Sprawa C‑257/17

C
i
A

przeciwko

Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Raad van State (Niderlandy)]

Odesłanie prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Dyrektywa 2003/86/WE – Prawo do łączenia rodzin – Artykuł 15 – Odmowa wydania samoistnego dokumentu pobytowego – Uregulowanie krajowe przewidujące obowiązek złożenia egzaminu z integracji społecznej

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 7 listopada 2018 r.

1. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Przepisy prawa Unii, które znalazły zastosowanie poprzez prawo krajowe w sposób bezpośredni i bezwarunkowy do sytuacji nieobjętych ich zakresem stosowania – Włączenie – Przepisy prawa Unii, wyraźnie wyłączające pewne sytuacje ze swojego zakresu stosowania – Brak wpływu

   (art. 267 TFUE; dyrektywa Rady 2003/86, art. 3 ust. 3, art. 15)

2. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86 – Wjazd i pobyt członków rodziny – Autonomiczne prawo pobytu po pięciu latach pobytu – Uregulowanie krajowe pozwalające na oddalenie wniosku o wydanie samoistnego dokumentu pobytowego w razie niewykazania zdania egzaminu z integracji społecznej – Dopuszczalność – Przesłanka – Proporcjonalność

   (dyrektywa Rady 2003/86, art. 15 ust. 1, 4)

3. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86 – Wjazd i pobyt członków rodziny – Autonomiczne prawo pobytu po pięciu latach pobytu – Wydanie dokumentu pobytowego – Uregulowanie krajowe pozwalające na wydanie dopiero od dnia złożenia wniosku o wydanie samoistnego dokumentu pobytowego – Dopuszczalność

   (dyrektywa Rady 2003/86, art. 15 ust. 1, 4)

1.  Na podstawie art. 267 TFUE Trybunał jest właściwy do dokonania wykładni art. 15 dyrektywy Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 r. w sprawie prawa do łączenia rodzin w sytuacjach takich jak te w sprawach w postępowaniach głównych, w których sąd odsyłający powinien wydać orzeczenie w przedmiocie wydania samoistnego dokumentu pobytowego obywatelowi państwa trzeciego będącemu członkiem rodziny obywatela Unii Europejskiej, który to obywatel Unii nie skorzystał z prawa do swobodnego przemieszczania się, jeżeli przepis ten znalazł zastosowanie do takich sytuacji, w sposób bezpośredni i bezwarunkowy, poprzez prawo krajowe.

   W takich sytuacjach istnieje bowiem określony interes Unii w tym, by celem uniknięcia przyszłych rozbieżności w wykładni przepisy przejęte z prawa Unii były interpretowane w sposób jednolity (zob. podobnie wyroki: z dnia 18 października 2012 r., Nolan, C‑583/10, EU:C:2012:638, pkt 46; z dnia 22 marca 2018 r., Jacob i Lassus, C‑327/16 i C‑421/16, EU:C:2018:210, pkt 34).

   Wniosku takiego nie może podważyć okoliczność, że art. 3 ust. 3 dyrektywy 2003/86 wyraźnie wyklucza sytuacje takie jak te w sprawach w postępowaniach głównych z zakresu zastosowania tej dyrektywy.

   (zob. pkt 32, 36, 44; pkt 1 sentencji)

2.  Artykuł 15 ust. 1 i 4 dyrektywy 2003/86 nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które umożliwia oddalenie wniosku o wydanie samoistnego dokumentu pobytowego, złożonego przez obywatela państwa trzeciego przebywającego dłużej niż pięć lat na terytorium danego państwa członkowskiego w ramach łączenia rodzin, z tego powodu, że nie wykazał on zdania egzaminu z integracji społecznej w zakresie języka i społeczeństwa tego państwa członkowskiego, jeżeli konkretne szczegółowe zasady dotyczące obowiązku zdania tego egzaminu nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celu w postaci ułatwienia integracji obywateli państw trzecich.

   Ze związku tych dwóch przepisów wynika, że o ile wydanie samoistnego dokumentu pobytowego stanowi co do zasady prawo przysługujące po pięcioletnim pobycie na terytorium państwa członkowskiego w ramach łączenia rodzin, o tyle ustawodawca Unii upoważnił jednak państwa członkowskie Unii do obwarowania wydania takiego dokumentu pewnymi określonymi przez nie warunkami.

   Jednak ponieważ wydanie samoistnego dokumentu po upływie okresu wspomnianego w art. 15 ust. 1 tej dyrektywy jest normą ogólną, państwa członkowskie nie powinny korzystać z zakresu swobody przyznanej im w art. 15 ust. 4 rzeczonej dyrektywy w sposób naruszający cel tego artykułu, który – jak podkreślono w motywie 15 tej samej dyrektywy – polega na umożliwieniu osobom należącym do rodziny członka rodziny rozdzielonej uzyskania statusu niezależnego od niego, a także naruszający skuteczność (effet utile) rzeczonego artykułu (zob. analogicznie wyrok z dnia 9 lipca 2015 r., K i A, C‑153/14, EU:C:2015:453, pkt 50).

   Tym samym dodatkowe warunki, od których spełnienia państwo członkowskie uzależnia wydanie samoistnego dokumentu pobytowego, nie mogą być aż tak surowe, że stanowiłyby przeszkodę trudną do pokonania, uniemożliwiającą w praktyce obywatelom państw trzecich wspomnianym w art. 15 ust. 1 dyrektywy 2003/86 uzyskanie zwyczajnie takiego dokumentu po upływie terminu wskazanego w tym przepisie (zob. analogicznie wyrok z dnia 9 lipca 2015 r., K i A, C‑153/14, EU:C:2015:453, pkt 59).

   Oznacza to w szczególności, że wiedza wymagana dla zdania egzaminu z integracji społecznej odpowiada poziomowi podstawowemu, że warunek nałożony uregulowaniem krajowym nie uniemożliwia uzyskania samoistnego dokumentu pobytowego przez obywateli państw trzecich, którzy dowiedli woli zdania tego egzaminu oraz starań dołożonych w tym celu, że indywidualne okoliczności szczególne są należycie brane pod uwagę oraz że koszty związane z tym egzaminem nie są nadmierne (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2015 r., K i A, C‑153/14, EU:C:2015:453, pkt 54–70).

   W tym kontekście należy w szczególności podkreślić, że okoliczności takie jak wiek, poziom wykształcenia, sytuacja finansowa lub stan zdrowia zainteresowanych osób należących do rodziny członka rodziny rozdzielonej powinny móc spowodować, że właściwe organy nie będą uzależniać wydania samoistnego dokumentu pobytowego od zdania egzaminu z integracji społecznej, jeżeli okaże się, że z powodu tych okoliczności osoby te nie są w stanie przystąpić do tego egzaminu lub go zdać (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2015 r., K i A, C‑153/14, EU:C:2015:453, pkt 58).

   (zob. pkt 48, 51, 52, 63–65; pkt 2 sentencji)

3.  Artykuł 15 ust. 1 i 4 dyrektywy 2003/86 nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które przewiduje, że samoistny dokument pobytowy może zostać wydany dopiero od dnia złożenia stosownego wniosku.

   (zob. pkt 71; pkt 3 sentencji)