Sprawa C‑620/19

Land Nordrhein-Westfalen

przeciwko

D.H.T. działającemu jako syndyk masy upadłości J & S Service UG,

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Bundesverwaltungsgericht)

Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 10 grudnia 2020 r.

Odesłanie prejudycjalne – Dane osobowe – Rozporządzenie (UE) 2016/679 – Artykuł 23 – Ograniczenie praw osoby, której dane dotyczą – Ważny interes finansowy – Egzekucja roszczeń cywilnoprawnych – Uregulowanie krajowe odsyłające do przepisów prawa Unii – Dane podatkowe dotyczące osoby prawnej – Brak właściwości Trybunału

Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Ograniczenia – Wykładnia wnioskowana ze względu na stosowanie mutatis mutandis przepisu prawa Unii wynikające z dokonanego w prawie krajowym odesłania – Prawo krajowe różniące się istotnie od celu i kontekstu prawa Unii – Brak właściwości Trybunału

(art. 267 TFUE; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679, art. 23)

(zob. pkt 36, 39, 43–45, 49–52; sentencja)

Streszczenie

D.-H.T., działający jako syndyk masy upadłości spółki J & S Service, spółki prawa niemieckiego, wniósł do organu podatkowego o przekazanie danych podatkowych dotyczących tej spółki, w celu zbadania możliwości wystąpienia z powództwem o stwierdzenie bezskuteczności czynności prawnej w ramach postępowania upadłościowego. Ponieważ organ podatkowy oddalił ten wniosek, D.-H.T. wniósł sprawę do właściwego Verwaltungsgericht (sądu administracyjnego, Niemcy), który zasadniczo uwzględnił jej skargę. Właściwy Oberverwaltungsgericht (wyższy sąd administracyjny, Niemcy) oddalił apelację wniesioną przez Land Nordrhein-Westfalen (kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia) od wyroku wydanego w pierwszej instancji, uznając w szczególności, że prawo dostępu do informacji, wykonywane na podstawie niemieckiej ustawy o swobodnym dostępie do informacji dla kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia, nie zostało wyłączone przez przepisy szczególne w dziedzinie podatków. W związku z tym, mimo że żądane informacje były objęte tajemnicą podatkową, D.-H.T. miał prawo, jako syndyk masy upadłości, zażądać od J & S Service wszelkich informacji mających związek z postępowaniem upadłościowym.

Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Niemcy), rozpatrujący rewizję od orzeczenia Oberverwaltungsgericht (wyższego sądu administracyjnego), zauważył, że w niniejszym przypadku ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO) ( 1 )nie ma bezpośredniego zastosowania, ponieważ sprawa w postępowaniu głównym nie dotyczy danych osobowych odnoszących się do osoby fizycznej ( 2 ), ani prawa dostępu przyznanego osobie, której dane dotyczą ( 3 ). Zdaniem sądu odsyłającego owo prawo dostępu jest prawem związanym z osobą, której dotyczy przetwarzanie danych osobowych, nienależącym do masy upadłości, a zatem nieobjętym przejściem uprawnień zarządczych i regulacyjnych na syndyka masy upadłości. Niemniej jednak, w celu zapewnienia jednolitej wykładni prawa Unii, sąd odsyłający przypomniał, że Trybunał uznał się już za właściwy do orzekania w przedmiocie wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczących przepisów tego prawa w sytuacjach o charakterze wyłącznie wewnętrznym, w których zgodnie z prawem krajowym przepisy stosuje się bezpośrednio i bezwarunkowo. Przesłanka ta jest spełniona w niniejszym przypadku, ponieważ niemiecka ordynacja podatkowa ( 4 ) odsyła w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych osób prawnych do przepisów RODO.

W tym kontekście Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) zwrócił się do Trybunału o wyjaśnienie, czy organ podatkowy ma możliwość ograniczenia dostępu do danych podatkowych zobowiązanego do zapłaty podatku na podstawie przepisu RODO ( 5 ), do którego wyraźnie odsyła ordynacja podatkowa. Przy założeniu, że organ podatkowy może powołać się na ów przepis RODO, wspomniany sąd zwrócił się do Trybunału o wyjaśnienie, czy zawarte w tym przepisie RODO pojęcie „egzekucji roszczeń cywilnoprawnych” obejmuje również ochronę przed roszczeniami wynikającymi z prawa cywilnego. Wreszcie sąd ów zwrócił się do Trybunału o wyjaśnienie, czy przepis krajowy wprowadzający ograniczenie prawa dostępu przyznanego RODO, aby sprzeciwić się powództwom o stwierdzenie bezskuteczności czynności prawnej, które mogą zostać wniesione w ramach postępowania upadłościowego przeciwko administracji podatkowej, znajduje oparcie w tym rozporządzeniu.

W swoim wyroku, po zbadaniu okoliczności, w jakich sąd krajowy skierował do niego wniosek, Trybunał stwierdził, że nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania zadane przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny).

Ocena Trybunału

Na wstępie, w odniesieniu do współpracy pomiędzy Trybunałem a sądami krajowymi ustanowionej na mocy art. 267 TFUE, Trybunał wskazał, że jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, zarówno ocena, czy dla wydania wyroku jest niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak również ocena znaczenia pytań, z którymi zwraca się do Trybunału. W konsekwencji jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia. Niemniej jednak do Trybunału należy ocena sytuacji, w jakiej sąd krajowy kieruje do niego wniosek, w celu zweryfikowania swojej własnej właściwości.

Jeśli chodzi o weryfikację jego właściwości w sprawach prejudycjalnych, Trybunał wskazał, że wielokrotnie uznawał swoją właściwość do orzekania w przedmiocie wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczących przepisów prawa Unii w sytuacjach, w których stan faktyczny w postępowaniu głównym sytuował się poza zakresem stosowania prawa Unii i które podlegały w konsekwencji wyłącznie kompetencji państw członkowskich, lecz w których rzeczone przepisy prawa Unii znajdowały zastosowanie w sprawie za pośrednictwem prawa krajowego, ze względu na zawarte w prawie krajowym odesłanie do ich treści. Trybunał wyjaśnił, że taka właściwość jest uzasadniona oczywistym interesem, jaki dla porządku prawnego Unii istnieje w tym, by celem uniknięcia przyszłych rozbieżności w wykładni przepisy lub pojęcia przejęte z prawa Unii były interpretowane w sposób jednolity.

Przypominając, że jego właściwość jest ograniczona do badania wyłącznie przepisów prawa Unii, Trybunał zauważył, iż nie może, w odpowiedzi udzielonej sądowi krajowemu, wziąć pod uwagę ogólnej systematyki przepisów prawa krajowego, które – odnosząc się do prawa Unii – określają jednocześnie zakres tego odniesienia. Uwzględnienie ograniczeń, jakie ustawodawca krajowy mógł nałożyć na stosowanie prawa Unii do sytuacji czysto krajowych, do których ma ono zastosowanie wyłącznie za pośrednictwem prawa krajowego, należy bowiem do prawa krajowego, a w konsekwencji do wyłącznej właściwości sądów państwa członkowskiego.

W niniejszej sprawie Trybunał zauważa, że pytania prejudycjalne dotyczą wykładni RODO, którego przepisy dotyczące przetwarzania danych osobowych osób fizycznych znalazły zastosowanie, na podstawie odesłania w ordynacji podatkowej, odpowiednio do osób prawnych, w celu uregulowania obowiązku informacyjnego organów podatkowych oraz prawa dostępu osoby, której dane dotyczą, wobec tych organów. W tym względzie Trybunał wyjaśnił, że RODO ustanawia przepisy dotyczące ochrony danych osobowych osób fizycznych i nie obejmuje danych dotyczących osób prawnych. Zatem wykładni przepisów tego rozporządzenia nie można dokonywać w ten sam sposób w odniesieniu do osób fizycznych i do osób prawnych, ponieważ prawo do ochrony danych osób prawnych nie zostało określone w RODO.

Ponieważ przepisy ordynacji podatkowej rozpatrywane w postępowaniu głównym nie ograniczają się do stosowania przepisów RODO poza zakresem stosowania tego rozporządzenia, lecz zmieniają jego przedmiot i zakres, Trybunał uważa, że nie można uznać, iż przepisy te znalazły, jako takie, zastosowanie za pośrednictwem rozpatrywanego prawa krajowego, choćby poza zakresem stosowania tego rozporządzenia. W związku z tym Trybunał uważa, że nie istnieje oczywisty interes w dokonaniu wykładni przepisów RODO w celu zapewnienia ich jednolitej wykładni.

W rezultacie Trybunał nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania zadane przez sąd odsyłający.

( 1 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.U. 2016, L 119, s. 1) (zwane dalej „RODO”).

( 2 ) Artykuł 1 ust. 1 i art. 4 pkt 1 RODO.

( 3 ) Artykuł 15 RODO.

( 4 ) Abgabenordnung (ordynacja podatkowa, BGBl. I 2002, p. 3866), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwana dalej „ordynacja podatkową”).

( 5 ) Artykuł 23 ust. 1 lit. j) RODO