Sprawa C‑415/15 P

Stichting Woonpunt i in.

przeciwko

Komisji Europejskiej

Odwołanie – Pomoc państwa – Pomoc istniejąca – Artykuł 108 ust. 1 TFUE – System pomocy przyznawanej na rzecz spółek mieszkalnictwa socjalnego – Rozporządzenie (WE) nr 659/1999 – Artykuły 17, 18 i 19 – Przeprowadzona przez Komisję ocena zgodności istniejącego systemu pomocy z rynkiem wewnętrznym – Propozycja stosownych środków – Zobowiązania podjęte przez władze krajowe w celu dostosowania się do prawa Unii – Decyzja o zgodności – Zakres kontroli sądowej – Skutki prawne

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 15 marca 2017 r.

1. Pomoc przyznawana przez państwa–Pomoc istniejąca–Stałe badanie przez Komisję we współpracy z państwami członkowskimi–Przeprowadzona przez Komisję ocena zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym–Propozycja przyjęcia przez państwa członkowskie stosownych środków celem zaradzenia niezgodności–Wykonanie przez państwa członkowskie–Decyzja Komisji nakazująca zawieszenie tych środków–Skarga beneficjenta pomocy–Możliwość podważenia oceny Komisji co do niezgodności pomocy

   (art. 108 ust. 1 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 18, art. 19 ust. 1)

2. Skarga o stwierdzenie nieważności–Akty podlegające zaskarżeniu–Akty przygotowawcze–Wykluczenie–Pismo Komisji wyrażając wątpliwości co do zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym i proponujące stosowne środki–Akt stanowiący etap procedury opracowania decyzji stwierdzającej niezgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym–Wyłączenie

   (art. 263 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 17)

3. Pomoc przyznawana przez państwa–Decyzja Komisji stwierdzająca niezgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym–Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji–Złożona ocena ekonomiczna–Kontrola sądowa–Granice

   (art. 107 TFUE, 108 TFUE)

4. Pomoc przyznawana przez państwa–Pomoc istniejąca–Stałe badanie przez Komisję we współpracy z państwami członkowskimi–Środki zaproponowane państwom członkowskim w ramach tego badania–Przyjęcie przez państwa–Skutek wiążący–Wymogi

   (art. 108 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 19 ust. 1)

1.  Decyzja, którą Komisja nadaje moc wiążącą zobowiązaniom podjętym przez państwo członkowskie w celu zapewnienia zgodności istniejącego systemu pomocy z rynkiem wewnętrznym nieuchronnie zakłada, że Komisja uprzednio dokonała oceny odnośnie do zgodności systemu danej pomocy ze wspólnym rynkiem i po uwzględnieniu informacji przekazanych przez zainteresowane państwo członkowskie doszła do wniosku, że system ten nie jest lub przestaje być zgodny z rynkiem wewnętrznym i że w konsekwencji niezbędne są stosowne środki w celu zaradzenia tej niezgodności. Ocena dokonana przez Komisję i wywiedziony stąd wniosek nie mogą zastąpić kontroli sądu Unii bez naruszenia prawa do skutecznej ochrony sądowej, takiego jak zagwarantowany w art. 47 Karty podstawowych Unii Europejskiej, przysługującego beneficjentom istniejącego systemu pomocy.

   Tymczasem, decyzja którą Komisja nadaje moc wiążącą zobowiązaniom podjętym przez państwo członkowskie w celu zapewnienia zgodności istniejącego systemu pomocy z rynkiem wewnętrznym, wydana na podstawie art. 18 rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE w związku z art. 19 ust. 1 tego rozporządzenia, w zakresie, w jakim jest oparta na uprzednim stwierdzeniu niezgodności z rynkiem wewnętrznym istniejącego systemu pomocy, może naruszać interesy beneficjentów tego systemu. Prawo do skutecznej ochrony sądowej beneficjentów istniejącego systemu pomocy zakłada zatem, że mogą oni podważyć przy okazji skargi skierowanej przeciwko takiej decyzji także dokonaną przez Komisję ocenę tego systemu oraz wniosek tej instytucji, zgodnie z którym system ten jest niezgodny z rynkiem wewnętrznym i że w konsekwencji niezbędne są stosowne środki w celu zaradzenia tej niezgodności.

   Stwierdzenia tego nie podważa argument, zgodnie z którym sporna ocena nie ma ostatecznego charakteru. Niewątpliwie procedura badania istniejących systemów pomocy prowadzona na podstawie art. 108 ust. 1 TFUE nie prowadzi do formalnego stwierdzenia niezgodności. Jednakże wniosek, że system istniejącej pomocy jest niezgodny z rynkiem wewnętrznym oraz że propozycja stosownych środków, jakie wniosek ten nieuchronnie za sobą pociąga, powoduje – gdy tylko Komisja dowiedziała się o zaakceptowaniu przez zainteresowane państwo członkowskie tych środków – te same skutki prawne, co takie formalne stwierdzenie względem tego państwa.

   (zob. pkt 38–40, 43, 50–52)

2.  Środki pośrednie, których celem jest przygotowanie decyzji końcowej, nie stanowią co do zasady aktów zaskarżalnych za pomocą skargi o stwierdzenie nieważności. Skarga o stwierdzenie nieważności na akt wyrażający tymczasową opinię Komisji mogłaby bowiem zobowiązać sąd Unii do dokonania oceny zagadnień, co do których ta instytucja nie miała jeszcze możności się wypowiedzieć, co doprowadziłoby do sytuacji, w której nastąpiłoby uprzedzenie dyskusji merytorycznej, a także przemieszanie poszczególnych etapów postępowania administracyjnego i sądowego.

   Również akt pośredni również nie może być zaskarżony, jeżeli zostanie wykazane, że bezprawność, jaką jest on dotknięty, może być także powołana na poparcie skargi skierowanej przeciwko decyzji końcowej, względem której akt ten ma charakter aktu przygotowawczego. W takich okolicznościach skarga na decyzję kończącą postępowanie zapewnia wystarczającą ochronę sądową. Jest tak w odniesieniu do pisma Komisja na podstawie art. 17 rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE, które wyraża wątpliwości co do zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym i proponuje stosowne środki, ponieważ pismo to stanowi pierwszy etap opracowania decyzji stwierdzającej niezgodność systemu pomocy z rynkiem wewnętrznym a wątpliwości te zostały w owej decyzji potwierdzone. Zatem skarżącemu nie można uniemożliwiać podniesienia niezgodności z prawem, jaką dotknięta jest ocena zawarta w tym piśmie na poparcie ich skargi skierowanej przeciwko tej decyzji.

   (zob. pkt 44–48)

3.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 53)

4.  Stosowne środki, jakie proponuje Komisja na podstawie art. 108 ust. 1 TFUE, w zakresie, w jakim zostały zaakceptowane przez państwo członkowskie, mają skutek wiążący względem tego państwa, jak stanowi o tym art. 19 ust. 1 zdanie drugie rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE. Niemniej jednak owa akceptacja wywołuje skutki prawne jedynie wówczas, jeśli została zakomunikowana tej instytucji i jeśli ta instytucja uwzględniła to oraz poinformowała o tym owo państwo członkowskie zgodnie z art. 19 ust. 1 zdanie pierwsze tego rozporządzenia.

   (zob. pkt 63)