed sądem najwyższym, nie zostałaby przedłożona Trybunałowi z naruszeniem obowiązku nałożonego na ten sąd krajowy w art. 267 akapit trzeci TFUE. Taka sytuacja może zaś zagrozić skuteczności systemu współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem, a także – przede wszystkim – realizacji celu w postaci zapobieżenia rozwinięciu w jakimkolwiek państwie członkowskim orzecznictwa krajowego niezgodnego z prawem Unii ( 6 ).

Trybunał wezwał jednak sąd krajowy do zbadania możliwości dokonania wykładni obowiązującego uregulowania krajowego w sposób zgodny z wymogami art. 267 TFUE ( 7 ). Uregulowanie to nie wydaje się bowiem zabraniać temu sądowi dokonania oceny w ramach postępowania w sprawie wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, czy kwestia dotycząca wykładni lub ważności przepisu prawa Unii podniesiona na poparcie tego wniosku wymaga zwrócenia się do Trybunału w trybie prejudycjalnym, czy też przeciwnie, jest objęta jednym z wyjątków od obowiązku odesłania prejudycjalnego. W szczególności wydaje się, że lista przypadków, o których mowa w tych przepisach, i które dotyczą wyłącznie sytuacji charakteryzujących się zasadniczo bądź to rozbieżnościami w orzecznictwie krajowym, bądź to brakiem orzecznictwa krajowego sądu najwyższego, nie ma wyczerpującego charakteru.

W tych okolicznościach wydaje się, że omawiany przepis można interpretować w ten sposób, że kryterium znaczenia podniesionej kwestii prawnej dla zapewnienia pewności prawa, jednolitego stosowania prawa lub jego rozwoju obejmuje sytuację, w której strona sporu wnosząca o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania podnosi kwestię dotyczącą wykładni lub ważności przepisu prawa Unii, która nie wchodzi w zakres żadnego z wyjątków od obowiązku odesłania i która wymaga w konsekwencji zwrócenia się do Trybunału w trybie prejudycjalnym.

Trybunał podkreślił ponadto, że to do krajowego sądu najwyższego, do którego wpłynął wniosek o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania i który jest zobowiązany zwrócić się do Trybunału w trybie prejudycjalnym, należy podjęcie decyzji, czy należy zwrócić się do Trybunału na etapie rozpatrywania tego wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania, czy też na późniejszym etapie. Jeżeli sąd ten postanowi zwrócić się do Trybunału w trybie prejudycjalnym na etapie rozpatrywania omawianego wniosku, powinien zawiesić rozpatrzenie tego wniosku do czasu wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym, a następnie wykonać to orzeczenie w ramach oceny kwestii, czy należy przyjąć skargę rewizyjną do rozpoznania.

W drugiej kolejności Trybunał przypomniał, że z systemu ustanowionego w art. 267 TFUE w związku z art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych wynika, że w przypadku gdy sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego z uwagi na to, iż znajduje się on w obliczu jednego z trzech wyjątków od obowiązku odesłania prejudycjalnego, jest zwolniony z tego obowiązku, uzasadnienie wydanego przez niego orzeczenia powinno wskazywać, że podniesiona przed nim kwestia dotycząca prawa Unii nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu albo że wykładnia odnośnego przepisu prawa Unii znajduje oparcie w orzecznictwie Trybunału, albo też, w braku takiego orzecznictwa, że wykładnia prawa Unii jest dla sądu orzekającego w ostatniej instancji tak oczywista, iż nie pozostawia ona miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości. Trybunał wywiódł stąd, że ponieważ bez uszczerbku dla zastosowania podstawy niedopuszczalności o charakterze czysto proceduralnym, taki sąd krajowy nie może oddalić wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, w którym podniesiono kwestię dotyczącą wykładni lub ważności przepisu prawa Unii, bez uprzedniej oceny, czy jest on zobowiązany przedłożyć tę kwestię Trybunałowi w trybie prejudycjalnym, czy też kwestia ta wchodzi w zakres jednego z wyjątków od obowiązku odesłania prejudycjalnego, ten sąd krajowy powinien w sytuacji, gdy oddala taki wniosek o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania na podstawie jednego z tych wyjątków, przedstawić powody, dla których nie wystąpił do Trybunału.

( 1 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej przez organy celne oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1383/2003 (Dz.U. 2013, L 181, s. 15). Zobacz art. 17 tego rozporządzenia.

( 2 ) W rozpatrywanym wypadku kwestii, czy to rozporządzenie znajduje zastosowanie w sytuacji, w której importowane towary zostały wyprodukowane przez właściciela odnoszących się do nich praw własności intelektualnej.

( 3 ) Zgodnie z tym przepisem, w przypadku gdy pytanie o wykładnię lub ważność prawa Unii jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.

( 4 ) Wyroki: z dnia 6 października 1982 r., Cilfit i in. (283/81, EU:C:1982:335, pkt 21); a także z dnia 6 października 2021 r., Consorzio Italian Management i Catania Multiservizi (C‑561/19, EU:C:2021:799, pkt 33).

( 5 ) Te trzy sytuacje, w których sądy krajowe orzekające w ostatniej instancji nie są zobowiązane występować z odesłaniem prejudycjalnym są zwane dalej „wyjątkami od obowiązku odesłania”.

( 6 ) Wykładni tej nie podważa orzecznictwo wynikające z wyroków: z dnia 15 marca 2017 r., Aquino (C‑3/16, EU:C:2017:209, pkt 56), i z dnia 6 października 2021 r., Consorzio Italian Management i Catania Multiservizi (C‑561/19, EU:C:2021:799, pkt 61), zgodnie z którym sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, może powstrzymać się od skierowania pytania prejudycjalnego do Trybunału ze względów niedopuszczalności właściwych dla postępowania przed tym sądem krajowym, z zastrzeżeniem poszanowania zasad równoważności i skuteczności. W odróżnieniu od takich motywów kryterium przyjęcia skargi rewizyjnej do rozpoznania, takie jak przewidziane w obowiązujących przepisach krajowych, wymaga od sądu najwyższego zbadania znaczenia kwestii prawnej podniesionej w uzasadnieniu wniosku o przyjęcie takiej skargi do rozpoznania dla zapewnienia pewności prawa, jednolitego stosowania prawa lub jego rozwoju.

( 7 ) Trybunał odesłał w tym względzie do wskazówek przekazanych w odesłaniu prejudycjalnym dotyczących rozwoju orzecznictwa Ustavno sodišče (trybunału konstytucyjnego, Słowenia). W szczególności z orzeczenia tego trybunału konstytucyjnego z dnia 31 marca 2022 r. wynika, że wniosek jednej ze stron sporu o wystąpienie do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE, złożony w ramach wniosku o przyjęcie skargi rewizyjnej do rozpoznania, powinien zostać rozpatrzony na etapie badania tego ostatniego wniosku.