Sprawa C-75/11

Komisja Europejska

przeciwko

Republice Austrii

„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Obywatelstwo Unii — Prawo przemieszczania się i pobytu — Artykuły 20 TFUE i 21 TFUE — Dyskryminacja ze względu na przynależność państwową — Artykuł 18 TFUE — Dyrektywa 2004/38/WE — Artykuł 24 — Odstępstwo — Zakres — Państwo członkowskie, w którym korzystanie z ulgowych opłat za przejazd jest zastrzeżone wyłącznie dla studentów, których rodzice pobierają zasiłki rodzinne w tym państwie”

Streszczenie – Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 4 października 2012 r.

1. Zabezpieczenie społeczne – Kompetencje państw członkowskich w zakresie organizacji swoich systemów zabezpieczenia społecznego – Granice – Przestrzeganie prawa Unii – Postanowienia traktatu dotyczące swobody przemieszczania się obywateli Unii – Zakaz bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową

   (art. 18 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1408/71; dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 24)

2. Obywatelstwo Unii – Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich – Przepisy krajowe regulujące ulgowe opłaty za przejazd dla studentów – Ulga uzależniona od przyznania rodzicom zasiłków rodzinnych w tym państwie członkowskim – Dyskryminacja pośrednia ze względu na przynależność państwową – Niedopuszczalność – Względy uzasadniające – Przesłanki

   (art. 18 TFUE, 20 TFUE, 21 TFUE; dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 24)

3. Obywatelstwo Unii – Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich – Dyrektywa 2004/38 – Zasada równego traktowania – Odstępstwo – Brak spoczywającego na przyjmującym państwie członkowskim obowiązku przyznania pomocy na pokrycie kosztów utrzymania w czasie studiów w postaci stypendiów – Granice – Sprzedaż studentom ulgowych biletów na transport – Wyłączenie z odstępstwa

   (art. 18 TFUE; dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 24)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 46–49)

2.  Poprzez zastrzeżenie, co do zasady, możliwości korzystania z ulgowych opłat za przejazd wyłącznie na rzecz studentów, których rodzice pobierają austriackie zasiłki rodzinne, Republika Austrii uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 18 TFUE w związku z art. 20 TFUE i 21 TFUE oraz art. 24 dyrektywy 2004/38 w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich.

   W istocie uzależnienie ulgi w opłatach za przejazd od pobierania zasiłków rodzinnych w przyjmującym państwie członkowskim, stwarza nierówność traktowania między studentami krajowymi studiującymi w tym państwie członkowskim a studentami z innych państw członkowskich również studiującymi w tym państwie, ponieważ taki warunek jest łatwiejszy do spełnienia przez studentów krajowych, ponieważ ich rodzice co do zasady pobierają taki zasiłek. Taka nierówność traktowania jest sprzeczna z zasadami, na których opiera się status obywatela Unii, czyli gwarancjami takiego samego traktowania wobec prawa przy wykonywaniu wolności obywatela przemieszczania się.

   Taka dyskryminacja pośrednia w oparciu o przynależność państwową może być uzasadniona, jeżeli opiera się na obiektywnych względach niezwiązanych z przynależnością państwową osób, których dotyczy, i jest proporcjonalna do uzasadnionego celu realizowanego przez prawo krajowe. W tym względzie jest prawnie uzasadniona chęć upewnienia się przez przyjmujące państwo członkowskie, że istnieje rzeczywista więź między osobą składającą wniosek o przyznanie świadczenia a tym państwem. Zatem system krajowy, który wymaga, by student wykazał istnienie takiej więzi, mógłby zasadniczo odpowiadać zgodnemu z prawem celowi, mogącemu uzasadniać ograniczenia praw.

   Jednakże z jednej strony, dowód wymagany, by wykazać istnienie takiej rzeczywistej więzi, nie powinien mieć charakteru zbyt wykluczającego, a z drugiej strony wymagana rzeczywista więź między osobą ubiegającą się o świadczenie a przyjmującym państwem członkowskim nie powinna być ustalana w sposób jednakowy dla wszystkich świadczeń, lecz w odniesieniu do konstytutywnych elementów danego świadczenia, w szczególności jego charakteru i celów. Jeżeli chodzi o ulgowe opłaty za przejazd dla studentów, to istnienie rzeczywistej więzi między studentem odbywającym studia a przyjmującym państwem członkowskim mogłoby zostać skutecznie sprawdzone w szczególności poprzez ustalenie, czy dana osoba jest zapisana do instytucji prywatnej lub publicznej, uznanej lub finansowanej przez przyjmujące państwo członkowskie.

   (por. pkt 50–52, 59–66; sentencja)

3.  Artykuł 24 ust. 2 dyrektywy 2004/38 w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, jako odstępstwo od zasady równości traktowania wyrażonej w art. 18 TFUE, której to zasady art. 24 ust. 1 tej dyrektywy stanowi jedynie szczególny wyraz, powinien być interpretowany w sposób ścisły. O ile ulgi w opłatach za przejazd przyznawane studentom stanowią pomoc na ich utrzymanie, to nie mogą być one uznane za pomoc na pokrycie kosztów utrzymania w czasie studiów „w postaci stypendiów lub pożyczek studenckich”, które wchodzą w zakres odstępstwa od zasady równości traktowania przewidzianego w art. 24 ust. 2 dyrektywy 2004/38 i które mogą nie być przyznawane niektórym kategoriom obywateli Unii, którzy przebywają na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego na podstawie tej dyrektywy.

   (por. pkt 54, 55)

Sprawa C-75/11

Komisja Europejska

przeciwko

Republice Austrii

„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Obywatelstwo Unii — Prawo przemieszczania się i pobytu — Artykuły 20 TFUE i 21 TFUE — Dyskryminacja ze względu na przynależność państwową — Artykuł 18 TFUE — Dyrektywa 2004/38/WE — Artykuł 24 — Odstępstwo — Zakres — Państwo członkowskie, w którym korzystanie z ulgowych opłat za przejazd jest zastrzeżone wyłącznie dla studentów, których rodzice pobierają zasiłki rodzinne w tym państwie”

Streszczenie – Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 4 października 2012 r.

1. Zabezpieczenie społeczne — Kompetencje państw członkowskich w zakresie organizacji swoich systemów zabezpieczenia społecznego — Granice — Przestrzeganie prawa Unii — Postanowienia traktatu dotyczące swobody przemieszczania się obywateli Unii — Zakaz bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową

   (art. 18 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1408/71; dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 24)

2. Obywatelstwo Unii — Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich — Przepisy krajowe regulujące ulgowe opłaty za przejazd dla studentów — Ulga uzależniona od przyznania rodzicom zasiłków rodzinnych w tym państwie członkowskim — Dyskryminacja pośrednia ze względu na przynależność państwową — Niedopuszczalność — Względy uzasadniające — Przesłanki

   (art. 18 TFUE, 20 TFUE, 21 TFUE; dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 24)

3. Obywatelstwo Unii — Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich — Dyrektywa 2004/38 — Zasada równego traktowania — Odstępstwo — Brak spoczywającego na przyjmującym państwie członkowskim obowiązku przyznania pomocy na pokrycie kosztów utrzymania w czasie studiów w postaci stypendiów — Granice — Sprzedaż studentom ulgowych biletów na transport — Wyłączenie z odstępstwa

   (art. 18 TFUE; dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 24)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 46–49)

2.  Poprzez zastrzeżenie, co do zasady, możliwości korzystania z ulgowych opłat za przejazd wyłącznie na rzecz studentów, których rodzice pobierają austriackie zasiłki rodzinne, Republika Austrii uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 18 TFUE w związku z art. 20 TFUE i 21 TFUE oraz art. 24 dyrektywy 2004/38 w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich.

   W istocie uzależnienie ulgi w opłatach za przejazd od pobierania zasiłków rodzinnych w przyjmującym państwie członkowskim, stwarza nierówność traktowania między studentami krajowymi studiującymi w tym państwie członkowskim a studentami z innych państw członkowskich również studiującymi w tym państwie, ponieważ taki warunek jest łatwiejszy do spełnienia przez studentów krajowych, ponieważ ich rodzice co do zasady pobierają taki zasiłek. Taka nierówność traktowania jest sprzeczna z zasadami, na których opiera się status obywatela Unii, czyli gwarancjami takiego samego traktowania wobec prawa przy wykonywaniu wolności obywatela przemieszczania się.

   Taka dyskryminacja pośrednia w oparciu o przynależność państwową może być uzasadniona, jeżeli opiera się na obiektywnych względach niezwiązanych z przynależnością państwową osób, których dotyczy, i jest proporcjonalna do uzasadnionego celu realizowanego przez prawo krajowe. W tym względzie jest prawnie uzasadniona chęć upewnienia się przez przyjmujące państwo członkowskie, że istnieje rzeczywista więź między osobą składającą wniosek o przyznanie świadczenia a tym państwem. Zatem system krajowy, który wymaga, by student wykazał istnienie takiej więzi, mógłby zasadniczo odpowiadać zgodnemu z prawem celowi, mogącemu uzasadniać ograniczenia praw.

   Jednakże z jednej strony, dowód wymagany, by wykazać istnienie takiej rzeczywistej więzi, nie powinien mieć charakteru zbyt wykluczającego, a z drugiej strony wymagana rzeczywista więź między osobą ubiegającą się o świadczenie a przyjmującym państwem członkowskim nie powinna być ustalana w sposób jednakowy dla wszystkich świadczeń, lecz w odniesieniu do konstytutywnych elementów danego świadczenia, w szczególności jego charakteru i celów. Jeżeli chodzi o ulgowe opłaty za przejazd dla studentów, to istnienie rzeczywistej więzi między studentem odbywającym studia a przyjmującym państwem członkowskim mogłoby zostać skutecznie sprawdzone w szczególności poprzez ustalenie, czy dana osoba jest zapisana do instytucji prywatnej lub publicznej, uznanej lub finansowanej przez przyjmujące państwo członkowskie.

   (por. pkt 50–52, 59–66; sentencja)

3.  Artykuł 24 ust. 2 dyrektywy 2004/38 w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, jako odstępstwo od zasady równości traktowania wyrażonej w art. 18 TFUE, której to zasady art. 24 ust. 1 tej dyrektywy stanowi jedynie szczególny wyraz, powinien być interpretowany w sposób ścisły. O ile ulgi w opłatach za przejazd przyznawane studentom stanowią pomoc na ich utrzymanie, to nie mogą być one uznane za pomoc na pokrycie kosztów utrzymania w czasie studiów „w postaci stypendiów lub pożyczek studenckich”, które wchodzą w zakres odstępstwa od zasady równości traktowania przewidzianego w art. 24 ust. 2 dyrektywy 2004/38 i które mogą nie być przyznawane niektórym kategoriom obywateli Unii, którzy przebywają na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego na podstawie tej dyrektywy.

   (por. pkt 54, 55)